Nummer Toegang: 2.16.124

Inventaris van het archief van de Staatscommissie inzake Buitengewoon Hoge Waterstanden op de Rotterdamse Waterweg, 1907-1919

PWAA

Nationaal Archief, Den Haag 2009

This finding aid is written in Dutch. 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 3

INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief...... 5 Aanwijzingen voor de gebruiker...... 6 Openbaarheidsbeperkingen...... 6 Beperkingen aan het gebruik...... 6 Materiële beperkingen...... 6 Aanvraaginstructie...... 6 Citeerinstructie...... 6 Archiefvorming...... 7 Geschiedenis van de archiefvormer...... 7 Geschiedenis van het archiefbeheer...... 8 De verwerving van het archief...... 8 De verwerving van het archief...... 8 Inhoud en structuur van het archief...... 9 Inhoud...... 9 Selectie en vernietiging...... 9 Aanvullingen...... 9 Verantwoording van de bewerking...... 9 Ordening van het archief...... 9 Verwant materiaal...... 10 Beschikbaarheid van kopieën...... 10 Verwante archieven...... 10 Beschrijving van de series en archiefbestanddelen...... 11 1. Plenaire Staatscommissie...... 11 2. Afdeling A...... 14 3. Afdeling B...... 15 4. Subcommissie C...... 17 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 5

Beschrijving van het archief BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF

Naam archiefblok: Staatscommissie inzake Buitengewoon Hoge Waterstanden op de Rotterdamse Waterweg

Archiefbloknummer: W33

Omvang: 54 inventarisnummer(s); 0,40 meter

Taal van het archiefmateriaal: Het merendeel der stukken is in het Nederlands.

Soort archiefmateriaal: Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefbewaarplaats: Nationaal Archief, Den Haag

Archiefvormers: Staatscommissie inzake Buitengewoon Hoge Waterstanden op de Rotterdamse Waterweg

Samenvatting van de inhoud van het archief: Het archief bevat de neerslag van de werkzaamheden van de Staatscommissie belast met het onderzoek naar de bijzonder hoge waterstanden in de Rotterdamse Waterweg tijdens de stormvloed van 13-14 januari 1916. 6 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

Aanwijzingen voor de gebruiker

Aanwijzingen voor de gebruiker Openbaarheidsbeperkingen

OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN Volledig openbaar.

Beperkingen aan het gebruik

BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIK Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens auteursrecht.

Materiële beperkingen

MATERIËLE BEPERKINGEN Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Aanvraaginstructie

AANVRAAGINSTRUCTIE Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen: 1. Creëer een account of log in . 2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk. 3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Citeerinstructie

CITEERINSTRUCTIE Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG: Nationaal Archief, Den Haag, Staatscommissie inzake Buitengewoon Hoge Waterstanden op de Rotterdamse Waterweg, nummer toegang 2.16.124, inventarisnummer ...

VERKORT: NL-HaNA, Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg, 2.16.124, inv.nr. ... 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 7

Archiefvorming

Archiefvorming Geschiedenis van de archiefvormer

GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER De stormvloed in de nacht van 13 op 14 januari 1916 veroorzaakte grote schade rondom de Zuiderzee en in Noord-Holland, maar had bijna ook tot rampzalige situaties in Zuid-Holland geleid. Dit werd veroorzaakt door de gelijktijdig met de storm optredende abnormaal grote waterafvoer van de rivieren in de provincie.

Voor de bestudering van dit fenomeen werd bij Koninklijk Besluit van 20 maart 1916, nr. 23 een Staatscommissie ingesteld. De Staatscommissie kreeg tot taak een onderzoek in te stellen naar de oorzaken van de buitengewoon hoge waterstanden op de in Zuid-Holland gelegen benedenrivieren, in het bijzonder op de Rotterdamse Waterweg.

Voor de beantwoording van de met dit onderzoek samenhangende vragen verdeelde de Staatscommissie zich in twee afdelingen, A en B; de afdeling A bestond weer uit twee onderafdelingen terwijl de afdeling B zich opsplitste in zeven subcommissies B I - BVII (zie voor de indeling en taken van deze subcommissies inv.nrs. 27 en 36).

Naar aanleiding van een artikel van prof. G.H. de Vries Broekman in het weekblad de Ingenieur over de "Invloed van eb en vloed op benedenrivieren" werd later nog een subcommissie C ingesteld met als opdracht een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheid van toepassing in de praktijk van de in dat artikel aangegeven rekenmethode.

De Staatscommissie bracht in mei 1918 een voorlopig verslag uit en voltooide haar eindverslag in 1919.

Overzicht van de leden van de Staatscommissie Voorzitter tevens lid:  dr. H.G. van de Sande Bakhuyzen, c.i., oud-hoogleraar in de wis- en natuurkunde aan de Universiteit Leiden Ondervoorzitters tevens leden:  J.C. Ramaer, c.i., inspecteur-generaal van de Rijkswaterstaat  dr. E. van Everdingen, hoofddirecteur van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit te Utrecht Leden:  M.C.E. Bongaers, c.i., ingenieur van de Rijkswaterstaat met verlof, lid van de Tweede Kamer  A.C. Burgdorffer, directeur der Gemeentewerken te Rotterdam  J.J. Canter Cremers, c.i., ingenieur van de Rijkswaterstaat  A.Th. de Groot, c.i., ingenieur van de Rijkswaterstaat  C.A. Jolles, c.i., hoofdingenieur-directeur van de Rijkswaterstaat  A.B. Marinkelle, c.i., hoofdingenieur-directeur van de Rijkswaterstaat  J.M. Phaff, kapitein ter zee titulair, chef van de afdeling Hydrografie van het Departement van Marine  D.J. Steyn Parvé, c.i., hoofdingenieur van de Rijkswaterstaat (overleden 21 juli 1917)  dr. J.P. van der Stok, directeur bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut  G.H. de Vries Broekman, c.i., hoogleraar in de theoretische hydraulica aan de Technische Hogeschool te Delft  W.F. Stoel, c.i., hoofdingenieur van de Rijkswaterstaat (benoemd bij K.B. van 15 september 1917, nr. 47) Secretarissen tevens leden:  P.H. Gallé, adjunct-directeur bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut  C.W. Lely, c.i., ingenieur van de Rijkswaterstaat 8 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

Geschiedenis van het archiefbeheer

GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEFBEHEER De archivalia van de Staatscommissie bleven, na het beëindigen van haar activiteiten, onder beheer van de secretaris C.W. Lely. Na zijn vroegtijdig overlijden in 1932 bleven de stukken in het archiefdepot van de dienst Rijkswaterstaat. In 2006 werden de stukken aangetroffen in de kelder van het Rijksinstituut voor Kust en Zee aan de Kortenaerkade in Den Haag.

De verwerving van het archief

DE VERWERVING VAN HET ARCHIEF Het archief is in 2009 door Minsterie van VenW overgebracht naar het Nationaal Archief, krachtens artikel 12 van de Archiefwet 1995.

De verwerving van het archief

DE VERWERVING VAN HET ARCHIEF Overbrenging van een overheidsarchief 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 9

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud en structuur van het archief Inhoud

INHOUD Het archief bestaat uit de notulen van de vergaderingen van de Staatscommissie, van de twee onderafdelingen en van de subcommissie C. Daarnaast zijn diverse door de leden samengestelde nota's over deelvraagstukken aanwezig, alsmede tabellen en overzichten van door de Staatscommissie verzamelde en gebruikte gegevens. Het voorlopig verslag van de Staatscommissie is voorhanden; van het eindverslag zijn slechts concepten aangetroffen.

Selectie en vernietiging

SELECTIE EN VERNIETIGING Aangezien het gehele archief van vóór 1945 dateert werd geen selectie toegepast.

Aanvullingen

AANVULLINGEN Voor dit archief worden geen aanvullingen verwacht.

Verantwoording van de bewerking

VERANTWOORDING VAN DE BEWERKING Alle stukken in het archief waren in één chronologische serie geordend. Bij de bewerking is gekozen voor een indeling overeenkomstig de organisatiestructuur van de Staatscommissie.

Alle stukken zijn van nietjes, plakband en overige hechtmiddelen ontdaan en verpakt in zuurvrije omslagen en zuurvrije archiefdozen. Ze zijn daarna genummerd volgens de inventaris. De omslagen en dozen zijn voorzien van etiketten.

Ordening van het archief

ORDENING VAN HET ARCHIEF De stukken zijn ingedeeld in vier rubrieken overeenkomend met de organisatorische indeling van de Staatscommissie in de Afdelingen A en B, de Subcommissie C met daarboven de archivalia van de voltallige Staatscommissie. Binnen de rubrieken zijn de stukken zoveel als mogelijk was in series geordend. 10 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

Verwant materiaal

Verwant materiaal Beschikbaarheid van kopieën

BESCHIKBAARHEID VAN KOPIEËN Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Verwante archieven

VERWANTE ARCHIEVEN 3.07.07 - Rijkswaterstaat in de Directie Benedenrivieren, (1822) 1875-1980 (1984) 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 11

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen BESCHRIJVING VAN DE SERIES EN ARCHIEFBESTANDDELEN

1. Plenaire Staatscommissie

1. PLENAIRE STAATSCOMMISSIE

1-15 Tabellen, grafieken en andere stukken door de Staatscommissie gebruikt bij haar werkzaamheden 1907, 1916-1918 9 katernen, 8 stukken, 3 pakken en 2 omslagen 1 Verzamelde Handelingen en bijlagen tot de Handelingen van de Staten-Generaal, zittingsjaren 1907-1908, 1915-1916, 1916-1917 en 1917-1918 betreffende de Rotterdamse Waterweg, gedrukt 1907, 1915-1918, 1 pak 2 Overzichten van de hoogste waterstanden bij enkele stormvloeden in de periode 1825-1916, van de op de benedenrivieren in de periode 1822-1914 verrichtte afvoermetingen en van het verloop van de stormvloed van 13 januari 1916 op de Rotterdamse Waterweg, gedrukt 1916 en z.d., 3 stukken 3 "Lijst van literatuur betrekking hebbende op den Rotterdamschen Waterweg", gedrukt z.d. (1916), 1 stuk 4 "Tabel I", tabellen van de waterstanden in de Nieuwe Waterweg, de Scheur, de Nieuwe Maas en Lek, de Nederrijn, de Hollandse IJssel en de Noord in de periode 1887-1916, gedrukt z.d. (1916), 2 katernen 5 "Tabel II", tabellen van de waterstanden in de Brielse Nieuwe Maas, de Botlek, de Oude Maas, het Spui, Benedenmerwede en Bovenmerwede, de Waal en de Noord in de periode 1887-1916, gedrukt z.d. (1916), 2 katernen 6 "Tabel III", tabellen van de waterstanden in het Volkerak, het Haringvliet, het Hollands Diep, de Nieuwe Merwede, de Bovenmerwede en Waal, de Dordtse Kil, het Mallegat en de Oude Maas in de periode 1887-1916, gedrukt z.d. (1916), 2 katernen 7 "Tabel IV", tabel van de waterstanden langs de Noordzee in de periode 1887-1916, gedrukt z.d. (1916), 2 katernen 8 "Uitkomsten der waterpassingen van peilschalen te Hoek van Holland, Maassluis, Vlaardingen, Rotterdam, Krimpen aan de Lek en Spijkenisse", gedrukt z.d. (1916), 1 stuk 9 Overzichten van de waterafvoer van de Bovenrijn en zijn aftakkingen en van de waarnemingen inzake de stroomsnelheid van verschillende waterwegen, met bijlagen, gedrukt z.d. (ca. 1916), 1 katern Bijlagen V - Vc van een onbekend stuk. 10 Tabel van de in Hoek van Holland waargenomen windrichting en windkracht in de jaren 1889-1912 en 1917 z.d. (1917), 1 omslag 11 Tabellen van de berekende windeffecten bij Hoek van Holland in de jaren 1889-1917 z.d. (1917), 1 omslag 12 Verslag van de in 1916 en 1917 verrichte stroomsnelheidsmetingen op de benedenrivieren, met bijlagen z.d. (1917), 1 omslag 13 Tabellen van waterstanden te Hoek van Holland in de jaren 1889- 1917 1918 en z.d., 1 pak Met hiaten. 14 "Lijsten van gemiddelde waterstanden aan de peilschalen in de waarnemingspunten voorkomende op de staten I, II, III en IV" over de jaren 1851-1917 z.d. (1918), 2 stukken 12 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

15 Grafische tabellen van de waterstanden en getijlijnen bij stormvloeden in de jaren 1894-1917 en van de breedte en gemiddelde diepten en inhouden van de benedenrivieren en waterwegen in de jaren 1879-1915, met bijlagen z.d. (ca. 1918), 1 pak

16 Bij de secretaris ingekomen brieven van J.P. van der Stok en van de minister van Waterstaat, met twee brieven van E. van Everdingen aan J.M. Phaff 1916 1 omslag

17-23 Discusssienota's door de leden van de Staatscommissie ter vergadering ingebracht, gedrukt 1916-1918 3 omslagen en 10 stukken 17 Nota van C.W. Lely betreffende een voorlopig onderzoek naar de waterstanden op de Rotterdamse Waterweg in verband met hoogwater en laagwater te Hoek van Holland en de stand van de bovenrivier, met bijlagen, in tweevoud 1916 juli 18 Nota's van A.C. Burgdorffer betreffende zijn onderzoeken naar stormvloeden in de jaren voordat van Rijkswege regelmatige waarnemingen werden verricht, met bijlagen 1916-1918 19 Nota van D.J. Steyn Parvé betreffende het verschil in hoogwaterstand te Rotterdam en te Hoek van Holland onder verschillende omstandigheden in de jaren 1887-1916, met bijlage 1917 april, 2 stukken 20 Nota's van E. van Everdingen betreffende de invloed van de windrichting en -kracht op de hoogwaterstanden, in tweevoud 1917 mei, november, 4 stukken 21 Verslag van het empirisch onderzoek naar de invloed van de factoren waarvan de hoogwaterstanden op de Rotterdamse Waterweg van Hoek van Holland tot Krimpen aan de Lek afhankelijk zijn, met nota van H.G. van de Sande Bakhuyzen inzake de invloed van de Noordgeul en verslag van een vervolgonderzoek, met bijlagen 1917 juni-november 22 Nota van E. van Everdingen betreffende de berekening van de windkracht bij gegeven gradiënt en windrichting, met bijlage 1918 maart, 2 stukken 23 Nota van C.W. Lely betreffende de wijze van berekening van de af- en aanvoer van de Lek boven Krimpen aan de Lek, met bijlage z.d. (ca. 1918), 2 stukken

24 Notulen van Algemene Vergaderingen van de Staatscommissie, met concepten en een adreslijst van de leden, gedrukt 1916-1919 1 omslag

25 Rekest van het Hoogheemraadschap Voorne en andere belanghebbenden aan de minister van Waterstaat houdende verzoek tot afdamming van de Brielse Maas, afschrift, met bijlagen 1918 april 2 stukken

26-27 Verslagen van de Staatscommissie, gedrukt 1918-1919 1 omslag en 1 pak 26 Voorlopig verslag, met krantenknipsels 1918 27 Concepten van het eindverslag, met bijlagen 1919, 1 pak Zie voor de definitieve versie van het eindverslag, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Collectie Grijs, 1877-1979, toegangnummer 2.16.69, inventarisnummer 36. 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 13

28 Inventarislijst van het archief van de Staatscommissie z.d. (1919) 1 stuk 14 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

2. Afdeling A

2. AFDELING A

29 Notulen van de vergaderingen van Afdeling A, met een concept, gedrukt 1916, 1918 1 omslag

30-34 Discussienota's door de leden van de Afdeling ter vergadering ingebracht, gedrukt, met bijlagen 1916-1918 1 pak en 4 omslagen 30 Nota's van J.M. Phaff, D.J. Steyn Parvé en J.P. van der Stok betreffende de uitkomsten van het onderzoek naar het windeffect tijdens de stormvloed van 13 januari 1916 voor Vlieland, Hoek van Holland, Brouwershaven, Den Helder, IJmuiden, Maassluis, Vlaardingen, Rotterdam, Krimpen en Vlissingen, met bijlagen 1916, 1 pak 31 Nota van J.M. Phaff, D.J. Steyn Parvé en J.P. van der Stok betreffende de bewerking van de tabellen van het windeffect, met bijlagen, in drievoud 1917 januari-1918 Zie inventarisnummer 34. 32 Nota van P.H. Gallé betreffende de resultaten van een onderzoek naar de gemiddelde stuwingsverschijnselen bij normaal en abnormaal verlopende stormvloeden, met bijlagen, in tweevoud 1917 juni 33 "Bijdrage tot de kennis omtrent de stuwing op den Rotterdamschen Waterweg", nota van P.H. Gallé, in tweevoud 1918 januari 34 Vervolgnota van J.M. Phaff, W.F. Stoel en J.P. van der Stok betreffende de bewerking van de tabellen van het windeffect, met bijlagen, gedrukt 1918 mei Zie inventarisnummer 31.

35 "Concept-verslag der werkzaamheden en der daarmede bereikte resultaten van Afdeeling A", gedrukt z.d. (1918) 1 stuk 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 15

3. Afdeling B

3. AFDELING B

36 Notulen van de vergaderingen van de Afdeling B, met concepten en een overzicht van de indeling van de subcommissies van deze Afdeling, gedrukt 1916 1 omslag

37-45 Discussienota's door de leden van de Afdeling ter vergadering ingebracht, gedrukt, met bijlagen 1916-1918 6 omslagen en 7 stukken 37 Nota van A.B. Marinkelle en C.W. Lely naar aanleiding van het door het gemeentebestuur van Rotterdam aan de Tweede Kamer gerichte adres inzake de verbetering van de Waterweg van Rotterdam naar zee, met bijlagen, in tweevoud 1916 april 38 Nota van J.J. Canter Cremers betreffende de factoren die van invloed kunnen zijn op de hoogwaterstanden ten noorden en ten zuiden van de Noordgeul bij stormvloed, met bijlagen 1916 juni Samengesteld in opdracht van de Subcommissies B II en B III. 39 "Aanteekeningen bij de verhanglijnen op den Rotterdamschen Waterweg om het uur van Hoek van Holland tot Krimpen aan de Lek tijdens 20 stormvloeden van 1883-1916", nota door F.I.J. Kanstein, met bijlagen 1916 december 40 Tabellen van de gegevens betreffende de windrichting en de windkracht voor hoogwater en van stormvloeden te Hoek van Holland over de jaren 1883-1916 z.d. (1916), 2 stukken 41 Nota van D.J. Steyn Parvé betreffende het verschil van de hoogwaterstanden te Hoek van Holland en aan andere peilschalen langs verschillende waterwegen tijdens stormvloeden in de jaren 1906-1909, 1911 en 1914, met bijlagen 1917 januari 42 Nota van J.J. Canter Cremers betreffende het verband tussen de getijbewegingen in de Waterweg, in het Oude Maas-complex en in het Haringvliet, met bijlagen 1917 juni 43 Nota's van E. van Everdingen en C.W. Lely en van J.J. Canter Cremers betreffende de invloed van de bestaande open verbinding aan de oostpunt van Rozenburg op de stormvloedstanden op de Rotterdamse Waterweg, met bijlagen 1917 oktober-november- december 44 Nota's van H.G. van de Sande Bakhuyzen betreffende de voortplanting van het hoogwater op de benedenrivieren 1917 december-1918 september, 3 stukken 45 Nota van C.W. Lely betreffende de berekening van de hoeveelheid water die bij vloed te Hoek van Holland wordt aangevoerd, in tweevoud 1918 april, 2 stukken

46-48 Verslagen, gedrukt 1917-1918 3 omslagen 46 Verslag van Subcommissie B I inzake de invloed van de voorgenomen omlegging van de Noordgeul op de hoge waterstanden en stormvloeden, met bijlagen, in tweevoud 1918 maart 47 Verslag van Subcommissie B II-III inzake de redenen van het hoger oplopen van stormvloeden aan de Brielse Maas dan in de Waterweg en te Vlaardingen dan te Spijkenisse, in tweevoud 1918 april 48 Verslag van Subcommissie B IV inzake de invloed die een 16 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 2.16.124

toenemende verdieping van de Rotterdamse Waterweg, op de wijze als in het wetsontwerp is voorgesteld, zal uitoefenen op de hoogte van de stormvloedstanden langs de Waterweg, met bijlagen 1917- 1918 Bedoeld wordt het wetsontwerp 'tot verbetering van de Waterweg van Rotterdam naar zee', dat zou leiden tot de wet van 2 januari 1917, Stbl. no. 5. 2.16.124 Staatscie. Waterstanden Rotterdamse Waterweg 17

4. Subcommissie C

4. SUBCOMMISSIE C

49-52 Discussienota's van de leden van de Subcommissie ter vergadering ingebracht, met bijlagen 1916-1918 4 stukken en 1 omslag 49 "Eenige opmerkingen over de Verhandeling van prof. De Vries Broekman getiteld "Invloed van eb en vloed op benedenrivieren"" door H.G. van de Sande Bakhuyzen, gedrukt 1916 november, 1 stuk 50 Nota van J.J. Canter Cremers betreffende de toepassing van de berekening van de invloed van eb en vloed op de benedenrivieren volgens de methode van prof G.H. de Vries Broekman, met bijlage 1917 januari, 2 stukken 51 Nota van C.W. Lely betreffende de uitkomsten van de voorlopige berekeningen van de ondervloed, met bijlagen 1917 april, 1 omslag 52 Nota van J.J. Canter Cremers betreffende de invloed van de vorm van een benedenrivier op de voortplanting van het getij, gedrukt 1918 mei, 1 stuk

53 Grafische tabellen van metingen van de ondervloed op de Rotterdamse Waterweg, met toelichtende brief van de secretaris aan de leden van de Subcommissie, minuut 1917 7 stukken

54 Notulen van de vergaderingen van de Subcommissie C, met concepten en een bijlage, gedrukt 1917-1918 1 omslag