Urząd Miejski w Przedborzu 97-570 Przedbórz ul. Mostowa 29

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska 86 90-103 Łódź

Listopad 2004 r MAPA MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ NA TLE POWIATU RADOMSZCZANSKIEGO

Rysunek 1 Mapa gminy Przedbórz na tle powiatu radomszczańskiego

POWIERZCHNIA MIASTA I GMINY 18994 ha LICZBA LUDNOŚCI 7789 osób ( stan na 31.XII.2003r.) w tym miasto 3857

2 WSTĘP...... 7 1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...... 8 2.1 Dane ogólne. Położenie, powierzchnia, ludność...... 8 2.1.1 Położenie...... 8 2.1.2 Powierzchnia ...... 8 2.1.3 Ludność...... 9 2.2 Środowisko przyrodnicze...... 9 2.2.1 Położenie gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych...... 9 2.2.2 Flora i fauna ...... 9 2.3 Turystyka, Agroturystyka...... 11 2.4 Zagospodarowanie przestrzenne...... 14 2.4.1 Infrastruktura techniczna...... 14 TABL. 1 WIELKOŚĆ PRODUKCJI I SPRZEDAŻY WODY NA TERENIE MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ W LATACH 2000 – 2003...... 15 TABL. 2. DROGI GMINNE NA TERENIE MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ...... 16 TABL. 3 WYWÓZ NIECZYSTOŚCI STAŁYCH W LATACH 2000 – 2003...... 18 2.4.2 Własność nieruchomości...... 18 TABL.4. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW...... 18 Stan w dniu 1 I 2004 r...... 18 2.4.4 Oświata...... 24 TABL. 5. WYKAZ SZKÓŁ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY WRAZ Z LICZBĄ UCZNIÓW I NAUCZYCIELI...... 24 2.4.5 Identyfikacja problemów...... 24 2.5 Gospodarka ...... 25 2.5.1 Rolnictwo...... 25 TABL. 6 UŻYTKOWANIE GRUNTÓW W GOSPODARSTWACH ROLNYCH...... 25 Stan w maju 2002...... 25 TABL. 8 ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE...... 27 TABL. 8 ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE (dok.)...... 27 TABL. 9 CIĄGNIKI, SAMOCHODY CIĘŻAROWE I WYBRANE MASZYNY W GOSPODARSTWACH ROLNYCH...... 28 2.5.2 Dziedziny pozarolnicze...... 28 TABL. 10. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ...... 29 TABL. 11 PRACODAWCY W PRZEDBORZU ZATRUDNIAJĄCY POWYŻEJ 3 OSÓB Stan w grudniu 2003 r...... 29 2.5.3 Identyfikacja problemów...... 30 2.6. Sfera społeczna...... 30 2.6.1 Ludność stan i struktura według płci oraz wieku...... 30 TABL. 12. DYNAMIKA LUDNOŚCI...... 31 Stan w dniu 31 XII...... 31 TABL. 12. DYNAMIKA LUDNOŚCI (dok.)...... 31 Stan w dniu 31 XII...... 31 TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU...... 32 Stan w dniu 31 XII...... 32 TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU (cd.)...... 32 Stan w dniu 31 XII...... 32 TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU (dok.)...... 33 Stan w dniu 31 XII...... 33

3 TABL. 14. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU I PŁCI...... 34 Stan w maju 2002r...... 34 TABL. 14. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU I PŁCI (dok.)...... 36 Stan w maju 2002r...... 36 TABL. 15. LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI...... 37 Stan w maju 2002 r...... 37 2.6.2 Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym poziom bezpieczeństwa...... 38 TABL. 16. PRZYROST MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH W LATACH 1989-2002...38 TABL. 16. PRZYROST MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH W LATACH 1989-2002 (dok.)...... 38 TABL. 17. WSKAŹNIKI JAKOŚCI ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH...... 39 Stan w maju 2002 r...... 39 TABL. 18 WYKAZ GABINETÓW SPECJALISTYCZNYCH I LICZBA PORAD UDZIELONYCH W LATACH 2000 – 2003 ( SP ZOZ PRZEDBÓRZ)...... 43 2.6.3 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia...... 43 TABL. 19 RODZINY KORZYSTAJĄCE Z POMOCY W MIEŚCIE I GMINIE LATACH 2000 – 2003...... 43 TABL. 20 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH W LATACH 2000 – 2003...... 44 TABL. 21 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE Z ZADAŃ ZLECONYCH W LATACH 2000 – 2003...... 44 TABL. 22 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE Z ZADAŃ WŁASNYCH I ZLECONYCH WEDŁUG PRZYCZYN PRZYZNANIA POMOCY W LATACH 2000 – 2003...... 45 2.6.4 Rynek pracy...... 46 TABL. 23 LUDNOŚĆ WEDŁUG GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA UTRZYMANIA Stan w maju 2002 r...... 46 TABL. 24 PRACUJĄCY WEDŁUG SEKCJI PKDa/...... 46 TABL. 25. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI WEDŁUG PŁCI Stan w dniu 31 XII...... 47 TABL. 25. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI WEDŁUG PŁCI (dok.) Stan w dniu 31 XII...... 47 TABL. 26. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI – WYBRANE ZAGADNIENIA ..... 48 TABL. 26. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI – WYBRANE ZAGADNIENIA (dok.)...... 48 Rzeczywistą skalę bezrobocia, nie tylko rejestrowanego, obrazują wyniki NSP 2002. Według deklaracji mieszkańców 868 osób określiło się jako bezrobotne, w tym 635 w mieście. Jest to liczba niższa niż wynika to z rejestru, ponieważ część osób wykonuje różne prace nie objęte statystyką...... 49 TABL. 27 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI ...... 49 2.6.5 Identyfikacja problemów...... 50 2.7 Analiza SWOT dla miasta i gminy Przedbórz...... 51 3 ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM OBSZARZE.....52 W 2003 roku w gminie Przedbórz, w miejscowości Stara Wieś rozpoczęła się inwestycja budowy Ośrodka Japońskich Sztuk Walki „Dojo-Stara Wieś”. Głównym inwestorem jest

4 Fundacja Rozwoju Karate Tradycyjnego, która zawarła porozumienie z Polskim Związkiem Karate Tradycyjnego w zakresie pozyskiwania środków na budowę obiektu. Budowa będzie realizowana w latach 2003)2006. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie unikalnego ośrodka do szkolenia japońskich sportów i sztuk walki oraz propagowanie kultury japońskiej dla współczesnych Europejczyków. Ośrodek będzie stanowił optymalne logistyczne i organizacyjne zaplecze dla szeregu imprez ogólnopolskich i międzynarodowych, szkoleń i seminariów z udziałem japońskich mistrzów karate tradycyjnego. Ma on być kompleksem sportowo-noclegowym, wzorowanym na architekturze japońskiej, z wydzielonymi częściami: noclegową ( domki ), gastronomiczną i treningową. W ośrodku oprócz prowadzenia treningów, mają być organizowane zajęcia przybliżające kulturę japońską ( kaligrafia, orgiami, ikebana, bonsai, poezja haiku) oraz prowadzenie działalności wystawienniczej. Architektura i ergonomia budynków Ośrodka będzie dostosowana do zwyczajów japońskich, stworzy warunki do skupienia się i koncentracji, umożliwi przestrzeganie etykiety japońskiej. Obiekt wpisze się w istniejący krajobraz zachowując wyjątkowe walory tego miejsca. Ukształtowanie terenu Ośrodka pozwoli na wytyczenie Ścieżek rowerowych i wydzielenie części przeznaczonej do uprawiania jazdy konnej oraz japońskiej sztuki łucznictwa konnego yabusame. W chwili obecnej prace budowlane Ośrodka są w bardzo zaawansowanym stadium. Wznoszone są już ściany budynków mieszkalnych i przygotowywany jest teren pod budowę dojo. Powstanie Ośrodka Japońskich Sztuk Walki na terenie gminy Przedbórz przyczyni się do podniesienia atrakcyjności turystycznej miasta i gminy oraz wzrostu ilości odwiedzających naszą okolicę osób, a co za tym stoi rozwój handlu i usług...... 54 Gmina Przedbórz posiada również położony na obszarze miasta teren z naniesieniami budowlanymi i zbiornikiem wodnym, który po zagospodarowaniu może służyć do rekreacji i wypoczynku oraz uprawiania turystyki wędkarskiej i kajakowej...... 54 Obecnie trwają prace nad wdrożeniem projektu dotyczącego rozwoju małej infrastruktury turystycznej na terenie miasta i gminy Przedbórz. Celem ogólnym projektu jest zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta i gminy Przedbórz.. Stworzenie bazy turystycznej polegać będzie na wytyczeniu i oznakowaniu tras turystycznych ( pieszych, rowerowych, konnych, kajakowych) oraz budowie powtarzalnych obiektów turystycznych ( pól biwakowych, platformy widokowej i przystanków turystycznych).W pobliżu wszystkich obiektów przewidziany jest montaż tablic informacyjnych dla turystów. Generalnie – realizacja projektu stanowić powinna punkt wyjścia do dalszego rozwoju zaplecza rekreacyjno-turystycznego (głównie w sektorze prywatnym ) na terenie miasta i gminy Przedbórz . Wymiernym efektem realizacji projektu będzie zwiększenie liczby turystów odwiedzających gminę, a co za tym stoi wzrost punktów gastronomicznych, sklepów, punktów usługowych oraz miejsc noclegowych ( pensjonaty, kwatery i gospodarstwa agroturystyczne). Sumarycznie powinno to przełożyć się na wzrost poziomu zatrudnienia w sektorze turystycznym...... 55 ...... 55 4 REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW...... 56 4.1 Planowane projekty i zadania inwestycyjne w okresie 2004-2006...... 56 4.1.1 Zadania przewidziane do realizacji na lata 2004-2006 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego...... 56 Poddziałanie 3.5.1 Lokalna infrastruktura ochrony zdrowia...... 58 LOKALNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA...... 58 Poddziałanie 3.3.1 Rewitalizacja obszarów miejskich...... 58 Renowacja budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym...... 59 4.2 Zadania przewidziane do realizacji na lata 2004-2006 bez udziału środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego...... 60 4.3 Planowane projekty i zadania inwestycyjne w latach 2007- 2013 ...... 61

5 5 POWIĄZANIA PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY PRZEDBÓRZ...... 63 5.1 Powiązania Planu Rozwoju Lokalnego z innymi dokumentami...... 63 5.1.1 Cele strategiczne rozwoju miasta i gminy Przedbórz...... 63 5.1.2 Cele strategiczne rozwoju województwa łódzkiego...... 63 5.1.3 Cele strategiczne powiatu radomszczańskiego...... 63 5.2 Zadania finansowane ze środków własnych oraz zewnętrznych, w tym przedakcesyjnych ...... 64 5.3 Zgodność planowanych do realizacji zadań z priorytetami Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego...... 64 6 OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO...... 65 7 PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2006 I NA NASTĘPNE PLANOWANE LATA ...... 69 TABL. 28 ŹRÓDŁO FINANSOWANIA ZADAŃ W LATACH 2004 -2006 [W ZŁ]....72 TABL. 29 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZDAŃ W LATACH 2007 -2013 [ W ZŁ.].....72 8 SYSTEM WDRAŻANIA...... 73 9 SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ...... 75 Spis tabel...... 78 Spis rysunków...... 78

6 WSTĘP

Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Przedbórz to zestaw działań, które mają zostać podjęte w określonym otoczeniu, określonym terminie i zmierzających do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju miasta i gminy Przedbórz. Plan został przygotowany na lata 2004-2006 na podstawie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata 2004-2006. Plan Rozwoju Lokalnego odpowiada trosce lokalnego samorządu o rozwój miasta i gminy w szybko zmieniającym się i coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu. Planowanie strategiczne znacznie zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu i umożliwia racjonalne gospodarowanie zasobami i potencjałem gminy. Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem uchwalanym przez Radę Miejską, określającym najważniejsze działania mające na celu ciągły rozwój miasta i gminy oraz przewidywane efekty tych działań. Warunkiem powodzenia jest współpraca przy realizacji zamierzeń władz samorządowych, mieszkańców i środowiska przedsiębiorców. Środki publiczne są podstawowym narzędziem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego. Jednak ich szczupłość, jak i członkostwo w Unii Europejskiej nakłada obowiązek wykorzystania jak największej ilości środków samorządów lokalnych. Samorząd Miasta i Gminy wytycza i zatwierdza działania – wykonalne technicznie, realne ekonomicznie i akceptowane społecznie, ale nie może pozostawać jedynym ich realizatorem. Dokument sporządzony został zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Gospodarki i Pracy określonym w „Zintegrowanym programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego 2004-2006”.

7 1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Okresy programowania Unii Europejskiej - lata 2004 - 2006 i 2007 - 2013, narzucają ramy czasowe realizacji planu, natomiast określone w ZPORR priorytety, wyznaczają obszary działalności gminy poddane w tym dokumencie diagnozie. Analizie poddano: sferę społeczną, gospodarczą, techniczną i finansową.

Przygotowany dokument stanowi, zatem krótkoterminową (na lata 2004 - 2006) i długoterminową (na lata 2007 -2013) wizję rozwoju potencjału gospodarczego miasta i gminy, który warunkuje wzrost konkurencyjności oraz przeciwdziałanie dalszej marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi społecznemu miasta i gminy w ramach społeczności powiatu radomszczańskiego i uwarunkowań jakie zostały narzucone poprzez przystąpienie Polski do Wspólnoty Europejskiej. Plan Rozwoju Lokalnego dotyczy miasta i gminy Przedbórz położonego w powiecie radomszczańskim, województwie łódzkim.

2. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJĘTYM WDRAŻANIEM PLANU

2.1 Dane ogólne. Położenie, powierzchnia, ludność 2.1.1 Położenie

Miasto i gmina Przedbórz pod względem geograficznym leżą na Wyżynie Przedborskiej. Administracyjnie gmina Przedbórz stanowi jedną z trzynastu gmin powiatu radomszczańskiego i graniczy: - od północy – z gminą Aleksandrów, - od zachodu – z gminami Ręczno, Masłowice, Wielgomłyny, - od wschodu – z gminami Fałków, Słupia i Krasocin (woj. świętokrzyskie), - od południa – z gminą Kluczewsko ( woj.świętokrzyskie).

2.1.2 Powierzchnia

8 Powierzchnia miasta zajmuje 613 ha, zaś gminy 18381 ha i stanowi łącznie nieco ponad 1% powierzchni województwa i 13,2% powierzchni powiatu radomszczańskiego. Południowa część gminy znajduje się w granicach Przedborskiego Parku Krajobrazowego.

2.1.3 Ludność Miasto i gminę Przedbórz w końcu 2003r. zamieszkiwało 7789 mieszkańców, z tego 3857 w mieście i 3932 na wsi.

2.2 Środowisko przyrodnicze 2.2.1 Położenie gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych Miasto i gmina Przedbórz pod względem geograficznym leżą na Wyżynie Przedborskiej. W skład wyżyny wchodzą następujące mezoregiony: Wzgórza Radomszczańskie, Wzgórza Opoczyńskie, Niecka Włoszczowska, Pasmo Przedborsko – Małogoskie oraz Wzgórza Łopuszańskie (wg regionalizacji fizyczno – geograficznej J. Kondrackiego – „Geografia fizyczna Polski” PWN, Warszawa 1981).

2.2.2 Flora i fauna

Szatę roślinną miasta i gminy stanowią kompleksy leśne, zbiorowiska naturalnej roślinności zielonej, łąki i pastwiska oraz zieleń miejska. Lasy i grunty leśne zajmują obszar 10.478 ha, tj. około 55% ogólnej powierzchni miasta i gminy.

Do najwartościowszych pod względem zasobów należą: 1. Parki miejskie: - na lewym brzegu Pilicy, park z początku XIX w., w którym starodrzew tworzą lipy, brzozy i klony. - po prawej stronie Pilicy , mniejszy park z licznymi krzewami ozdobnymi. 2. Przedborski Park Krajobrazowy, utworzony w czerwcu 1988 roku. Powierzchnia parku wynosi 16640 ha. Administracyjnie leży on na terenie gmin:

9 - Przedbórz –7488 ha (woj. łódzkie) oraz w woj. świętokrzyskim:Kluczewsko–3645 ha, Krasocin – 2947 ha, Łopuszno – 867 ha i Słupia Konecka – 1693 ha.

Otulina PPK to Przedborski Obszar Chronionego Krajobrazu o pow. 14490 ha. Teren Parku rozciąga się w dolinie Pilicy w okolicy Przedborza. Zadaniem Parku jest ochrona najcenniejszych elementów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych występujących na jego terenie. Na terenie Parku w miejscach, gdzie zachowały się unikatowe fragmenty krajobrazu i występuje obfitość gatunkowa flory i fauny, utworzono 5 rezerwatów przyrody: - Bukowa Góra - o pow. 34,94 ha – stary las bukowy na wapiennym wzgórzu, - Murawy Dobromierskie - o pow. 36,28 ha – murawy kserotermiczne unikalne w Polsce środkowej, - Piskorzeniec - utworzony w 1990 roku o pow. 409,19 ha – torfowiska niskie, przejściowe i wysokie z reliktową florą i fauną, - Czarna Rózga - o pow. 185,60 ha – mozaika naturalnych zespołów leśnych: olsów, łęgów, grądów, boru jodłowego i sosnowego bagiennego z kilkunastoma okazami starych dębów i buków, - Oleszno - o pow. 31,43 ha – mozaika łęgu jesionowo – olszowego, grądu niskiego i olsu, Na terenie Przedborskiego Parku Krajobrazowego znajdują się 33 pomniki przyrody w postaci pojedynczych drzew lub ich skupisk oraz głaz narzutowy.

Na terenie PPK występuje: - około 10 tys. gatunków owadów, spośród nich 20 gatunków chronionych ustawowo w Polsce, - na ogólną liczbę 416 kręgowców Polski ( z wyłączeniem morskich gatunków ryb) na obszarze PPK stwierdzono 266 gatunków tj. 63,9% fauny krajowej, - płazy i gady występujące na terenie PPK podlegają ścisłej ochronie gatunkowej, - 187 gatunków ptaków w tym 168 objętych ścisłą ochroną gatunkową, - 17 gatunków ssaków, które znalazły się pod ochroną gatunkową. Flora Przedborskiego Parku Krajobrazowego cechuje się dużym bogactwem gatunkowym i różnorodnością. Na jego terenie występuje: − 167 gatunków mszaków, w tym 29 gatunków objętych specjalną troską, − 155 gatunków porostów, − 954 gatunków roślin naczyniowych w tym:

10 − 5 gatunków znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, − 3 gatunki ściśle chronione w skali Europy, − 177 gatunków specjalnej troski, w tym 54 gatunki podlegające ochronie ścisłej, − 12 gatunków podlegających ochronie częściowej.

2.3 Turystyka, Agroturystyka

Podstawowe walory turystyczne obszaru stanowią: - położenie geograficzne – w tym zwłaszcza komunikacyjne, jest walorem o znaczeniu krajowym, a także międzynarodowym i powinien stać się podstawą rozwoju turystyki tranzytowej, przy odpowiednim zagospodarowaniu, - walory przyrodnicze związane są z dostępnymi dolinami rzek, urozmaiconą rzeźbą, mezozoicznego podłoża, głazów narzutowych, znacznym zalesieniem oraz różnorodnością krajobrazową. Najcenniejsze z przyrodniczego punktu widzenia obszary są objęte ochroną prawną (Przedborski Park Krajobrazowy, rezerwaty i pomniki przyrody), - walory antropogeniczne takie jak: barwna przeszłość historyczna i związane z nią obiekty kultury materialnej, zabytkowe układy urbanistyczne, obiekty sakralne i nekropolie, muzeum. Obsługą ruchu turystycznego zajmują się następujące instytucje: - Punkt Informacji Turystycznej, - Ośrodek Wypoczynkowy TARAS, - Schronisko Młodzieżowe, - Ośrodek Edukacji Ekologicznej, - Stowarzyszenie Agroturystyczne „Kraina Kugla”, - Stowarzyszenie Przyjaciół Przedborskiego Parku Krajobrazowego i Rzeki Pilicy, - Przedborski Park Krajobrazowy, - Kwatery agroturystyczne w Przedborzu, Chałupach i Tarasie, - Ośrodek Polskiego Związku Karate Tradycyjnego „ DOJO- Stara Wieś” ( w budowie).

Na terenie miasta i gminy wytyczono następujące trasy rowerowe: - Przedbórz – Góry Mokre – Żeleźnica – Oleszno – Wólka – Przedbórz – około 56 km (kompleks leśny Czarna Rózga, kościół parafialny w Żeleźnicy i Olesznie, rezerwat Oleszno, dwory w Pilczycy i Rudzie Pilczyckiej), - Przedbórz – torfowisko Piskorzeniec – Józefów – Przedbórz – około 35 km (rezerwat Piskorzeniec, Góra Fajna Ryba 347 m n.p.m.),

11 - Przedbórz – Wymysłów – Rączki – Dobromierz – Góry Mokre – Przedbórz – około 26 km (ruiny dworu w Rączkach, aleja lipowa w Dobromierzu, rezerwat przyrody Bukowa Góra i Murawy Dobromierskie),

12 - Przedbórz – Wielgomłyny – Krzętów – Łapczyna Wola – Stanowiska – Przedbórz – około 38 km (dwór w Sokolej Górze, klasztor Paulinów i kościół z XV wieku, zbór ariański w Łapczynej Woli, Kościół w Stanowiskach z XIV wieku), - Przedbórz – Bąkowa Góra – Majkowice – Przedbórz – 35 km ( ruiny zamku, dwór i kościół w Bąkowej Górze, rezerwat „Las Jawora”, ruiny zamku z XVI wieku w Majkowicach), - Przedbórz – Reczków – Skotniki – Diabla Góra – Przedbórz – około 45 (dworek i folwark w Reczkowie, kościół i dwór z XVI wieku w Skotnikach, rezerwat krajobrazowy „Diabla Góra”), - Przedbórz – Strzelce Małe – Kraszewice – Góra Chełmo – Zagórze – Wielgomłyny – Przedbórz – około 29 km (rezerwat krajobrazowy „Chełmo” – ślady grodziska z IX wieku, klasztor i kościół w Wielgomłynach). Atrakcję turystyczną stanowi trasa kajakowa o długości ok. 25 km (Maluszyn - Bobrowniki – Krzętów – Chałupy – Łączkowice – Przedbórz) z możliwością biwakowania na terenach przylegających do Pilicy. Ponadto do dyspozycji turystów pozostają: 1. trasa samochodowa: Przedbórz – Wojciechów – Piskorzeniec – Ruda Pilczycka – Lasocin – Oleszno – Kluczewsko – Stanowiska – Łapczyna Wola – Dobromierz – Przedbórz około 75 km (ruiny XIX-wiecznego pałacu Niemojewskich w Lasocinie, wczesno –barokowy kościół w Lesznie, XIX–wieczna powozownia w Kluczewsku, ruiny zboru ariańskiego z XVII wieku w Łapczynej Woli). 2. ścieżka przyrodniczo – historyczna im. prof. dr hab. Jakuba Mowszowicza w Przedborzu. Ścieżka składa się z 8 przystanków i liczy około 5 km. Poszczególne przystanki to: - Majowa Góra (233m n.pm.), - Pomnik Marszałka J. Piłsudskiego przy ul. Częstochowskiej, - Zalew przy ulicy Turystycznej, - Kapliczka pożegnalna z 1862 r. przy ulicy Częstochowskiej, - Wydma nad zalewem, - Dolina Pilicy i cmentarz żydowski, - Park miejski przy ulicy Trytwa z pomnikiem Tadeusza Kościuszki, - Oczyszczalnia ścieków.

13 3. znakowane szlaki turystyczne - Szlak rzeki Pilicy – znakowany kolorem niebieskim. Piotrków Trybunalski – Krzętów (długość 121 km), - Szlak po Przedborskim Parku Krajobrazowym – znakowany kolorem zielonym. Rączki – Wojciechów ( długość 23 km). Przedbórz jest ośrodkiem usługowym dla obsługi ludności miasta i gminy oraz obsługi ruchu turystycznego. Posiada obiekty i instytucje zarówno w zakresie ochrony zdrowia, oświaty, kultury, jak i administracji, handlu i bankowości oraz bazę gastronomiczną i noclegową. Na terenie miasta i gminy znajduje się jeden Urząd Pocztowy oraz Agencja Pocztowa mieszcząca się w Górach Mokrych, gdzie działa Centrum Komunikacji Społecznej. Instytucjami świadczącymi szeroki zakres usług finansowych na terenie miasta i gminy są PKO BP SA. oraz Bank Spółdzielczy. Bazę gastronomiczną tworzą: Restauracja „Parkowa”, Oberża, Drink Bar, Pub „Planeta”, Pub „Safari”, Pijalnie Piwa, Bar „Zacisze”, ZIN – BAR. Baza noclegowa jest raczej skromna i obejmuje: - Schronisko Młodzieżowe (45 miejsc), - Ośrodek Wypoczynkowy TARAS (150 miejsc), - Gospodarstwa agroturystyczne w Przedborzu, Chałupach i Tarasie ( 25 miejsc), - Pokoje gościnne (14 miejsc).

2.4 Zagospodarowanie przestrzenne

2.4.1 Infrastruktura techniczna 2.4.1.1 Charakterystyka ogólna infrastruktury 2.4.1.1.1 Zaplecze mieszkaniowe

Zaplecze mieszkaniowe jest ważnym elementem infrastruktury gminnej. Według danych NSP 2002 na terenie gminy zlokalizowanych jest 1731 budynków, w których znajdują się mieszkania (688 w mieście i 1043 na terenach wiejskich), w tym 1707 budynków mieszkalnych. Składają się one z 2404 mieszkań, w tym 2336 zamieszkanych stale. Około 17% zasobów mieszkaniowych pochodzi sprzed 1945r., co nie pozostaje bez wpływa na ich standard. Decyzje o ich modernizacji bądź likwidacji powinny jednak kazdorazowo uwzględniać walory architektoniczne związane z lokalną kulturą. Dominującą część zasobów

14 stanowią mieszkania wybudowane w latach 1945-1978 – 49%. Są to na ogół mieszkania, które ze względu na stosowane w tamtym okresie technologie w budownictwie na ogół wymagają modernizacji. Po roku 1988 w gminie wybudowano 310 mieszkań o łącznej powierzchni 32,0 tys. m2. Spośród ogółu mieszkań zdecydowana większość mieści się w budynkach jednomieszkaniowych.

2.4.2.1 Gospodarka wodno-ściekowa

Zaopatrzeniem ludności oraz podmiotów gospodarczych Miasta i Gminy Przedbórz w wodę oraz odprowadzaniem ścieków zajmuje się Zakład Usług Komunalnych w Przedborzu. Na koniec 2003 roku liczba przyłączy wynosiła 1469 szt, a długość sieci wodociągowej ( magistrala + sieć rozdzielcza+ przyłącza czyli 3326 mb + 90368 mb + 41089mb ) wynosiła – 134.783 mb. Woda dostarczana jest ze studni głębinowych, która podlega okresowemu chlorowaniu - podchlorynem sodu, odczyn wody ph 7,3.

TABL. 1 WIELKOŚĆ PRODUKCJI I SPRZEDAŻY WODY NA TERENIE MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ W LATACH 2000 – 2003

Rok Produkcja Sprzedaż w m3 2000...... 232300 157900 2001...... 234175 153853 2002...... 242335 160536 2003...... 296736 163321 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

Długość sieci kanalizacyjnej na terenie miasta wynosi 7708 mb, długość przykanalików - 6198 mb, liczba przyłączy kanalizacyjnych - 257 szt. Miasto posiada oczyszczalnię, która wykazuje pełną zdolność przerobową ścieków podłączonych do kanalizacji. Oczyszczalnia może przyjąć więcej ścieków pod warunkiem rozwiązania problemu z osadami. W przypadku rozbudowy sieci kanalizacyjnej w Przedborzu trzeba będzie rozbudować lub wybudować nową oczyszczalnię ścieków.

2.4.2.2. Paliwa stałe

15 Nośnikiem energii zużywanym przez społeczność miasta i gminy do celów grzewczych jest węgiel. Brak danych umożliwiających precyzyjne określenie zużycia tego źródła energii w mieście i gminie. Mieszkańcy miasta i gminy zaopatrują się w węgiel w systemie indywidualnym. Podaż węgla zabezpiecza dotychczas wszystkie potrzeby społeczeństwa miasta i gminy. Łączne oszacowane zapotrzebowanie na węgiel w mieście i gminie wynosi ok. 9,2 tys ton. Uwzględniając fakt powszechnego wykorzystywania dodatkowo innych paliw (głównie drewna) realne zapotrzebowanie dla miasta i gminy można szacować na 8,0 tys. ton węgla kamiennego.

2.4.2.3 Infrastruktura transportowa

W układzie drogowym miasta funkcjonuje 4 stopniowa hierarchia dróg: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. W granicach administracyjnych miasta i gminy długość dróg krajowych wynosi 6,9 km, wojewódzkich- 7,3 km, powiatowych -90,1 km, gminnych -64,1 km (41 ulic).

TABL. 2. DROGI GMINNE NA TERENIE MIASTA I GMINY PRZEDBÓRZ

Drogi Miasto Gmina Razem w km Utwardzone...... 3,3 23,6 26,9 Nieutwardzone...... 4,3 32,9 37,2 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu.

Proponowane inwestycje na drogach gminnych: - ul. Mostowa – nowa nakładka asfaltowa na całej długości, - budowa od podstaw ulic: Kanałowej, Nowej, Klonowej, Majowej, Majowa Góra, M. Konopnickiej, Brzozowej, Wiśniowej, Modrzewiowej, Turystycznej, - budowa drogi w Starej Wsi, Żeleźnicy, Miejskich Polach, - droga gm. Grobla – podwójne powierzchniowe utwardzenie (emulsja, grys) na całej długości drogi, - droga gm. Gaj - Policzko – podwójne powierzchniowe utwardzenie (emulsja, grys) na całej długości drogi.

Rysunek 2 Mapa drogowa gminy Przedbórz 2.4.2.4 Energetyka

16 Miasto i Gmina Przedbórz zasilana jest liniami średniego napięcia 15 kV przede wszystkim z dwóch Głównych Punktów Zasilania 110/15 kV: - GPZ Przedbórz znajdującego się w Przedborzu przy ul. Cegielnianej, - GPZ Szreniawa znajdującego się w Szreniawie gm. Fałków. Teren miasta Przedborza zasilany jest liniami średniego napięcia: napowietrznymi o długości 4 km oraz kablowymi o długości 2,21 km. Gmina Przedbórz zasilana jest 4 liniami napowietrznymi 15 kV o łącznej długości 103,43 km. Odbiorcy na terenie miasta Przedborza po stronie niskiego napięcia zasilani są z 20 stacji transformatorowych SN/nn eksploatowanych przez Rejon Energetyczny Radomsko – Posterunek Energetyczny Przedbórz, z czego 7 szt. stanowią stacje budynkowe /wnętrzowe/. Odbiorcy na terenie gminy Przedbórz po stronie niskiego napięcia zasilani są z 64 napowietrznych stacji transformatorowych SN/nn. Energia po stronie niskiego napięcia 0,4 kV do poszczególnych odbiorców dostarczana jest liniami napowietrznymi i kablowymi: - miasto Przedbórz – linie napowietrzne 7,92 km; linie kablowe 8,454 km - gmina Przedbórz – linie napowietrzne 101,475 km Energia do poszczególnych budynków doprowadzana jest przyłączami napowietrznymi i kablowymi. Istniejąca sieć SN i n.n. w pełni pokrywa obecne zapotrzebowanie mocy na terenie miasta i gminy Przedbórz, z istniejącą rezerwą mocy w stacjach transformatorowych około 40 %. Plany rozwojowe Zakładu Energetycznego Łódź – Teren SA Rejon Energetyczny Radomsko, w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną, będą dotyczyć przede wszystkim modernizacji istniejących już urządzeń i sieci, mających na celu poprawę jakości dostarczanej energii. W roku 2004 przewiduje się dobudowę stacji transformatorowej 15/04 kV i zasilającej ją linii 15 kV w Tarasie. Eksploatacja sieci prowadzona jest zgodnie z obowiązującą instrukcją eksploatacji linii elektroenergetycznych oraz stacji transformatorowych.

2.4.2.5 Gospodarka odpadami

Odbiorem nieczystości stałych z terenu miasta i gminy zajmuje się Zakład Usług Komunalnych w Przedborzu. Zakład świadczy swoje usługi na podstawie umów zawieranych z indywidualnymi gospodarstwami domowymi i firmami. Łączna ilość spisanych umów - ok. 420 szt. Nieczystości stałe gromadzone są w: - pojemnikach 110L; 120 L; 2,5m3 - kontenerach 7 m3

17 Na terenach wiejskich selekcja odbywa się w każdym gospodarstwie domowym poprzez system zawieszki workowej z podziałem na cztery worki odpowiadające jednemu rodzajowi materiału odzyskiwanego. W pobliżu sklepów i większych skupisk ludzkich rozstawiane będą pojemniki do selektywnej zbiorki odpadów. Na terenach miejskich segregacja odbywa się w domach jednorodzinnych i domach wielorodzinnych do czterech rodzin na tych samych zasadach, co na terenach wiejskich. Pozostałe skupiska miejskie ( bloki i domy o dużej liczbie mieszkań ) obsługiwane są poprzez duże zbiorniki do selektywnej zbiórki odpadów. W ten sposób posortowane surowce wtórne są dodatkowo sprawdzane na terenie Zakładu Usług Komunalnych i pakowane w duże kontenery, które są zabierane przez firmy zajmujące się obrotem surowcami wtórnymi.

TABL. 3 WYWÓZ NIECZYSTOŚCI STAŁYCH W LATACH 2000 – 2003

Indywidualne Rok Ogółem Podmioty gospodarcze gospodarstwa domowe w m3 2000...... 4560 942 3618 2001...... 4520 920 3600 2002...... 4000 894 3106 2003...... 3940 853 3087 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu.

Nieczystości stałe wywożone są specjalistycznymi samochodami na wysypisko gminy Masłowice, które znajduje się w Strzelcach Małych.

2.4.2 Własność nieruchomości

TABL.4. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW Stan w dniu 1 I 2004 r.

Grunty Grunty leśne oraz Powierz- zbudo- Grunty Użytki zadrze- Tereny chnia wane pod Nieużytki WYSZCZEGÓLNIENIE rolne wienia różne ogółem i zurbani- wodami i zakrze- zowane wienia w ha OGÓŁEM RAZEM ...... 18994 7478 10530 593 141 245 7 udział w powierzchni ogółem (%) ...... 100,0 39,4 55,4 3,1 0,8 1,3 0 Grunty Skarbu Państwa ...... 10360 474 9292 279 139 175 1 Grunty gmin i związków międzygminnych ...... 148 67 20 50 2 8 1 Grunty osób fizycznych ...... 8398 6867 1191 259 - 60 1

18 Grunty spółdzielni ...... 16 16 - - - - - Grunty kościołów i związ- ków wyznaniowych ...... 22 15 - 3 - - 4 Wspólnoty gruntowe ...... 48 19 27 - - 2 - TABL.4. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW (dok.) Stan w dniu 1 I 2004 r.

Grunty Grunty leśne oraz Powierz- zbudo- Grunty Użytki zadrze- Tereny chnia wane pod Nieużytki rolne wienia różne WYSZCZEGÓLNIENIE ogółem i zurbani- wodami i zakrze- zowane wienia w ha OGÓŁEM (dok.) Grunty powiatów z wyłą- czeniem przekazanych w użytkowanie ...... 2 - - 2 - - - MIASTO RAZEM ...... 613 373 33 150 32 19 6 udział w powierzchni ogółem (%) ...... 100,0 60,8 5,4 24,5 5,2 3,1 1,0 Grunty Skarbu Państwa ...... 105 21 6 37 30 10 1 Grunty gmin i związków międzygminnych ...... 102 45 4 46 2 4 1 Grunty osób fizycznych ...... 386 298 19 64 - 5 - Grunty spółdzielni ...... ------Grunty kościołów i związ- ków wyznaniowych ...... 14 9 - 1 - - 4 Wspólnoty gruntowe ...... 4 - 4 - - - - Grunty powiatów z wyłą- czeniem przekazanych w użytkowanie ...... 2 - - 2 - - - WIEŚ RAZEM ...... 18381 7105 10497 443 109 226 1 udział w powierzchni ogółem (%) ...... 100,0 38,7 57,1 2,4 0,6 1,2 0 Grunty Skarbu Państwa ...... 10255 453 9286 242 109 165 - Grunty gmin i związków międzygminnych ...... 46 22 16 4 - 4 - Grunty osób fizycznych ...... 8012 6589 1172 195 - 55 1 Grunty spółdzielni ...... 16 16 - - - - - Grunty kościołów i związ- ków wyznaniowych ...... 8 6 - 2 - - - Wspólnoty gruntowe ...... 44 19 23 - - 2 - Grunty powiatów z wyłą- czeniem przekazanych w użytkowanie ...... ------

Ź r ó d ł o: Zestawienie zbiorcze danych z ewidencji gruntów i budynków według stanu w dniu 1.01.2004 r. Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi, Łódź 2004.

19 Z ogólnej powierzchni miasta i gminy wynoszącej 18994 ha własnością Skarbu Państwa jest 10360 ha, tj. 54,5% obszaru. Grunty będące własnością osób fizycznych stanowią 44,2% powierzchni gminy. Spośród gruntów Skarbu Państwa zdecydowana większość (89,7%) to lasy. Grunty osób fizycznych to z kolei głównie użytki rolne (81,7%), natomiast lasy stanowią tam tylko 14,2% ogółu gruntów. Struktura gruntów według form własności jest w gminie Przedbórz odmienna od występującej w całym powiecie radomszczańskim. Wyraźnie wyższy jest tutaj udział gruntów Skarbu Państwa (o 24,1 pkt procentowego), a niższy (w podobnej skali) gruntów będących własnością osób fizycznych. Według form użytkowania mniejszy niż w powiecie jest udział użytków rolnych (39,4% w gminie, a 62,4% w powiecie), a wyższy gruntów leśnych (55,4% w gminie, a 30,7% w powiecie). Własność nieruchomości Miasta i Gminy Przedbórz na dzień 03.09.2004 r. obejmuje : 1. Teren o powierzchni 16,3132 ha wraz z naniesieniami budowlanymi. W skład oferowanej do sprzedaży nieruchomości wchodzą: - Zbiornik wodny – powierzchnia lustra wody 11,40 ha, - Droga dojazdowa utwardzana, - Budynek zaplecza, - Budynek sanitariatów w budowie, - Szambo, - Przyłącze wodociągowe, 2. Grunty rolne na terenie gminy o łącznej powierzchni 6,64 ha ( wielkość działek od 0,06 ha do 1,00 ha ) 3. Tereny budowlane o łącznej powierzchni 10 612 m2 w tym: - Góry Mokre – 1 działka – 2 700m2 - Miejskie Pola – 1 działka – 1 200 m2 - Nosalewice – 1 działka – 5 000 m2 - Wygwizdów – 1 działka – 700 m2 - Piskorzeniec – 1 działka – 700 m2 - Przedbórz obręb 1 – 1 działka – 412m2. 4. Budynki i parcele po zlikwidowanych szkołach : - budynek parterowy po szkole w Żeleźnicy ( działka Nr 135 o powierzchni 9.100 m2) - budynek parterowy po szkole w Borowej ( obręb geodezyjny Piskorzeniec działka Nr 402,404 , o łącznej powierzchni 38.600 m2 )

20 Na terenie gminy według danych NSP znajduje się 1731 budynków, w których są mieszkania. W mieście takich budynków jest 688, a na terenach wiejskich – 1043. Zdecydowana większość budynków (1707 tj. 98,6%) to budynki mieszkalne, a ponadto 18 budynków mieszkalno – inwentarskich i mieszkalno – gospodarczych oraz 6 budynków o innym przeznaczeniu. Spośród ogółu budynków 94,6% to budynki będące własnością lub współwłasnością osób fizycznych. Gmina jest właścicielem 25 budynków, Skarb Państwa – 27, a 22 budynki są własnością wspólną. Spółdzielnia mieszkaniowa jest właścicielem 11 budynków, położonych na terenie miasta. Właścicielami pojedynczych budynków są ponadto zakłady pracy oraz pozostałe podmioty. Większość budynków (zarówno w mieście jak i na wsi) to budynki jednomieszkaniowe (89,4% ogółu).

2.4.3 Stan obiektów dziedzictwa kulturowego

Najważniejsze zabytki miasta i gminy Przedbórz to:

Kościół p. w. św. Aleksego Pierwotny z roku 1278, obecny wybudowany przez Kazimierza Wielkiego w 1341r. ( do dziś zachowała się wieża i zręby murów). Kościół w stylu gotyckim, z upływem lat wielokrotnie przebudowywany. Aktualnie przewaga stylu barokowego. Nawa główna trój- przęsłowa, prezbiterium kwadratowe, jednoprzęsłowe (przebudowywane w XVII wieku), przy nim od strony północnej zakrystia, a od południowej kruchta. Wzdłuż nawy głównej kaplice dobudowane w latach 1640 – 95. Ołtarz główny barokowy, drewniany z I poł. XVII wieku; nad wejściem do kaplicy południowej cenny obraz autorstwa d’Albaniego, przedstawiający św. Marię Magdalenę (XVI wiek).

Zamek Kazimierzowski (relikty) Zamek powstał w XIV wieku, jako fundacja Kazimierza Wielkiego, na miejscu dawnego grodu, broniącego rzecznej przeprawy. Od 1570 roku siedziba starostwa niegrodowego. Zniszczony poważnie w czasach „potopu szwedzkiego” (1655r.). Ostatecznie rozebrany w II poł. XIX wieku. Do dnia dzisiejszego ocalał niewielki fragment rozwidlającego się muru (prawdopodobnie resztki bramy) przy ul. Podzamcze. Według badań archeologicznych prowadzonych w latach 70 –tych i 90-tych XX wieku teren zamkowy zajmował około 0,6 ha i ograniczony był do trójkąta wyznaczonego przez dzisiejsze ulice: Konecką, Mostową

21 i Podzamcze. Drugi relikt przy ulicy Koneckiej, składający się z fragmentu muru z bramą w ryzolicie (zwyczajowo wiązany przez mieszkańców miasta z zamkiem średniowiecznym) według najnowszych badań pochodzi z wieku XVII.

Stare miasto Centralnym punktem miasta jest ul. Rynek o kształcie trapezu i o wymiarach 80×90m. Do II wojny światowej istniał również tzw. „Mały Rynek” – położony w pobliżu mostu. Z naroży Rynku wybiegają ulice: Warszawska, Kościelna, Kielecka i Krakowska. Zabytkowy układ centrum miasta został bezpowrotnie zniszczony już we wrześniu 1939 r. Ocalała tylko wschodnia pierzeja (kilka kamieniczek z XVIII – XIX w.) i jeden budynek z podcieniami stanowiący fragment nieistniejącej pierzei północnej. Przy ulicy Koneckiej 20 zachował się dawny zajazd pocztowy z XVII – XVIII wieku. U zbiegu ulic Pocztowej i Kieleckiej istnieje datowana również na przełom XVII i XVIII stulecia dawna karczma, opisywana przez Władysława S. Reymonta. Ponadto zachowało się kilka zabytkowych budynków mieszkalnych przy ul. Kieleckiej, Mostowej, Pocztowej i Trytwa. W roku 2002 ulica Rynek została gruntownie wyremontowana (nowa nawierzchnia, stylowe latarnie, kwietniki), stając się miejscem wielu imprez kulturalnych i rekreacyjnych. W roku 2003 odbudowano istniejącą tu od połowy XIX wieku studnię kołową nakrytą czterospadowym dachem.

Ratusz miejski U zbiegu ulic Pocztowej i Mostowej znajduje się powstały w latach 1826 – 1830 ratusz miejski. Jest to budynek piętrowy, murowany, w rzucie prostokąta, w stylu późno klasycystycznym. Aktualnie znajduje się tu siedziba Burmistrza Miasta, Rady Miejskiej, Urzędu Stanu Cywilnego i Miejskiej Biblioteki Publicznej. W zachodniej ścianie budynku w roku 1973 wmurowano tablicę upamiętniającą 550 rocznicę nadania w Przedborzu przez króla Władysława Jagiełłę praw miejskich Łodzi.

Muzeum Ludowe Powstało w roku 1986. Siedzibą placówki jest budynek zabytkowej XVII – wiecznej karczmy przy ul. Kieleckiej. Muzeum posiada niezwykle ciekawe zbiory, podzielone na następujące działy: historyczny, wytworów sztuki ludowej i użytkowej, narzędzi i przedmiotów gospodarstwa domowego, tkactwa i ubiorów, narzędzi rolniczych i wyrobów rzemieślniczych.

Kapliczki przydrożne

22 W granicach administracyjnych miasta i na jego obrzeżach zachował się unikalny zespół tzw. kapliczek cholerycznych. Powstały one w wieku XVII i XVIII, które miały za zadanie chronić mieszkańców przed epidemią cholery. Kapliczki (głównie w stylu barokowym) znajdują się przy ulicach: Podzamcze, Stodolnianej, Turystycznej i Kieleckiej. Ponadto na terenie miasta występują: kapliczka św. Floriana (barokowa, z XVII wieku mająca chronić mieszkańców przed pożarami) - ul. Cmentarna. Przy ulicy Mostowej znajduje się ufundowana przez ks. Ludwika Żmudowskiego kapliczka Matki Boskiej z XIX wieku. Przy ulicy Koneckiej, kapliczka typu słupowego w stylu barokowym z XVIII wieku i kapliczka barokowa z XVIII w. św. Jana Nepomucena w Woli Przedborskiej.

Żeleźnica Wieś oddalona od Przedborza o 22 km. Według przekazów (Kronika Janka z Czarnkowa) w dniu 8 września 1370 r. w okolicy wsi Żelazne Nogi (dawna Żeleźnica) król Kazimierz Wielki polując na jelenia, spadł z konia łamiąc sobie nogę, co w dalszej konsekwencji było przyczyną śmierci monarchy. Z inicjatywy Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych ustawiono pod koniec lat 90-tych XX wieku pamiątkowy postument związany z tragicznym wypadkiem króla. Jest on zlokalizowany w pobliżu kościoła parafialnego.

Kościół p .w. św. Mikołaja Obecny kościół powstał w latach 1869 – 1870, według projektu Wojciecha Bobińskiego. Pierwotny drewniany spłonął w 1865r. Obok niego w 1900 roku wybudowano organistówkę oraz murowaną oborę i spichlerz.

Muzeum Ludowe Ziemi Przedborskiej Muzeum Ludowe zgromadziło ponad 7 tys. cennych eksponatów, głównie etnograficznych i historycznych. Muzeum przedstawia następujące ekspozycje: - podwórze wiejskie z wystawą dawnych narzędzi rolniczych, wozem z wasągiem, kapliczką, studnią z żurawiem oraz ekspozycją młyna wodnego, - kącik z macewami przedborskich Żydów, plenerowymi rzeźbami ludowymi i ruchomą rzeźbą traczy oraz ekspozycją przedstawiającą bogactwo lokalnej przyrody, - kuźnia, warsztat bednarski, wyposażone w tradycyjne narzędzia, ekspozycja XIX w. fabryczki noży, scyzoryków i kozików, - sień z kłodką na kapustę, żarnami, stępą, skrzynią z XVII wieku,

23 - izba ludowa urządzona w XIX wiecznym stylu, a w niej komin, piec z zapieckiem, czynne krosno, dawne sprzęty i meble charakterystyczne dla Ziemi Przedborskiej, - sala upamiętniająca zanikające rzemiosło: rymarstwo, szewstwo wraz z tapicerstwem, ciesielstwo, plecionkarstwo, siciarstwo i garncarstwo, - sala z wyrobami tkactwa przedborskiego, - sala prezentująca bogatą historię Przedborza i okolicznych wiosek z dużą kolekcją ludowych rzeźb, haftów, obrazów, fotografii oraz unikalnych dokumentów, - bunkier partyzancki, - sala dziejów Żydów przedborskiech z judaikami oraz wiele unikalnych eksponatów związanych z kulturą żydowską, - sala zasłużonych dla Ziemi Przedborskiej, - galeria obrazów sakralnych pochodzących z dawnych wiejskich chat na terenie Ziemi Przedborskiej.

2.4.4 Oświata

Na terenie miasta i gminy funkcjonują następujące szkoły:

TABL. 5. WYKAZ SZKÓŁ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY WRAZ Z LICZBĄ UCZNIÓW I NAUCZYCIELI

Liczba SZKOŁY uczniów nauczycieli PSP Przedbórz...... 462 42 PSP Góry Mokre...... 131 13 PSP Nosalewice...... 40 5 Gimnazjum Przedbórz...... 363 32 Przedszkole...... 106 7 Bursa szkolna...... 96 3 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu.

Wyniki egzaminów przeprowadzonych w gimnazjum w Przedborzu zarówno z przedmiotów humanistycznych jak i matematyki lokują się poniżej średnich wyników uzyskanych w całym powiecie. (Skala dla uczniów gimnazjów 1:50 punktów, dla szóstoklasistów 1:40 punktów)

2.4.5 Identyfikacja problemów

Mocne strony: - dobre warunki do rozwoju sieci osadniczej,

24 - walory krajobrazowe będące podstawą do rozwoju różnych form turystyki, - bogata flora i fauna, liczne gatunki chronione, - selektywna zbiórka odpadów.

Słabe strony: - niedostateczny poziom infrastruktury technicznej, - zły stan dróg.

2.5 Gospodarka

2.5.1 Rolnictwo Na terenie gminy znajduje się 1340 gospodarstw rolnych. Większość zajmuje się produkcją roślinną i zwierzęcą jednocześnie. Przeważają gospodarstwa o powierzchni do 5 ha. Średnia wielkość wynosi 5,89 ha i jest nieco mniejsza niż przeciętnie w województwie.

TABL. 6 UŻYTKOWANIE GRUNTÓW W GOSPODARSTWACH ROLNYCH Stan w maju 2002

W tym Ogółem WYSZCZEGÓLNIENIE gospodarstwa indywidualne w ha w odsetkach w ha w odsetkach Ogółem...... 7887,61 100,0 7836,71 100,0 Użytki rolne...... 6723,80 85,2 6674,90 85,2 Grunty orne...... 4925,56 62,4 4895,56 62,5 w tym: odłogi...... 1383,99 17,5 1366,21 17,4 Ugory ...... 487,13 6,2 480,13 6,1 Sady ...... 22,54 0,3 22,54 0,3 Łąki ...... 1282,25 16,3 1269,36 16,2 Pastwiska...... 493,45 6,3 487,44 6,2 Lasy i grunty leśne...... 838,86 10,6 838,86 10,7 Pozostałe grunty...... 324,95 4,1 322,95 4,1 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Produkcja roślinna to głównie uprawa żbóż oraz ziemniaków.

Rysunek 3 Powierzchnia wybranych upraw

25 ha 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1995 2002 ziemniaki zboża

Ź r ó d ł o: dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu oraz Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

W okresie ostatnich lat minimalnie zwiększyła się ilość obsiewanych pól zbożami, natomiast prawie o 30% zmniejszyła powierzchnia sadzonych na terenie gminy ziemniaków. Zmiany te spowodowane są zaniechaniem stosowania ziemniaków jako paszy dla trzody chlewnej, zwiększeniem wydajności uprawowej z hektara, przy jednoczesnym zmniejszeniu popytu na rynku żywnościowym.

TABL. 7 POWIERZCHNIA ZASIEWÓW GŁÓWNYCH ZIEMIOPŁODÓW Stan w maju 2002r.

W tym WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem gospodarstwa indywidualne w ha w odsetkach w ha w odsetkach Ogółem 3054,44 100,0 3049,22 100,0 Zboża ogółem (z kukurydzą na ziarno)... 2441,07 79,9 2441,07 80,1 w tym: zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi...... 2438,01 79,8 2438,01 80,0 Strączkowe jadalne na ziarno...... 3,20 0,1 3,20 0,1 Ziemniaki...... 531,30 17,4 531,30 17,4 Przemysłowe...... 0,10 0,0 0,10 0,0 w tym: buraki cukrowe...... 0,10 0,0 0,10 0,0 Rzepak i rzepik...... - - - - Pastewne(z mieszankami zbożowo- strączkowymi)...... 44,24 1,4 40,24 1,3 Pozostałe...... 34,53 1,1 33,31 1,1 w tym warzywa...... 23,96 0,8 23,96 0,8 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 Na terenie gminy większość gospodarstw prowadzi gospodarkę wielokierunkową w tym zajmuje się również hodowlą zwierząt. Prowadzony chów zwierząt głównie dotyczy bydła i trzody chlewnej.

26 Rysunek 4 Obsada zwierząt – bydła i trzody chlewnej

szt/100ha użytków rolnych 50

40

30

20

10

0 1995 2002

bydło trzoda chlewna

Ź r ó d ł o: dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu oraz Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Obserwowany wzrost pogłowia zarówno bydła jak i trzody chlewnej spowodowany został m.in. korzystniejszymi relacjami ekonomicznymi przy sprzedaży zwierząt hodowlanych, odsprzedaży zbóż oraz poprawą koniunktury na rynku żywnościowym.

TABL. 8 ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE Stan w maju 2002r.

WYSZCZEGÓLNIENIE W sztukach Bydło...... 2136 w tym krowy...... 1376 w tym krowy mleczne...... 1374 Trzoda chlewna...... 2908 w tym lochy...... 414 Owce ...... 42 w tym maciorki 1-roczne i starsze...... 18 Kozy ...... 69 w tym samice 1-roczne i starsze...... 31 Konie...... 245 w tym konie 3-letnie i starsze...... 173 Króliki (samice)...... 257 Pozostałe zwierzęta futerkowe (samice)...... 12 TABL. 8 ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE (dok.) Stan w maju 2002

WYSZCZEGÓLNIENIE W sztukach Pnie pszczele...... 209 Drób ogółem...... 282119

27 w tym kurzy...... 276252 Obsada zwierząt gospodarskich w sztukach dużych na 100 ha użytków rolnych...... 36 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Rolnictwo jest rozdrobnione, średnio zaopatrzone w sprzęt rolniczy, prowadzące generalnie produkcje wielokierunkową.

TABL. 9 CIĄGNIKI, SAMOCHODY CIĘŻAROWE I WYBRANE MASZYNY W GOSPODARSTWACH ROLNYCH

Liczba WYSZCZEGÓLNIENIE gospodarstw maszyn Ciągniki 455 490 Samochody ciężarowe 23 25 Kombajny: zbożowe 17 17 ziemniaczane 8 8 buraczane - - Silosokombajny samobieżne - - Silosokombajny pozostałe - - Dojarki bańkowe 38 39 Dojarki rurociągowe 2 2 Konwiowe schładzarki do mleka 15 15 Zbiornikowe schładzarki do mleka 17 17 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Podsumowując można stwierdzić, że na tle innych gmin powiatu, gmina posiada słabe warunki do produkcji rolniczej (według danych JUNG w Puławach). Struktura zatrudnienia, aktualny rynek pracy i prognozowane jego zmiany upoważniają do postawienia wniosku, że rolnictwo dla gminy Przedbórz, pomimo tak słabych warunków glebowo-klimatycznych, jeszcze przez pewien okres pozostanie ważnym kierunkiem gospodarki. Wymaga to jednak głębokiej restrukturyzacji rolnictwa gminy związanej z wygaszaniem tradycyjnej produkcji roślinnej. Alternatywą dla rynku pracy w produkcji rolnej jest dla gminy tworzenie nowych miejsc pracy w usługach związanych z turystyką i rekreacją a w tym z produkcją zdrowej żywności.

2.5.2 Dziedziny pozarolnicze

Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w końcu 2003r. wyniosła 680 (523 w mieście i 157 na wsi) i była to liczba o 235 tj. 52,% wyższa niż w końcu 1996r. i o13,9% wyższa niż w 2000r. Przyrost firm w obserwowanych latach był szybszy w mieście. Wśród podmiotów zdecydowanie przeważają zakłady osób fizycznych.

28 TABL. 10. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ Stan w dniu 31.XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2003 OGÓŁEM OGÓŁEM...... 445 597 680 sektor publiczny...... 14 21 21 sektor prywatny...... 431 576 659 w tym zakłady osób fizycznych...... 399 524 605 spółki prawa handlowego...... 0 0 spółdzielnie...... 6 5 5 spółki cywilne...... 17 28 29 stowarzyszenia i organizacje...... 4 13 12 MIASTO RAZEM...... 334 459 523 sektor publiczny...... 6 15 20 sektor prywatny...... 328 444 503 w tym zakłady osób fizycznych...... 307 403 458 spółki prawa handlowego...... 0 spółdzielnie...... 2 3 3 spółki cywilne...... 15 24 26 stowarzyszenia i organizacje...... 2 11 10 WIEŚ RAZEM...... 111 138 157 sektor publiczny...... 8 6 1 sektor prywatny...... 103 132 154 w tym zakłady osób fizycznych...... 92 121 147 spółki prawa handlowego...... 0 0 spółdzielnie...... 4 2 2 spółki cywilne...... 2 4 3 stowarzyszenia i organizacje...... 2 2 2

Ź r ó d ł o: dane Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON, Urząd Statystyczny w Łodzi. Poniżej przedstawiono listę największych pracodawców.

TABL. 11 PRACODAWCY W PRZEDBORZU ZATRUDNIAJĄCY POWYŻEJ 3 OSÓB Stan w grudniu 2003 r.

Firma Branża Zatrudnienie Urząd Miejski w Przedborzu Samorząd terytorialny 45 osób ZDZ CKZ Przedbórz Produkcja,usługi 24 osoby TECHMŁOT Narzędzia gospodarcze 62 osoby i ogrodnicze Państwowe Gospodarstwo Leśne Gospodarka leśna 53 osoby

29 Zakład Gospodarki Komunalnej Usługi 28 osób Przedborski Parki Krajobrazowy Administracja rządowa 6 osób Bank Spółdzielczy Usługi 14 osób Piekarnie ( 5 szt) Produkcja ok.40 osób Urząd Pocztowy Usługi 10 osób Zakład Ceramiczny Kaflarstwo 4 osoby Agencja Usług Oświatowych Usługi 3 osoby „ART.” Zakład Mechaniczny w Przedborzu Produkcja 5 osób Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu.

2.5.3 Identyfikacja problemów Mocne strony - wyspecjalizowane gospodarstwa rolne (chów trzody chlewnej), - obserwowany przyrost firm.

Słabe strony: - słabe warunki glebowe do produkcji rolnej, - brak przetwórstwa rolno – spożywczego, - brak firm o znaczeniu ponadlokalnym.

2.6. Sfera społeczna

2.6.1 Ludność stan i struktura według płci oraz wieku

W końcu grudnia 2003r. na terenie gminy miejsko – wiejskiej Przedbórz zamieszkiwało 7789 osób, z tego 3873 mężczyzn i 3916 kobiet. Na 1 km2 powierzchni gminy przypadało 410 mieszkańców. Analiza stanu i struktury ludności gminy przedstawiona poniżej dotyczy 2002r. i została oparta o informacje zebrane w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, które pozwoliły na opracowanie szczegółowych charakterystyk demograficznych i społecznych, które nie są możliwe do uzyskania dla innych lat. Według danych spisowych ludność gminy miejsko – wiejskiej Przedbórz wyniosła w maju 2002r. 7829 osób i stanowiła 6,5% ludności powiatu radomszczańskiego i 0,3% mieszkańców województwa. Zgodnie z tendencją charakterystyczną dla całego regionu liczba ludności gminy w ostatnich latach powoli, ale systematycznie spadała.

30 TABL. 12. DYNAMIKA LUDNOŚCI Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2002a/ OGÓŁEM OGÓŁEM 8011 7836 7829 Mężczyźni 3907 3847 3893 Kobiety 4104 3989 3936 1996 = 100 OGÓŁEM x 97,8 97,7 Mężczyźni x 98,5 99,6 Kobiety x 97,2 95,9 OKRES POPRZEDNI = 100 OGÓŁEM x 97,8 99,9 Mężczyźni x 98,5 101,2 Kobiety x 97,2 98,7

MIASTO

OGÓŁEM 3823 3800 3908 Mężczyźni 1826 1816 1902 Kobiety 1997 1984 2006 1996= 100 OGÓŁEM x 99,4 102,2 Mężczyźni x 99,5 104,2 Kobiety x 99,3 100,5 OKRES POPRZEDNI = 100 OGÓŁEM x 99,4 102,8 Mężczyźni x 99,5 104,7 Kobiety x 99,3 101,1 a/ Stan w maju. TABL. 12. DYNAMIKA LUDNOŚCI (dok.) Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2002a/ WIEŚ

OGÓŁEM 4188 4036 3921 Mężczyźni 2081 2031 1991 Kobiety 2107 2005 1930 1996 = 100 OGÓŁEM x 96,4 93,6 Mężczyźni x 97,6 95,7 Kobiety x 95,2 91,6 OKRES POPRZEDNI = 100 OGÓŁEM x 96,4 97,2

31 Mężczyźni x 97,6 98,0 Kobiety x 95,2 96,3 a/ Stan w maju. Ź r ó d ł o: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego 2002, 2003, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2002, 2003, Baza Danych Regionalnych GUS, „Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko-Wiejska Przedbórz”, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 oraz obliczenia własne.

Wśród ogółu mieszkańców gminy występuje w zasadzie równowaga płci, przy czym w mieście przeważają kobiety stanowiąc 51,3% ogółu mieszkańców, na wsi natomiast wyższy jest odsetek mężczyzn i wynosi 50,8%. W mieście na 100 mężczyzn przypada 106 kobiet, natomiast na wsi relacja jest odwrotna – na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet.

TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2002a/ OGÓŁEM OGÓŁEM 8011 7836 7829

W wieku: przedprodukcyjnym (0- 2191 1970 1973 17) produkcyjnym (18-59/64) 4375 4423 4475

poprodukcyjnym (60/65 i 1445 1443 1381 więcej) a/ Stan w maju. TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU (cd.) Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2002a/ OGÓŁEM (dok.) Mężczyźni 3907 3847 3893 w wieku: przedprodukcyjnym 1075 985 1016

produkcyjnym 2393 2418 2424 poprodukcyjnym 439 444 453

Kobiety 4104 3989 3936 w wieku: przedprodukcyjnym 1116 985 957

32 produkcyjnym 1982 2005 2051 poprodukcyjnym 1006 999 928

Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada osób w wieku nieprodukcyjnym Ogółem 83 77 75 mężczyźni 63 59 61 kobiety 107 99 92 MIASTO RAZEM 3823 3800 3908 W wieku: przedprodukcyjnym (0- 1083 937 1012 17) produkcyjnym (18-59/64) 2183 2286 2347

poprodukcyjnym (60/65 i 557 577 549 więcej) Mężczyźni 1826 1816 1902 w wieku: przedprodukcyjnym 537 471 516

produkcyjnym 1139 1196 1220 poprodukcyjnym 150 149 166

Kobiety 1997 1984 2006 w wieku: przedprodukcyjnym 546 466 496

produkcyjnym 1044 1090 1127 poprodukcyjnym 407 428 383

Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada osób w wieku nieprodukcyjnym Ogółem 75 66 67 mężczyźni 60 52 56 kobiety 91 82 78 a/ Stan w maju. TABL. 13. LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU (dok.) Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1996 2000 2002a/ WIEŚ RAZEM 4188 4036 3921 W wieku:

33 przedprodukcyjnym (0- 1108 1033 961 17) produkcyjnym (18-59/64) 2192 2137 2128

poprodukcyjnym (60/65 i 888 866 832 więcej) Mężczyźni 2081 2031 1991 w wieku: przedprodukcyjnym 538 514 500

produkcyjnym 1254 1222 1204 poprodukcyjnym 289 295 287

Kobiety 2107 2005 1930 w wieku: przedprodukcyjnym 570 519 461

produkcyjnym 938 915 924 poprodukcyjnym 599 571 545

Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada osób w wieku nieprodukcyjnym Ogółem 91 89 84 mężczyźni 66 66 65 kobiety 125 119 109 a/ Stan w maju. Ź r ó d ł o: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego 2002, 2003, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2002, 2003, Baza Danych Regionalnych GUS, „Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Przedbórz”, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 oraz obliczenia własne.

Ludność gminy należy do relatywnie młodych, a proporcje pomiędzy ekonomicznymi grupami wieku (przedprodukcyjny, produkcyjny, poprodukcyjny) są korzystne. Osoby w wieku poniżej 18 roku życia stanowią ponad ¼ mieszkańców (w mieście – 25,9%, na wsi 24,5%), podczas gdy przeciętnie w województwie odsetek ten wynosi 21%. Rośnie udział osób w wieku produkcyjnym, na co wpływ mają głównie tereny wiejskie, ponieważ w mieście odsetek osób w wieku produkcyjnym w ostatnich latach utrzymuje się na stałym poziomie. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 57,2% mieszkańców gminie (60,1% w mieście i 54,3% na wsi) i jest udział niższy zarówno od obserwowanego w skali powiatu jak i całego województwa. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym jest wyższy niż w powiecie i wynosi 17,6% przy czym jest znacznie niższy w mieście (14,0%) niż na wsi (21,2). TABL. 14. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU I PŁCI Stan w maju 2002r.

34 WYSZCZEGÓLNIENIE 1995 2000 2002a/ OGÓŁEM OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 27,4 25,1 25,2

produkcyjnym 54,6 56,5 57,2 poprodukcyjnym 18,0 18,4 17,6

Mężczyźni 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 27,5 25,6 26,1

produkcyjnym 61,3 62,9 62,3 poprodukcyjnym 11,2 11,5 11,6

Kobiety 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 27,2 24,7 24,3

produkcyjnym 48,3 50,3 52,1 poprodukcyjnym 24,5 25,0 23,6

MIASTO RAZEM 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 28,3 24,7 25,9

produkcyjnym 57,1 60,1 60,1 poprodukcyjnym 14,6 15,2 14,0

Mężczyźni 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 29,4 25,9 27,1

produkcyjnym 62,4 65,9 64,1 poprodukcyjnym 8,2 8,2 8,8

Kobiety 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 27,3 23,5 24,7

produkcyjnym 52,3 54,9 56,2 poprodukcyjnym 20,4 21,6 19,1

35 TABL. 14. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU I PŁCI (dok.) Stan w maju 2002r.

WYSZCZEGÓLNIENIE 1995 2000 2002a/ WIEŚ RAZEM 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 26,5 25,6 24,5

produkcyjnym 52,3 53,0 54,3 poprodukcyjnym 21,2 21,4 21,2

Mężczyźni 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 25,8 25,3 25,1

produkcyjnym 60,3 60,2 60,5 poprodukcyjnym 13,9 14,5 14,4

Kobiety 100,0 100,0 100,0 w wieku: przedprodukcyjnym 27,1 25,9 23,9

produkcyjnym 44,5 45,6 47,9 poprodukcyjnym 28,4 28,5 28,2

Ź r ó d ł o: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego 2002, 2003, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2002, 2003, Baza Danych Regionalnych GUS, „Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Przedbórz”, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 oraz obliczenia własne.

Poziom wykształcenia mieszkańców jest, generalnie rzecz biorąc, niższy niż prze- ciętnie w województwie, przy czym odpowiednie wskaźniki charakteryzujące poziom kwali- fikacji są znacznie korzystniejsze dla miasta niż dla terenów wiejskich. Odsetek osób z wy- kształceniem wyższym – według danych NSP – sięga tu 5,2% (podczas gdy przeciętnie w skali regionu – 9,2%). W mieście wynosi 8,4%, na wsi jest znacznie niższy i kształtuje się na poziomie 2,0%. Wykształceniem ponadpodstawowym legitymuje się niespełna 52,4% mieszkańców w wieku 13 lat i więcej (w województwie 62%), przy czym w mieście 65,7%, a na terenach wiejskich 39,0%.

36 TABL. 15. LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI Stan w maju 2002 r.

Poziom wykształcenia podsta- średnie zasad- podsta- WYSZCZEGÓL- średnie wowe Ogółem police- ogólno- nicze wowe nieusta- NIENIE wyższe zawo- nieu- alne kształ- zawo- ukoń- lone dowe koń- cące dowe czone czone OGÓŁEM OGÓŁEM ...... 6489 336 218 525 945 1375 2680 374 36 Mężczyźni ...... 3195 132 54 161 571 888 1235 131 23 Kobiety ...... 3294 204 164 364 374 487 1445 243 13 W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 5,2 3,3 8,1 14,6 21,2 41,3 5,8 0,5 Mężczyźni ...... 100,0 4,1 1,7 5,0 17,9 27,8 38,7 4,1 0,7 Kobiety ...... 100,0 6,2 5,0 11,0 11,3 14,8 43,9 7,4 0,4

W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 49,2 39,3 24,8 30,7 60,4 64,6 46,1 35,0 63,9 Kobiety ...... 50,8 60,7 75,2 69,3 39,6 35,4 53,9 65,0 36,1

MIASTO RAZEM ...... 3259 273 178 417 596 674 996 105 20 Mężczyźni ...... 1567 103 45 124 374 438 428 43 12 Kobiety ...... 1692 170 133 293 222 236 568 62 8 W ODSETKACH RAZEM...... 100,0 8,4 5,5 12,8 18,3 20,7 30,5 3,2 0,6 Mężczyźni ...... 100,0 6,6 2,9 7,9 23,9 27,9 27,3 2,7 0,8 Kobiety ...... 100,0 10,0 7,9 17,3 13,1 13,9 33,6 3,7 0,5

W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 48,1 37,7 25,3 29,7 62,8 65,0 43,0 40,9 60,0 Kobiety ...... 51,9 62,3 74,7 70,3 37,2 35,0 57,0 59,1 40,0

WIEŚ OGÓŁEM ...... 3230 63 40 108 349 701 1684 269 16 Mężczyźni ...... 1628 29 9 37 197 450 807 88 11 Kobiety ...... 1602 34 31 71 152 251 877 181 5 W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 2,0 1,2 3,3 10,8 21,7 52,2 8,3 0,5 Mężczyźni ...... 100,0 1,8 0,5 2,3 12,1 27,6 49,6 5,4 0,7 Kobiety ...... 100,0 2,1 1,9 4,6 9,5 15,6 54,7 11,3 0,3

W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 50,4 46,0 22,5 34,3 54,6 64,2 47,9 32,7 68,8 Kobiety ...... 49,6 54,0 77,5 65,7 43,6 35,8 52,1 67,3 31,2 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Łącznie wykształcenie wyższe i średnie posiada 31,2% ogółu mieszkańców (w tej

37 grupie wieku), w mieście 45,0%, na wsi 17,3%. Poziom wykształcenia mieszkańców jest silnie zróżnicowany według płci. Odsetek osób z wykształceniem wyższym wśród mężczyzn sięga 4,1% (w mieście 6,6%, na wsi 1,8%), a wśród kobiet jest znacznie wyższy i wynosi 6,2% (w mieście 10,0%, na wsi 2,1%). Wśród ogółu posiadających wykształcenie wyższe i średnie łącznie proporcje według płci są następujące: mężczyźni 28,7%, kobiet 33,5%. Kobiety są więc zgodnie z tendencją charakterystyczną dla całego regionu na ogół lepiej wykształcone.

2.6.2 Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym poziom bezpieczeństwa

Budownictwo mieszkaniowe w gminie miejsko-wiejskiej Przedbórz podlega systematycznemu rozwojowi. Zasoby mieszkaniowe wynosiły w 2002 r. 2386 mieszkań o łącznej powierzchni 173,3 tys. m2 i 8687 izbach. W mieście Przedbórz było1297 mieszkań o łącznej powierzchni 88,6 tys. m2 i 4809 izbach, a na obszarze wiejskim 1089 mieszkań o łącznej powierzchni 84,7 tys. m2 i 3878 izbach. W latach 1989-2002 odnotowano w gminie przyrost 79 mieszkań, 1661 izb oraz 44,5 tys.m2 powierzchni użytkowej. Mieszkania przybyły tylko w mieście – 109. Na obszarze wiejskim zanotowano ich ubytek o 30. Zarówno w mieście jak i na obszarze wiejskim wzrosła liczba izb ( miasto – 1098, obszar wiejski – 563) oraz powierzchnia użytkowa ( miasto- 25,8 tys. m2, obszar wiejski – 18,7 tys. m2). Świadczy to o dokonanej w tym okresie wymianie starej substancji mieszkaniowej i oddawaniu do użytku mieszkań większych niż poprzednie oraz o rozbudowie mieszkań już istniejących.

TABL. 16. PRZYROST MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH W LATACH 1989-2002

Przyrost w latach WYSZCZEGÓLNIENIE 1988=100 1989-2002 WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE Mieszkania w tys...... 33,0 103,9 Izby w tys...... 400,5 115,1 Powierzchnia użytkowa w tys. m2 ...... 10870,0 124,0 POWIAT RADOMSZCZAŃSKI Mieszkania w tys...... 0,8 102,2 Izby w tys...... 20,9 118,1 Powierzchnia użytkowa w tys. m2 ...... 561,4 127,0 TABL. 16. PRZYROST MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH W LATACH 1989-2002 (dok.)

38 Przyrost w latach WYSZCZEGÓLNIENIE 1988=100 1989-2002 GMINA PRZEDBÓRZ Mieszkania ...... 79 103,4 Izby ...... 1661 123,6 Powierzchnia użytkowa w m2 ...... 44448 134,5

MIASTO Mieszkania ...... 109 109,2 Izby ...... 1098 129,6 Powierzchnia użytkowa w m2 ...... 25796 141,1

WIEŚ Mieszkania ...... -30 97,3 Izby ...... 563 117,0 Powierzchnia użytkowa w m2 ...... 18652 128,2 Ź r ó d ł o: Raport z Wyników Spisów Powszechnych (Województwo Łódzkie), Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003, „Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko - Wiejska Przedbórz”, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 oraz obliczenia własne.

TABL. 17. WSKAŹNIKI JAKOŚCI ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH Stan w maju 2002 r.

Powiat Gmina Przedbórz Wojewódz- radom- WYSZCZEGÓLNIENIE two łódzkie szczań- ski ogółem miasto wieś Przeciętna: liczba izb w 1 mieszkaniu ...... 3,5 3,7 3,64 3,71 3,56 powierzchnia użytkowa 1 mieszkania 77,8 w m2 ...... 64,2 71,4 72,7 68,4

Przeciętna liczba osób: w 1 mieszkaniu ...... 3,0 3,3 3,34 3,07 3,66 na 1 izbę ...... 0,9 0,9 0,92 0,83 1,03

Przeciętna powierzchnia użytkowa w m2 21,3 na 1 osobę ...... 21,5 21,7 21,8 22,3

Odsetek mieszkań wyposażonych w: wodociąg ...... 93,2 90,0 82,7 95,2 67,9 ustęp ...... 82,5 75,6 66,2 84,7 44,3 łazienkę ...... 80,7 75,6 65,7 81,4 47,0 ciepłą bieżącą wodę ...... 77,5 70,0 59,0 71,7 43,8 Ź r ó d ł o: Raport z Wyników Spisów Powszechnych (Województwo Łódzkie), Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003, „Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko - Wiejska Przedbórz”, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003 oraz obliczenia własne.

Sytuację mieszkaniową i poziom warunków mieszkaniowych obrazują wskaźniki określające zaludnienie mieszkań oraz stopień wyposażenia w instalacje techniczno-sanitarne.

39 Wyposażenie mieszkań w okresie między spisami uległo znacznej poprawie, ale nadal wskaźniki wyposażenia mieszkań w instalacje sanitarno-techniczne są niższe od wojewódzkich i powiatowych, przy czym dysproporcje te są większe na obszarze wiejskim, gdzie więcej niż 50% mieszkań nie posiada ustępu, łazienki i ciepłej bieżącej wody.

Bezpieczeństwo i porządek publiczny - ochotnicza straż pożarna

Zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej realizowane były przez 8 jednostek OSP z terenu miasta i gminy, 5 jednostek typu M i 3 jednostki typu S: - OSP Przedbórz - OSP Góry Mokre - OSP Zuzowy - OSP Józefów Stary - OSP Piskorzeniec - OSP Nosalewice - OSP Faliszew - OSP Żeleźnica Jednostki OSP skupiają 160 członków oraz jedną 11 osobową Młodzieżową Drużynę Pożarniczą. Działania ratowniczo – gaśnicze w 2003 roku prowadzone były 53 razy na terenie gminy oraz gmin ościennych. Akcje te prowadzone były przez jednostki: OSP Przedbórz, Góry Mokre i Zuzowy. Wyposażenie jednostek: OSP Przedbórz - 3 samochody bojowe ciężkie ( Star 244, Star 266, Jelcz), 1 samochód lekki (Lublin 3), łódź z silnikiem spalinowym, 2 piły do drewna, betonu i stali, 2 pompy szlamowe, 2 motopompy M-800, agregat prądotwórczy z masztem oświetleniowym. Stan wyposażenia jednostki w sprzęt przeciwpożarowy, ochrony osobistej strażaka jest zadawalający, zabezpiecza jednostkę OSP do udziału i prowadzenia działań wynikających z zagrożenia miasta i gminy tj. zagrożeń przeciw pożarowych, powodziowych, drogowych lub innych powstałych w wyniku klęsk żywiołowych. OSP Góry Mokre – 1 samochód bojowy ciężki (Jelcz) OSP Zuzowy – 1 samochód lekki (Żuk) Pozostałe jednostki OSP na terenie gminy posiadają podstawowy sprzęt gaśniczy. W akcjach członkowie OSP spędzili ok. 2.000 godzin.

40 W roku 2003 został przeprowadzony kapitalny remont budynku OSP w Przedborzu oraz prace wykończeniowe w budynku OSP w Józefowie Starym.

Charakterystyka stanu przestępczości w mieście i gminie Teren działania Komisariatu Policji w Przedborzu obejmuje miasto i gminę Przedbórz, gminę Masłowice oraz gminę Wielgomłyny. Stanowi to obszar o powierzchni 41,40 ha, zamieszkiwany przez około 19.400 osób. Stan zatrudnienia na dzień 31.12.2003r. – 20 policjantów i 2 pracowników cywilnych. Struktura organizacyjna komisariatu: • Ogniwo Kryminalne • Rewir Dzielnicowych • Zespół patrolowo – interwencyjny Na wyposażeniu komisariatu znajdują się 3 radiowozy – 2 oznakowane i 1 radiowóz operacyjny. Stan techniczny, przebieg kilometrów oraz wiek posiadanych radiowozów przemawia za uzyskaniem nowych samochodów. Informacje o wybranych kategoriach przestępstw i ilości przeprowadzonych postępowań przygotowawczych i ich wykrywalność w roku 2003: Ogółem Wykrywalność % w tym Przedbórz - kradzieże z włamaniem 84 28,4 % 39 - kradzieże mienia 54 29,5 % 18 - rozboje 5 80,0 % 5 - przeciwko życiu i zdrowiu 24 75,0 % 11

Na terenie podległym KP w Przedborzu ujawniono 74 przypadki jazdy w stanie nietrzeźwym (31 w Przedborzu), 14 wypadków drogowych (6 w Przedborzu) i 102 kolizje drogowe (36 w Przedborzu). Wyniki jakie osiągnęli policjanci w roku 2003: - postępowania przygotowawcze 457 (210 – Przedbórz) - czynności sprawdzające - 58 (21 – Przedbórz) - wskaźnik wykrywalności ogólnej - 69,5 % Porównując przedstawione dane z rokiem 2002 na terenie miasta i gminy stwierdzić można, że wzrosła liczba kradzieży z włamaniem, jazda w stanie nietrzeźwości oraz liczba wypadków drogowych. Wskaźnik wykrywalności ogólnej zmniejszył się z 71,8 % do 69,5%.

41 Z analizy zagrożenia przestępczością oraz dokonanej oceny efektywności pracy i podejmowanych działań przez poszczególne służby wynikają dla KP w Przedborzu następujące zadania: - ograniczenie przestępstw przeciwko mieniu, a w szczególności kradzieży z włamaniem, z jednoczesnym zwiększeniem wykrywalności, - wzmożenie działań prewencyjnych, a także operacyjnych przy zwalczaniu tzw. przestępczości samochodowej, - stałe i bardziej efektywne monitorowanie środowisk młodzieżowych celem zapobiegania przestępczości narkotykowej i zwiększenie wykrywalności tych zdarzeń, - stałe utrzymywanie kontaktów z samorządami lokalnymi i lokalną społecznością celem wspólnego zapobiegania czynom przestępczym.

Służba zdrowia

Placówki służby zdrowia działające na terenie miasta i gminy Przedbórz: . Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Przedborzu - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Górach Mokrych - Oddział dla Przewlekle Chorych ( posiadający 20 łóżek szpitalnych) ▪ Oddziały Wyjazdowe Pogotowia Ratunkowego w Przedborzu ▪ Niepubliczny Zakład opieki Zdrowotnej „MEDICUS”w Przedborzu ▪ Apteki : 1- ul.Trytwa 8 w Przedborzu 2- ul.Częstochowska 1 w Przedborzu.

Mieszkańcy gminy chcąc skorzystać z porad specjalistów muszą udać się do Radomska. Najbliższy szpital również znajduje się w Radomsku.

W Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Przedborzu na umowę o pracę zatrudnionych jest 41 osób, w tym 7 lekarzy i 13 pielęgniarek. Na umowę zlecenie zatrudnionych jest 6 lekarzy, 1 pracownik administracji.

42 TABL. 18 WYKAZ GABINETÓW SPECJALISTYCZNYCH I LICZBA PORAD UDZIELONYCH W LATACH 2000 – 2003 ( SP ZOZ PRZEDBÓRZ)

Poradnia 2000 2001 2002 2003 ilość udzielonych porad Poradnia pediatryczna...... 6.809 8.616 6.795 6.459 Poradnia ginek.-położnicza ..... 853 831 938 1.093 Poradnia okulistyczna...... 748 317 1.112 988 Poradnia zdrowia psych...... 1.205 739 844 825 Poradnia Lecz. Uzależnień...... 243 207 180 192 Poradnia stomatologiczna...... 4.753 5.784 6.304 4.447 Poradnia (gab.lek.POZ)...... 15.773 21.744 18.569 19.807 Poradnia (gab.piel.środ.)...... 3.213 4.658 3.719 3.628 Poradnia (gab.poł.środ.)...... 296 397 332 305 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

2.6.3 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia

Pomoc społeczna jest instrumentem polityki społecznej mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych, często dramatycznych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać przy wykorzystaniu własnych możliwości. Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przedborzu współpracuje z Powiatowym Urzędem Pracy, Poradnią Zdrowia Psychicznego, Miejską Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, szkołami, Policją, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Radomsku jak również Powiatowym Zespołem ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Radomsku. Informacje o zakresie pomocy przedstawiono poniżej:

TABL. 19 RODZINY KORZYSTAJĄCE Z POMOCY W MIEŚCIE I GMINIE LATACH 2000 – 2003

Zadania własne Zadania zlecone RAZEM Liczba osób Liczba osób Liczba osób Rok Liczba rodzin w tych Liczba rodzin w tych Liczba rodzin w tych rodzinach rodzinach rodzinach 2000 155 569 599 2134 647 2266 2001 272 983 386 1396 534 1943 2002 347 1298 332 1259 572 2169 2003 440 1618 370 1420 614 2277 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

Rysunek 5 Rodziny korzystające z pomocy finansowej ze środków własnych w mieście i gminie w latach 2000 – 2003

43 500 440

400 347 n i 300 272 dz o a r b z c

i 200 l 155

100

0 2000 2001 2002 2003

Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

Rysunek 6 Rodziny korzystające z pomocy finansowej z zadań zleconych w mieście i gminie w latach 2000 – 2003

700 599 600

500 n i 386 400 370

odz 332 a r

b 300 z c i l 200

100

0 2000 2001 2002 2003

Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

TABL. 20 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH W LATACH 2000 – 2003 Świadczenie 2000 2001 2002 2003 zł Dożywianie...... 12.679 11.950 10.105 21.680 Świadczenia 36.982 52.990 105.983 132.866 społeczne...... Usługi opiekuńcze... 81.107 76.012 71.931 58.384 Razem...... 130.768 140.952 188.019 212.930 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

TABL. 21 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE Z ZADAŃ ZLECONYCH W LATACH 2000 – 2003

44 Świadczenie 2000 2001 2002 2003 Dożywianie...... 11.900 zł 9.966 zł 26.166 zł 21.680 zł Zasiłki...... 948.000 zł 850.100 zł 806.246 zł 692.100 zł Zasiłki rodzinne 41.914 zł 41.560 zł 37.674 zł 31.026 zł i pielęgnacyjne. Składki zdrowotne 42.034 zł 47.609 zł 25.524 zł 18.367 zł Razem...... 1.043.848 zł 949.235 zł 895.610 zł 763.173 zł Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu

Z danych przedstawionych powyżej wynika, że w ciągu ostatnich 4 lat udział środków własnych wśród zadań ciągle wzrasta. Liczba rodzin objętych pomocą ze środków własnych wzrosła od 2000 roku ze 155 do 347 w roku 2002. Maleje natomiast ilość rodzin objętych pomocą z zadań zleconych z 599 w roku 2000 do 332 w roku 2002. Chociaż w dalszym ciągu środki na zadania zlecone są znacznie większe niż na zadania własne ( jest to związane ze środkami przeznaczonymi na zasiłki, które są wypłacane z budżetu państwa), to jednoznacznie widać wzrost udziału samorządu w ogóle zadań z zakresu pomocy społecznej. Samorządy mające bardzo trudną sytuację finansową, muszą we własnym budżecie znaleźć znacznie więcej środków na wsparcie osób korzystających z Ośrodka Pomocy Społecznej.

TABL. 22 ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE W MIEŚCIE I GMINIE Z ZADAŃ WŁASNYCH I ZLECONYCH WEDŁUG PRZYCZYN PRZYZNANIA POMOCY W LATACH 2000 – 2003

2000 2001 2002 2003 Świadczenia Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin Bezrobocie 419 324 351 382 Niepełnosprawność 79 154 158 96 Długotrwała choroba 237 177 212 214 Alkoholizm 79 65 72 80 Bezradność w prowadzeniu gos. dom. i 40 26 30 40 w sprawach opiek-wych Trudności w przystosowaniu po 3 4 4 4 opuszczeniu zakładu karnego Ubóstwo 4 6 Sieroctwo 1 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 3 Ogółem 857 750 831 826 Ź r ó d ł o: Dane Urzędu Miejskiego w Przedborzu Z powyższej tabeli wynika, że wśród rodzin objętych pomocą znaczny jest udział rodzin, w których występuje bezrobocie. Kształtuje się w omawianym okresie na poziomie powyżej 40%.

45 Zauważa się, że zdecydowaną większość osób zgłaszających się do ośrodka stanowią ludzie młodzi, rodziny niepełne, wielodzietne, z problemem alkoholowym. Ale coraz częściej zgłaszają się po pomoc osoby z rodzin „bez patologii”. Jest to spowodowane wysokim i długotrwałym bezrobociem. Na lokalnym rynku pracy nie ma ofert pracy, przepisy dotyczące przyznawania prawa do zasiłku dla bezrobotnych są ciągle zaostrzane, wzrasta więc liczba uprawnionych do korzystania z usług Ośrodka Pomocy Społecznej.

2.6.4 Rynek pracy Główne źródło utrzymania dla mieszkańców stanowi praca - 55,5% ogółu utrzymuje się z pracy. Emerytury i renty łącznie stanowią źródło utrzymania dla 62,1% ogółu ludności.

TABL. 23 LUDNOŚĆ WEDŁUG GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA UTRZYMANIA Stan w maju 2002 r.

WYSZCZEGÓLNIENIE Liczba ludności OGÓŁEM...... 7829 Utrzymujący się z pracy ...... 4342

praca najemna...... 2616 praca na własny rachunek...... 1726 w tym w swoim gospodarstwie rolnym...... 1185 Pozostałe źródła ...... 3487 w tym emerytura...... 1596 renty...... 1102 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Informacje o liczbie pracujących (w firmach dużych i średnich) według rodzaju działalności tych podmiotów przedstawiono poniżej.

TABL. 24 PRACUJĄCY WEDŁUG SEKCJI PKDa/ Stan w dniu 31 XII

W liczbach WYSZCZEGÓLNIENIE W odsetkach bezwzględnych OGÓŁEM...... 739 100,0 przemysł...... 176 23,8

46 budownictwo...... 13 1,8 handel i naprawy...... 43 5,8 edukacja...... 174 23,6 ochrona zdrowia i opieka społeczna...... 73 9,9 a/ W jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2003, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy w końcu 2003r. wyniosła 1052, w tym 590 w mieście. Wśród bezrobotnych w zasadzie występuje równowaga płci.

TABL. 25. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI WEDŁUG PŁCI Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 2000 2002 2003 W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH OGÓŁEM ...... 1084 1113 1052 Mężczyźni ...... 534 536 518 Kobiety ...... 550 577 534 W ODSETKACH OGÓŁEM ...... 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 49,3 48,2 49,2 Kobiety ...... 50,7 51,8 50,8

MIASTO W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH RAZEM ...... 612 638 590 Mężczyźni ...... 301 303 285 Kobiety ...... 311 335 305 W ODSETKACH RAZEM ...... 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 49,2 47,5 48,3 Kobiety ...... 50,8 52,5 51,7 TABL. 25. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI WEDŁUG PŁCI (dok.) Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 2000 2002 2003 WIEŚ W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH RAZEM ...... 472 475 462 Mężczyźni ...... 233 233 233 Kobiety ...... 239 242 229 W ODSETKACH RAZEM ...... 100,0 100,0 100,0 Mężczyźni ...... 49,4 49,1 50,4

47 Kobiety ...... 50,6 50,9 49,6

Połowa bezrobotnych to osoby pozostające bez pracy dłużej niż rok, a więc takie, których szanse na ponowną aktywizację zawodową są znikome. Ponad 95% ogółu nie posiada prawa do zasiłku.

TABL. 26. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI – WYBRANE ZAGADNIENIA

2002 2003 WYSZCZEGÓL- w liczbach w liczbach rok 2000 2000 NIENIE bez- bez- poprzedni =100 względnych względnych =100

OGÓŁEM ...... 1084 1113 102,7 1052 94,5 Z liczby ogółem: absolwenci szkół ponadpod- stawowych ...... 47 49 104,3 59 120,4

pozostający bez pracy powyżej 12 mie- sięcy ...... 614 647 105,4 534 82,5

bez prawa do zasiłku 899 964 107,2 1001 103,8 MIASTO RAZEM ...... 612 638 104,3 590 92,5 Z liczby ogółem: absolwenci szkół ponadpod- stawowych ...... 27 13 48,5 35 269,2

pozostający bez pracy powyżej 12 mie- sięcy ...... 327 340 104,0 291 85,6

bez prawa do zasiłku 504 549 108,9 560 102,0 TABL. 26. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI – WYBRANE ZAGADNIENIA (dok.)

2002 2003 WYSZCZEGÓL- w liczbach w liczbach rok 2000 2000 NIENIE bez- bez- poprzedni =100 względnych względnych =100 WIEŚ RAZEM ...... 472 475 100,6 462 97,3 Z liczby ogółem: absolwenci szkół ponadpod- stawowych ...... 20 36 180 24 66,7

pozostający bez pracy powyżej 12 mie- sięcy ...... 287 307 107,0 243 79,2

bez prawa do zasiłku 395 415 105,1 441 106,3

48 Ź r ó d ł o: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2001, 2002, 2003, dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy oraz obliczenia własne.

Rzeczywistą skalę bezrobocia, nie tylko rejestrowanego, obrazują wyniki NSP 2002. Według deklaracji mieszkańców 868 osób określiło się jako bezrobotne, w tym 635 w mieście. Jest to liczba niższa niż wynika to z rejestru, ponieważ część osób wykonuje różne prace nie objęte statystyką. Wśród bezrobotnych dominują osoby o niskich kwalifikacjach, głównie z wykształceniem zasadniczym zawodowym – 42,5% oraz podstawowym i bez wykształcenia szkolnego – 37,3%. Stopa bezrobocia według NSP wyniosła 23,9%, przy średniej w województwie 20,2%, w mieście – 37,6%, na wsi – 12,0%. Jest także zróżnicowana według płci. Wśród kobiet jest wyższa i wynosi 26,7%, a wśród mężczyzn 21,6%. Ludność charakteryzuje się zbliżonym do przeciętnej w regionie współczynnikiem aktywności zawodowej – 58,5% (w mieście 54,5%, na wsi 62,5%). Jest on wyższy wśród mężczyzn . Wskaźnik zatrudnienia wskazujący na rzeczywiste zaangażowanie ludności w procesie pracy wyniósł 44,5% i był zbliżony do przeciętnego w skali województwa. W mieście kształtował się na poziomie 34,0%, na wsi 55,0%. Informacje o poziomie aktywności ekonomicznej według poziomu wykształcenia przedstawiono poniżej.

TABL. 27 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI

Poziom wykształcenia podstawowe WYSZCZEGÓLNIENIE zasadnicze i bez wyższe średnie zawodowe wykształcenia podst. Ogółem...... 336 1688 1375 2842 Aktywni zawodowo...... 280 1231 1101 1012 w tym pracujący...... 252 862 777 868 bezrobotni...... 28 369 324 144 Bierni zawodowo...... 49 434 266 1816 Nieustalony status na rynku pracy...... 7 23 8 14 Współczynnik aktywności zawodowej% 85,1 73,9 80,5 35,8 Wskaźnik zatrudnienia...... 76,6 51,8 56,8 30,7 Stopa bezrobocia...... 10,0 30,0 29,4 14,2 Ź r ó d ł o: Podstawowe Informacje ze Spisów Powszechnych, Gmina Miejsko – Wiejska Przedbórz, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2003.

49 2.6.5 Identyfikacja problemów

Mocne strony -relatywnie młode społeczeństwo.

Słabe strony -niski poziom wykształcenia mieszkańców, -wysokie bezrobocie, szczególnie w mieście, -niski stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne, głównie na terenach wiejskich.

50 2.7 Analiza SWOT dla miasta i gminy Przedbórz MOCNE STRONY SŁABE STRONY Korzystny układ sieci infrastruktury transportowej Wysokie bezrobocie szczególnie wśród młodzieży Niewykorzystane zasoby siły roboczej Niskie dochody samorządu Ciekawe obszary krajobrazowe

Doświadczenie w zakresie agroturystyki brak uzbrojonych terenów pod inwestycje gospodarcze

Kalendarz tradycyjnych imprez kulturalno słabe warunki glebowo - klimatyczne -turystycznych Organizacja przestrzeni turystyczno- rekreacyjnej Brak współpracy międzynarodowej (trasy, imprezy)

Doświadczenia administracji samorządowej Niski poziom wykształcenia społeczności lokalnej SZANSE ZAGROŻENIA Wejście Polski w Obszar gospodarczy UE Nieokreślony w długim horyzoncie czasowym systemu finansowania samorządów Dostęp do środków z funduszy strukturalnych Załamanie się koniunktury gospodarczej w Polsce

Przewidywana koniunktura gospodarcza Polski Niekorzystna zmiana polityki regionalnej UE

Wzrastający popyt na usługi turystyczno- Brak akceptacji społecznej dla koniecznych zmian rekreacyjne restrukturyzacyjnych wzrastający popyt na usługi geriatryczne Niski poziom kształcenia

Prognozowany wzrost zapotrzebowania na zdrową Brak poczucie bezpieczeństwa żywność Niewykorzystana infrastruktura opieki zdrowotnej Defekty ekologiczne (dzikie wysypiska, brak pełnego systemu kanalizacji, brak nawyków chronienia środowiska )

Współpraca w zakresie rozwoju gospodarki turystyczno- rekreacyjnej z gminami powiatu piotrkowskiego i województwa Świętokrzyskiego

Wzrost poziomu wykształcenia Konkurencja w zakresie rozwoju gospodarki turystyczno- rekreacyjnej gmin województwa Świętokrzyskiego i powiatu piotrkowskiego Budowa przestrzeni informatycznej Migracja osób operatywnych i wykształconych

Profesjonalna i efektywna promocja gminy w kraju i za granicą Bliskość unikalnego w skali kraju koryta górnej Pilicy Zabytkowy charakter Przedborza

W oparciu o dane statystyczne, analizę SWOT, wyniki konsultacji społeczeństwa i dotychczasowe dokumenty rozwojowe miasta i gminy sformułowano najważniejsze problemy gminy konieczne do rozwiązania: 1 poprawa jakości nauczania, 2 wykorzystanie potencjału gospodarczego miasta i gminy dla tworzenia nowych miejsc

51 pracy, 3 unowocześnienie infrastruktury technicznej, 4 pozyskanie aprobaty większości społeczności lokalnej do koniecznych zmian restrukturyzacyjnych 5 zatrzymanie w gminie operatywnych i wykształconych młodych ludzi.

3 ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM OBSZARZE

Wizja: Miasta i Gminy Przedbórz atrakcyjnej dla turystów i drobnych inwestorów, o dużych walorach przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych. Miasto i Gmina Przedbórz to obszar zrównoważonego rozwoju, otwarty na nowe technologie, przyjazny środowisku naturalnemu i rozwojowi przedsiębiorczości.

Sfera społeczna Rozwój infrastruktury społecznej ma na celu poprawę sytuacji na rynku pracy, stanu oświaty i kultury, a także ochrony zdrowia i opieki społecznej mieszkańców naszej gminy.

Poprawa sytuacji na rynku pracy Duża część mieszkańców gminy to byli pracownicy sfery obsługi rolnictwa oraz przedsiębiorstw i instytucji państwowych. Społeczność ta nie posiada tradycji prywatnej inicjatywy i rozwoju poza rolnictwem. W konsekwencji tych uwarunkowań oraz w związku z wysokim bezrobociem i jego strukturą, narastają bariery rozwoju gospodarczego regionu. Pozbawieni środków do życia ludzie podejmują "pracę na czarno", co powoduje rozwój szarej strefy i kolejne problemy społeczne. W celu zmniejszenia negatywnych skutków wynikających z istniejących barier rozwoju MŚP niezbędne jest podjęcie aktywnej polityki wobec tego sektora gospodarki. Działania związane z Programem Rozwoju Lokalnego powinny tworzyć koniunkturę dającą szansę zaoferowania społeczeństwu gminy miejsc pracy dla osób: • które utraciły pracę w rolnictwie, • które na stałe muszą z rolnictwa odejść, • które utraciły pracę w pozostałych działach gospodarki w wyniku ich załamania. Zakładane działania w celu pobudzenia rozwoju gospodarki z użyciem szeregu instrumentów prawnych, finansowych i organizacyjnych to między innymi:

52 • stosowanie preferencji i ulg podatkowych, • świadczenie doradztwa prawno - finansowego, • pomoc w uzyskaniu zewnętrznych środków finansowych z przeznaczeniem na rozwój małej przedsiębiorczości. Istotnym elementem aktywizującym lokalny rynek pracy jest udział w realizacji projektów współfinansowanych ze środków strukturalnych Unii Europejskiej i Banku Światowego.

Sfera techniczna Infrastruktura techniczna jest głównym motorem do rozwoju gospodarczego gminy. Program ten będzie realizowany poprzez: poprawę infrastruktury transportowej, uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej oraz rozwój technologii telekomunikacyjnych.

Drogi Miasto i Gmina Przedbórz posiada 64,1 km dróg gminnych. Drogi te wymagają modernizacji. Planowana jest stopniowa modernizacja dróg gminny oraz ciągłe prace naprawcze.

Poprawa stanu środowiska naturalnego Poprawa stanu czystości wód powierzchniowych poprzez: • podłączanie na terenach wiejskich kolejnych źródeł zanieczyszczeń do systemów kanalizacyjnych, • budowa dalszych ciągów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, • propagowanie i wprowadzanie na szerszą skalę selektywnej zbiórki odpadów. • wspieranie finansowe z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przedsięwzięć proekologicznych realizowanych przez jednostki organizacyjne gminne oraz prywatne.

Sfera gospodarcza Turystyka Rozwój turystyki w gminie powinien skoncentrować się na agroturystyce oraz na budowie ścieżek rowerowych. Rozwój ten musi odbywać się zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystywania środowiska w połączeniu z proekologiczną edukacją społeczeństwa.

53 W 2003 roku w gminie Przedbórz, w miejscowości Stara Wieś rozpoczęła się inwestycja budowy Ośrodka Japońskich Sztuk Walki „Dojo-Stara Wieś”. Głównym inwestorem jest Fundacja Rozwoju Karate Tradycyjnego, która zawarła porozumienie z Polskim Związkiem Karate Tradycyjnego w zakresie pozyskiwania środków na budowę obiektu. Budowa będzie realizowana w latach 2003)2006. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie unikalnego ośrodka do szkolenia japońskich sportów i sztuk walki oraz propagowanie kultury japońskiej dla współczesnych Europejczyków. Ośrodek będzie stanowił optymalne logistyczne i organizacyjne zaplecze dla szeregu imprez ogólnopolskich i międzynarodowych, szkoleń i seminariów z udziałem japońskich mistrzów karate tradycyjnego. Ma on być kompleksem sportowo-noclegowym, wzorowanym na architekturze japońskiej, z wydzielonymi częściami: noclegową ( domki ), gastronomiczną i treningową. W ośrodku oprócz prowadzenia treningów, mają być organizowane zajęcia przybliżające kulturę japońską ( kaligrafia, orgiami, ikebana, bonsai, poezja haiku) oraz prowadzenie działalności wystawienniczej. Architektura i ergonomia budynków Ośrodka będzie dostosowana do zwyczajów japońskich, stworzy warunki do skupienia się i koncentracji, umożliwi przestrzeganie etykiety japońskiej. Obiekt wpisze się w istniejący krajobraz zachowując wyjątkowe walory tego miejsca. Ukształtowanie terenu Ośrodka pozwoli na wytyczenie Ścieżek rowerowych i wydzielenie części przeznaczonej do uprawiania jazdy konnej oraz japońskiej sztuki łucznictwa konnego yabusame. W chwili obecnej prace budowlane Ośrodka są w bardzo zaawansowanym stadium. Wznoszone są już ściany budynków mieszkalnych i przygotowywany jest teren pod budowę dojo. Powstanie Ośrodka Japońskich Sztuk Walki na terenie gminy Przedbórz przyczyni się do podniesienia atrakcyjności turystycznej miasta i gminy oraz wzrostu ilości odwiedzających naszą okolicę osób, a co za tym stoi rozwój handlu i usług. Gmina Przedbórz posiada również położony na obszarze miasta teren z naniesieniami budowlanymi i zbiornikiem wodnym, który po zagospodarowaniu może służyć do rekreacji i wypoczynku oraz uprawiania turystyki wędkarskiej i kajakowej.

54 Obecnie trwają prace nad wdrożeniem projektu dotyczącego rozwoju małej infrastruktury turystycznej na terenie miasta i gminy Przedbórz. Celem ogólnym projektu jest zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta i gminy Przedbórz.. Stworzenie bazy turystycznej polegać będzie na wytyczeniu i oznakowaniu tras turystycznych ( pieszych, rowerowych, konnych, kajakowych) oraz budowie powtarzalnych obiektów turystycznych ( pól biwakowych, platformy widokowej i przystanków turystycznych).W pobliżu wszystkich obiektów przewidziany jest montaż tablic informacyjnych dla turystów. Generalnie – realizacja projektu stanowić powinna punkt wyjścia do dalszego rozwoju zaplecza rekreacyjno-turystycznego (głównie w sektorze prywatnym ) na terenie miasta i gminy Przedbórz . Wymiernym efektem realizacji projektu będzie zwiększenie liczby turystów odwiedzających gminę, a co za tym stoi wzrost punktów gastronomicznych, sklepów, punktów usługowych oraz miejsc noclegowych ( pensjonaty, kwatery i gospodarstwa agroturystyczne). Sumarycznie powinno to przełożyć się na wzrost poziomu zatrudnienia w sektorze turystycznym.

55 4 REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW 4.1 Planowane projekty i zadania inwestycyjne w okresie 2004-2006 4.1.1 Zadania przewidziane do realizacji na lata 2004-2006 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Priorytet 3 – Rozwój lokalny Działanie 3.1. Obszary wiejskie BUDOWA URZĄDZEŃ DO ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW Dziedzina interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 34 Infrastruktura środowiskowa 345 Oczyszczanie ścieków

Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu I Kanalizacja sanitarna miasta Zgodne I etap 2005 600 m b, Urząd Miejski, Ogółem: 300 000 300 000 – ul. Trytwa/ Piotrkowska ok. 20 przyłączy UMIG: 75 000 75 000 EFRR: 225 000 225 000 II Kanalizacja sanitarna miasta – ul. Zgodne 2006 Ok. 120 przyłączy Urząd Miejski, Ogółem: 500 000 500 000 Kościelna, Kielecka, Krakowska UMIG: 125 000 125 000 EFRR: 375 000 375 000 BUDOWA URZĄDZEŃ ZAOPATRZENIA W WODĘ Dziedzina interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 34 Infrastruktura środowiskowa 344 Woda pitna (gromadzenie, przechowywanie, uzdatnianie i dystrybucja Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu II Rozbudowa ujęć wody – Góry Zgodne 2005 -2006 budowa 30 przyłączy Urząd Miejski Ogółem: 500 000 250 000 250 000 Mokre, Przyłanki, wodociąg Stara wodociągowych Urząd UMIG: 125 000 500 62 500 Wieś stworzenie rezerwo- Marszałkowski EFRR: 375 000 187 500 187 500 wych ujęć wody w miejscowościach Góry Mokre i przyłanki

56 MODERNIZACJA DRÓG GMINNYCH O ZNACZENIU LOKALNYM Dziedziny interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 31 Infrastruktura transportowa 312 Drogi Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu II Droga Stara Wieś Zgodne I etap 2006 Ułatwienie dostępu Urząd Miejski Ogółem: 300 000 300 000 do Japońskich Sztuk Urząd UMIG: 75 000 75 000 Walki Dojo – Stara Marszałkowski EFRR: 225 000 225 000 Wieś I Droga Gaj - Policzko Zgodne I etap 2006 750 m, Urząd Miejski, Ogółem: 150 000 150 000 utwardzenie Urząd UMIG: 37 500 37 500 powierzchniowe Marszałkowski EFRR: 112 500 112 500 II Droga Stara Wieś Zgodne II etap 2006 Ułatwienie dostępu Urząd Miejski, Ogółem: 300 000 300 000 do Japońskich Sztuk Urząd UMiG: 75 000 75 000 Walki Dojo – Stara Marszałkowski EFRR: 225 000 225 000 Wieś II Droga Gaj - Policzko Zgodne II etap 2006 750 m, Urząd Miejski, Ogółem: 150 000 150 000 utwardzenie Urząd UMIG: 37 500 37 500 powierzchniowe Marszałkowski EFRR: 112 000 112 000

BUDOWA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ Dziedzina interwencji: 1. Sektor produkcyjny 17 Turystyka 171 Inwestycje materialne) Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu II Rozwój Turystyki na terenie Miasta i Zgodne 2004-2006 zwiększenie Urząd Miejski Ogółem: 265 000 15.000 150.000 100 000 Gminy Przedbórz atrakcyjności Urząd UMIG: 66.250 37.500 25.000 turystycznej Marszałkowski EFRR: 198.750 112.500 75.000 zmniejszenie bezrobocia

Działanie 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna Poddziałanie 3.5.1 Lokalna infrastruktura edukacyjna i sportowa

57 MODERNIZACJA ISTNIEJĄCYCH OBIEKTÓW DYDAKTYCZNYCH ORAZ BUDOWA OBIEKTÓW SPORTOWYCH Dziedziny interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 36 Infrastruktura społeczna i ochrony zdrowia Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu I Gminne Centrum Edukacji Zgodne 2004-2006 zwiększenie kubatury Urząd Miejski Ogółem: 11 307 802 122 786 5 141 089 6 043 927 Społecznej, Sportu i Rekreacji obiektów Urząd UMIG: 2 261 561 122 786 1 028 218 1 110 557 edukacyjnych Marszałkowski EFRR: 8 480 851 3 855 817 4 625 034 i sportowych na (Totalizator) U. Marsz. 565 390 257 054 308 336 terenie miasta Przedborza z 11 088 m3 do 31 908 m3 I Remont dachu PSP – Góry Mokre Zgodne 2005 efekt ekologiczny Urząd Miejski Ogółem: 100.000 100.000 likwidacja pokrycia Urząd UMIG: 25 000 25 000 dachowego z eternitu Marszałkowski EFRR: 75 000 75 000 o pow. ok. 1 000 m2

Działanie 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna Poddziałanie 3.5.1 Lokalna infrastruktura ochrony zdrowia LOKALNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA Dziedziny interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 36 Infrastruktura społeczna i ochrony zdrowia Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu I Termomodernizacja budynku Zgodne 2005-2006 Doposażenie Urząd Miejski, Ogółem: 400 000 200 000 200 000 SPZOZ i wykończenie Urząd UMIG: 100 000 50 000 50 000 budynku Marszałkowski EFRR: 300 000 150 000 150 000

Działanie 3.3. Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe Poddziałanie 3.3.1 Rewitalizacja obszarów miejskich

58 Renowacja budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym Dziedziny interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 35 Planowanie przestrzenne i odbudowa 352. Odnowa terenów miejskich

Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu II Remont budynku Urzędu Miejskiego Zgodne 2005-2006 Zmniejszenie kosztów Urząd Miejski, Ogółem: 200.000 100 000 100 000 i Ratusza eksploatacyjnych o Urząd UMIG: 50 000 25 000 25 000 ok. 20 000złrocznie Marszałkowski EFRR: 150 000 75 000 75 000

59 4.2 Zadania przewidziane do realizacji na lata 2004-2006 bez udziału środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Instytucje Nakłady do poniesienia (w zł) i jednostki współfinansujące Zgodność z planem Etapy działania Hierarchia i podmioty Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty ważności uczestniczące przestrzennego czasem realizacji Ogółem 2004 2005 2006 we wdrażaniu II Kanalizacja burzowa – ul. Mostowa Zgodne 2006 400 mb Urząd Miejski Ogółem: 200 000 200 000 WFOSiGW UM: 50 000 50 000 WFOSiGW: 150 000 150 000 I Wodociąg Gaj – Policzko Stare Zgodne 2005 1000 mb Urząd Miejski Ogółem: 50 000 50 000 WFOŚiGW UM: 15 000 15 000 WFOŚiGW: 45 000 45 000 I Chodniki na terenie miasta Zgodne I etap 2005 741 mb Urząd Miejski Ogółem: 50 000 50 000 50000 (drogi gminne, lokalne) UMIG: 50 000 50 000 50000

II Przebudowa drogi Zuzowy Zgodne 2005 500 mb Urząd Miejski Ogółem 50 000 II Wykonanie nawierzchni droga Zgodne 2006 500 mb Urząd Miejski Ogółem 30 000 30 000 Grobla

60 4.3 Planowane projekty i zadania inwestycyjne w latach 2007- 2013 Program Operacyjny: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Priorytet 3 – Rozwój lokalny Działanie 3.1. Obszary wiejskie MODERNIZACJA DRÓG GMINNYCH O ZNACZENIU LOKALNYM

Dziedziny interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa907 31 Infrastruktura transportowa 312 Drogi Zgodność z planem Etapy działania Instytucje i podmioty Nakłady do poniesienia Hierarchia Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty uczestniczące we [ w złotych] i jednostki ważności przestrzennego czasem realizacji wdrażaniu współfinansujące I Drogi osiedlowe – ul. Majowa Góra, Zgodne 2007-2010 2,5 km Urząd Miasta i Gminy, Ogółem: 1 500 000 ul. Radomszczańska Urząd Marszałkowski , UMiG: 375 000 EFRR: 1 125 000

BUDOWA URZĄDZEŃ DO ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW Dziedzina interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 34 Infrastruktura środowiskowa 345 Oczyszczanie ścieków Zgodność z planem Etapy działania Instytucje i podmioty Nakłady do poniesienia Hierarchia Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty uczestniczące we [ w złotych] i jednostki ważności przestrzennego czasem realizacji wdrażaniu współfinansujące II Kanalizacja sanitarna miasta – Zgodne II etap 2007 120 przyłączy Urząd Miasta i Gminy, Ogółem: 500 000 zł ul. Kościelna, Kielecka, Krakowska Urząd Marszałkowski , UMiG: 25 000 WFOŚ WFOSiGW: 100 000 EFRR: 375 000

BUDOWA URZĄDZEŃ ZAOPATRZENIA W WODĘ

61 Dziedzina interwencji: 3. Infrastruktura podstawowa 34 Infrastruktura środowiskowa 344 Woda pitna (gromadzenie, przechowywanie, uzdatnianie i dystrybucja) Zgodność z planem Etapy działania Instytucje i podmioty Nakłady do poniesienia Hierarchia Nazwa planowanego działania zagospodarowania z przewidywanym Oczekiwane rezultaty uczestniczące we [ w złotych] i jednostki ważności przestrzennego czasem realizacji wdrażaniu współfinansujące II Wymiana wodociągów a.-c. Zgodne 2008-2013 efekt ekologiczny w postaci zamiany Urząd Miasta i Gminy, Ogółem: 1 300 000 na terenie miasta na wodociąg z azbestocementu na Urząd Marszałkowski, UMiG: 65 000 rury PCV ok. 7 000 mb. WFOŚ WFOŚiGW: 260 000 EFRR: 975 000

62 5 POWIĄZANIA PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY PRZEDBÓRZ

5.1 Powiązania Planu Rozwoju Lokalnego z innymi dokumentami 5.1.1 Cele strategiczne rozwoju miasta i gminy Przedbórz Plan Rozwoju Lokalnego miasta i gminy Przedbórz na lata 2004 – 2006 oraz lata 2007 – 2013 jest kontynuacją działań, jakie były realizowane wcześniej. Gmina prowadziła inwestycje z zakresu zaopatrzenia w wodociągi, kanalizację terenu gminy oraz remontu dróg Przedstawione w PRL zadania są kontynuacją wcześniejszych zadań realizowanych na terenie gminy. Zadania te mieszczą się w ramach ZPORR – u priorytet 3 – Rozwój lokalny. Zadania realizowane przez miasto i gminę mają na celu: • Tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów • Przeciwdziałanie marginalizacji obszarów wiejskich • Sprzyjać długotrwałemu rozwojowi gospodarczemu. Powyższe cele są spójne z głównymi celami ZPORR – u.

5.1.2 Cele strategiczne rozwoju województwa łódzkiego

Wizja rozwoju województwa łódzkiego brzmi „ uczynienie z województwa regionu atrakcyjnego dla ludzi, biznesu, przekształcenie gospodarki, budowa wewnętrznej spójności’

Zadania sformułowane w PRL miasta i gminy Przedbórz w pełni mieszczą się w tej wizji.

5.1.3 Cele strategiczne powiatu radomszczańskiego

W strategii Rozwoju powiatu radomszczańskiego na lata 2001-2010 sformułowano następujące cele strategiczne: I Poprawa jakości życia w powiecie, II. Dynamiczny rozwój gospodarczy.

Zadania przedstawione w PRL miasta i gminy Przedbórz są spójne z celami strategicznymi powiatu

63 5.2 Zadania finansowane ze środków własnych oraz zewnętrznych, w tym przedakcesyjnych

W dniu 15.09.2003r. złożony został do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Łodzi wniosek w sprawie dofinansowania ze środków Unii Europejskiej w ramach programu SAPARD inwestycji p.n. „Przebudowa drogi gminnej we wsi Borowa gm. Przedbórz”. Całkowite koszty kwalifikowane tego zadania wynoszą 448.527,12 zł , z tego oczekiwana pomoc z programu SAPARD ma wynieść 336.395,34 zł , a udział własny gminy 112.131,78 zł. Zadanie zostało zrealizowane w m-cu lipcu 2004r., a we wrześniu złożone zostały kompletne dokumenty o płatność. Obecnie oczekiwana jest wizytacja terenowa przedstawiciela SAPARDU i przelania w)w kwoty.

5.3 Zgodność planowanych do realizacji zadań z priorytetami Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z sześciu programów operacyjnych, które posłużą do realizacji Narodowego Planu Rozwoju / Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR będzie współfinansowana z funduszy strukturalnych. Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Wzrost konkurencyjności należy rozumieć jako oddziaływanie na zmiany struktury gospodarczej i poprawę sytuacji wszystkich regionów w Polsce względem regionów europejskich, w zakresie produktywności gospodarki, wydajności pracy, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej, a więc tych czynników, które decydują obecnie o sile gospodarek państw i regionów. Przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów należy rozumieć jako podjęcie działań interwencyjnych w ograniczonej liczebnie i przestrzennie grupie obszarów: wiejskich, koncentracji przemysłów restrukturyzowanych oraz degradacji społeczno-ekonomicznej

64 przestrzeni miejskiej, poprzemysłowej i powojskowej, o najmniejszych możliwościach rozwojowych oraz najtrudniejszej sytuacji społeczno-gospodarczej. Realizacja strategicznego celu ZPORR sprzyjać będzie wzrostowi gospodarczemu, przekształceniom strukturalnym regionów, wzrostowi urbanizacji, zwiększeniu mobilności przestrzennej ludności oraz zwiększeniu poziomu wiedzy i dostępu do najnowocześniejszych technologii społeczeństwa i podmiotów gospodarczych. Osiągnięcie wyżej wymienionego celu odbywać się będzie poprzez realizację poszczególnych priorytetów i działań programu. Realizowane na terenie gminy projektu będą mieściły się w następującym priorytecie 3 – Rozwój lokalny, działaniach: • Działanie 3.1. Obszary wiejskie • Działanie 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna.

6 OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Miasto i Gmina będzie realizowało projekty w ramach ZPORR – u działania 3.1 – Rozwój obszarów wiejskich. Główny cel to przeciwdziałanie zjawiskom marginalizacji społecznej oraz ekonomicznej obszarów wiejskich. Planowany jest również udział w projektach w ramach ZPORR – u działania 3.4 – Mikroprzedsiębiorstwo. Celem tego działania jest wsparcie na rzecz zwiększenia liczby nowych mikroprzedsiębiorstw działających na terenie miasta i gminy Przedbórz. Powyższe działania są spójne z działaniami wyznaczonymi w Wojewódzkim Programie Rozwoju Lokalnego oraz w Powiatowym Planie Rozwoju Lokalnego. Do pomiaru tychże szczegółowych celów służą wskaźniki produktu i rezultatu, mierzące natychmiastowe efekty dotyczące bezpośrednich beneficjentów finansowanych działań. W przypadku zaplanowanych przez miasto i gminę Przedbórz projektów zadań inwestycyjnych i remontowych są to "oczekiwane rezultaty" wpisane w tabelach: Planowane projekty inwestycyjne i remontowe w latach 2004 - 2006 oraz w latach 2007 - 2013 w rozdziale IV. Realizacja zadań i projektów. Rodzaje wskaźników:

65 • Produkt – wszystkie produkty materialne i usługi, które otrzymuje beneficjent w trakcie realizacji projektu przy wykorzystaniu zaangażowanych zasobów • Rezultat – bezpośredni i natychmiastowy efekt projektu, zmiany, jakie nastąpiły w wyniku wdrożenia projektu u bezpośrednich beneficjentów pomocy • Oddziaływanie – konsekwencje danego programu/ projektu wykraczające poza bezpośrednie i natychmiastowe efekty dla beneficjentów.

Wskaźnik produktu − Długość wybudowanych dróg powiatowych − Długość zmodernizowanych dróg powiatowych − Długość wybudowanych dróg gminnych − Długość wybudowanych dróg gminnych z towarzyszącą kanalizacją teletechniczną − Długość zmodernizowanych dróg gminnych − Liczba wybudowanych skrzyżowań − Liczba zmodernizowanych skrzyżowań − Liczba wybudowanych obiektów mostowych/wiaduktów/estakad/tuneli − Liczba zmodernizowanych obiektów mostowych/wiaduktów/estakad/tuneli − Długość wybudowanych utwardzonych poboczy − Liczba wybudowanych przejść dla pieszych − Liczba zmodernizowanych przejść dla pieszych − Długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej − Długość zmodernizowanej sieci kanalizacji sanitarnej − Długość wybudowanejj sieci kanalizacji deszczowej − Liczba wybudowanych przyłączy (przykanalików) kanalizacji deszczowej − Liczba wybudowanych oczyszczalni ścieków − Liczba wybudowanych przepompowni ścieków − Liczba projektów organizacji − i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu − Liczba projektów wdrażania systemowej gospodarki odpadami komunalnymi − Powierzchnia zmodernizowanej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej − Lokalne punkty informacji kulturalnej − i turystycznej − Liczba systemów zabezpieczeń − w obiektach dziedzictwa kulturowego − Nowe miejsca noclegowe

66 − Powierzchnia odrestaurowanych obiektów dziedzictwa kulturowego − Powierzchnia zrewitalizowanych obiektów dziedzictwa kulturowego − Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury kulturalnej − Liczba zmodernizowanych obiektów infrastruktury kulturalnej − Powierzchnia uzbrojonego terenu

Wskaźnik rezultatu − Powierzchnia terenów inwestycyjnych, które stały się dostępne w wyniku realizacji projektów − Średni czas przejazdu między dwoma punktami sieci − Nośność wybudowanego obiektu (drogi/mostu) − Nośność zmodernizowanego obiektu (drogi/mostu) − Natężenie ruchu na drodze − Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury drogowej − Liczba gospodarstw domowych/budynków podłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej − Liczba osób korzystających z sieci kanalizacji sanitarnej − Długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy − Powierzchnia terenów inwestycyjnych z dostępem do sieci kanalizacji sanitarnej − Liczba gospodarstw domowych/budynków obsługiwanych przez stację uzdatniania wody − Powierzchnia terenów inwestycyjnych objęta działaniem stacji uzdatniania wody − Liczba gospodarstw domowych/budynków obsługiwanych przez oczyszczalnię ścieków − Powierzchnia terenów inwestycyjnych objęta działaniem oczyszczalni ścieków − Przepustowość zmodernizowanej oczyszczalni ścieków − Ilość oczyszczonych ścieków − Poziom wskaźników fizykochemicznych oczyszczonych ścieków − Długość sieci kanalizacji deszczowej na terenie gminy − Powierzchnia terenów inwestycyjnych z dostępem do sieci kanalizacji deszczowej − Powierzchnia terenu zabezpieczonego przed powodzią − Liczba miejscowości zabezpieczonych przed powodzią − Ilość odpadów poddawanych segregacji − Ilość odpadów poddawanych recyklingowi − Ilość odpadów poddawanych składowaniu w kompostowni − Liczba pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów − Liczba mieszkańców objętych selektywną zbiórką odpadów − Liczba gospodarstw domowych obsługiwanych przez zakład utylizacji/spalarnię odpadów

67 − Liczba nowych przedsiębiorstw na obszarze zdefiniowanym przez beneficjenta

Wskaźnik oddziaływania − Nakłady na bieżące utrzymanie (naprawy nawierzchni) drogi − Liczba pojazdów korzystających − z drogi (w okresie 1 roku) − Liczba wypadków drogowych − (w okresie 1 roku) − Zanieczyszczenie na obszarze oddziaływania inwestycji (w okresie 1 roku) − Natężenie hałasu na obszarze oddziaływania inwestycji (w okresie 1 roku) − Cena gruntów inwestycyjnych, które stały się lepiej dostępne (w okresie 2 latach) − Liczba nowych miejsc pracy − (w okresie 2 lat) − Liczba nowych przedsiębiorstw − (w okresie 2 lat) − Ilość ścieków odprowadzonych − i oczyszczonych (w okresie 1 roku) − Ilość odpadów poddawanych segregacji (w okresie 1 roku) − Ilość odpadów poddawanych recyklingowi (w okresie 1 roku) − Ilość odpadów poddawanych składowaniu w kompostown − i (w okresie 1 roku) − Poziom wskaźników fizykochemichnych ścieków − w punkcie pomiarowym (w okresie 1 roku) − Liczba mieszkańców objętych selektywną zbiórką odpadów − Stosunek nowouzbrojonych terenów do wszystkich terenów inwestycyjnych w gminie − Wielkość migracji w gminie

68 7 PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2006 I NA NASTĘPNE PLANOWANE LATA PLAN WYDATKÓW MAJĄTKOWYCH W TYM - INWESTYCYJNYCH NA ROK 2004 -2006 [w zł]

Nakłady Nakłady Nakłady Nakłady 2004 Nakłady 2004 Lp Nazwa zadania Dział 2005 2005 2006 plan plan po zmianach plan plan po zmianach plan Rolnictwo i łowiectwo 010 121.300 178.000 220.000 220.000 160.000 1 Wodociąg Konecka 010 21.500 21.500 2 Wodociąg Wymysłów 010 70 000 128 200 3 Rozbudowa ujęcia wody G. Mokre 010 9.800 9.800 50000 50,000 4 Rozbudowa wod. w mieście i gminie 010 10 000 8 500 10.000 10.000 10.000 5 Wodociąg Stara Wieś 010 10.000 10.000 100.000 100.000 50.000 6 Wodociąg Policzko-Gaj 010 - 50.000 50.000 7. Wodociąg Kaleń 010 10.000 10.000 100.000

Transport i łączność 600 797.064 646.209 100.000 100.000 380.000 1 Przebudowa drogi Borowa 600 722 064 535.459 2 Przebudowa drogi Zuzowy 600 50.000 50 000 3 Wykonanie nawierzchni drogi Grobla 600 - - 30.000 4 Remont chodników w Mieście 600 - 50.000 50 000 50 000 5 Przebudowa drogi Stara Wieś 600 10.000 10.000 300.000 6 Przebudowa chodnika ul .Mostowa 600 35.000 38.750 7 Modernizacja drogi dojazdowej do gruntów 600 30.000 62.000 rolnych Miejskie Pola

Turystyka 630 15.000 15.000 150.000 150.000 100.000 1 Rozwój turystyki na terenie Miasta i Gminy 630 15.000 15.000 150 000 150 000 100 000 Przedbórz

Działalność usługowa 710 5.326 5.326

69 Nakłady Nakłady Nakłady Nakłady 2004 Nakłady 2004 Lp Nazwa zadania Dział 2005 2005 2006 plan plan po zmianach plan plan po zmianach plan 1 Zakup szaletu na targowisko miejskie 710 5.326 5.326

Administracja publiczna 750 31.500 35.653 129.000 129.000 60.000 1 zakup 2 zestawów komputerowych.+ 750 25.000 29.153 25.000 25.000 10.000 oprogramowanie 2 Zakup centrali telefonicznej 750 6.500 6.500 3 Termomodernizacja budynku Urzędu nowego 750 35.000 35.000 50.000 4 Wymiana pokrycia dachowego na 750 24.000 24.000 budynku Urzędu 5 Zakup samochodu służbowego 750 45.000 45.000

Obrona Cywilna 754 10.000 10.000 1 Utworz. Gmin. Zesp. Reag. – zakup inwest. 754 10.000 10.000

Oświata i Wychowanie 801 127.500 154.500 3.100.000 3.100.000 1.500.000 1 Budowa Gminnego Centrum Edukacji 801 110.000 128000 Społecznej , Sportu i Rekreacji 2 Bud. hali sport. przy Szkole Podstawowej 801 2.000.000 2.000.000 1.000.000 3 Termomodernizacja budynku przedszkola 801 17.500 26.500 4 Wym. pok. dach. na bud.Szkoły – Góry Mokre 801 100.000 100.000 5 Termomod. Szkoły Pod. w Przedborzu 801 1.000.000 1.000.000 500.000

Oświetlenie ulic i placów 900 20.000 20.000 10.000 1 Dob. ośw. ulicznego – ulica Spacerowa 900 20.000 20.000 10.000

Ochrona Zdrowia 851 10.850 10.850 1 Dotacja celowa do zakupów inwestycyjnych 851 10.850 10.850 SPZOZ Przedbórz

Pomoc Społeczna 852 4.000 18.878

1 Zakup sprzętu komputerowego 852 4.000 17.878

70 Nakłady Nakłady Nakłady Nakłady 2004 Nakłady 2004 Lp Nazwa zadania Dział 2005 2005 2006 plan plan po zmianach plan plan po zmianach plan Gospodarka Komunalna i ochrona 900 105.045 283.209 200.000 200.000 200.000 środowiska 1 Kanalizacja miasta i oczyszczalnia 900 105.045 283.209 200.000 200.000 200.000 ścieków

Razem 1.217.585 1.347.625 3.919.000 3.919.000 2.410.000

Źródło: Urząd Miejski w Przedborzu

71 TABL. 28 ŹRÓDŁO FINANSOWANIA ZADAŃ W LATACH 2004 -2006 [W ZŁ]

Koszt Budżet Środki Zadanie Budżet JST Środki UE Inne całkowity państwa prywatne

Kanalizacja sanitarna miasta – ul. Trytwa/ Piotrkowska 300 000 75 000 225 000 - Kanalizacja sanitarna miasta – ul. Kościelna, Kielecka, Krakowska 500 000 125 000 375 000 - Rozbudowa ujęć wody – Góry Mokre, Przyłanki, wodociąg Stara Wieś 500 000 125 000 375 000 - Droga Stara Wieś (I etap) 300 000 75 000 225 000 - Droga Gaj – Policzko (I etap) 150 000 37 500 112 500 - Droga Stara Wieś (II etap) 300 000 75 000 225 000 - Droga Gaj – Policzko (II etap) 150 000 37 500 112 500 - Oznakowanie turystyczne miasta i gminy , mała infrastruktura turystyczna 250 000 62 500 187 500 - Gminne Centrum Edukacji Społecznej, Sportu i Rekreacji 11 307 802 2 261 561 565 390 8 480 851 - Remont dachu PSP – Góry Mokre 60 000 15 000 45 000 - Termomodernizacja budynku SPZOZ 400 000 100 000 300 000 - Remont budynku Urzędu Miejskiego i Ratusza 200 000 50 000 150 000 - Kanalizacja burzowa – ul. Mostowa 200 000 50 000 150 000 Wodociąg Gaj – Policzno Stare 60 000 15 000 45 000 Chodniki na terenie miasta (drogi gminne, lokalne) (I etap) 89 000 89 000 - Ulica Turystyczna 60 000 60 000 - Chodniki na terenie miasta (drogi gminne, lokalne) (II etap) 311 000 311 000 - RAZEM 15 137 802 3 564 061 565 390 10 813 351 195 000

TABL. 29 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZDAŃ W LATACH 2007 -2013 [ W ZŁ.]

Koszt Budżet Środki Zadanie Budżet JST Środki UE Inne całkowity państwa prywatne

72 Drogi osiedlowe – ul. Majowa 1 500 000 375 000 1 125 000 - Góra, ul. Radomszczańska Kanalizacja sanitarna miasta – 500 000 25 000 375 000 100 000 ul. Kościelna, Kielecka, Krakowska Wymiana wodociągów a.-c. Na 1 300 000 325 000 975 000 - terenie miasta RAZEM 3 300 000 725 000 2 475 000 100 000 Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Przedborzu

8 SYSTEM WDRAŻANIA

W Planie Rozwoju Lokalnego przedstawiono: • planowane projekty i zadania inwestycyjne do realizacji na lata 2004 – 2006 • planowane projekty i zadania inwestycyjne do realizacji na lata 2007 – 2013. • plan finansowy realizacji inwestycji na lata 2004 – 2006 z uwzględnieniem środków funduszy strukturalnych oraz kredytów, pożyczek. • plan finansowy realizacji inwestycji na lata 2007 – 2013 z uwzględnieniem środków funduszy strukturalnych oraz kredytów, pożyczek

Powyższe działania początkują zmianę podejścia do planowania w gminie w szczególności w planowaniu inwestycyjnym i finansowym. Wśród najważniejszych korzyści, jakie gmina odniesie wykorzystując wdrożenie Planu Rozwoju Lokalnego znajdują się: • możliwość lepszego i wcześniejszego przygotowania poszczególnych inwestycji do realizacji oraz optymalizacja źródeł finansowania; • ocena wpływu inwestycji na budżet powiatu po jej zrealizowaniu; • wydłużenie horyzontu planowania.

Wdrażanie poszczególnych inwestycji z planu odbywać się będzie wg schematów:

Ogłoszenie przetargu

73

Nadzór nad inwestycją – Urząd Miejski w Przedborzu Nadzór nad inwestycją – Urząd Miejski w Przedborzu

Wykonawca – firma wyłoniona w przetargu

Ponowne zatwierdzenie projektów Szeregowanie Podpisanie projektów umowy

Formalna Merytoryczna ocena ocena

Zatwierdzenie najlepszych projektów

Zapłacenie Przygotowanie faktury projektu

Urząd Miejski Złożenie wniosku

74 9 SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

1) System monitorowania i oceny planu rozwoju lokalnego Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu i jego zgodności z postawionymi założeniami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione. Jest nią także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby efektywnie kojarzyć je z innymi przedsięwzięciami realizowanymi na obszarze gminy. Organami gminy odpowiedzialnymi za monitorowanie i ocenę realizacji planu są: a) Rada Miejska b) Burmistrza Uchwałą Rady Miejskiej rozszerzono zadania Komisji ds. Rozwoju Rady o następujące działania: • opiniowanie Planu Rozwoju Lokalnego • monitorowanie realizacji planu • składanie propozycji zmian w planie • opiniowanie okresowych ocen realizacji planu • współpraca z Gminnym Pełnomocnikiem ds. Rozwoju Lokalnego • konsultacje z partnerami społeczno - gospodarczymi regionu. Komisja składa się z wyznaczonych przez Radę Miejską radnych. W posiedzeniach Komisji udział mogą, brać przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego (z Komitetu Sterującego) i Urzędu Wojewódzkiego (z Komitetu Monitorującego) Radni Powiatowi, członkowie Powiatowego Zespołu ds. Rozwoju Lokalnego oraz niezależni eksperci. Pełnomocnik Gminny ds. Rozwoju Lokalnego powołany został Zarządzeniem Burmistrza a jego zadaniami są: • opracowanie założeń do Planu Rozwoju Lokalnego • monitorowanie i nadzór nad realizacją planu; • przygotowywanie propozycji zmian w planie • przygotowywanie okresowych ocen realizacji planu. Monitorowanie realizacji planu odbywać się będzie na podstawie sprawozdań budżetowych i finansowych jednostek organizacyjnych gminy oraz innych dokumentów przedkładanych Komisji na jej żądanie.

75 2) Ocena realizacji planu: • pod względem finansowym odbywać się będzie na podstawie sprawozdań kwartalnych, półrocznych i rocznych z wykonania planu wydatków; • pod względem merytorycznym na podstawie sprawozdań dyrektorów jednostek. Ocena planu rozwoju lokalnego dokonywana będzie każdorazowo na zakończenie roku budżetowego. Współpraca pomiędzy gminą a organizacjami pozarządowymi przy realizacji założeń Planu Rozwoju Lokalnego odbywać się będzie w ramach spotkań zwoływanych przez Burmistrza w razie stwierdzenia takiej potrzeby w celach: • inicjowania, przygotowania i realizacji na terytorium gminy wspólnych przedsięwzięć służących rozwojowi i współpracy samorządów, • programowania i realizacji gminnej polityki ekorozwoju, • tworzenia warunków do rozwoju turystyki w szczególności poprzez polepszanie i rozwój infrastruktury turystycznej, promocję turystyki, pozyskiwanie inwestorów, monitoring ruchu turystycznego, • informowania społeczności lokalnych o idei integracji europejskiej oraz o strukturze i funkcjonowaniu Unii Europejskiej, • pozyskiwania i wykorzystywania środków pomocowych Unii Europejskiej oraz innych krajowych i międzynarodowych instytucji finansowych, • podejmowania działań organizacyjnych i inwestycyjnych mających na celu zrównoważony rozwój miasta i gminy poprawę warunków życia ich mieszkańców oraz rozwój przedsiębiorczości na terenie miasta i gminy • inspirowania i podejmowania wspólnych inicjatyw służących społeczno-gospodarczemu rozwojowi samorządów oraz mających wpływ na rozwój społeczności miasta i gminy • inicjowania i opiniowania strategicznych projektów gospodarczych dotyczących działalności wspólnej zrzeszonych podmiotów oraz obszarów ich działania, • realizacji innych przedsięwzięć promujących ideę samorządności i integracji europejskiej Współpraca pomiędzy gminą a sektorem publicznym i prywatnym oraz organizacjami pozarządowymi w celu realizacji planu odbywać się będzie: • poprzez inicjowanie okresowych spotkań Burmistrza i rady miejskiej z przedsiębiorcami, aktywnymi rolnikami, przedstawicielami organizacji lokalnych i ponadlokalnych mających wpływ na rozwój gminy; • poprzez przepływ informacji z sesji Rady Miejskiej 3) Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego odbywać się poprzez: a) strony internetowe miasta i gminy - zamieszczenie planu oraz jego aktualizacja;

76 b) działania informacyjno - promocyjne służb gminnych; c) współpracę z redakcjami lokalnych mediów - przekazywanie za ich pośrednictwem ważnych informacji dotyczących bieżącego funkcjonowania samorządu i jednostek gminy, w tym realizację zadań inwestycyjnych i remontowych; d) prowadzenie własnej działalności wydawniczo - promocyjnej w formie różnego rodzaju wydawnictw książkowych dotyczących gminy, w tym realizacji zadań inwestycyjnych i remontowych. e) wizualizację - standardowe oznaczanie obiektów, wydawnictw i wystrojów upowszechniające wiedzę o efektach planu.

77 Spis tabel

Spis rysunków Rysunek 1 Mapa gminy Przedbórz na tle powiatu radomszczańskiego...... 2

78