i in. 1995, Wysota, Sokołowski 2009a, Wysota i in. 2010). Niewielkie pagórki moren czołowych frontów atmosferycznych powoduje w tym rejonie dużą zmienność pogody w krótkich Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior. W Rypinie w trzech zakładach przemysłowych (MPEC, Damix i Kaufmann) akumulacyjnych, wyznaczające zasięg tej subfazy znajdują się w okolicy Huty-Nadróż i na okresach oraz warunków klimatycznych z roku na rok. Biorąc pod uwagę podział obszaru Punkt Kategoria zainstalowano urządzenia odpylające i dodatkowo powstał zakład utylizacji odpadów Rzeka lub jezioro / Ocena stanu KOMENTARZ wschód od wsi . Podczas tego postoju powstała również równina sandrowa na Polski na regiony klimatyczne według Wosia (1999), analizowany obszar usytuowany jest Lp. pomiarowo- Rok podatności na metodą recyclingu. W pięciu punktach prowadzony jest monitoring środowiska km biegu rzeki ekologicznego wschód od Sitnicy i Huty-Nadróż oraz na południe od Zakrocza i Dylewa, która stanowi fragment we wschodniej części Regionu Chełmińsko-Toruńskiego. Na tle sąsiednich regionów kontrolny degradację przyrodniczego w oparciu o sieć krajową i regionalną. Rypienica DO MAPY SOZOLOGICZNEJ rozległego sandru dobrzyńskiego. Powierzchnia sandru o wysokości od 138–125 m n.p.m. klimatycznych wyróżnia się on nieco większą częstością występowania dni z pogodą bardzo 1. Strzygi 2013 zły - (km 13,4) urozmaicona jest licznymi, często rozległymi zagłębieniami powstałymi po martwym lodzie. Na ciepłą i z dużym zachmurzeniem. Dni takich średnio w roku jest prawie 16. Liczne są także Rypienica REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO obszarze wysoczyzn morenowych oraz w obrębie rynny Rypienicy występują formy 2. Rusinowo 2011 umiarkowany - W SKALI 1:50 000 dni z typem pogody 320 oraz 321, odpowiednio 5 i 11. Charakterystyczne są tutaj także (km 17,8) akumulacyjne związane z zanikiem lądolodu. Największe rozprzestrzenienie mają kemy dość liczne dni z pogodą przymrozkową bardzo chłodną, z dużym zachmurzeniem, bez Jezioro Na obszarze objętym arkuszem mapy nie zinwentaryzowano form rekultywacji 3. - 2012 dobry - ARKUSZ N-34-99-D (Wysota, Sokołowski 2009a, Wysota i in. 2010). Zajmują one zwarte i pagórkowate opadów, których jest tutaj około 7. Na podstawie Atlasu Klimatu Polski (Lorenc 2005) można Długie środowiska przyrodniczego. powierzchnie, urozmaicone zagłębieniami wytopiskowymi, w pasie o szerokości 0,5–3,0 km stwierdzić, iż w latach 1971–2000 na tym obszarze średnie ciśnienie atmosferyczne Jezioro 4. - 2009 słaby - RYPIN wzdłuż rynny Rypienicy. Rozległe wzgórza kemowe o wysokości do 15 m znajdują się na wynosiło 1015–1016 hPa, dominowały wiatry z sektora zachodniego, o dość znacznych Ostrowickie NIEUŻYTKI Jezioro południe od Radzynka i w okolicy Rudy. Niewielkie, izolowane pagórki kemowe o wysokości prędkościach (średnio 3,5–4,0 m/s), usłonecznienie sięgało 1500–1600 godz./rok, a średnia 5. - 2010 zły - Kleszczyńskie 5–10 m występują w okolicy Ostrowitego, Wąpielska, Sumówka i Dzierzna. Do licznych form temperatura powietrza była dość wysoka i wynosiła około 7,5°C. Najchłodniejszym W zasięgu przestrzennym opisywanego arkusza nie zarejestrowano obszarów Jezioro rzeźby terenu należą równiny torfowe i równiny jeziorne (Wysota, Sokołowski 2009a, Wysota miesiącem w cyklu rocznym jest styczeń (od -2,0°C do -1,5°C), natomiast najcieplejszym 6. - 2003 - - Opracował zespół w składzie: Żalskie (Wielgie) nieużytków naturogenicznych czy antropogenicznych. i in. 2010, Wysota, Noryśkiewicz 2011). Zajmują one dna dawnych jezior w rynnach jest lipiec, a jego średnie wieloletnie wynoszą od 17,0°C do 18,0°C. Region charakteryzuje Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Wojciech subglacjalnych i w zagłębieniach powstałych po martwym lodzie. Największe równiny się stosunkowo niską sumą rocznych opadów (około 550 mm). Bardzo duże zróżnicowanie * w związku z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO torfowe występują w dnie rynny Rypienicy i w dnach rozległych zagłębień wytopiskowych rzeźby terenu Pojezierza Dobrzyńskiego czy głęboko wciętych rynien, sprzyja występowaniu Wysota, Włodzimierz Marszelewski, Rafał Kot jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2014, poz. 1482), które wprowadziło zmianę klasyfikacji I STOPNIA JEGO DEGRADACJI w obrębie sandru w okolicy Pręczek. Równiny jeziorne stwierdzono w brzeżnej części równin dużego zróżnicowania topoklimatów. wskaźników jakości wód w ciekach naturalnych, jeziorach i innych zbiornikach wodnych, na mapie nie torfowych w okolicy Czyżewa oraz Rudy. stosuje się symboli dotyczących jakości wód powierzchniowych w punktach pomiarowych. Stan środowiska przyrodniczego analizowanego arkusza wynika z funkcjonowania OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU Do najbardziej widocznych zmian stosunków wodnych na opisywanym obszarze należy FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO jednego zasadniczego geoekosystemu, tj. zwartej powierzchni wysoczyzny morenowej Wody powierzchniowe zmniejszanie się powierzchni i zanik jezior w XIX i XX wieku od 5 do 15% (Piasecki 2013). (dominującej Wysoczyzny Dobrzyńskiej oraz fragmentu sandru dobrzyńskiego w południowo- Główną rzeką jest Rypienica, której długość całkowita wynosi około 37,2 km, Największe przeobrażenia stosunków wodnych na analizowanym obszarze nastąpiły Położenie fizycznogeograficzne 2 Opisywany obszar cechuje wyjątkowo rolniczy charakter. Nielicznie występują obiekty a powierzchnia zlewni 337,3 km . Ciek ten wypływa z mokradeł w pobliżu miejscowości wschodniej części) rozciętej głęboką doliną Rypienicy porośniętą enklawami leśnymi oraz Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne opracowanym przez objęte ochroną prawną. Gleby chronione zdecydowanie dominują wśród gruntów ornych, w nieodległej przeszłości wskutek zanieczyszczenia wód powierzchniowych przez przemysł (tuż poza południową granicą analizowanego obszaru), a uchodzi do Drwęcy w km licznymi rynnami subglacjalnymi zajętymi przez zbiorniki wodne. Wymieniony geokompleks Kondrackiego (2000), obszar objęty arkuszem mapy Rypin położony jest w granicach i rolnictwo. W XX wieku degradacja jezior na Pojezierzu Dobrzyńskim należała do największych 81+780. Zlewnia Rypienicy jest prawie bezleśna. Dolina rzeki jest przeważnie wypełniona poza nielicznymi wyjątkami na południowym-wschodzie, a niewielkie fragmenty lasów wpływa na degradację całego analizowanego obszaru, co wynika z intensywnej gospodarki podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315) i makroregionu Pojezierze Chełmińsko- w porównaniu do pozostałych pojezierzy w północno-wschodniej części Polski (Marszelewski torfem i stanowi bazę drenażu czwartorzędowych poziomów wodonośnych. Sieć w wybranych miejscach pełnią funkcję wodochronną. W kilku miejscowościach, np. rolnej na tym terenie związanej m.in. z bardzo dobrymi i dobrymi kompleksami ornymi Dobrzyńskie (315.1). Na opisywanym obszarze wyróżnić można dwa mezoregiony, dominujący 2005). Przykładem jest m.in. Jezioro Ostrowickie w miejscowości Ostrowite, w której od 1900 hydrograficzna w zlewni Rypienicy jest rozbudowana, a ciek przyjmuje szereg krótkich w Rypinie czy Strzygach występują tereny zieleni urządzonej. o najwyższej i wysokiej przydatności rolniczej, a także dużej tradycji uprawy ziemi w tym – Pojezierze Dobrzyńskie (315.14) oraz fragmentaryczny na południowym-wschodzie – W zasięgu analizowanego arkusza zlokalizowano 23 pomniki przyrody (Tabela 2), a także, roku funkcjonowała cukrownia. W okresach kampanii cukrowniczych do jeziora odprowadzano regionie. Dodatkowo, na stan środowiska w centralnej części obszaru ma wpływ największy dopływów. Wzdłuż biegu Rypienicy znajdują się 4 obiekty hydrotechniczne (zastawki i jazy). ścieki w ilości średnio 4200 m3·d-1, które zawierały prawie 0,5 tony zawiesiny. Ładunek Równina Urszulewska (315.16). Zasięgi poszczególnych jednostek fizycznogeograficznych na wytypowano w jego zasięgu rezerwat przyrody oraz obszar chronionego krajobrazu. Nie obszar miejsko-przemysłowy arkusza – Rypin. Stan ekologiczny wybranych komponentów Pozostałe cieki są niewielkie i krótkie. Wśród nich do najważniejszych należy Dopływ -1 tle sieci hydrograficznej oraz ważniejszych miejscowości przedstawia poniższa rycina. zanieczyszczeń wyrażony w BZT5 wynosił prawie 4000 kg·d (Marszelewski 1998). z Jeziora Kleszczyńskiego oraz krótki, około 2,5-kilometrowy odcinek cieku Pisiak występują jednak tereny uznane jako użytki ekologiczne, chociaż licznie kompleksy łąkowo- środowiska przyrodniczego, takich jak: powietrze atmosferyczne i gleby oraz lasy i wody Doprowadziło to do całkowitej degradacji jeziora, które już w latach 80. XX wieku przekształciło podziemne jest zadawalający. Największe zróżnicowanie w ocenie stanu środowiska dotyczy (w północno-wschodnim skraju obszaru). bagienne, mające kluczowe znaczenie dla funkcjonowania środowiska biotycznego. się niemal w odstojnik ścieków (Marszelewski 2001). W latach 90. XX wieku, po wybudowaniu wód powierzchniowych. Większość zdiagnozowanych zagrożeń i problemów w jego W granicach analizowanego obszaru znajduje się 16 jezior o powierzchni powyżej Wzdłuż Rypienicy, począwszy od około 1 km poniżej wsi Strzygi, aż do północnej granicy oczyszczalni ścieków przez nowego właściciela cukrowni, rozpoczęto rekultywację jeziora funkcjonowaniu wynika z intensywnej gospodarki i produkcji rolnej. Zlewnie rzek i jezior 1 ha (Tabela 1) i kilkadziesiąt mniejszych oczek. Do największych należą jeziora: Żalskie arkusza i dalej do Drwęcy ustanowiony został rezerwat wodny „Rzeka Drwęca”. Ten szczególnej metodą napowietrzania. Zanieczyszczone wody z Jeziora Ostrowickiego przynajmniej okresowo użytkowane intensywnie przez rolnictwo są szczególnie narażone na zanieczyszczenia. (151 ha), Długie (112,5 ha) i Kleszczyńskie (71 ha). Jeziora na Pojezierzu Dobrzyńskim są wagi obszar chroniony o liniowym przebiegu obejmuje Drwęcę z jej wybranymi dopływami wraz przepływały do niżej położonego Jeziora Kleszczyńskiego. Przyczyniło się to do znacznego Rozproszona zabudowa rolnicza, zazwyczaj bez kanalizacji oraz zanieczyszczenia obszarowe bardzo dobrze rozpoznane pod względem morfometrycznym (Nechay 1932) i wyróżniają się z pięciometrowym pasem zieleni przyległym po obu stronach do ich brzegów. Przedmiotem pogorszenia jakości wody także w tym jeziorze, które w latach 1994–2000 było klasyfikowane sprawiają, że do rzek dostają się znaczne ilości zanieczyszczeń. W wybranych miejscach na tle innych jezior w północnej części Polski małymi powierzchniami i dużymi (w stosunku ustanowionej ochrony jest środowisko wodne i siedliska wraz z tarliskami licznych gatunków ryb także jako nie odpowiadające normom (Marszelewski 2015). występują składowiska surowców, zarówno przemysłowych, jak i rolniczych oraz składowiska do zajmowanych powierzchni) głębokościami maksymalnymi (Marszelewski 2001). (Rąkowski 2005). W otoczeniu dolnego odcinka Rypienicy oraz w skrajnie północno-zachodnim fragmencie paliw. Przebiegające przez opisywany obszar linie infrastruktury drogowej i energetycznej są Degradacja wód podziemnych Tabela 1. Jeziora i ich cechy morfometryczne. arkusza przebiega granica utworzonego w 1992 roku Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina lokalnymi emitorami hałasu i źródłem zróżnicowanych zanieczyszczeń. Liczne źródła niskiej W miejscowości Rypin znajdują się dwa punkty kontrolne wód podziemnych Wys. Powierzchnia [ha] Głęb. Głęb. Drwęcy, który jest ważnym, o znaczeniu ponadregionalnym, kompleksem przyrodniczym emisji gazów i pyłów stanowią jedynie miejscowe zagrożenie dla stanu środowiska. Wybrane Objętość (czwartorzędowych i palegeńsko-neogeńskich) Regionalnego Monitoringu Wód formy rzeźby terenu i budujących je formacji skał osadowych wykazują zróżnicowany stopień Lp. Nazwa jeziora [m plani- 3 śred. maks. IRŚ KJP AJP [tys. m ] obejmującym nie tylko dolinę Drwęcy, ale także jej bezpośrednie otoczenie. n.p.m.] metr [m] [m] Podziemnych. Jakość wód czwartorzędowych w punkcie ROTR w Rypinie w latach degradacji. Dużym stopniem degradacji odznaczają się strefy krawędziowe rynny Rypienicy, 1. Jezioro Kiełpińskie 85 44,4 50,0 44,4 49,2 2359,0 5,3 10,0 Tabela 2. Pomniki przyrody. 2000–2004 odpowiadała III klasie (według klasyfikacji jakości zwykłych wód podziemnych szczególnie po jej wschodniej stronie, a także obszar w obrębie tej rynny i jej najbliższego

Jezioro Warpalskie dla potrzeb monitoringu środowiska), w roku 2005 klasie V, a w roku 2006 klasie III. W tych sąsiedztwa zajęty pod zabudowę miasta Rypina. 2. 81 7,1 6,0 - 7,4 198,1 2,8 5,5 Lp.* Lokalizacja Pomnik przyrody (Warpalickie) 1. Wąpielsk dąb szypułkowy samych latach jakość wód palegeńsko-neogeńskich w miejscowości Rypin – Bielawy 3. Jezioro Długie (Dłuskie) 101 108,6 112,5 108,6 110,7 6966,1 6,4 18,0 2. Kłuśno dąb pospolity zaliczono do II klasy (z wyjątkiem 2001 roku, w którym woda odpowiadała III klasie) WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA Jezioro Trąbińskie 4. 110 49,1 46,0 49,1 44,5 2943,9 6,0 16,0 3. Kłuśno buk zwyczajny (Marszelewski 2015). (Trąbin) 4. Kłuśno buk zwyczajny 5. Czarownica 114 23,2 24,0 23,2 22,0 1607,4 6,9 14,7 Analizowany obszar pełni głównie funkcję rolniczą. Z tego też względu większość 5. Kłuśno buk zwyczajny Degradacja powietrza atmosferycznego 6. Jezioro Ostrowickie 109 51,2 50,0 50,1 46,5 3006,0 6,0 12,7 wskazań dotyczących kształtowania i ochrony środowiska dotyczy funkcjonowania 6. Kłuśno dąb pospolity Analizowany obszar cechuje się umiarkowanym nagromadzeniem lokalnych emitorów Jezioro Kleszczyńskie krajobrazów rolniczych. W ich obrębie istotnym wskazaniem jest ochrona gleb, a także wód 7. 104 72,2 71,0 72,2 72,9 3873,7 5,4 10,8 7. Kłuśno dąb pospolity pyłowych i gazowych do atmosfery (Tabela 5). Do największych emitorów przemysłowych (Kleszczyn) powierzchniowych szkodliwymi związkami związanymi z gospodarką rolną. W tym celu 8. Długie dąb szypułkowy należą: zakłady produkcyjne (głównie wyrobów metalowych oraz produktów spożywczych) 8. Jezioro Brzuskie (Brzuże) 117 17,4 19,0 17,4 19,6 674,4 3,9 7,9 należy podjąć przedsięwzięcia w sektorze rolnictwa i gospodarki wodnej, dotyczące m.in. 9. Długie dąb szypułkowy w Rypinie, Rusinowie i Lisinach oraz kotłownie (Rypin, Balin, Dylewo i Nadróż). Lokalnymi, 9. Bobrowiec - - 4,6 - 4,7 - - - okresów nawożenia i ograniczeń w ich stosowaniu, wielkości dawek i sposobów ich 10. Długie lipa drobnolistna uciążliwymi emitorami odoru są gospodarstwa rolne i hodowlane, w tym m.in. w Kiełpinach, 10. Kopiec 102 - 17,5 15,3 15,0 810,9 5,3 8,8 wprowadzania do środowiska, warunków przechowywania nawozów naturalnych oraz 11. Długie grab pospolity Ruszkowie, Głowińsku, Borzyminie i Balinie. Ze względu na sprzyjające warunki naturalne 11. Głęboczek 108 16,2 15,0 12,5 12,3 787,5 6,3 13,4 postępowania z odciekami. Szczegółowy wykaz takich zaleceń zawarty jest 12. Jezioro Żalskie (Wielgie) 95 - 151,0 162,5 152,2 12184,8 7,5 17,0 12. Długie dąb szypułkowy i korzystne użytkowanie terenu występują tu turbiny wiatrowe i zespoły turbin (m.in. w Rozporządzeniu nr 2 Dyrektora RZGW w Gdańsku (2013). 13. Jezioro Rudzkie 92 48,9 52,5 - 3,6 3764,4 7,7 14,9 13. Trąbin Wieś głaz narzutowy w Tadajewie, Suminie, Starorypinie, Cetkach, Linnach i Puszczy-Rządowej), które są 14. Trąbin-Rumunki buk zwyczajny (19 szt.) Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowościach jej pozbawionych oraz budowa 14. Jezioro Nadroskie (Huta) 112 30,5 32,5 30,5 22,9 2015,6 6,6 21,2 podobnie, jak tartaki i zakłady stolarskie lokalnymi źródłami hałasu. W sezonie grzewczym 15. Ostrowite topola biała, białodrzew (Populus alba L.) oczyszczalni ścieków stanowią podstawowe elementy mające na celu przeciwdziałanie 15. Kocioł - - 1,2 - 1,6 - - - zagrożenie stanowią źródła niskiej emisji gazów i pyłów z terenów zabudowanych, głównie 16. Ostrowite topola biała, białodrzew (Populus alba L.) degradacji środowiska. Redukcja negatywnego wpływu rolnictwa na wody powierzchniowe 16. Jezioro Parowskie 94 - 5,7 - 6,5 - - - z okolic Rypina, Wąpielska, Ostrowitego, Różkowa i Brzuze, a także innych mniejszych 17. Rypin buk zwyczajny (3 szt.) oraz podziemne może odbywać się poprzez działania rolno-środowiskowe. Należy tworzyć IRŚ – Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie miejscowości na całym opisywanym obszarze. 18. Rypin dąb szypułkowy biologiczne strefy ochronne wzdłuż ujęć wód oraz cieków i jezior. Ponadto istotnym KJP – Katalog Jezior Polski A. Choiński (2006) Na podstawie Raportu o stanie środowiska… (2013), na obszarze analiz nie AJP – Atlas Jezior Polski, praca zbiorowa pod red. J. Jańczaka (1997) 19. Rypin miłorząb dwuklapowy elementem ochrony wód może być odtwarzanie małej retencji, która przyczynia się do 20. Rypin surmia żółtokwiatowa zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń dwutlenku węgla, dwutlenku azotu i pyłu przechwytywania biogenów spływających z pół uprawnych. Ze względu na pozytywną rolę Na omawianym obszarze wydzielono 9 jednolitych części wód powierzchniowych 21. Rypin surmia żółtokwiatowa zawieszonego. ekologiczną i krajobrazową, jaką odgrywają enklawy leśne, głównie w dolinie Rypienicy (JCWP), w tym 5 rzecznych i 4 jeziorne. Status 3 rzecznych określono jako silnie zmieniony, 22. Rypin magnolia Źródłem liniowych emisji zanieczyszczeń pyłowych, gazowych oraz hałasu są wymagają one szczególnej dbałości w zakresie utrzymania jakości ich ekosystemów. a pozostałych (Rypienicy do Dopływu z Jeziora Długiego oraz Dopływu z Jeziora fragmenty wybranych dróg wojewódzkich: nr 534 (Grudziądz – Rypin), nr 560 (Brodnica – Budowa geologiczna 23. Balin dąb szypułkowy Obszar arkusza Rypin zawiera atrakcyjne krajobrazowo składniki przyrody nieożywionej, Kleszczyńskiego), jako naturalny. Sierpc), nr 557 (Rypin – Lipno), nr 556 (Zbójno – Ostrowite) oraz nr 563 (Rypin – Mława). Obszar arkusza Rypin położony jest w obrębie segmentu warszawskiego synklinorium * numeracja zgodna z numeracją na mapie które należy rozważyć jako przedmiot ochrony. Są one świadectwem złożonych, a niekiedy Najwyższe średnie miesięczne (1981–2010) stany wody w Rypienicy występują kościerzyńsko-puławskiego (dawniej niecka brzeżna) (Żelaźniewicz i in. 2011). Sztywne podłoże unikalnych procesów lodowcowych i erozyjno-denudacyjnych występujących pod koniec w marcu (135 cm) i kwietniu (132 cm), a najniższe we wrześniu i lipcu (119 cm). Cały obszar arkusza przynależy do tzw. obszaru Zielonych Płuc Polski, które zostały Tabela 5. Ważniejsze emitory przemysłowe zanieczyszczeń do atmosfery. krystaliczne leży tu prawdopodobnie na głębokości ponad 4 000 m (Galon i in. 1978, Marek plejstocenu i w holocenie. Dotyczy to głównie wąskich i krętych rynien subglacjalnych W przebiegu rocznym średnich miesięcznych zauważalna jest ich mała amplituda (zaledwie wyodrębnione w planie przestrzennego zagospodarowania kraju ze względu na szczególne Emisja w t/rok 1983). Powyżej skał krystalicznych występują osadowe utwory paleozoiczne, mezozoiczne Źródło Źródło w zachodniej części arkusza (m.in. rynna jeziora Czarownica), subglacjalne formy wałowe 13 cm), co może wskazywać na wpływ zabudowy hydrotechnicznej na wyrównywanie znaczenie dla funkcjonowania przyrody w Polsce i występowaniu na nim wielu cennych Lp.* Miejscowość Zakład gazy gazy i kenozoiczne o miąższości ponad 4 000 m. Na podłożu krystalicznym osady kambru, ordowiku pyły hałasu odoru w okolicach Radzynka i Somsiorów, krajobraz rynnowo-kemowy Rypienicy z malowniczymi stanów wody. Rozkład średnich miesięcznych (1981–2010) wartości przepływów Rypienicy obiektów przyrodniczych. z CO2 bez CO2 dolinami przełomowymi między Rypinem a Strzygami oraz doliny erozyjno-denudacyjne i syluru (gazonośne iłowce i łupki z graptolitami). Osady dewonu, karbonu i dolnego permu na 3 -1 nawiązuje do przebiegu stanów wody: najwyższe wystąpiły w marcu (0,94 m ·s ), kwietniu Formy ochrony środowiska dodatkowo uzupełnia ujęcie wód powierzchniowych Zakład stolarski z licznymi źródłami w rejonie Starorypina, Strzyg i Osieka. tym obszarze nie zostały stwierdzone (Marek 1983). Na utworach syluru leżą wprost osady 3 -1 3 -1 3 -1 1. Radziki Duże - - - + - (0,79 m ·s ) i lutym (także 0,79 m ·s ), a najniższe w sierpniu (0,20 m ·s ), wrześniu i lipcu w Trąbinie-Wsi oraz 22 ujęcia wód podziemnych. Na opisywanym obszarze nie wytypowano Andrzej Kwestarz Do innych zadań w zakresie kształtowania i ochrony środowiska zaliczyć można: permu górnego – cechsztynu, w tym sole kamienne. Utwory mezozoiczne reprezentowane są 3 -1 3 -1 Stadnina koni, (0,25 m ·s ). Średni roczny przepływ wynosi 0,49 m ·s (Marszelewski 2015). obszarów najwyższej ochrony w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (Kleczkowski 2. Kiełpiny - - - - +  zachowanie i funkcjonowanie drobnych hydrotopów, wysp leśnych i zadrzewień przez serie osadowe triasu, jury i kredy. Utwory kredy górnej, głównie margle i wapienie gospod. hodowlane 1990). Udokumentowane złoża, głównie kruszyw naturalnych, nielicznie występują w kilku śródpolnych przy jednoczesnym tworzeniu nowych, o miąższości ponad 50 m, zostały rozpoznane w Rypinie i okolicach (Wysota, Sokołowski elektrownia wiatrowa Wody podziemne wybranych obszarach. 3. Tadajewo - - - + - 2009a). Powyżej skał kredy górnej zalegają utwory paleogenu i neogenu. Osady paleogeńskie (2 turbiny wiatrowe)  prowadzenie odpowiedniej gospodarki wodno-ściekowej, w tym m.in. budowa sieci W obrębie analizowanego obszaru występują dwa użytkowe piętra wodonośne: obejmują piaskowce margliste i margle paleocenu oraz iły i iłowce (iły toruńskie) oligocenu tartak, gospodarstwo kanalizacyjnej w miejscowościach jej pozbawionych, czwartorzędowe i paleogeńsko-neogeńskie. Wody w utworach czwartorzędowych występują 4. Ruszkowo - - - + + (Wysota, Sokołowski 2009a). Osady oligoceńskie przykryte są przez utwory miocenu, które DEGRADACJA KOMPONETÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO hodowlane  ustabilizowanie lokalnych procesów stokowych w obrębie zboczy dolin, rynien i zagłębień w dwóch poziomach: głębszym (głównym) oraz przypowierzchniowym (Frączek 2002). Są one elektrownia wiatrowa wytopiskowych, występują powszechnie w powierzchni podczwartorzędowej na tym obszarze. Mają one 5. Długie - - - + - powszechnie wykorzystywane na całym obszarze, zarówno dla celów komunalnych, jak (1 turbina wiatrowa) miąższość do 190 m, a ich strop położony jest na wysokości 62,8–92 m p.p.m. Są to głównie iły, Degradacja powierzchni terenu  zachowanie naturalnego charakteru dna doliny Rypienicy, i przemysłowych. Poziom głębszy występuje w piaskach drobnoziarnistych i średnioziarnistych elektrownia wiatrowa doskonalenie gospodarki odpadami, w tym polepszenie systemu odbioru odpadów mułki i piaski z wkładkami i przewarstwieniami węgla brunatnego. Górna część tych utworów Na obszarze objętym arkuszem Rypin powierzchnia terenu narażona jest na 6. Sumin - - - + -  na głębokości od 50 do 80 m, głównie w środkowej i zachodniej części obszaru. Na uwagę (3 turbiny wiatrowe) komunalnych i ich deponowaniem na istniejących składowisk, jest miejscami zaburzona glacitektonicznie (Galon i in. 1978, Lamparski 1983, Wysota, degradację naturogeniczną i uprawową głównie w strefach krawędziowych rynien elektrownia wiatrowa zasługuje zagłębienie w strefie zaburzeń glacitektonicznych na obszarze miasta Rypina, którego 7. Podole - - - + -  likwidację niekontrolowanych miejsc odpadów w otoczeniu wsi, Sokołowski 2009a, 2009b). Rzeźba podłoża czwartorzędu wykazuje znaczne deniwelacje: od subglacjalnych (Roszko 1973), w tym szczególnie wzdłuż wschodnich zboczy rynny (1 turbina wiatrowa) dno położone jest od około 80 do 158 m poniżej poziomu terenu. Przewodność osadów  zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez stopniową wymianę kotłowni 68 m p.p.m w Rypinie do 120 m n.p.m. w Starorypinie. Najbardziej charakterystycznym jej Rypienicy i przylegającej do niej wysoczyzny morenowej na odcinku od Starorypina do TRIMCO (konstrukcje wodonośnych wynosi od 1000 do 1500 m2·24h-1, wydajność do 120 m3·h-1, a zwierciadło wody 8. Marianki - - - + - węglowych na gazowe. elementem jest strefa wysoko wzniesionego podłoża stanowiąca zachodni fragment elewacji Osieka oraz w okolicach Dylewa. Obszary te narażone są przede wszystkim na intensywne metalowe) ma charakter subartezyjski (Frączek 2002). Z kolei czwartorzędowy przypowierzchniowy poziom Rypina (Lamparski 1983). Obejmuje ona zwarty obszar podłoża czwartorzędu o wysokości procesy spłukiwania, w tym erozję linijną (bruzdową) i wzmożoną erozję gleb. Na ZALMET W.M.P. Szczegółowe wytyczne i wskazania dotyczące kształtowania i ochrony środowiska wodonośny występuje na głębokości od 6 do 40 m w zachodniej części analizowanego obszaru Zaleśkiewicz 90–110 m n.p.m., położony na wschód od rzeki Rypienicy i w południowo-wschodniej części degradację, choć w mniejszym stopniu, narażona jest także powierzchnia terenu na 9. Rusinowo b.d. b.d. b.d. + - przyrodniczego zawarte są w opracowywanych dla gmin strategiach rozwoju, planach oraz od 50 do nawet 70 w części północno-wschodniej. Jest on izolowany warstwą gliny (konstrukcje analizowanego terenu. W rzeźbie podłoża czwartorzędu występują też kopalne formy dolinne obszarach falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w północno-wschodniej części gospodarki odpadami oraz programach ochrony środowiska. o miąższości od kilku do kilkunastu metrów i z tego powodu zwierciadło wody znajduje się pod metalowe) o głębokości od 50 do 140 m, których dno znajduje się na wysokości od 10 m do 60 p.p.m. arkusza (Kretki Małe, Michałki, Godziszewy) oraz falistej wysoczyzny morenowej z licznymi małym naporem i stabilizuje się około 3–14 metrów poniżej poziomu terenu (Frączek 2002). (Wysota, Sokołowski 2009a). Na utworach miocenu zalega ciągła pokrywa osadów 10. POL-STYR b.d. b.d. b.d. - - Literatura i materiały źródłowe Przewodność osadów wynosi najczęściej od 100 do 500 m2·24h-1, a wydajność od 50 do subglacjalnymi formami wałowymi w jego części południowo-zachodniej (Brzuze, Radzynek, Rządowy czwartorzędu o miąższości od kilku metrów w obrębie elewacji podłoża podczwartorzędowego 3 -1 Somsiory, Nadróż). Eksponowane na procesy niszczące są też stoki kemów, szczególnie elektrownia wiatrowa 70 m ·h . Paleogeńsko-neogeńskie piętro wodonośne znajduje się na różnych głębokościach 11. Starorypin - - - + - Choiński A., 2006, Katalog Jezior Polski, Wyd. Naukowe UAM, Poznań. do 160 m w kopalnych rynnach i dolinach rzecznych (Wysota, Sokołowski 2009a). W profilu (4 turbiny wiatrowe) w rejonie miasta Rypina ze względu na zaburzenia glacitektoniczne. Występuje najczęściej wzdłuż rynny Rypienicy. Frączek E., 2002, Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski, arkusz Rypin, Państwowy stratygraficznym plejstocenu wydzielono kompleksy osadowe zlodowaceń południowopolskich, 12. Cetki turbina wiatrowa - - - + - Istotne zmiany w ukształtowaniu powierzchni terenu dokonały się na obszarze miasta Instytut Geologiczny, Warszawa. w piaskach mioceńskich, rzadko w piaskach oligoceńskich. Miąższość utworów wodonośnych Rypińskie Zakłady środkowopolskich i zlodowacenia wisły, a także serie rzeczne, prawdopodobnie z interglacjałów Rypina. Polegały one głównie na pozyskiwaniu i wyrównywaniu powierzchni terenu pod 13. Cetki - - - + - jest znacznie zróżnicowana (od 4 do 40 m), podobnie jak przewodność i wydajność. Na Metalowe Sp. z.o.o. Galon R., Kotarbiński J., Wójcik C., 1978, Objaśnienia do mapy geologicznej Polski augustowskiego, mazowieckiego i emskiego. Do najstarszych osadów plejstoceńskich należą zabudowę poprzez stosowanie nasypów na gruntach organicznych (głównie torfach) w dnie pozostałym terenie palegeńsko-neogeńskie utwory wodonośne (głównie piaski z domieszką 14. Cetki ZUH Piotr Mazanowski - - - + - 1:200 000, arkusz Brodnica, Inst. Geol., Warszawa. piaski rzeczne powstałe podczas interglacjału augustowskiego, występujące w kopalnej dolinie pyłu) znajdują się na głębokości od 15 do 50 m w części północnej i południowej oraz od 50 do rynny Rypienicy oraz łagodzeniu jej krawędzi, szczególnie po wschodniej stronie miasta 15. Głowińsk ferma drobiu - - - - + Jańczak J. (red.), 1997, Atlas jezior Polski, T.2, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań. rzecznej w zachodniej części arkusza. Kompleks osadów zlodowaceń południowopolskich 100 m w części wschodniej. W rejonie Rypina udokumentowano także występowanie wody (Wysota i in. 2010). Miąższość nasypów w najstarszej części miasta dochodzi do kilku 16. Ławy ferma drobiu - - - - + obejmuje dwie warstwy glin zwałowych oraz osady wodnolodowcowe i zastoiskowe Kleczkowski A. S., 1990, Mapa obszarów GZWP w Polsce wymagających szczególnej metrów. gospodarstwo w utworach kredowych na wysokości od około 89 do 95 m p.p.m. (Marszelewski 2015). 17. - - - - + ochrony (1:500 000), Inst. Hydrogeol. i Geolog. Inż. AGH, Kraków. (prawdopodobnie zlodowaceń sanu I i II) o miąższości do 135 m w kopalnych formach Do form degradacji powierzchni terenu na obszarze arkusza należą też niewielkie hodowlane dolinnych. Osady piaszczyste interglacjału mazowieckiego prawdopodobnie występują Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. Gleby czynne i nieczynne wyrobiska eksploatacji piasków i żwirów na południe od Osieka, Nadroża 18. Borzymin ferma drobiu - - - - + w kopalnej dolinie w rejonie Wąpielska. Kompleks osadów zlodowaceń środkowopolskich Zakład Stolarski Lamparski Z., 1983, Plejstocen i jego podłoże w północnej części środkowego Powiśla, Zróżnicowana rzeźba terenu, utwory powierzchniowe oraz uwarunkowania i Zakrocza. Liczne formy degradacji powierzchni terenu obejmują też wykopy i sztuczne 19. Ławy - - - + - obejmuje dwie warstwy glin zwałowych oraz powiązane z nimi osady zastoiskowe Sławomir Ziontkowski Stud. Geol. Pol., 76. klimatyczne i roślinne mają zasadniczy wpływ na wykształcenie się charakteru pokryw nasypy drogowe i kolejowe oraz sztuczne rowy, kanały i doły potorfowe w terenach i wodnolodowcowe (łącznie o miąższości do 35 m) zlodowacenia Odry i zlodowaceniem Warty. ROTR Spółdzielnia Lesemann J.-E., Piotrowski J.A., Wysota W., 2014, Genesis of the ‘glacial curvilineation’ glebowych i ich przydatność rolniczą. Najlepszy kompleks przydatności rolniczej (pszenny podmokłych. 20. Rypin b.d. b.d. b.d. - + Gliny zwałowe i osady wodnolodowcowe tych zlodowaceń odsłaniają się na powierzchni na Mleczarska landscape by meltwater processes under the former Scandinavian Ice Sheet, , dobry) występuje niewielkimi płatami na podłożu glin lekkich i piasków gliniastych mocnych Składowiska surowców, głównie przemysłowych zlokalizowane są przede wszystkim Sedimentary Geology 312. zboczach rynny Rypienicy na północ od Rypina, między Strzygami a Osiekiem (Wysota, Zakład Produkcyjno w obrębie wysoczyzn Pojezierza Dobrzyńskiego, jako czarnoziemy, gleby pseudobielicowe, w Rypinie i sąsiadujących od północy Mariankach, od północnego-wschodu Starorypinie i od 21. Rypin Usługowo Handlowy - - - + - Sokołowski 2009b). Osady rzeczne interglacjału emskiego prawdopodobnie występują Lesemann J.-E., Piotrowski J.A., Wysota W., 2010, Glacial curvilineations: subglacial brunatne właściwe, wyługowane oraz kwaśne. Gleby takie stwierdza się np. w okolicy wsi południa Piekiełkach oraz w Wąpielsku i Bzurze. Składowiska paliw stałych występują Benedykt Pilarski landforms produced by longitudinal vortices in meltwater flows, Geomorphology 120 (3–4). w kopalnej dolinie między Wąpielskiem a Długim. Kompleks osadów zlodowacenia Wisły Długie, Wąpielsk, Kiełpiny czy Rakowo. Na podłożu piasków gliniastych mocnych i piasków w kilku miejscach, m.in. we wschodniej części Rypina, Piekiełkach, Dylewie, w okolicy Zakład Produkcyjno obejmuje osady rzeczno-peryglacjalne, dwie warstwy glin zwałowych, osady wodnolodowcowe Lorenc H. (red.), 2005, Atlas klimatu Polski, IMGW, Warszawa gliniastych lekkich wykształciły się czarnoziemy, gleby pseudobielicowe oraz brunatne Nadróża i Trąbina-Wsi a paliwa płynne i gazowe typu magazynowego przechowywane są 22. Rypin Usługowo Handlowy - - - + - i zastoiskowe, a także osady o innej genezie, o miąższości do 30 m. Dolna warstwa glin Benedykt Pilarski Mapa glebowo-rolnicza województwa toruńskiego w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1980. właściwe, wyługowane i kwaśne należące do nieco słabszych kompleksów żytnich bardzo w Rypinie i Starorypinie. Stacje paliw, w tym gazowych towarzyszą większym zwałowych, występująca tylko w północnej części obszaru arkusza, powstała prawdopodobnie Miejskie Marek S. (red.), 1983, Budowa geologiczna niecki warszawskiej (płockiej) i jej podłoże, dobrych i dobrych. Zajmują one duże, zwarte powierzchnie głównie na północ od Rypina miejscowościom i funkcjonują przy głównych trasach komunikacyjnych. Liczne składowiska podczas fazy leszczyńskiej stadiału górnego zlodowacenia Wisły. Górna warstwa glin 23. Rypin Przedsiębiorstwo 6,0 54,0 26259 - - Prace Instytutu Geologicznego 103, Warszawa. i Ostrowitego, aż do granicy arkusza mapy. Niewielkie powierzchnie zajmują gleby i skupiska surowców rolniczych są powszechnym elementem opisywanego obszaru zwałowych, występująca powszechnie na powierzchni płaskich i falistych wysoczyzn Energetyki Cieplnej Matuszkiewicz J. M., 2002, Zespoły roślinne Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. wykształcone na piaskach słabo gliniastych i piaskach gliniastych lekkich, należące do i dominują m.in.: w rejonie Wąpielska, Dzieżna, Kretek Małych, Osieka, Sumina, Michałek, 24. Rypin DAMIX - 1,16 78,5 + - morenowych oraz budująca liczne formy wałowe w SW części arkusza, związana jest Marszelewski W. 2015, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, arkusz N-34- kompleksów żytnich słabych i bardzo słabych, np. w okolicach Wrzeszewa i Strzyg. Gleby Rakowa, Krystianowa oraz Puszczy-Rządowej. W kilku miejscach, np. w Rypinie, Cetkach 25. Rypin Kaufmann 1,0 2,93 199,1 + - z nasunięciem ostatniego lądolodu w fazie poznańskiej, około 19–18 tys. lat temu (Wysota, 99-D Rypin, Główny Geodeta Kraju, InterTIM, Warszawa. mułowo-torfowe i torfowe wykształcone w dnie doliny Rypienicy, dnach rynien i Ruszkowie występują składowiska surowców leśnych. Andrzej Romanowski Molewski 2011). Lokalnie gliny zwałowe przykryte są przez piaski, żwiry i głazy lodowcowe oraz Marszelewski W., 2005, Zmiany warunków abiotycznych w jeziorach Polski Północno- subglacjalnych oraz w obniżeniach wytopiskowych, wykorzystywane są jako użytki zielone, W okolicach większości miejscowości występują cmentarze. Zakład Produkcyjno- gliny spływowe. W okolicy Huty Nadróż, Zakrocza i Dylewa występują piaski i żwiry, miejscami 26. Rypin - - - + - Wschodniej, Wyd. UMK, Toruń. średnie i słabe. Na analizowanym arkuszu znaczne obszary gruntów ornych (kompleksy od Handlow. Zakład głazy i gliny spływowe moren czołowych oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe, powstałe podczas kamieniarski Marszelewski W., 2001, Jeziora Pojezierza Dobrzyńskiego, Wyd. UMK, Toruń. 2 do 5 i 8 podlegają ochronie. Występują one na przeważających obszarach wysoczyzny Degradacja gleb recesji ostatniego lądolodu. Stosunkowo rozległe obszary wzdłuż rynny Rypienicy oraz na 27. Rypin Drew-Met - - - + - Marszelewski W., 1998, Gospodarcze wykorzystanie jezior Pojezierza Chełmińsko- morenowej (Mapa glebowo-rolnicza województwa…1980). Gleby występujące na obszarach wysoczyznowych są intensywnie eksploatowane południe od Radzynka i w okolicy Rudy, a także niewielkie fragmenty w okolicy Ostrowitego, elektrownia wiatrowa Dobrzyńskiego i Kujawskiego przez przemysł cukrowniczy, Badania Limnologiczne 1, Gdańsk. rolniczo i narażone na degradację uprawową. Natomiast gleby narażone na denudację 28. Linne - - - + - Wąpielska, Sumówka i Dzierzna, zajmują piaski i mułki, miejscami iły kemów. U schyłku (2 turbiny wiatrowe) Nechay W., 1932, Studia nad genezą jezior dobrzyńskich, Przegląd Geograficzny, Tom XII. Szata roślinna naturogeniczną dotyczą głównie fragmentów zboczy wybranych dolin i rynien. W dnie doliny 29. Sikory zakład stolarski - - - + - ostatniego zlodowacenia powstały piaski i mułki jeziorne w okolicy Rudy oraz piaski eoliczne Nechay W., 1927, Utwory lodowcowe Ziemi Dobrzyńskiej, Sprawozdania Państwowego Naturalne zbiorowiska roślinne omawianego obszaru wykształciły się stopniowo w okresie Rypienicy gleby narażone są na zawodnienie. W wybranych miejscowościach (m.in. Zakład Wyrobów w wydmach parabolicznych na zachód od Radzików Dużych. Osady holoceńskie występują na 30. Lisiny b.d. b.d. b.d. + - Instytutu Geologicznego 4. późnego glacjału ostatniego zlodowacenia i w holocenie. Według geobotanicznego podziału w Rypinie, Wąpielsku, Ostrowitem i Kowalkach) występują gleby przekształcone Metal. DRU-MAX obszarze arkusza Rypin głównie w dnach rynien subglacjalnych oraz dnach licznych dolinek Polski (Szafer, Zarzycki 1972) analizowany obszar leży w całości w granicach Państwa antropogenicznie. Odsłonięte i wyniesione obszary wysoczyznowe cechują się brakiem ZPUH JaRo Meble Niewiarowski W., Olszewski A., Wysota W., 1995, Role of subglacial features in glacial denudacyjnych i zagłębień bezodpływowych. Obejmują one głównie piaski i mułki jeziorne, morphogenesis of the Kujawy-Dobrzyń subphase area in the southern and eastern part of Holarktyda, Obszaru Eurosyberyjskiego, Prowincji Niżowo-Wyżynno-Środkowoeuropejskiej, większych zadrzewień śródpolnych oraz zwartych kompleksów leśnych i w związku z tym 31. Kowalki S.C. Robert Rupiński - - - + - kredy jeziorne i gytie, torfy oraz namuły i deluwia (Wysota, Sokołowski 2009a, 2009b, Wysota Jarosław Więcławski the Chełmno-Dobrzyń Lakeland, Quaternary Studies in Poland. 13. Dziale Bałtyckim (A), Poddziale Pasa Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich (A1), narażone są na przesuszenie gleb oraz erozję wietrzną. i in. 2010, Wysota, Noryśkiewicz 2011). gospodarstwo Olszewski, A., 1997, Drumlins of the northwestern Dobrzyń Moraine Plateau, location, Krainie Pomorskiego Pasa Przejściowego (6) i Okręgu Wysoczyzny Dobrzyńskiej (d). 32. Balin - - - - + hodowlane structure and morphogenesis, Quaternary Studies in Poland 14. Zgodnie z podziałem Polski na regiony geobotaniczne zaproponowanym przez Degradacja lasów Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia 33. Balin kotłownia b.d. b.d. b.d. - - Piasecki A., 2013, Zmiany powierzchni jezior Pojezierza Dobrzyńskiego w świetle Matuszkiewicza (2002), obszar arkusza położony jest w Dziale Mazowiecko-Poleskim (E), Lasy są trwałym i ważnym elementem szaty roślinnej, który istotnie oddziałuje na gospodarstwo Obszar objęty arkuszem Rypin przedstawia sobą krajobraz młodoglacjalny, ukształtowany 34. Balin - - - - + materiałów kartograficznych, Prace Geograficzne 132, UJ, Kraków. Krainie Chełmińsko-Dobrzyńskiej (E.1) i Okręgach: Rypińskim (E.1.7) dominującym na krajobraz obszaru. Lasy na opisywanym obszarze zajmują stosunkowo niewielkie obszary, hodowlane podczas recesji i zaniku lądolodu fazy poznańskiej ostatniego zlodowacenia (Wysota, Program rozwoju środowiska gminy Osiek, 2005, Maszynopis, Wójt Gminy Osiek. większości powierzchni, Pojezierza Chełmińskiego (E.1.3) w skrajnie północno-zachodnim głównie w obrębie doliny Rypienicy, na północ od Sumówka i w skrajnie południowo- 35. Dylewo kotłownia b.d. b.d. b.d. - - Sokołowski 2009a, Wysota i in. 2010). Podstawowymi jednostkami geomorfologicznymi tego Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2012 roku, 2013, fragmencie oraz Dobrzyńsko-Skępskim (E.1.8) na południowym-wschodzie. W ramach zachodniej części. Wykazują one mały stopień zdegradowania, a klasy ich uszkodzeń TRIMCO (konstrukcje obszaru są: wysoczyzna morenowa, rynna Rypienicy oraz równina sandru dobrzyńskiego. 36. Zakrocz - - - + - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. podziału na jednostki niższego rzędu można wyróżnić cztery Podokręgi – Zbójnowski zaliczają się do słabych i średnich. Do głównych przyczyn uszkodzenia aparatu metalowe) Wysoczyzna morenowa, obejmująca przeważającą część tego obszaru, rozdzielona jest przez 37. Nadróż kotłownia b.d. b.d. b.d. - - Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2011 roku, 2012, (E.1.7.b), Osiecko-Świedziabniański (E.1.7.a), Golubski (E.1.3.c) i Skępski (E.1.8.c). asymilacyjnego należą czynniki biotyczne i abiotyczne. Obszary leśne narażone są także rynnę Rypienicy na dwie części: zachodnią i wschodnią. Różnią się one morfologią oraz Zakład Stolarski Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. Opracowana przez Tramplera i in. (1990) regionalizacja przyrodniczo-leśna, oparta na lokalnie na zaśmiecanie. 38. Borzymin - - - + - położeniem wysokościowym. Fragment wysoczyzny morenowej położony na zachód od rynny Leszek Ruciński Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010 roku, 2011, Rypienicy cechuje się występowaniem równiny morenowej płaskiej i falistej w kilku poziomach podstawach ekologiczno-fizjograficznych, wydziela regiony o podobnych warunkach dla elektrownia wiatrowa 39. Puszcza-Rządowa - - - + - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. hodowli lasu. Według tego podziału obszar arkusza położony jest w całości w Krainie Degradacja wód powierzchniowych (2 turbiny wiatrowe) topograficznych (wysoczyznowych): 100–110, 110–120 i 120–135 m n.p.m. (Wysota, Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2009 roku, 2010, Wielkopolsko-Pomorskiej (III) i Dzielnicy Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie (III.3). Na obszarze objętym arkuszem Rypin funkcjonują 4 oczyszczalnie ścieków (Tabela 3), elektrownia wiatrowa Sokołowski 2009a, Wysota i in. 2010). Wysoczyzna morenowa rozcięta jest przez liczne wąskie 40. Puszcza-Rządowa - - - + - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. Obszar objęty arkuszem mapy Rypin wyróżnia zdecydowanie rolniczy charakter. z których oczyszczone wody pościekowe odprowadzane są bezpośrednio lub pośrednio do (1 turbina wiatrowa) (100–800 m) i zwykle kręte rynny subglacjalne o długości 4–14 km i głębokości 10–35 m Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2008 roku, 2009, Rypienicy. z licznymi przewężeniami i rozszerzeniami oraz progami i przegłębieniami. Rynny subglacjalne Kompleksy leśne stanowią około 5,5% powierzchni arkusza (niecałe 1 800 ha) i występują * numeracja zgodna z numeracją na mapie Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. zasadniczo w postaci kilku niewielkich enklaw w okolicy Warpalic, na wschód od Zakrocza, przeważnie zajęte są przez jeziora i równiny torfowe, a w części zostały one wykorzystane Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków. Rąkowski G. (red.), 2005, Rezerwaty przyrody w Polsce Północnej, IOŚ-PIB, Warszawa. i częściowo przekształcone przez rzeki. Charakterystycznym elementem rzeźby wysoczyzny na południe od Nadroża oraz Kretek Małych. Całość obszaru zarządzana jest przez 3 Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Rodzaj Ilość [m /d] Urządzenie Kierunek Roszko L., 1973, Zagrożenie erozją gleb obszaru województwa bydgoskiego ze Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Toruniu i leży w większości w zasięgu Lp.* Miejscowość Zakład Na obszarze objętym arkuszem Rypin nie zinwentaryzowano, poza linią przesyłową morenowej są też zagłębienia powstałe po martwym lodzie. Najbardziej licznie formy występują ścieków max/aktual. oczyszczające zrzutu szczególnym uwzględnieniem doliny dolnej Wisły, Acta Univ. Nicol. Coper. 9. w okolicy Czyżewa, Balina i Kowalek. W okolicy Brzuze i Żałe w obrębie obniżonej wysoczyzny terytorialnym Nadleśnictwa Skrwilno. Północno-zachodnie fragmenty przynależą do Gminna produktów naftowych (rurociąg Pomorski) i napowietrzną linią elektro-energetyczną, inwestycji rowem do Rozporządzeniu nr 2/2013 Dyrektora RZGW w Gdańsku z 24 kwietnia 2013 r. w sprawie Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń. W lasach na północ od Rypina dominują siedliska lasowe – 1. Wąpielsk Oczyszczalnia komunalne 110/b.d. biologiczne mogących szczególnie szkodliwie oddziaływać na środowisko przyrodnicze. Kwalifikacja morenowej i rynien subglacjalnych występują formy wałowe, przeważnie gliniaste, o długości do Rypienicy wprowadzenie programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł 1000 m, szerokości do 150 m i wysokości do 10 m. Wały te były dotychczas interpretowane jako lasu mieszanego świeżego, miejscami lasu świeżego oraz łęgi, a głównym gatunkiem Ścieków przedsięwzięć została dokonana na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 rolniczych, Dziennik Urzędowy Woj. Kujawsko-Pomorskiego, poz. 1807. drumliny (Nechay 1927, Niewiarowski i in. 1995, Olszewski 1997, Wysota, Sokołowski 2009a). lasotwórczym jest buk, dąb, grab, olsza i brzoza, a także lipa. Na terenach o płytkim Przedsiębiorstwo listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. Komunalne Szafer W., Zarzycki K. (red.), 1972, Szata roślinna Polski, Tom II, PWN, Warszawa. Najnowsze badania sugerują, że powstały one w wyniku działalności erozyjnej subglacjalnych poziomie wód gruntowych dominuje olcha i jesion. W enklawach leśnych na południu 2. Rypin komunalne 2300/1930 kompleksowe Rypienica U. Nr 213, poz. 1397). „KOMES” Trampler T., Mąkosa K., Girżda A., Bąkowski J., Dmyterko E., 1990, Siedliskowe podstawy arkusza dominuje sosna, a na terenach podmokłych głównie olsza, brzoza i dąb. Lasy wód roztopowych (Lesemann 2010, 2014). Wysoczyzna morenowa na wschód od rynny Sp. z o.o. hodowli lasu, PWRiL, Warszawa. Rypienicy wznosi się najwyżej, bo do wysokości 130–150 m n.p.m. (Wysota, Sokołowski 2009a, liściaste otaczające od południa wsie Kretki Małe i Szynkowizna są pozostałością Spółdzielnia PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Wysota i in. 2010). Fragment sąsiadujący bezpośrednio z rynną Rypienicy położony jest na występujących tu w przeszłości lasów grądowych. W drzewostanie oprócz sosny i świerka 3. Rypin Mleczarska przemysłowe 1650/507 biologiczne Rypienica Wysota. W., Molewski P, 2011, Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu wysokości 110–120 m n.p.m. Występująca tu wysoczyzna morenowa płaska, rozcięta jest przez występują gatunki liściaste: dąb, grab, brzoza i lipa. ROTR Aktywność człowieka w zakresie przeciwdziałania degradacji środowiska przyrodniczego Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia, Przegl. Geol., 59 (3). dolinki o różnej genezie, szczególnie liczne na północ od Rusinowa oraz między Rypinem Szata roślinna obszarów użytkowanych rolniczo reprezentowana jest przez Krajowa Spółka Jezioro polega na właściwym wprowadzaniu podstaw przyrodniczych i proekologicznych do planowania 4. Ostrowite komunalne b.d./139 mechaniczne Wysota W., Noryśkiewicz B., 2011, Geomorphology and vegetation history of the Rypienica a Dylewem. Bardziej na wschód występuje wysoczyzna morenowa falista, miejscami agrocenozy pól uprawnych oraz przez roślinność łąk i pastwisk. Największa różnorodność Cukrowa SA Ostrowickie przestrzennego oraz na umiejętnym stosowaniu instalacji technicznych i procesów channel, the Dobrzyń Lakeland, North Poland, Bulletin of Physical Geography 4. pagórkowata, która miejscami wznosi się powyżej 150 m n.p.m. (kulminacja na południe od flory i fauny występuje w dolinie Rypienicy i na terenach podmokłych, co uwidacznia się * numeracja zgodna z numeracją na mapie technologicznych ograniczających lub likwidujących procesy degradacji środowiska. Działalność Wysota W., Noryśkiewicz B., Pius B., 2010, Położenie i środowisko geograficzne Rypina, Kretek Małych – 154,3 m n.p.m. jest najwyższym punktem na obszarze arkusza). m.in. obecnością wielu roślin rzadkich i chronionych. W dolinie Rypienicy zbiorowiska Danych dotyczących jakości wód powierzchniowych na obszarze objętym arkuszem w tym kierunku obejmuje więc cały szereg zabiegów, procesów, nakazów i zaleceń, także [W:] Mikulski K. (red.), Rypin – Dzieje miasta, Wyd. Urząd Miejski w Rypinie. Charakterystycznym elementem rzeźby są tu zagłębienia powstałe po martwym lodzie. Rynna roślinności łąkowej i bagiennej tworzą wartościowe zespoły biocenotyczne, przyczyniając się podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. W trzech miejscowościach arkusza mapy Rypin (Tabela 4), dostarczyły publikacje WIOŚ w Bydgoszczy (Raport o stanie Wysota W., Sokołowski R.J., 2009a, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski Rypienicy jest najbardziej wyrazistą formą rzeźby tego terenu. Jest to szeroka (do 1,5 km), do funkcjonowania korytarza ekologicznego o funkcji regionalnej (Program rozwoju środowiska… 2009, 2010, 2011, 2012, 2013). (Rypin, Ostrowite i Wąpielsk) zlokalizowano oczyszczalnie ścieków komunalnych, a dodatkowo 1:50 000, arkusz Rypin, Centr. Arch. Geol. Państ. Inst. Geol., Warszawa. głęboka (20–45 m) i kręta rynna subglacjalna, o długości około 15 km (Wysota, Sokołowski środowiska…2005). Na uwagę pod względem florystycznym zasługują parki podworskie w Rypinie także przemysłowych. Główna rzeka arkusza – Rypienica charakteryzowała się w 2011 roku stanem Wysota W., Sokołowski R.J., 2009b, Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, 2009a, Wysota i in. 2010). Przebiega ona przez środkową część arkusza, od Osieka na północy (m.in. Osiek, Rusinowo, Kowalki czy Nadróż) oraz cmentarze. Duże znaczenie przyrodnicze umiarkowanym. Z kolei w 2013 roku stan rzeki pogorszył się i został sklasyfikowany jako zły. Pełna sieć kanalizacji sanitarnej i burzowej występuje w Rypinie, a niepełna w Radzikach arkusz Rypin, Centr. Arch. Geol. Państ. Inst. Geol., Warszawa, 2009. po Zakrocz na południowym wschodzie. Rynna jest wykorzystywana przez rzekę Rypienicę, i krajobrazowe posiadają także zadrzewienia śródpolne i przydrożne. Dużych, Wąpielsku, Strzygach i Ruszkowie, natomiast w Osieku sieć burzowa jest jeszcze Było to efektem przede wszystkim niskiej oceny parametrów biologicznych. Polepszeniu Żelaźniewicz A., Aleksandrowicz P., Buła Z., Karnowski P.H., Konon A., Oszczypko N., która na północ od Rypina uformowała kilka krótkich i wąskich dolin przełomowych. Strefy uległy natomiast parametry fizyko-chemiczne, nastąpiło zmniejszenie stężenia substancji niepełna, a w Ostrowitem nie występuje. Częściowa kanalizacja sanitarna funkcjonuje Ślączka A., Żaba J., Żytko K., 2011, Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk krawędziowe rynny Rypienicy, szczególnie po jej wschodniej stronie, rozcięte są dolinkami Klimat biogenicznych. w Obórkach, Tadajewie, Mariankach, Rusinowie, Starorypinie, Ławach, Głowińsku, Sikorach, Geologicznych PAN, Wrocław. o różnej genezie. Najliczniejsze wśród nich to dolinki i niecki denudacyjne oraz parowy i młode Opisywany obszar jest położony w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego – Stan ekologiczny jezior jest zróżnicowany i najgorzej przedstawia się w przypadku Kowalkach, Balinie i Brzuze, a w pozostałych miejscowościach jej brak. Na większości rozcięcia erozyjne. U wylotu wielu z tych form rozwinięte są stożki napływowe. W południowo- przejściowego, który kształtowany jest na styku morskich mas powietrza znad Oceanu Jeziora Kleszczyńskiego. analizowanego obszaru gospodarka odpadami jest uregulowana, co nie zmienia konieczności © Copyright by Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Wojciech Wysota, Włodzimierz wschodniej części arkusza występują formy marginalne związane z postojem krawędzi Atlantyckiego oraz mas kontynentalnych znad Europy Wschodniej, a nawet Azji. Ścieranie zorganizowania kompleksowego systemu gromadzenia, segregacji i wywozu odpadów. Marszelewski, Rafał Kot, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ostatniego lądolodu podczas subfazy kujawsko-dobrzyńskiej zlodowacenia Wisły (Niewiarowski się tych głównych mas powietrza, przemieszczanie się różnych ośrodków barycznych oraz