De beste stuurlui staan aan wal

Vernuftelingen als noodzakelijk kwaad?

Van een ingenieur mag verwacht worden dat hij vindingrijk en vernuftig is. Immers, dit ligt besloten in het woord ‘ingenieus’. Maar er speelt er meer. Ingenieurs hebben kennis van techniek. Dit geeft verantwoorde- lijkheid bij de ontwikkeling en toepassing van technieken, systemen en producten in de samenleving. In een aantal verhalen van Hergé spelen ingenieurs een prominente rol. Hoe zat het met het verantwoorde- lijkheidsgevoel bij de heren Legrand en De Wolff?

door Hans Noppen BBE MSc (CT)

Inleiding Het Koninklijk Instituut Voor Ingenieurs (KIVI) in Nederland heeft Professor is in Nederland en in Vlaanderen de aanspreekvorm (in oktober 2003) een gedragscode opgesteld1. Die gedragscode voor een hoogleraar en is geen universitaire graad of titel. De omschrijft de waarden en normen die een ingenieur in acht moet term professor stamt af uit het Latijn (‘profiteri’ dan wel ‘pro- nemen. Zoals: ‘staan voor gedegen werk’ en ‘rekening houden fessus’) en de oorspronkelijke betekenis hierbij is diegene die met de maatschappelijke consequenties’ en ‘bewaken van de vei- de professie van het openbare lesgeven uitoefent. In Fransta- ligheid, gezondheid en welzijn van al diegenen die bij de realisatie lig België kan ‘professeur’ zowel ‘hoogleraar’ als ‘onderwijzer’ van hun werk zijn betrokken’. betekenen. De titel professor geniet noch in België noch in De Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (KVIV) kent een zo- Nederland overigens wettelijke bescherming; iedereen kan genaamde ‘Ethische leidraad voor ingenieurs’, die is gestoeld op zich zonder juridische consequenties professor (laten) noe- dezelfde uitgangspunten. Van de ingenieur verwacht men verant- men (maar niet ingenieur). In Amerika is trouwens iedereen woordelijkheid, integriteit, openheid, redelijkheid, burgerzin en die lesgeeft op een universiteit professor. collegialiteit.2 Dat is nogal wat. Heeft Hergé deze niet geringe kwalificaties in het achterhoofd gehad toen hij ‘zijn’ ingenieurs schiep? De titel ingenieur duidt in Nederland en Vlaanderen aan dat ie- mand een technische of toegepast natuurwetenschappelijke Professoren en ingenieurs opleiding heeft voltooid aan een technische universiteit (ir) of Maar eerst nog wat anders. Onlangs werd ik weer eens op het ver- hogeschool (ing). In de huidige BAMA-structuur (Bach- keerde been gezet. Als voorbereiding op dit artikel zocht ik naar elor/Master) bestaan de Nederlandse en Vlaamse universitaire ingenieurs in andere strips. Ik stuitte op een recensie van het ingenieursopleidingen uit een initiële 3-jarige academische op- 3 stripboek Spervuur deel 1, de onmenselijken . Daarin verhaalt de re- leiding tot Bachelor of Science (BSc), met daaropvolgend een censent van de “beeldschone India Allen, die een ingenieur 1- of 2-jarige opleiding leidende tot Master of Science (MSc). dwingt om haar te vertellen De hogescholen leiden in vier jaar op tot bijv. Bachelor of Built hoe ze een chemische fabriek Environment (BBE). Ergo: professoren zijn niet per definitie in- moet opblazen met een genieurs en ingenieurs meestal geen professoren. maximum aan schade’. Ha, dacht ik, weer een ingenieur! Maar het bleek om ene pro- - naast andere stereotypen maar waaronder geen ingenieurs (!) - fessor Werner te gaan (een aandacht aan (14) professoren: ‘tragikomische figuren, die zich ware onderzoeker?). Dit ge- eenzaam en onbegrepen door het leven slaan maar zich ook wel beurt vaker, dat professoren op het slechte pad begeven.’ Of zich daaronder toch ook ingeni- worden verward met ingeni- eurs bevinden, heb ik niet uitgezocht (zie ook Duizend Bommen! eurs. nummer 3).5

Dit artikel gaat over ingeni- Coeurs Vaillants (1935) eurs; wie iets meer over pro- Het verhaal is genoegzaam bekend: de paters Courtois (directeur fessoren in strips wil weten, van L’Union des Oeuvres die Coeurs Vaillants op de markt bracht) moet eens lezen in De wereld en Pihan (zijn assistent) vroegen – aan het eind van 1935 - Hergé van de Nederlandse strip. om een held die een werkende vader, een moeder, een zusje en Kousemaker4 schenkt daarin een huisdier zou hebben: ‘aangezien een volmaakt christelijke held het niet zonder familie zou kunnen stellen’.6 Het werd de (Franse) familie Legrand die te Parijs woont. Vader Professor Werner, Jaap is ingenieur (in de Franse albums heet hij Jacques Legrand; in Spervuur, blz.18. in het Nederlands: Jaap Legrand. Waarom niet Jaap de Groot?).

12 DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 Voorpagina Coeurs Vaillants 25 juli 1937

Het gezin Legrand, Het testament van Mr.Pump; blz.27

Ingenieur? Hergé zei er zelf over: ”Papa moest een beroep heb- ben, een beroep waarvoor hij veel op reis moest. Okee, ingenieur, dat kon.7 ” Toch zal dit niet de enige reden zijn geweest. Er zijn wel meer beroepen waarvoor men veel reist. Wanneer we echter de ‘technisch’ getinte verhalen van Jo, Suus en Jokko lezen (en na- tuurlijk ook andere verhalen van Hergé), is hier bij uitstek een hoofdrol voor een technisch dan wel vindingrijk iemand wegge- legd.

De Stratokruiser H. 22 In het het eerste deel van het verhaal (1e episode) blijkt Legrand een vliegtuigbouwkundig ingenieur te zijn. Jammer, ‘not my cup Het testament, of tea’, maar dat wordt later goedgemaakt. Hergé wacht even om blz.49 de gegevens over Jaap Legrand prijs te geven. Aan het begin van het verhaal blijkt zonneklaar dat “mijn beste Legrand’ iets met vliegtuigen heeft en blijk- baar bij S.A.F.C.A. werkt (waar dat voor staat wordt ons pas veel later duidelijk). Op blz.8 van het album kun- nen we dan (nota bene uit de krant – zou het waar zijn?) lezen dat Legrand ingenieur is. Op blz.38 is hij inmiddels hoofdingenieur! (in tegen- stelling tot de Franse versie). En op blz. 49 zelfs ‘mijnheer de ingenieur’. Dat waren nog eens tijden!

Het testament, blz.8 Le petit Vingtième versie

Voorpagina Coeurs Vaillants 25 juli 1937

DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 13 De straal 2e ep. blz.38

Het testament, blz.13

Legrand blijkt een hardwerkende, brave huisvader te zijn; spreekt zijn vrouw aan met moeder en zijn baas staat zonder meer borg voor hem wanneer hij gearresteerd wordt op verdenking van sabo- tage. Ook zijn collega’s staan voor hem in. Kortom, met deze in- genieur lijkt niets mis te zijn, hij voldoet volledig aan de gedragscodes voor ingenieurs en aan dat wat de paters van Coeurs Vaillants ongetwijfeld wensten. De straal 2e ep. blz.42 In de 2e episode van dit verhaal wordt dat eens te meer aange- toond. In de nerveuze zoektocht van vader Legrand naar zijn kin- zorgde vader aan de telefoon en moet hij het nodige nieuws via deren blijkt hij zich eerder te bekommeren om hun welzijn dan de radio horen. Pas laat in het verhaal, wanneer Suus wordt geïn- om de Stratokruiser. Pas als hij daarin gerustgesteld is, vraagt hij terviewd, blijkt hij een ingenieur te zijn, werkzaam bij de SAFCA naar de conditie van het vliegtuig. vliegtuigfabrieken. We moeten er de Franse versie op na slaan om En wanneer hij later met ware doodsverachting de brandende uit te vinden waar dat acronym voor staat. Stratokruiser in zee rijdt en zo van volledige vernietiging redt, Maar dan gebeurt er in het verhaal iets opmerkelijks! In New York toont hij zijn verantwoordelijkheid als wetenschapper. Zelf baga- aangekomen, wordt hij aangezien voor ene professor Legrand. Er telliseert hij zijn optreden door op te merken dat ‘hij het [wel] is dus sprake van een ingenieur Legrand en een professor Le- warm begon te krijgen’. Op driekwart van het verhaal is Legrand grand: dus geen onjuiste betiteling van één persoon maar twee ineens uitgespeeld. Hergé zet de ingenieur buitenspel en laat de verschillende personages die met elkaar worden verward en waar kinderen de hoofdrol spelen. Slechts via de radio hoort hij de Legrand vervolgens op onheuse manier gebruik van maakt. Oei, goede afloop. een slechte beurt voor onze tot nog toe integere huisvader! Tot slot: ik had het eerder over die valse professor Werner. En hoe heet die boef in het verhaal die Legrand steeds de voet dwarszit? Dat hij dan later ook nog met twee pistolen uit de duikboot op- Juist: Werner! Is dat toeval? duikt, is wel heel agressief. Maar dan is het over. Wanneer na enige tijd vader Legrand zijn zoon Jo weer in de armen sluit, Het mysterie van straal V neemt die de regie volledig over. De ingenieur wordt overruled In dit tweede verhaal, gestart in Le Petit Vingtième op 22 oktober door zijn zoon in inventiviteit en verdwijnt uit beeld. Hoe gaat dat 1936, speelt Legrand als ingenieur geen enkele rol van betekenis in het derde en laatste avontuur van de familie Legrand? hoewel het avontuur bol staat van de techniek. Wel is hij de be-

De straal 2e ep.blz.36 De straal 2e ep.blz.37

14 DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 De Najavallei een fundering. De kabels moeten daar nagenoeg horizontaal be- Al vrij snel in het verhaal bekent meneer Legrand aan Badala, de vestigd worden, waardoor de grootste krachten op de fundering begeleider van de Maharadja van Gopal, dat hij ingenieur is. Maar niet verticaal, maar horizontaal gericht zijn. Dat is ook de reden op een ander vakgebied klaarblijkelijk want dit keer houdt onze dat in Nederland en België vrijwel geen hangbruggen voorkomen; vliegtuigbouwkundig ingenieur zich bezig met bruggenbouw en de bodem is doorgaans te slap om deze grote horizontale krach- nog wel een hangbrug die de twee oevers van de Najarivier zal ver- ten te kunnen opvangen. Wanneer de ondergrond bestaat uit rot- binden. sen zoals hier in Gopal, zijn de horizontale krachten, spatkrachten, Ha, dit is meer mijn terrein: civiele techniek. Dat maak je niet wel goed op te nemen. gauw mee; een vliegtuigbouwer die zich ineens bezighoudt met aardse zaken als een stevig in de grond te verankeren hangbrug. Aan het eind van het verhaal neemt Legrand weer eens de wapens Merkwaardig. De eerste minister Ramajoeni heeft het ook al over ter hand: eerst een pistool wanneer hij ’s een vreemde ingenieur (!?) maar dat zal de vertaler wel niet be- nachts op onderzoek uitgaat, en later zelfs een geweer om doeld hebben aangezien er in de Franse versie sprake is van een Hoenda en zijn krijgers af te weren. Maar verder loopt hij, zoals Franse ingenieur dus uit ‘den vreemde’. een goed ingenieur betaamd, veel met tekeningen rond. En alles komt tot een goed einde Onze ingenieur gaat op ‘site visit’, keert terug om bouwmaterialen te bestellen en technici te werven, en het transport te organiseren. Wat is de conclusie? Afgezien van wat agressieve acties - maar die Na een avontuurlijke karavaantocht wordt Rankot bereikt. De neemt Legrand slechts ter bestrijding van de boeven in het verhaal bouw is werkelijk een huzarenstukje, en dat alles binnen enkele – is hij een ware ingenieur: hij staat voor gedegen werk, houdt re- maanden (zes?; zie blz.52B1) en met moeizaam over de weg aan- kening met de maatschappelijke consequenties en bewaakt de vei- gevoerde materialen. In te zetten materieel is onzichtbaar maar ligheid, gezondheid en het welzijn van al diegenen die bij de een kniesoor die daarop let. realisatie van zijn werk betrokken zijn (zie ook de inleiding). Hergé heeft een correcte ingenieur gecreëerd. Het is wel een vreemde constructie. De twee hoofdkabels die ge- bogen hangen tussen pylonen, bestaan ieder uit drie losse kabels. Raket naar de maan / Mannen op de maan Het wegdek wordt afgespannen met kabels die niet verticaal en Vijftien jaar voor de Apollo 11 (1969) zet Hergé mensen op de ook nog eens om en om aan een van die drie hoofdkabels hangen. maan. Voor zijn beroemde dubbelalbum deed hij veel onderzoek Het is ook duidelijk de bouwfase want sommige kabels moeten en schreef hij een schitterend scenario (zie ook Duizend Bommen! nog gespannen worden en het geheel lijkt nogal asymmetrisch te nr’s. 9 en 10). De bekende ‘Kuifjeraket’ was gemodelleerd naar de zijn. Hoe dit blijft staan? V2 van Werner von Braun (weer die naam!); een Duitse geleerde Ook de fundering is merkwaardig: een mager betonblok dat blijk- die na de Tweede Wereldoorlog in de USA werkte. baar de uit drieën bestaande hoofdkabel moet vasthouden die In het eerste deel (Raket naar de Maan; mijn eerste Kuifje in 1954!) nogal steil ‘binnenkomen’. maakt Kuifje al vrij snel kennis met Frank Wolff, ingenieur, assis- In zo’n hoofddraagkabel treden zeer grote trekkrachten op. Aan tent van professor Zonnebloem, die beiden werken in de atoom- het begin en einde van de brug is de kabel daarom verankerd in stad Sbrodj.

De Najavallei blz.12 De Najavallei blz.18 De Najavallei blz.51

De Najavallei blz.43

DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 15 Raket naar de Maan, blz.7 Raket naar de Maan, blz.23 Raket naar de Maan, blz.59

Hij leidt Kuifje en de kapitein rond in het complex en legt van alles Wat is hier nu de conclusie? Het moge duidelijk zijn: naast Le- uit. In de loop van het verhaal is er niets vreemds op zijn gedrag grand is vooral Wolff een schoolvoorbeeld van wat een ware inge- aan te merken hoewel de Jans(s)en’s al zo hun twijfels hebben nieur moet zijn. Ik citeer nu maar eens de KVIV-uitgangspunten (zie blz.23). Bij de lancering van de raket is hij bijzonder nerveus. voor een goed ingenieur: van hem/haar worden verantwoordelijk- De lezer wordt hier door Hergé grandioos op het verkeerde been heid, integriteit, openheid, redelijkheid, burgerzin en collegialiteit gezet en denkt aan de hachelijke reis naar de maan waar Wolff verwacht (zie inleiding). Ondanks een zwak moment in zijn leven zich duidelijk zenuwachtig over maakt maar hij weet wel beter! (het gokken in Amerika) gaat hij hiervoor inderdaad tot het uiter- ste: tot de dood er op volgt, zou ik haast zeggen. Het zou mij te In het tweede deel (Mannen op de Maan) wordt het gaandeweg ver gaan maar in een stripverhaal ligt dat iets eenvoudiger. duidelijker. Wolff begaat een zogenaamde vergissing door de trap van de raket in te trekken terwijl Kuifje en Haddock nog buiten Tekenfilm8 wandelen. Dan ontsnapt Zonnebloem aan een wisse dood en De discussie die naar aanleiding van de zelfmoord van Wollf ooit raakt Wolff vervolgens steeds meer van slag af. Later, wanneer is ontstaan, laat ik hier onberoerd. Daar is al genoeg over geschre- Kuifje en Wollf alleen aan boord zijn en de anderen buiten, merkt ven. Maar wel is hier aanvankelijk iets aan gedaan. Want dat kon hij dat expliciet op maar trekt te laat zijn conclusies. natuurlijk niet in zo’n christelijke omgeving. In de eerste tekenfilmserie van Kuifje van de Belvision-studio uit Kolonel Jorgen (voorheen Boris) duikt plotseling op, slaat Kuifje de jaren zestig blijkt al vanaf het eerste moment dat Wolff kwade neer en zet zijn klaarblijkelijke handlanger Wolff onder druk om bedoelingen heeft. Dit komt mede doordat hij van meet af aan zonder de anderen te vertrekken. Wolff toont nu (gelukkig) zijn nors en kortaf is, terwijl hij in het stripverhaal in het begin juist goede inborst en probeert Jorgen van zijn snode plannen af te vriendelijk en hartelijk is. Oook blijven Wolff en Jorgen in leven en houden. Maar tevergeefs. worden zij aan het eind van het verhaal gevangen genomen. De Kuifje echter weet de kolonel onschadelijk te maken en Wolff ver- moord op Jorgen uitgevoerd door Wolff en de zelfmoord van Wolff klaart zijn handelwijze. Omdat er nu drie mensen meer aan worden in deze tekenfilm dus weggelaten. De tweede tekenfilmse- boord blijken te zijn dan gepland, meent Zonnebloem dat er te rie uit 1992 houdt zich wel aan het oorspronkelijke script. weinig zuurstof aan boord is om de terugreis tot een goed einde te brengen. Het verhaal neemt een dramatische wending. Eerst Ingenieur Kuifje? doodt Wollf de kolonel in een handgemeen, vervolgens verlaat hij In nummer 7 van onze onvolprezen Sapperloten wordt melding de raket om de anderen het leven te redden. gemaakt van een interview van Maurice Roelants met Hergé,. Het verscheen op 20 juni 1959 in Elseviers Weekblad9.

Mannen op de maan, blz.39 Mannen op de maan, blz.40 Mannen op de maan, blz.43

14 DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 Mannen op de maan, blz.52 Mannen op de maan, blz.53 Mannen op de maan, blz.55

Hergé wist te vertellen dat onder de 35 persmensen die een bezoek gewerkt12. Olivier wordt wel aangeduid als ingenieus ingenieur brachten aan de mensen die werkten aan de 663 [km] lange olie- (deeltje 6) maar is ‘slechts’ – zij het met recht van spreken - een pijpleiding van Hassi Messaud naar Bougie in Algerije, een redac- talentvol uitvindertje. teur van het Franse weekblad Kuifje was. Die had hem verteld dat Ik heb niet uitputtend gezocht naar ingenieurs in strips. Ik houd Kuifje een van hun gevierde metgezellen was. Zij wensten dat mij aanbevolen voor ‘nieuwe’ ontdekkingen! Kuifje ook ingenieur zou worden. Het is er niet van gekomen maar het had van mij best gemogen. Ingenieur Buck Danny (1941) Op 5 december 1959 werd de pijpleiding door de toenmalige Buck Danny is een Belgisch/Franse realistische stripreeks waarin Franse minister-president M. Debré officieel geopend10. de hoofdpersoon Buck Danny, afgestudeerd aan een Amerikaanse universiteit als ingenieur en later kolonel van de Amerikaanse Legrand (1935) en Wolff (1954) staan niet alleen luchtmacht/navy, de nodige avonturen beleeft met zijn kompanen Niet alleen Hergé voerde (echte) ingenieurs op in stripverhalen. In Jerry Tumbler en Sonny Tuckson. het artikel De ingenieur in het stripverhaal laat Johan F. Krook11 al zien dat professoren, uitvinders en ingenieurs gebruikt worden om De serie verscheen voor de eerste maal in het weekblad Robbedoes technische hoogstandjes te introduceren, al dan niet om het ver- in 1947. Tekenaar van de reeks was Victor Hubinon en scenarist haal mogelijk te maken. Hij noemt als ‘eerste echte ingenieur’ was Jean-Michel Charlier. Na de dood van Hubinon in 1979 nam Buck Danny (1941), en vervolgt met Magellan (1969), Francis Bergèse het tekenwerk over. Toen ook Charlier overleed (in (1970) en Tim Koning (1994, in ). Maar we weten nu dat 1989), tekende Bergèse een album op een scenario van Jacques de Jaap Legrand Buck Danny voor was. En wat te denken van ene in- Douhet, maar daarna nam hij zelf het schrijfwerk op zich. genieur Wargaren (1945), in 1950 gevolgd door ingenieur Klawieter, en meer recent: de ‘moderne’ Dilbert met collega’s Wally en Alice (1989). Een buitenbeentje in dit gezel- schap is Geniale Olivier. Jac- ques Devos tekende voor Uitgeverij 15 delen van de schoolstrip ‘Mr. Kweeniewa en Geniale Olivier’. De strip verscheen in losse afleveringen in het tijdschrift ‘Spirou’ en hij heeft er van 1963 tot 1988 aan Les mystères de Midway, uitgave 1976 nr.2 blz.5

Ingenieur Buck Danny ‘Ingenieur’ Lee (Les Japs attaquent; uitgave 1975 nr.1 blz.1) (Les Japs attaquent; uitgave 1975 nr.1 blz.1)

DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 15 Ingenieur Wargaren Rikki en Wiske in Chocowakije Wargaren (1945) Ingenieur Wargaren (verward garen/net) is een fictief personage Yoko Tsuno in het stripalbum De avonturen van Rikki en Wiske (1945)13. In feite is Wargaren de voorloper van professor Barabas. De ingenieur is, Yoko Tsuno (1970) net als de professor in het begin, een verstrooide uitvinder. Hij is Ze is niet alleen verschrikkelijk knap, intelligent en doortastend, de bedenker van de rakettank, een voertuig, waarmee oorlogen ze is bovendien ingenieur. Wie? Yoko Tsuno, in de verhalen van sneller zouden kunnen worden beëindigd, zodat er opnieuw oor- . Yoko Tsuno is Japanse van geboorte. Op aanraden logen kunnen uitbreken (!). van , met wie hij een tijdje samenwerkte, klopt Roger Leloup in 1969 aan bij de Robbedoes-redactie. Nog een jaartje later (24 Klawieter (1950) september 1970) maakt elektronisch ingenieur Yoko Tsuno haar Na een onderbreking tijdens de Tweede Wereldoorlog, verschijnt debuut in het weekblad met Trio in het Onbekende.16 Tijdens de de krant La Wallonie weer op 11 september 1944.14 Ze verschijnt technologische revolutie is ze naar Europa gekomen om haar zes keer per week waarbij er telkens strips opgenomen worden. In geluk te beproeven in de elektronica. Met haar diploma van indus- de aankondiging van 23 maart 1950 worden door de tekenaar Luk trieel ingenieur mocht dat geen probleem opleveren. Hoewel Yoko Droek de personages voorgesteld: “Jef Klawieter, de slimme piet, nogal westers is, blijft ze trouw aan de oosterse filosofieën, en die overal doorklawietert (red.: klawieteren = wilde bewegingen heeft ze eer en dapperheid hoog in het vaandel. Partners in crime maken met armen en benen, spartelen), “de Polle”, mekanieker zijn de sullige rosse Paul Pola (cameraman) en de knappe maar van beroep en “man van de fors”, Alli Dante, de “filosoof”, die al- sobere regisseur Ben Beeld. tijd in rijmen spreekt, en tot slot Fientje, het trouwe, hulpvaardige, bijdehandse Fientje.” Titelpersonage Klawieter is ingenieur en Dilbert, Alice en Wally (1989) heeft een onderzoekscentrum ondergebracht in een kasteel. Daar Dilbert, voor het eerst gepubliceerd op 16 april 1989, is een popu- ontwerpt hij toestellen voor het zoeken naar uranium. laire, Amerikaanse strip. De strip, geschreven en getekend door Scott Adams, wordt gekarakteriseerd door satirische humor in Magellan (1969) een witteboordenomgeving (IT) met in de hoofdrol Dilbert. De Mr. Magellan verscheen voor het eerst in weekblad Kuifje, in 1969. strip verschijnt in duizenden kranten, in meer dan 50 landen. Dil- De eerste twee verhalen werden geschreven door Jean van bert is een typische techneut, houdt meer van computers dan Hamme. Latere avonturen werden bedacht door André-Paul Du- mensen en…. hij is vrijgezel17. Dilbert behaalde zijn ingenieursdi- chateau15. Magellan, bezeten van de klassieke dans, werkt voor ploma (MSc) aan het gerenommeerde MIT (Massachusetts Insti- I.T.O (International Testing Organsation) dat geavanceerde tech- tute of Technology). Dilberts collega Wally is een van de oudste nologie uitprobeert. Met zijn vriendin Capella, een antiekverzame- ingenieurs; een uiterst cynisch figuur die werken haat en vaak laarster, werkt hij ‘doorgeschoten’ wetenschappers met hun slechts met koffie rondloopt. Alice is de enige vrouwelijke collega dwaze ideeën tegen. Tegenspeler is Casmir Boudu, een ‘allien’ die in Dilberts kantoor; gewoonlijk overwerkt maar meer competent. de technische vooruitgang op aarde moet vertragen.

Ingenieur (Mr.) Magellan en Capella, I.T.O. 1983 blz.11,12

14 DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 Dilbert Alice Wally

Tim Koning (1994) Henk Kuijpers liet in de zomer van 1973 aan de redactie van het stripblad PEP tien pagina’s van een verhaal zien. De groep hoofdpersonen was afkomstig uit de filmwereld: een scenario- schrijver, een stuntman en een technicus. Zij hadden de know- how om zich van misdaadtech- nieken te bedienen zonder zelf misdadigers te zijn. Het eerste gepubliceerde verhaal telt ook een groep hoofdrolspelers, ook professionals die zich met mis- daad bezighouden maar zelf geen misdadigers zijn: de werk- nemers van Het Misdaad Mu- seum. Maar, op pagina vier loopt de secretaresse Franka het verhaal binnen - en zij neemt de hele strip over18. Een tiental avonturen later, in De blauwe Venus (1994; nr.12), treffen we ir. Tim Koning. Een steenrijk, beze- ten personage dat zijn kennis van (kunst)armen (hij mist er zelf een) inzet om met een kunstwerk een ander kunstwerk (het schilderij De blauwe Venus) Franka, De blauwe Venus, te stelen. Het loopt niet goed met hem af. blz.40

Tim Koning

Tot slot nog even dit. Zoals bekend, heeft Henk Kuijpers er een handje van om subtiele verwijzingen naar Kuifje te maken. Zo ook in dit album. Wanneer Franka in een garage een snipper papier vindt, blijkt dat van een poster te zijn gedrukt door drukkerij Van Kampen met telefoonnummer 431421. Laat nu slagerij Van Kampen nr.431 te hebben en Molensloot 421, zie De zaak Zonnebloem. Ei- genlijk ook wel heel ingenieus bedacht.

Franka, De blauwe Venus, blz.36

DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009 15 Voetnoten

1 http://www.kaleidoscopic.nl/images/ KIVIgedragscodevoordeingenieur.pdf 2 http://www.kviv.be/KVIVLoMa/ELnl.pdf 3 Lombard 2005 ISBN 90-5581-574-8; Spervuur Nr.1: De onmenselijken, tekenaar: Vallès, scenarist : Desberg 4 Kousemaker, K. en De Heer, M., 2005 Uitgeverij Terra Lannoo BV, blz.92, 93 5 Wagenaar, W.A., Dwazen in een boze wereld, blz.8-11 6 Assouline, Pierre, Hergé Biografie, 1996, blz.128 7 Peeters, Benoît, De wereld van Hergé, 1990, blz.144 8 http://nl.wikipedia.org/wiki/Mannen_op_de_maan_(Kuifje) 9 Sapperloot nr.7, Het laatste Bericht, nr.1, januari 1987 10 http://www.libyen-news.de/1951-1969.htm 11 Verschenen in Delta (Universiteitsblad van de Technische Universiteit Delft), jaargang 28, nr.22, 15 augustus 1996, blz.10/11 12 http://www.bdoubliees.com/journalspirou/auteurs2/devos.htm 13 Rikki en Wiske in Chocowakije is een stripverhaal uit de reeks van Suske en Wiske. Het is geschreven door en gepubliceerd in De Nieuwe Standaard van 30 maart 1945 tot en met 15 december 1945 onder de titel De avonturen van Rikki en Wiske. De eerste albumuitgave was in 1946. 14 http://www.ethesis.net/stripverhalen/ stripverhalen_deel_4_2b.htm 15 http://www.coolfrenchcomics.com/mrmagellan.htm 16 http://come.to/yokotsuno 17 http://www.computable.nl/artikels/archief8/d03jb8mm.htm 18 www.franka.nl

stripmagazijn

14 DUIZEND BOMMEN! – APRIL 2009