Wykorzystanie Funduszy Europejskich Na Rozwój Zagospodarowania Turystycznego Gmin Nadmorskich Pobrzeża Bałtyku

http://dx.doi.org/10.18778/0867-5856.27.1.05 ISSN 0867-5856 e-ISSN 2080-6922 „Turyzm” 2017, 27/1

Krzysztof Parzych Akademia Pomorska w Słupsku Instytut Geografii i Studiów Regionalnych [email protected]

WYKORZYSTANIE FUNDUSZY EUROPEJSKICH NA ROZWÓJ ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO GMIN NADMORSKICH POBRZEŻA BAŁTYKU

Abstrakt : W artykule podjęto zagadnienie wykorzystania środków finansowych z funduszy europejskich na rozwój zagospodarowania turystycznego gmin nadmorskich Pobrzeża Bałtyku w Polsce. Dokonano szczegółowej analizy absorpcji funduszy unijnych ze szczególnym uwzględnieniem tych priorytetów, które związane są z poprawą atrakcyjności turystycznej gmin nadmorskich oraz z rozwojem ich zagospodarowania turystycznego. Analizy dokonano na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego do- tyczących rozdziału środków finansowych z funduszy europejskich objętych finansowaniem w latach 2007–2013.

Słowa kluczowe : turystyka, gminy nadmorskie, fundusze europejskie.

1. WPROWADZENIE

Rozwój turystyki w regionach recepcyjnych wymaga projekty, które mają służyć poprawie atrakcyjności tu- nakładów finansowych, co wiąże się z zapewnieniem rystycznej – poprzez rewitalizację dawnych układów turystom odpowiednich warunków w zakresie pod- historyczno-urbanistycznych, usprawnienie systemu stawowych potrzeb: noclegowych, gastronomicznych informacji turystycznej, ułatwienia odbioru przez tu- oraz innych szeroko rozumianych usług towarzyszą- rystów punktowych atrakcji turystycznych, stosowa- cych. Ważną rolą inwestycji związanych z rozwojem nie odpowiednich oznakowań, tablic informacyjnych. turystyki w regionie jest zapewnienie dostępności Samorządy lokalne podejmują również inwestycje komunikacyjnej obszaru recepcyjnego poprzez rozbu- w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, których dowę sieci drogowej, kolejowej oraz elementów punk- celem jest kreowanie nowych atrakcji turystycznych, towych infrastruktury transportowej. Dzięki nim po- jak np. budowa aquaparków, ścieżek rowerowych, wstaną możliwości przemieszczania się turystów mię- torów do narciarstwa wodnego, kręgielni, komplek- dzy obszarami emisji i recepcji ruchu turystycznego. sów sportowo-rekreacyjnych. Wszystkie przedsię- Ponadto istotne z punktu widzenia turysty są usługi wzięcia infrastrukturalne zarówno o charakterze pry- towarzyszące – związane z rozrywką, rekreacją oraz watnym, jak i realizowane w ramach partnerstwa informacją. Wszystkie te działania wymagają zaanga- publiczno-prywatnego, czy przez same samorządy, żowania odpowiednich środków finansowych. wymagają wysokich nakładów finansowych, często Współcześnie inwestycje w branżach bazy nocle- przekraczających zasoby finansowe gmin oraz poje- gowej oraz gastronomicznej i usług towarzyszących są dynczych inwestorów prywatnych. Konieczne staje się realizowane w większości przez inwestorów prywat- więc poszukiwanie innych źródeł finansowania podej- nych, bądź w ramach inwestycji w formie partnerstwa mowanych inwestycji. publiczno-prywatnego (BUTOWSKI 2002). Infrastruk- Dla wielu gmin, w tym zwłaszcza gmin, których tura transportowa jest przede wszystkim zapewniana rozwój społeczno-ekonomiczny jest ściśle związany przez samorządy dysponujące środkami publicznymi. z turystyką, realizacja takich przedsięwzięć to często W celu rozwoju turystyki w granicach swoich jed- konieczność, aby pozyskać nowych turystów oraz nostek terytorialnych samorządy realizują ponadto konkurować z innymi gminami.

46 „Turyzm” 2017, 27/1

Wraz z akcesją do struktur Unii Europejskiej Pol- KOŁODZIEJCZYK 2009, PARZYCH 2012, ŻUBER 1999, ska uzyskała możliwość ubiegania się o dotacje z Fun- STAWICKI 2009). duszy Strukturalnych UE (tj. EFFR i EFS) oraz Fundu- W okresie finansowania 2007–2013 na inwestycje szu Spójności. związane z szeroko rozumianą turystyką przeznaczo- W niniejszym opracowaniu podjęto zagadnienie no ponad 8 mld euro. Sumę zagwarantowaną środ- wykorzystania środków finansowych pochodzących ków zarezerwowanych w „Programach Operacyj- z funduszy europejskich na poprawę atrakcyjności tu- nych” na działania w sektorze turystycznym określo- rystycznej oraz rozwój zagospodarowania turystycz- no na poziomie 4 mld euro. Pozostałe 4 mld euro nego gmin nadmorskich Pobrzeża Bałtyku. Analizy zostały zagwarantowane w Programie Operacyjnym podjętego problemu badawczego dokonano w oparciu „Kapitał Ludzki” oraz w „Programie Rozwoju Ob- o bazy danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego szarów Wiejskich”. Podstawowymi źródłami finanso- dotyczące finansowania projektów realizowanych wania inwestycji służących rozwojowi turystyki z fun- z udziałem dofinansowania z funduszy europejskich duszy europejskich są: „Zintegrowany Program Oper- zawartych w zarejestrowanych Umowach i wnioskach acyjny Rozwoju Regionalnego” (priorytet: „Rozwój o dofinansowanie. turystyki i kultury”), EWT IINTERREGIVC (program Gminy nadmorskie ze względu na swoje położenie wspierający inicjatywę Komisji Europejskiej – „Regio- oraz często brak konkurencyjnych alternatyw rozwija- ny dla zmian ekonomicznych”) oraz regionalne pro- nia się są bardzo ściśle związane w swoim rozwoju gramy operacyjne. społeczno-ekonomicznym z usługami turystycznymi

(MEYER 2006, SZWICHTENBERG 2006, MIEDZIŃSKI 2011, 2. METODYKA BADAŃ PARZYCH 2012). Jednocześnie z uwagi na fakt, że dla licznych gmin dochody z turystyki stanowią główny składnik budżetu, a sezon turystyczny na polskim W analizie przyjętego w artykule problemu badaw- wybrzeżu jest relatywnie krótki, dochody wielu samo- czego dokonano przeglądu wykorzystania dofinanso- rządów gmin nadmorskich są stosunkowo niewielkie. wania z funduszy europejskich na inwestycje związa- Część z nich nie ma możliwości realizacji dużych ne z turystyką we wszystkich gminach nadmorskich inwestycji o charakterze infrastrukturalnym w oparciu województw zachodniopomorskiego i pomorskiego, jedynie o środki własne, wobec czego gminy te zmu- ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na szone są do poszukiwania innych, dodatkowych środ- projekty umożliwiające poprawę atrakcyjności oraz ków finansowych. zagospodarowanie turystyczne gmin. Fundusze europejskie od momentu akcesji Polski Atrakcyjność turystyczną w niniejszym opracowa- do Unii Europejskiej były głównym źródłem wspie- niu rozumie się jako właściwość obszaru lub miejs- rania rozwoju infrastrukturalnego wielu gmin w Pols- cowości wynikająca z zespołu cech przyrodniczych ce. W szeroko pojętej turystyce były one wykorzy- lub pozaprzyrodniczych, które wzbudzają zaintereso- stywane najczęściej na ochronę i adaptację walorów wanie i przyciągają turystów (KUREK 2007). turystycznych, zarówno przyrodniczych jak i antropo- Przez zagospodarowanie turystyczne uważa się genicznych, do pełnienia funkcji turystycznej oraz na zespół urządzeń turystycznych, stanowiących wypo- poprawę atrakcyjności turystycznej obszarów. Wspie- sażenie danego obszaru, ukierunkowanych na zaspo- rano dzięki nim promocję walorów przyrodniczych, kojenie potrzeb turystów (KOWALCZYK 2000). ochronę środowiska przyrodniczego, zachowanie Z 86 priorytetów „Zintegrowanego Programu Ope- dziedzictwa kulturowego oraz rewitalizację dawnych racyjnego Rozwoju Regionalnego” wybrano sześć, układów historyczno-urbanistycznych. W znacznym zdaniem autora, najbardziej związanych z rozwojem stopniu ze środków funduszy europejskich realizo- turystyki. Są to priorytety: wane były również inwestycje w rozwój szeroko 1) „Promowanie walorów przyrodniczych” (nr 55.), rozumianego zagospodarowania turystycznego okre- 2) „ Ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrod- ślonych terenów. Dotyczyło to przede wszystkim po- niczego” (56.), prawy dostępności komunikacyjnej miejscowości re- 3) „ Inne wsparcie na rzecz usług turystycznych” cepcyjnych, w mniejszym stopniu infrastruktury noc- (57.), legowej oraz rozwoju usług towarzyszących turystyce. 4) „ Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowe- Problematyka wykorzystania funduszy europej- go” (58.), skich w zakresie inwestycji w rozwój turystyczny 5) „ Rozwój infrastruktury kulturalnej” (59.), regionów czy miejscowości recepcyjnych stała się rów- oraz nież w ostatnich latach przedmiotem badań nauko- 6) „ Zintegrowane programy na rzecz rewitalizacji wych i doczekała się licznych opracowań o charakte- obszarów miejskich i wiejskich” (61.). rze ogólnym oraz szczegółowych studiów przypadku W celu realizacji przyjętego problemu badawczego (BUTOWSKI 2002, 2005, GWOSDZ , MURZYN KUPISZ 2010, dokonano:

Artykuły 47

– analizy przestrzennej dofinansowania projek- największe fundusze uzyskały: Świnoujście (w wyso- tów badawczych realizowanych w gminach kości 3 901 707 056 zł – 24,3% wszystkich środków nadmorskich z udziałem funduszy europej- z dofinansowania w gminach nadmorskich), Gdynia skich; – 1 883 011 446 zł (12,0%) i Sopot – 1 171 264 969 zł (7,5% – oceny przestrzennej udziału środków finanso- ogółu). Najmniejsze kwoty zostały przyznane gminom: wych wykorzystanych na projekty dotyczące Smołdzino – 6 398 414 zł, Choczewo – 9 292 964 zł, turystyki w kwocie ogółem projektów dofinan- Sztutowo – 11 022 645 zł i Stegna – 32 004 411 zł. sowanych z funduszy europejskich, Analogicznie największe kwoty z funduszy euro- – obliczeń średniej kwoty dofinansowania z fun- pejskich otrzymały gminy: Gdańsk – 30 079 934 615 zł duszy europejskich przypadającej na jednego (46,6% ogółu dofinansowania ze środków europejs- mieszkańca w gminach nadmorskich Pobrzeża kich w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku), Gdy- Bałtyku; nia – 1 026 748 545 zł (15,6%), Świnoujście – 646 857 265 – obliczeń średniej kwoty dofinansowania projek- (ok. 10%) i gmina Sopot – 522 663 727 zł (prawie 8% tów związanych z poprawą atrakcyjności oraz wszystkich funduszy europejskich zaabsorbowa- zagospodarowania turystycznego przypadają- nych przez nadmorskie gminy Pobrzeża Bałtyku) cej na jednego turystę w gminach nadmorskich; – por. rys. 1. – oceny wpływu liczby ludności gminy i liczby Ważnym czynnikiem determinującym rozwój spo- turystów w poszczególnych gminach na kwoty łeczno-ekonomiczny obszaru jest potencjał demogra- dofinansowania ogółem oraz dofinansowania ficzny. Wśród gmin nadmorskich znajdują się gminy projektów związanych z poprawą atrakcyjności o silnie zróżnicowanym potencjale demograficznym. turystycznej i rozwojem zagospodarowania tu- Obok dużych gmin miejskich, takich jak Gdańsk, rystycznego gminy. Gdynia, Sopot, Świnoujście, Kołobrzeg, znajdują się też gminy o znacznie mniejszej liczbie ludności, np. jak Rewal, Postomino, Dziwnów. Większe gminy 3. WYNIKI BADAŃ kumulują znacznie wyższe kwoty dofinansowania. Potwierdzeniem tego jest wysoka wartość współczyn- nika korelacji Pearsona, obliczona dla kwoty zaabsor- Polskie wybrzeże rozciąga się na długości 528 km od bowanych przez poszczególne gminy środków finan- Świnoujścia na zachodzie, po Krynicę Morską na sowych oraz ich liczby ludności, która wyniosła 0,84. wschodzie. Pod względem administracyjnym obszar Analiza średnich kwot dofinansowania przypada- ten jest podzielony na 32 gminy. Obok dużych gmin jących na jednego mieszkańca gmin nadmorskich Pob- miejskich – takich jak gminy trójmiejskie oraz Koło- rzeża Bałtyku wskazuje, że największą siłą absorp- brzeg, Świnoujście – na terenie Pobrzeża Bałtyku znaj- cyjną środków finansowych charakteryzowały się dują się tez niewielkie gminy, których ludność nie gminy: miejska Darłowo (24 430 zł na jednego miesz- przekracza 5000 mieszkańców (np. Rewal, Dziwnów kańca), Krynica (18 475 zł), Hel (17 736 zł), Świnoujście czy Postomino). Dla większości gmin nadmorskich, (15 580 zł), Sopot (13 546 zł), Rewal (13 261 zł) oraz z wyłączeniem największych, dochody z szeroko ro- Kosakowo (10 216 zł) (rys. 2). Najniższe średnie kwoty zumianej organizacji i obsługi ruchu turystycznego dofinansowania na jednego mieszkańca dotyczyły stanowią bardzo duży, a w niektórych przypadkach gmin: Choczewo (823 zł), Darłowo gmina miejska dominujący udział w dochodach ogółem (SZWICHTEN - (1084 zł), Będzino (1120 zł) oraz Smołdzino (1360 zł). BERG 2006, MEYER 2006). Ponadto dochody z organiza- Z sumy 15 590 883 993 zł dofinansowania ogółem, ja- cji i obsługi ruchu turystycznego to również główne kim zostały objęte gminy nadmorskie Pobrzeża Bałty- źródło utrzymania znacznej części ludności wielu ku, około 8,4% stanowiły środki finansowe przezna- gmin nadmorskich. Są one uzależnione od intensyw- czone na realizację priorytetów: 55., 57., 58., 59. oraz ności ruchu turystycznego oraz skali zagospodarowa- 61. W niniejszym opracowaniu priorytety te zostały nia turystycznego. uznane jako te, które są związane z poprawą atrak- Przeprowadzona analiza finansowania projektów cyjności turystycznej oraz zagospodarowania tury- realizowanych na obszarze gmin nadmorskich wska- stycznego obszarów. Nie odnotowano finansowania zuje na jego silne zróżnicowanie. Ogółem 32 gminy z priorytetu 55. „Promowanie walorów przyrodni- nadmorskie położone na terenie Pobrzeża Bałtyku czych”. zostały objęte dofinansowaniem 15 590 883 993 zł. Z tej Najwyższe kwoty dofinansowania projektów kwoty największe środki otrzymała gmina miejska z priorytetów, które dotyczyły poprawy atrakcyjności Gdańsk, w której zrealizowano projekty na łączną su- turystycznej i rozwoju zagospodarowania turystycz- mę 5 747 343 727 zł, co stanowiło 36,8% ogółu dofinan- nego, zaabsorbowano w gminach Gdańsk – było to sowania, jakim zostały objęte wszystkie gminy nad- 616 538 593 zł (47,2% wszystkich środków finanso- morskie Pobrzeża Bałtyku (rys. 1). Wśród pozostałych wych przeznaczonych na priorytet związany z popra-

48 „Turyzm” 2017, 27/1

Rys. 1. Wartość europejskiego dofinansowania projektów związanych z turystyką w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku Źródło danych do rys. 1–6: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego

Rys. 2. Średnie dofinansowanie projektów realizowanych z funduszy europejskich na jednego mieszkańca w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku

Rys. 3. Wartość środków finansowych z funduszy europejskich wykorzystanych w realizacji projektów związanych z poprawą atrakcyjności i zagospodarowania turystycznego w gminach Pobrzeża Bałtyku

wą atrakcyjności turystycznej oraz rozwojem zagos- (rys. 3). W sześciu z badanych gmin nadmorskich nie podarowania turystycznego w gminach nadmorskich stwierdzono uzyskania funduszy w ramach dofinan- Pobrzeża Bałtyku), Sopot – 292 133 743 zł (22,3%), sowania wspomnianych priorytetów. Były to gmi- Gdynia – 72 129 633 zł (5,5%), Rewal – 57 161 116 zł ny: Ustronie Morskie, Będzino, Darłowo, Postomino, (4,3%), gmina miejska Kołobrzeg – 44 242 243 zł (3,3%) Smołdzino oraz Hel. Niskie kwoty dofinansowania za- oraz w gminach Jastarnia Świnoujście i Międzyzdroje absorbowały gminy: Stegna, Władysławowo, Chocze-

Artykuły 49

Rys. 4. Udział procentowy dofinansowania na projekty związane z turystyką w kwocie dofinansowania ogółem projektów realizowanych w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku

Rys. 5. Średnia kwota dofinansowania projektów związanych z turystyką realizowanych w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku przypadająca na jednego turystę odwiedzającego odpowiednie gminy nadmorskie

wo oraz gmina wiejska Ustka, a najwyższe otrzymały: niki wskazują, że najwyższy odsetek dofinansowania gmina Gdańsk – 299 629 999 zł (49,4% ogółu dofinan- europejskiego projektów związanych z rozwojem tu- sowania europejskiego priorytetów związanych z po- rystyki charakteryzował gminy Międzyzdroje i Jastar- prawą atrakcyjności turystycznej oraz z rozwojem nia oraz gminę miejską Darłowo (rys. 4). W gminach zagospodarowania turystycznego w gminach nad- tych udział projektów dotyczących turystyki w skali morskich Pobrzeża Bałtyku) i Sopot – 107 633 909 zł dofinansowania europejskiego ogółem wynosił ponad (17,7%). Wysoki poziom dofinansowania europejskie- 40,0%. Wysoki poziom absorpcji funduszy europej- go charakteryzowały priorytety wspomagające tury- skich był także w gminie Rewal (38,2%) i gminie stykę w gminach: Gdynia, Jastarnia, Rewal, Świno- miejskiej Puck (35,3%); w gminach: Ustronie Morskie, ujście, Międzyzdroje i Darłowo oraz w gminie miej- Postomino, Choczewo, Smołdzino, Hel i Będzino nie skiej Kołobrzeg. odnotowano dofinansowania projektów związanych Aby móc ocenić rzeczywistą siłę absorpcji fun- z turystyką. Ponadto niewielki udział środków euro- duszy europejskich priorytetów mających wpłynąć na pejskich stwierdzono w gminach: Władysławowo, poprawę atrakcyjności turystycznej oraz rozwój zago- Stegna, Kosakowo, Świnoujście i w gminie wiejskiej spodarowania turystycznego, określono udział pro- Ustka. centowy dofinansowania projektów związanych z tu- Najwyższe kwoty na projekty wspomagające tury- rystyką w skali dofinansowania ogółem oraz oblicze- stykę w przeliczeniu na jednego turystę odwiedzające- nia średniej kwoty środków z priorytetów dotyczą- go gminę uzyskano w gminie wiejskiej Puck (2687 zł), cych poprawy atrakcyjności turystycznej i rozwoju w gminach: Sztutowo (1845 zł), Sopot (ok. 1699 zł), zagospodarowania turystycznego przypadającej na miejskiej Puck (1550 zł), a także Kamień Pomorski, jednego turystę odwiedzającego gminę. Uzyskane wy- Gdańsk, Krokowa i Kosakowo (rys. 5). Nie przyznano

50 „Turyzm” 2017, 27/1

środków z funduszy europejskich na projekty zwią- czego” (56.) oraz „Inne wsparcie na rzecz wzmoc- zane z poprawą atrakcyjności turystycznej oraz roz- nienia usług turystycznych” (57.). wojem zagospodarowania w gminach: Ustronie Mor- Niskie dofinansowanie gmin nadmorskich fundu- skie, Będzino, Darłowo – gmina wiejska, Postomino, szami z priorytetu: „Ochrona dziedzictwa przyrod- Smołdzino, Hel oraz Choczewo. Niskie finansowa- niczego” może by efektem dominacji na obszarze nad- nie dotyczyło gmin: Władysławowo, Ustka – gminy morskim typowej turystyki wypoczynkowej, przy miejska i wiejska, Krynica Morska i Stegna. Warto jed- mniejszym znaczeniu turystyki krajoznawczej oraz nocześnie dodać, że poziom przydzielanych środków przyrodniczej. Niewielki udział środków z priorytetu na tego rodzaju projekty był silnie skorelowany „Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycz- z intensywnością ruchu turystycznego w gminach. nych” może wynikać z faktu, że większość inwestycji Współczynnik korelacji Pearsona Wk osiągnął wartość w sektorze usług turystycznych w strefie nadmorskiej 0,82. Wyższe kwoty dofinansowania uzyskały gminy to inwestycje prywatne, realizowane bez dofinanso- o wyższej frekwencji turystów. Dowodzi to wysokiej wania z funduszy europejskich. aktywności samorządów w staraniach o dalszy rozwój turystyki i poprawę atrakcyjności turystycznej oraz zagospodarowania turystycznego. Dofinansowanie projektów dotyczących poprawy 4. WNIOSKI atrakcyjności turystycznej oraz rozwoju zagospodarowania turystycznego było objęte priorytetami: „Ochro- Analiza wykorzystania dofinansowania z funduszy na i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego” (56.), europejskich w gminach nadmorskich Pobrzeża Bał- „Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycz- tyku prowadzi do kilku wniosków. nych” (57.), „Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego” (58.), „Rozwój infrastruktury kulturalnej” 1. Dofinansowanie projektów realizowanych z udzia- (59.) oraz „Zintegrowane programy rewaloryzacji ob- łem środków z funduszy europejskich jest najwyż- szarów miejskich i wiejskich” (61). sze w największych gminach miejskich wybrzeża: aglomeracji trójmiejskiej, w Świnoujściu i Koło- brzegu. 2. Wykorzystanie funduszy europejskich na projekty dotyczące poprawy atrakcyjności turystycznej i rozwoju zagospodarowania turystycznego w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku jest silnie zróżnicowane. Obok dużych gmin, takich jak: Gdańsk, Gdynia czy Świnoujście, gdzie turystyka nie odgrywa dominującej roli, gminami o najwię- kszym dofinansowaniu projektów związanych z rozwojem turystyki są: Rewal, Jastarnia, Między- zdroje oraz Darłowo.

3. W wykorzystaniu dofinansowania funduszy europejskich na projekty dotyczące poprawy atrak- Rys. 6. Struktura wydatkowania środków finansowych cyjności turystycznej i zagospodarowania tury- z funduszy europejskich według priorytetów związanych stycznego zaznacza się przewaga gmin aglo- z turystyką w gminach nadmorskich Pobrzeża Bałtyku meracji trójmiejskiej, a także zachodniej części Pobrzeża Szczecińskiego i obszaru wschodniej Analiza struktury dofinansowania projektów zwią- części Pobrzeża Szczecińskiego oraz zachodniej zanych z poprawą atrakcyjności turystycznej i roz- części Pobrzeża Koszalińskiego. Najniższym po- wojem zagospodarowania turystycznego gmin nad- ziomem dofinansowania projektów związanych morskich Pobrzeża Bałtyku wskazuje, że największy z turystyką charakteryzują się gminy wschodniej udział w dofinansowaniu projektów związanych części Pobrzeża Koszalińskiego oraz zachodniej z turystyką miały priorytety: „Zintegrowane progra- i wschodniej części Pobrzeża Gdańskiego. my rewaloryzacji obszarów miejskich i wiejskich” (61.) 4. Istnieje duża korelacja między poziomem wyko- – 41% ogółu środków z dofinansowania, oraz „Ochro- rzystania środków finansowych z funduszy euro- na dziedzictwa kulturowego” (58.) i „Rozwój infra- pejskich i intensywnością ruchu turystycznego. struktury kulturalnej” (59.) – por. rys. 6. Znacznie mniej Gminy o wysokiej frekwencji turystycznej charak- projektów i mniejsze kwoty przeznaczono na reali- teryzują wysokie wskaźniki absorpcji środków zację priorytetów: „Ochrona dziedzictwa przyrodni- z funduszy europejskich.

Artykuły 51

BIBLIOGRAFIA

BUTOWSKI L., 2002, Finansowanie rozwoju turystyki ze środków Unii MIEDZIŃSKI M., 2011, Kołobrzeg jako centrum turystyki uzdrowis- Europejskiej. Poradnik dla samorządów terytorialnych i przedsię- kowo-wypoczynkowej po 20 latach przemian ustrojowych , [w:] biorców turystycznych , Polska Agencja Rozwoju Turystyki, Turystyka polska w latach 1989–2009 , B. Włodarczyk, B. Kra- Warszawa. kowiak, J. Latosińska (red.), „Warsztaty z Geografii Turyz- BUTOWSKI L., 2005, Finansowanie projektów turystycznych z fundu- mu”, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 115–126. szy strukturalnych Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie Wyż- PARZYCH K., 2012, Rola funduszy europejskich w podnoszeniu atrak- szej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej w Lublinie, Lublin– cyjności i rozwoju zagospodarowania turystycznego gmin nad- Warszawa, 189 ss. morskich województwa pomorskiego , „Ekonomiczne Problemy G WOSDZ K., MURZYN -KUPISZ M., 2010, Analiza wpływu inwestycji Turystyki”, 4, s. 267–281. w infrastrukturę kultury i turystyki dofinansowanych z funduszy STAWICKI 2009, Fundusze europejskie w gminach, Rozwój lokalny, strukturalnych na rozwój społeczno-gospodarczy poszczególnych wykorzystanie środków europejskich, rekomendacje dla samorzą- gmin/powiatów województwa śląskiego , Katowice. dów , Warszawa, 184 ss. KOŁODZIEJCZYK D., 2009, Fundusze unijne w budżecie samorządu SZWICHTENBERG A., 2006, Gospodarka turystyczna polskiego wyb- terytorialnego , [w:] Problemy ekonomii, polityki ekonomicznej rzeża , Wyd. Politechniki Koszalińskiej, Koszalin, 368 ss. i finansów publicznych , J. Sokołowski (red.), Prace Naukowe ŻUBER P., 1999, Gospodarka turystyczna w zagranicznych progra- Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, mach pomocowych , [w:] Gospodarka turystyczna po reformie tery- s. 111–117. torialnej organizacji kraju. Aspekt regionalny , UKFiT-PARR, KOWALCZYK A., 2000, Geografia turyzmu , PWN, Warszawa, 287 ss. Kraków. KUREK W., 2007, Turystyka , PWN, Warszawa, 541 ss. www.mrr.gov.pl; 15.12.2013. MEYER B., 2006, Zmiany w wielkości i strukturze bazy noclegowej w gminie Rewal w latach 1988–2002 , Zeszyty Naukowe Uni- Artykuł wpłynął: wersytetu Szczecińskiego, 439, „Ekonomiczne Problemy Tu- 21 kwietnia 2017 r. rystyki”, 6, s. 173–191. Zaakceptowano do druku: 29 czerwca 2017 r.