Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

jest też "sformatowanie" tych atrybutów dla zastosowania on aby niepewnie rozpoznane środowisko i formy geolo­ algorytmu MEGA-D w podobny sposób,jak to przedstawi­ giczne a priori opisywać bardzo pewnymi (zdeterminowany­ liśmy. Oczekiwać należy od reinterpretacji 3D, wydziele­ mi) funkcjami matematycznymi i bardzo kosztownymi nia i rozpoznania sytuacji geologicznych występowania pomiarami. facji z "rodziny" tych, które obecnie zawierają złoża Na wzór pracy neuronowych struktur biologicznych, ich węglowodorów, oraz ocenić przy pomocy MEGA-D, wiel­ zasad ewolucyjnego dostosowania się "najtańszym kosztem" kość prawdopodobieństwa ich występowania (w postaci do stawianych celów - współczesna infonnatyka daje mapy podobnej do ryc. 5). dodatkowe - nowe narzędzie badawcze. Ono nie zastępuje zdetenninowanego aparatu matematycznego geofizyki (odwzorowującego geometrię przestrzenną), Zakończenie metodologii i techniki geologicznej (wypełniających tą przestrzeń treścią geologiczną) lecz umożliwia jedynie stosować je w obsza­ Niedostępność sieci wieloatrybutowych pomiarów, nie tylko sejsmicznych 3D lecz geochemicznych, oraz kompo­ rach istotnych dla geologa, to jest stosować w sposób najbar­ zycji atrybutów: grawimetrycznych, magnetycznych, ter­ dziej racjonalny technicznie, ekonomicznie i intelektualnie. micznych, radiometrycznych itp., cyfrowych zdjęć spolaryzowanej/nie spolaryzowanej fali świetlnej o różnej Literatura długości (np. fragmentów zdjęć księżyca) - nie pozwoliła CZOGAŁA E. & PEDRYCZ W. 1985 - Elementy i metody teorii autorom podać przykłady poszukiwania lub badania zbiorów rozmytych. PWN. innych i w innych miejscach (nie naftowych) "śladowych" DZWINEL J. & DZWINEL K. 1996 - Strategia i taktyka zastoso­ obiektów "utopionych" w szumach informacyjnych. wania Systemu WEGA-D na Przedgórzu Karpat Polski. Gaz i Nafta, 6: 7- 12. Podane "naftowe" przykłady zastosowania software DZWINEL J. & DZWINEL K. 1995 - Mnogomiernyje elektromagnit­ MEGA-D (przy hardware MEGA-D zapewniającym mie­ nyje poiski uglewodorodow sistiemoj MEGA-D. International Geophi­ 2 sięczne rozpoznanie ok. 300 km powierzchni za cenę 3-15 sical Conference & Exposition (SEG, EAEG, EAGO), Juli, St. razy mniejszą od l km bieżącego profilu sejsmicznego 2D) Petersburg, Russia, 1: 35- 36. DZWINEL DZWINEL 1. & DZWINEL K. 1997 - Development są pouczające dla wyboru strategii "czas-koszt-efekt"w w., ofParallel Application for MEGA-D System for Oil and Gas Prospec­ kompleksie z sejsmiką 2D i 3D. Rozwój MEGA-D, jest ting. International Conference on High Performace Computing and poddawany publicznej profesjonalnej ocenie Komisji Kwa­ Networking HPCN'97, April, Vienna, Austria: 223-231. lifikacyjnych i uczestników najbardziej prestiżowych między­ GOLDBERG D. E. 1995 - Algorytmy genetyczne i ich zastosowanie. narodowych konferencji geofizycznych i informatycznych Wyd. Naukowo-Techniczne. OSOWSKI S. 1996 - Sieci neuronowe w ujęciu algorytmicznym. (Dzwinel & Dzwinel, 1996; Dzwinel & Dzwinel, 1997). Aktu­ Wyd. Naukowo-Techniczne. alny etap jego rozwoju przedstawia ta publikacja. MORYC W. 1992 - Budowa geologiczna utworów podłoża miocenu Podany algorytm ma ogólne zastosowanie. Nie wymaga w rejonie Sędziszów Młp . -Rzeszów i ich perspektywność. Nafta-Gaz, 9- 10: 205- 223 .

Młodoczwartorzędowe tarasy akumulacyjne i osady deluwialne w dolinie środkowej Wisły

Władysław Pożaryski*, Henryk Maruszczak**, Leszek Lindner***

Zebrane materiały potwierdzają zasadność wyróżnienia przez Pożaryskiego (1953, 1955) trzech systemów tarasów rzecznych w strejie przełomowego odcinka doliny Wisły. Najstarszy z nich, określony jako zespół tarasów wysokich (III), sięgający 18,5-13,5 m nad poziom rzeki, utworzył się w starszej i środkowej części stadiału głównego (leszczyńsko-pomorskiego) zlodowacenia wisły (około 33- 17 ka). Jego rozwój był synchroniczny z okresem akumulacji lessu młodszego górnego i osadów deluwialnych, które w 1953 r. wyodrębniono jako "piaski wysokiego zasypania". Następny z młodoplejstoceńskich systemów tarasowych, określony jako tarasy średnie (II) o wysokości 9,0-5,5 m, powstał w najmłodszej części stadiału głównego zlodowacenia (19-13 ka); jego ostateczne wykształcenie było synchroniczne z akumulacją cienkich, eolicznych utworów pokrywowych wyróżnionych w 1953 r.jako " lessy nadległe". Najmłodszy system tarasów rzecznych czyli zespół piaszczysto-madowych tarasów niskich (I) o wysokości 2,5-1,0 m powstał w holocenie.

Słowa kluczowe: wyżynypołudniowopolskie, dolina środkowej Wisły, młodszy czwartorzęd, lessy młodsze, osady rzeczne i deluwialne

Władysław Pożaryski, Henryk Maruszczak & Leszek Lindner - Late Quaternary river terraces and deluvial deposits in the Mid­ dle valley (Central ). Prz. Geol., 47: 808-812.

Summary. Collected data support the previous results ofPożaryski (1953,1955) who distinguished three river terraces in the Vistula Gap. The oldest, dejined as a set ofhigh terraces (III) at 18.5-13.5 m above a river level, were formed during the older and middle part ofthe Main (Leszno-Pomeranian) Stadia l ofthe Vistulian Glaciation (about 33-17 ka). A development ofthis set is synchronic with deposition ofthe

*Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4,00-975 Warszawa * *Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet M. Curie-Skodowskiej, ul. Akademicka 19,20-033 Lublin ***Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

808 Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

upper younger loess and deluvial deposits, distinguished in 1953 as "sands oj high accumulation n . The next Late Pleistocene terrace set, defined as the middle terraces (II) at 9. 0-5.5 m, were jormed during the younger part ojthe Main Stadia l ojthis glaciation (19 -13 ka) . Their final development was synchronie with deposition oj a thin mantle ojaeolian covering sediments, distinguished in 1953 as the "overlying n loess • The youngest set ojriver terraces, being the sandy-muddy low terraces (I) at 2.5-1.0 m, has developed in the Holocene. Key words: South Polish Uplands, Middle Vistula valley, Late Quaternary, younger loess, river and deluvial deposits

Przedmiotem pracy jest problem genezy i wieku niczych i kilkudziesięciu odsłonięć oraz wcześniej wyko­ młodo czwartorzędowych osadów dolinnych i stokowych nanych dla tego terenu około 100 oznaczeń wieku metodą w strefie przełomu Wisły przez wyżyny południowopol­ TL i prawie 10 oznaczeń wieku radiowęglowego wynika, skie (ryc. l). Badania osadów czwartorzędowych tego że wymieniony odcinek doliny Wisły należy do naj­ odcinka doliny Wisły mają stuletnią tradycję. Podsumowa­ dokładniej i najpełniej zbadanych pod względem stratygra­ nia wyników badań wykonanych w pierwszej połowie XX fii czwartorzędu w Polsce (ryc. 2). w. dokonał Pożaryski (1953, 1955), a podjętych w ostat­ W samej dolinie Wisły i na jej zboczach mamy tu do nich dziesięcioleciach dokonali Pożaryski, Maruszczak i czynienia ze żwirami i głazami skał skandynawskich, Lindner (1994) oraz Pożaryski i Kalicki (1995). pochodzących z rozmycia gliny zwałowej zlodowacenia Zgromadzone dawniej materiały geologiczne i gemor­ nidy (Pożaryski i in., 1994) oraz glinami zwałowymi pozo­ fologiczne, zostały wzbogacone wykonanymi ostatnio stawionymi przez lądolody trzech młodszych zlodowaceń : nowymi oznaczeniami wieku TL próbek osadów młodo­ l, san 2 () i odra (warta?). Gliny te są oddzielone p l ejstoceńskich, pobranych podczas badań terenowych od siebie osadami rzecznymi reprezentującymi interglacjał wiosną 1998 r., przy udziale dr J. Goździka z Uniwersytetu ferdynandowski oraz interglacjał wielki (mazowiecki sen­ Łódzkiego i dr S. Terpiłowskiego z Uniwersytetu M. su lato). Młodsze serie czwartorzędowe są reprezentowa­ Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Podjęcie badań, a także ne przez piaski i żwiry rzeczne z interglacjału lubawskiego datowań TL przez mgr 1. Kusiaka w Laboratorium Termo­ (lubelskiego) i eemskiego oraz lessy i osady stokowe z luminescencyjnym Zakładu Geografii Fizycznej i Paleoge­ okresu zlodowacenia wisły, a przede wszystkim przez osa­ ografii Uniwersytetu M.Curie-Skłodowskiej w Lublinie, zgodnie z wcześniej zaprezentowaną metodyką (Kusiak, dy trzech (I-III) głównych tarasów rzecznych, których 1997) - było możliwe dzięki oddelegowaniu do dyspozy­ akumulacja przypadała na młodszy plejstocen i holocen. cji autorów na dwa dni samochodu terenowego, a następnie udzieleniu niewielkiej dotacji pieniężnej przez Państwowy Osady m l odoczwartorzędowe Instytut Geologiczny, za co wyrażamy wdzięczność i podziękowanie Panu Dyrektorowi prof. dr hab. Sta­ Głównym celem naszych badań było możliwie nisławowi Speczikowi. dokładne ustalenie wieku dwóch systemów tarasów plej­ Z dotychczas zebranych materiałów geologicznych, w stoceńskich: wysokich (III) 18,5-13,5 m i średnich (II) 9,0 tym w szczególności opracowania kilkuset otworów wiert- - 5,5 m oraz tarasów holoceńskich (I) 2,5-1,0 m, wyróżnio­ nych i opracowanych tu przez Pożaryskiego (1947-1950,

Tab. 1. Tabela stratygraficzna młodszego czwa rtorzędu w przełomie Wisły przez wyżyny południowopolskie

Wiek Osady Procesy ka holocen mady, torfy i piaski rzeczne akumulacja tarasów niskich I 10 .0 ;::l o w I-< gleby kopalne ,.-"l. ' ~ ;::l o ,.-"l

809 Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

tarasy niskie (I) 1955), a także określenie ich stosunku do utworów D low terraces (I) stokowych sygnowanych w pracy Pożaryskiego tarasy średnie (II) D middle terraces (II) (1953) jako "piaski wysokiego zasypania". tarasy wysokie (III) Oprócz tego celem podjętych badań było uzyska­ high terraces (III) nie danych dotyczących utworów pylasto-piasz­ ",.,...- krawędzie doliny val/eyedges czystych, które były opisywane w pracach z 1953 wyżynny obszar pozadolinny i 1955 r. jako "lessy nadległe". upland W celu rozwiązania tych zagadnień dokonano środkowoplejstoceńskie tarasy kopalne (pogrzebane), ponownej analizy i opróbowania osadów stoko­ przykryte przez gliny zwałowe zlodowacenia odry i warty? wych oraz budujących tarasy wysokie (III) w Middle Pleistocene buried terraces, odsłonięciu Dębno, położonym na lewym brzegu mantled with til/s ot the Odranian and Wartanian(?) Glaciations doliny Wisły między Annopolem i Ożarowem • cytowane profile (ryc. l ). Osady te zostały szczegółowo opisane cites boreholes przez Pożaryskiego (1953, 1955) jako lessy (ryc. rzeki rivers 2) przykryte piaskami bez śladów uławicenia, ale z bardzo małą domieszką żwirów. W niżej położonej (wschodniej) części odsłonięcia E w Dębnie budują one najwyższą partię tarasów wysokich osiągających tu 0,5 km szerokości i wznoszących się około 18,5- 13,5 m nad poziom rzeki. Z "piasków wysokiego zasypania" tego tarasu, w miejscu położonym między zabudowa­ niami południowej części wsi Dębno, pobrano próbkę, której wiek TL określono na 16 ± 2 ka (Lub - 3511). Akumulację piasków tworzących Krlipianl O 5km z jednej strony potwierdza daty otrzymane dla - - - rejonu Dębna, a z drugiej strony odpowiada inter­ wałowi młodszego Ryc. 1. Główne elementy rzeźby w przełomie Wisły przez wyżyny południo­ akumulacji lessu górnego w wopolskie interpretacji Maruszczaka (1991). Argumentem Fig. 1. Main landforms in the Vistula Gap of the South Polish Uplands potwierdzającym synchroniczność akumulacji "piasków wysokiego zasypania" i lessu młodszego górnego są pojawiające się w obu tych osadach, w

810 Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

torfy, gytie i namuły organiczne wiek sedymentacji osadów (w tys. lat) ~ zlodowacenia wisły G]) określony metodą TL i 14C (w kółku) peat, gyttja and organie mud 25 age ot deposition (in ka), ot the Vistulian G/aciation TL and radiocarbon dated (in circle).

lessy młodsze dolne i środkowe mady i piaski tarasów niskich (I) zlodowacenia wisły ~ holoceńskich lower and middle younger loesses muds and sands ot the low terraces (I), ot the Vistulian G/aciation Holocene

piaski i żwiry rzeczne piaski i mułki rzeczne tarasów niskich (I) ~ interglacjału lubawskiego (lubelskiego) i eemskiego f":':':' : ~ holoceńskich ~ f/uvial sands and gra vel . .:.::-::.::.: f/uvial sands and silts otthe low terraces (I), ot the Lubavian (Lublinian) and Eemian Interglacial Holocene

gliny zwałowe i piaski wodnolodowcowe pokrywowe utwory eoliczne (= "lessy nadległe") G7J3i zlodowacenia odry i warty? rrrrmmm zlodowacenia wisły Wd:J1 til/s and glacif/uvial sands LW.LlJllllll covering aeolian deposits (= "overlying loess'J ot the Odranian and Wartanian(?) G/aciafions ot the Vistulian G/aciation

piaski i mułki rzeczne piaski i mułki rzeczne tarasów średnich (II) G-'----c ~ j interglacjału wielkiego (mazowieckiego sensu lato) ~.:.....-:. g zlodowacenia wisły :-_--:-:_ . f/uvial sands and gravels _-_ f/uvial sands and silts ot the middle terraces (II) ot the Great Interglacial (Mazovian sensu lato) ot the Vistulian G/aciation

gliny zwałowe lessy młodsze górne zlodowacenia san 2 zlodowacenia wisły fil/s upper younger loess ot the Sanian 2 G/aciation ot the Vistulian G/aciation

żwiry i piaski rzeczne piaski deluwialne (= "piaski wysokiego zasypania") ~ inte~glacjału ferdynandowskiego i starsze r~'§ zlodowacenia wisły ~ f/uvlal gravel and sands ...... deluvial sands (= "sands ot high accumulation'J ot the Ferdynandovian Interglacial and older ot the Vistulian G/aciation

gliny zwałowe zwietrzeliny i pokrywy gruzowe zlodowacenia san 1 17t>.

piaski i mułki rzeczne tarasów wysokich (III) margle i opoki kredowe zlodowacenia wisły Cretaceous marls and gaizes f/uvial sands and silts ot the high terraces (III) ot the Vistulian G/aciation

Ryc. 2. Syntetyczny przekrój geologiczny osadów czwartorzędowych w przełomie Wisły przez wyżyny południowopolskie Fig. 2. Synthetic geologie section ofthe Quatemary sediments in the Vistula Gap ofthe South Polish Uplands ich warstwach spągowych , ślady zaburzeń kongeliflukcyj­ Górą Puławską (w spągu piasków deluwialnych) i w Par­ nych i krioturbacji. Ślady te zachowane są w rejonie Dębna i chatce - w spągu najmłodszego lessu (Pożaryski, 1953; opisane jako spływy soliflukcyjne rumoszu i zwietrzeliny Pożaryski i in., 1994). margli i opok kredowych (ryc. 2) oraz w Adamówce pod

811 Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 9, 1999

Przedstawione wyniki datowań TL "piasków wysokie­ 1998) dowodzą, że młodoplejstoceńska historia rozwoju go zasypania" upoważniać mogą do stwierdzenia, że opisywanego odcinka przełomu Wisły przez wyżyny leżące pod nimi lessy (ryc. 2) winny być uznane jako lessy południowopolskie jest wyrażona z jednej stronyakumu­ młodsze (środkowe i dolne) z okresu zlodowacenia wisły. lacją i rozmywaniem lessów zlodowacenia wisły oraz roz­ W analizowanym odcinku doliny Wisły podobną sytuację wojem procesów stokowych (głównie deluwialnych), a z stwierdzono w licznych odsłonięciach i wierceniach w pro­ drugiej strony formowaniem systemu wysokich (III) i śred­ filach tarasów wysokich, na całej długości przełomu nich (II) tarasów rzecznych. (W.Pożaryski 1953). W wierceniach zlokalizowanych w Zachowane na zboczach doliny dziesiątki odsłonięć Pawłowskiej Woli, Janowcu i Józefowie lessy te spoczywają dokumentują tu obecność 3--4 głównych poziomów lessów na osadach rzecznych zaliczanych do interglacjału lubaw­ młodszych (najniższych, dolnych, środkowych i górnych), skiego (lubelskiego) i eemskiego (Pożaryski i in., 1994). oddzielonych glebami interstadialnymi, któryp1 w sytu­ W celu określenia relacji wiekowych między "piaska­ acjach dolinnych odpowiadają piaski rzeczne z wkładkami mi wysokiego zasypania" i lessami z okresu zlodowacenia mułków, torfów i gytii z interstadiału gniewu (dawniej wisły istotne znaczenie ma także datowanie metodą TL konińskiego) oraz piaski rzeczne z wkładkami mułków lessów z profilu Kwaskowa Góra koło Kazimierza (ryc. 1). odnoszone do interstadiału grudziądza (tab. 1). Odpowied­ Pobrane w tym profilu próbki (z warstwy 4 wg Pożaryskie­ nikiem czasowym akumulacji lessów młodszych górnych go, 1953), odpowiadają interstadialnej glebie kopalnej (33-17 ka) są rozwijające się w czasie stadiału głównego Gi/LMs (patrz Maruszczak, 1991). Wiek TL dolnej z tych procesy stokowe warunkujące akumulację piasków i próbek wynosi 32 ± 4 ka (Lub - 3502), a górnej 33 ± 3,6 ka mułków deluwialnych określanych przez Pożaryskiego (Lub - 3501). Daty te potwierdzają interpretację Marusz­ (1953) mianem "piasków wysokiego zasypania". Ich aku­ czaka (1991), że gleba ta oddziela less młodszy środkowy mulacja, dokumentująca także ówczesne warunki perygla­ od lessu młodszego górnego. Porównanie tych dat z omó• cjalne, współwystępowała z procesami budowania tarasów wionymi faktami umacnia nasz pogląd, że w rejonie Kazi­ wysokich (III), sięgających 18,5-13,5 m nad poziom Wisły. mierza mamy do czynienia także z lessem młodszym Młodsza część stadiału głównego (19-13 ka) zlodowa­ środkowym oraz lessem młodszym dolnym (Konecka-Be­ cenia wisły, to ostatnie już fazy działalności plejstoceńskiej tley & Maruszczak, 1976). Lessy te są przeważnie war­ wyrażającej się początkowo akumulacją cienkich "lessów stwowane, wapniste lub bezwapienne i zawierają faunę nadległych" a następnie (lub jednocześnie) formowaniem zimnolubnych kręgowców. Poza Kwaskową Górą są one powierzchni tarasów średnich (II) o wysokości 9,0-5,5 m dobrze odsłonięte zwłaszcza w Parchatce oraz w Dębnie w nad poziom Wisły . Na holocen (od około 10 tys. lat do dziś) krawędzi wąwozu drogowego (Pożaryski i in., 1994). Dla przypadało budowanie powierzchni tarasów niskich (I) o profilu Parchatka "Łachów Dół" stratygrafię lessów wysokości 2,5-1,0 m nad poziom Wisły. młodszych opracował w latach 1991-1993 Maruszczak (Pożaryski i in., 1994 str. 37). Literatura Między Parchatką i Bochotnicą zachowana jest wąska BIELECKA M. 1966 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski listwa tarasów wysokich (ryc. l ), wznosząca się 13 m nad 1 : 50 000, ark. Zawichost (856). Inst. GeoI. poziom Wisły (Pożaryski 1953). Cokół tych tarasów stano­ DOWGIAŁŁO W.D. 1982 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski wią piaski, zapewne z interglacjału mazowieckiego s. lato 1 : 50000, ark. Kazimierz Dolny (746). Inst. GeoI. zaś sam taras budują lessy młodsze warstwowane i wapni­ DOWGIAŁŁO WD. 1991 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski l : 50000, ark. Opole Lubelskie (783). Inst. GeoI. ste, a w stropie bezwapienne z wkładkami żwiru i rumoszu KONECKA-BETLEY K. & MARUSZCZAK H. 1976 - Analiza pale­ skał węglanowych. Jest to najprawdopodobniej less namy­ opedologiczna lessów z Kazimierza nad Wisłą. BiuI. Inst. GeoI., 297, ty, zboczowy; być może odpowiada on wiekowo "piaskom 185- 209. wysokiego zasypania". Źródłem jego pochodzenia mogły KUSIAK J. 1997 - Nowe oznaczenia wieku TL przy zastosowaniu fil­ trów optycznych. Prz. GeoI., 45: 1008- 10 11. być tu pokrywy lessu młodszego środkowego. MARUSZCZAK H. 1968 - Przebieg zjawisk w strefie peryglacjalnej Wyniki te, w powiązaniu z datami TL uzyskanymi dla ostatniego zlodowacenia w Polsce. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74: "piasków wysokiego zasypania" z rejonu Dębna, zdają się 157-200. MARUSZCZAK H. 1991 - Zróżnicowanie stratygraficzne lessów dowodzić, że ich akumulacja trwała zapewne od ok. 33 ka polskich. [W:] H.Maruszczak (red.), Podstawowe profile lessów w do 19-17 ka, a więc przypadała na środkową część stadiału Polsce: A.13- A.35. UMCS, Lublin. głównego (ryc. 3). Młodsze od tych "piasków" pokrywowe POŻARYSKI W 1947-1950 - Mapa geologiczna doliny Wisły ijej utwory pylasto-piaszczyste ("less nadległy") osadzały się tu otoczenia na odcinku między Zawichostem i Puławami, 1 : 25 000. CAG Państw. Inst. GeoI., nr arch. 4433/43-47. ok. 17-13 ka, a więc zgodnie z opinią Pożaryskiego (1955) POŻARYSKI W 1953 - Plejstocen w przełomie Wisły przez wyżyny ich akumulacja wiązała się ze schyłkiem plejstocenu. Fakt południowe . Pr. Inst. GeoI., 9: 1- 134. ten znajduje potwierdzenie w postaci wieku radiowęglowe­ POŻARYSKI W 1955 - Osady rzeczne w przełomie Wisły przez go młodszych torfów z Lucimi datowanych na 11,0 ± 0,13 wyżyny południowe . Pr. Inst. GeoI., 12c: 1- 96. POŻARYSKI W & KALICKI T. 1995- Evolution ofthe gap section of ka (Pożaryski & Kalicki, 1995). the Vistula Valley in the Late Glacial and Holocene. [W:] Evolution of the Vistula river valley part V. Geograph. Stud., Spec. Issue, 8: 111 - 137. Uwagi końcowe POŻARYSKI W., MARUSZCZAK H. & LINDNER L. 1994 - Chro­ nostratygrafia osadów plejstoceńskich i rozwój doliny Wisły Środko­ wej ze szczególnym uwzględnieniem przełomu przez wyżyny Przedstawione materiały, a także wyniki prac kartogra­ południowopolskie. Pr. Państw . Inst. GeoI., 147: 1- 58. ficzno-geologicznych przeprowadzonych przez innych ŻARSKI M. 1998 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski autorów (Bielecka, 1966; Dowgiałło, 1982, 1991; Żarski, 1 : 50 000, ark. Puławy (710). Państw. Inst. GeoI.

812