Common Report on Air Quality in the Black Triangle Region 2001

Spoleèná zpráva o kvalitì ovzduší v oblasti Èerného trojúhelníku v roce 2001

Gemeinsamer Bericht zur Luftqualität im Schwarzen Dreieck 2001

Wspólny raport o jakoœci powietrza w obszarze Czarnego Trójk¹ta w 2001 roku Impress participating agencies: »esk˝ hydrometeorologick˝ ˙stav (»HM⁄), WojewÛdzki Inspektorat Ochrony årodowiska we Wroc≥awiu (WIOå), S‰chsisches Landesamt f¸r Umwelt und Geologie (LfUG), Umweltbundesamt (UBA)

Autors: Jan Abraham, Frank Berger, RÛøa Ciechanowicz-Kusztal, Graøyna Jod≥owska-Opyd, Dagmar Kallweit, Josef Keder, Waldemar Kulaszka, Ji¯Ì Nov·k

Source of cover: Wies≥awa Morawiak, Artur Krajewski

Photo: Janusz Moniatowicz

Technical revision: JanAbraham, Evûen»ern˝

Sources of data: »HM⁄, WIOå, LfUG, UBA, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wroc≥awiu (IMGW), Urzπd Marsza≥kowski we Wroc≥awiu (UM)

This report is also available in pdf-format via CD-ROM and via Internet: URLs: Czech: www.env.cz German: www.umweltbundesamt.de www.umwelt.sachsen.de/lfug Polish: www.jgora.pios.gov.pl/wwm.htm

Sources of financing: WIOå NFOåiGW (Narodowy Fundusz Ochrony årodowiska i Gospodarki Wodnej) »HM⁄ UBA

ISBN 80-86-690-02-4

EditionI. Issue 300 copies. Format A4.

Printed on recycled paper

Printed at: EnviTypo Prague INTRODUCTION ...... 6 ⁄VOD ...... 6

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE 1. GEOGRAFICK…, EKONOMICK… CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE A KLIMATICK… PODMÕNKY V OBLASTI REGION ...... 12 »ERN…HO TROJ⁄HELNÕKU ...... 12 1.1 DESCRIPTION OF THE BLACK 1.1 POPIS SYST…MU MONITOROV¡NÕ TRIANGLE AIR MONITORING OVZDUäÕ V »ERN…M SYSTEM ...... 12 TROJ⁄HELNÕKU ...... 12 1.2 CLIMATE AND GEOGRAPHICAL 1.2 KLIMATICK… A GEOGRAFICK… CONDITIONS ...... 16 PODMÕNKY ...... 16

2. AIR QUALITY STANDARDS ...... 24 2. NORMY KVALITY OVZDUäÕ ...... 24 2.1 CZECH REPUBLIC ...... 24 2.1 »ESK¡ REPUBLIKA ...... 24 2.2 GERMANY ...... 28 2.2 NÃMECKO ...... 28 2.3 POLAND ...... 30 2.3 POLSKO ...... 30 2.4 EUROPEAN COMMUNITIES ...... 36 2.4 EVROPSK¡ SPOLE»ENSTVÕ ...... 36

3. CHARACTERISTICS OF THE AMBIENT 3. CHARAKTERISTIKA KVALITY AIR QUALITY ...... 40 OVZDUäÕ ...... 40 3.1 EMISSION TENDENCIES ...... 40 3.1 V›VOJ EMISÕ ...... 40 3.2 CHANGES IN AIR POLLUTION 3.2 ZMÃNY ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ 1996ñ2001 ...... 44 V OBDOBÕ LET 1996ñ2001 ...... 44 3.3 AIR POLLUTION IN THE BLACK 3.3 ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ V OBLASTI TRIANGLE REGION IN 2001 »ERN…HO TROJ⁄HELNÕKU WITH REFERENCE TO EUROPEAN V ROCE 2001 S OHLEDEM NA NORMY COMMUNITIES ...... 50 EVROPSK›CH SPOLE»ENSTVÕ .....50 3.3.1 Annual mean concentrations .....52 3.3.1 RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace .....52 3.3.2 Values of 98 percentiles ...... 54 3.3.2 Hodnoty 98. percentil˘ ...... 54 3.3.3 Ozone limit value for the protection 3.3.3 MeznÌ hodnota ozonu pro ochranu of vegetation(92/72 EWG) ...... 56 vegetace (92/72 EWG) ...... 56

3.3.4 Heavy metals inPM 10 ...... 58 3.3.4 TÏûkÈ kovy v PM10 ...... 58 3.3.5 Wet deposition ...... 58 3.3.5 Mokr· depozice ...... 58 3.3.6 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons 3.3.6 PolycyklickÈ aromatickÈ uhlovodÌky (PAH) and benzene ...... 62 (PAH) a benzen ...... 62 3.3.6.1 Polycyclic Aromatic 3.3.6.1 PolycyklickÈ aromatickÈ Hydrocarbons (PAH) .....62 uhlovodÌky (PAH) ...... 62 3.3.6.2 Benzene ...... 70 3.3.6.2 Benzen ...... 70 3.4 AIR POLLUTION EPISODES 3.4 EPIZODY ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ IN THE BLACK TRIANGLE REGION V OBLASTI »ERN…HO IN 2001...... 92 TROJ⁄HELNÕKU V ROCE 2001 .....92 3.4.1 Summer smog episode ...... 92 3.4.1 LetnÌ smogov· epizoda ...... 92

3.4.2 Maximum concentration of SO2 3.4.2 Maxim·lnÌ koncentrace SO2 inwintertime ...... 98 v zimnÌm obdobÌ ...... 98

4. INTERLABORATORY 4. MEZILABORATORNÕ EXERCISES ...... 106 ZKOUäKY ...... 106

5. SUMMARY AND CONCLUSIONS .....112 5. SHRNUTÕ A Z¡VÃRY ...... 112

6. RECOMMENDATIONS 6. DOPORU»ENÕ PRO DALäÕ PR¡CI ....116 FOR FURTHER WORK ...... 116

LIST OF FIGURES ...... 120 SEZNAM OBR¡ZKŸ ...... 120

LIST OF TABLES...... 124 SEZNAM TABULEK ...... 124 EINF‹HRUNG ...... 7 WST P ...... 7

1. GEOGRAPHIE, WIRTSCHAFT 1. WARUNKI GEOGRAFICZNE, UND KLIMATISCHE BEDINGUNGEN EKONOMICZNE I KLIMATYCZNE IM SCHWARZENDREIECK ...... 13 W REGIONIE CZARNEGO TR”JK•TA . . 13 1.1 BESCHREIBUNG DES LUFT‹BER- 1.1 OPIS SYSTEMU MONITORINGU WACHUNGSSYSTEMS DES POWIETRZA CZARNY SCHWARZEN DREIECKS ...... 13 TR”JK•T ...... 13 1.2 KLIMA UND GEOGRAPHIE ...... 17 1.2 WARUNKI KLIMATYCZNE I GEOGRAFICZNE ...... 17

2. LUFTQUALITƒTSSTANDARDS ...... 25 2. NORMY JAKOåCI POWIETRZA ...... 25 2.1 TSCHECHISCHE REPUBLIK ...... 25 2.1 REPUBLIKA CZESKA ...... 25 2.2 DEUTSCHLAND ...... 29 2.2 NIEMCY ...... 29 2.3 POLEN ...... 31 2.3 POLSKA ...... 31 2.4 EUROPƒISCHE GEMEINSCHAFTEN . . 37 2.4 WSP”LNOTY EUROPEJSKIE ...... 37

3. BESCHREIBUNG 3. CHARAKTERYSTYKA JAKOåCI DER LUFTQUALITƒT ...... 41 POWIETRZA ...... 41 3.1 ENTWICKLUNG DER EMISSIONEN . . . 41 3.1 TENDENCJE EMISJI ...... 41 3.2 ENTWICKLUNG 3.2 ZMIANY ZANIECZYSZCZENIA DER LUFTQUALITƒT 1996 BIS 2001 . . 45 POWIETRZA 1996ñ2001 ...... 45 3.3 DIE LUFTQUALITƒT 3.3 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA IM SCHWARZEN W REGIONIE CZARNEGO TR”JK•TA DREIECK 2001 IN BEZUG W ROKU 2001 W ODNIESIENIU AUF DIE EU-WERTE ...... 51 DO NORM UNII EUROPEJSKIEJ .....51 3.3.1 Jahresmittelwerte ...... 52 3.3.1 årednie roczne stÍøenia ...... 52 3.3.2 98-Perzentile ...... 54 3.3.2 Wartoúci 98 percentyli ...... 54 3.3.3 Ozon-Schwellenwert zum Schutz 3.3.3 WartoúÊ graniczna ozonu der Vegetation ...... 56 dla ochrony roúlin (92/72/EWG) . . . 56

3.3.4 Schwermetallgehalte im PM10-Staub . 59 3.3.4 Metale ciÍøkie w PM10 ...... 59 3.3.5 Nasse Deposition ...... 59 3.3.5 Depozycja mokra ...... 59 3.3.6 Polyzyklische aromatische Kohlen- 3.3.6 Wielopierúcieniowe wÍglowodory wasserstoffe (PAK) und Benzol . . . 63 aromatyczne (WWA) i benzen ....63 3.3.6.1 Polyzyklische Aromatische 3.3.6.1 Wielopierúcieniowe wÍglowo- Kohlenwasserstoffe (PAK) . . 63 dory aromatyczne (WWA) . . 63 3.3.6.2 Benzol ...... 71 3.3.6.2 Benzen ...... 71 3.4 BELASTUNGSEPISODEN F‹R 3.4 EPIZODY ZANIECZYSZCZENIA DAS JAHR 2001 IM GEBIET POWIETRZA W REGIONIE CZARNEGO DES SCHWARZEN DREIECKS ...... 93 TR”JK•TA W 2001 ROKU ...... 93 3.4.1 Sommersmogepisoden ...... 93 3.4.1 Letni epizod smogowy ...... 93

3.4.2 Maximale SO2-Konzentrationen 3.4.2 Maksymalne stÍøenia SO2 imWinter...... 99 w okresie zimowym ...... 99

4. INTERKALIBRIERAKTIVITƒTEN ....107 4. POR”WNANIA MI DZYLABORATORYJNE ...... 107

5. ZUSAMMENFASSUNG 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ...... 113 UND SCHLUSS FOLGERUNGEN .....113

6. EMPFEHLUNGEN F‹R DIE WEITERE 6. ZALECENIA DOTYCZCE ARBEIT ...... 117 PRZYSZ£EJ PRACY ...... 117

VERZEICHNIS DER ABBILDUNGEN ....121 SPIS RYSUNK”W ...... 121

VERZEICHNIS DER TABELLEN ...... 125 SPIS TABEL ...... 125

INTRODUCTION ⁄VOD

Problems concerning air pollution in the ProblÈmy t˝kajÌcÌ se zneËiötÏnÌ ovzduöÌ Black Triangle region (covering Northern v oblasti b˝valÈho »ernÈho troj˙helnÌku (za- Bohemia, part of Lower Silesia and Saxony) hrnujÌcÌ severnÌ »echy, Ë·st DolnÌho Slezska a could be best solved ina trilateral approach, Saska) by bylo moûno vzhledem k jejich p¯es- due to their transboundary nature. Recognising hraniËnÌmu charakteru nejlÈpe ¯eöit t¯Ìstrann˝m this, the ministers of environment of Czecho- p¯Ìstupem. To si uvÏdomili minist¯i ûivotnÌho slovakia, Germany and Poland signed in June prost¯edÌ »eskoslovenska, NÏmecka a Polska 1991 a jointdeclarationoncooperationin a v Ëervnu 1991 podepsali spoleËnÈ prohl·öenÌ solving environmental problems in the Black o spolupr·ci p¯i ¯eöenÌ problematiky ûivotnÌho Triangle.The EuropeanCommissionwas invited prost¯edÌ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku. Evrop- to be the fourth partner in this initiative and to sk· komise byla p¯izv·na, aby se stala Ëtvrt˝m assist the region financially. Since then the partnerem tÈto iniciativy a poskytla oblasti fi- PHARE Black Triangle Project has provided nanËnÌ podporu. Z projektu PHARE »ern˝ troj- more than13 millionECU, mostly onsmall ˙helnÌk jiû bylo vynaloûeno vÌce neû 13 mi- demonstration projects directed at improving lion˘ ECU, vÏtöinou na malÈ uk·zkovÈ pro- the environmental quality in the Czech and jekty smÏ¯ujÌcÌ ke zlepöenÌ kvality ûivotnÌho Polish part of the Black Triangle (BT). This prost¯edÌ v ËeskÈ a polskÈ Ë·sti »ernÈho troj- was a small contribution to substantial efforts ˙helnÌku (BT). Jednalo se o mal˝ p¯ÌspÏvek of the three national governments and industry k v˝znamnÈmu ˙silÌ vöech t¯Ì n·rodnÌch vl·d that have resulted in a significant improve- a pr˘myslovÈho sektoru, kterÈ vedlo ke znaË- ment of air and water quality in the Black nÈmu zlepöenÌ kvality ovzduöÌ a vody v oblasti Triangle region. »ernÈho troj˙helnÌku. At the end of March 2000 the representa- Z·stupci ministerstev ûivotnÌho prost¯edÌ tives of the Ministries of the Environment of NÏmecka, Polska a »eskÈ republiky se znovu Germany, Poland and the Czech Republic met seöli koncem b¯ezna 2000 na region·lnÌ kon- again at the regional conference in Dresden ferenci v Dr·ûÔanech a dohodli se na pokra- and decided on the continuation of the success- Ëov·nÌ ˙spÏönÈ t¯ÌstrannÈ spolupr·ce. S ohle- ful trilateral ongoing co-operation. With the dem na ukonËen˝ program PHARE je spolu- finished PHARE program, co-operation is de- pr·ce prozatÌm zajiöùov·na pracovnÌ skupinou termined for the time being by a high-ranking na nejvyööÌ ˙rovni, pozdÏji jejÌ ˙lohu p¯evezme working group and later by a group of autho- skupina povÏ¯en˝ch koordin·tor˘ jmenova- rised co-ordinators, designated by the respec- n˝ch jednotliv˝mi zemÏmi. V budoucnu budou tive country. In the future the activities will be Ëinnosti urËov·ny siln˝mi region·lnÌmi z·jmy characterised by strong regional relevance and a budou pokud moûno samofinancov·ny jed- will be self-financed by the countries and re- notliv˝mi zemÏmi a regiony. gions as far as possible. HlavnÌm hmatateln˝m v˝sledkem projektu The main tangible achievement of the Black »ern˝ troj˙helnÌk bylo z¯ÌzenÌ SpoleËnÈho sys- Triangle Project so far was the establishment and tÈmu sledov·nÌ kvality ovzduöÌ (JAMS) a jeho operation of the Joint Air Monitoring System uvedenÌ do provozu. SystÈm tvo¯Ì p¯ibliûnÏ (JAMS) which consists of about 40 monitoring 40 monitorovacÌch stanic. T¯Ìstrann˝ Protokol stations. The trilateral Protocol on Air Quality o v˝mÏnÏ ˙daj˘ o ËistotÏ ovzduöÌ, podepsan˝ Data Exchange signed on 17 September 1996 17. z·¯Ì 1996, umoûnil mezi t¯emi partner- enabled effective exchange of data among the sk˝mi zemÏmi efektivnÌ v˝mÏnu dat. Spolu- three partner countries. The JAMS cooperation pr·ce v r·mci JAMS je podporov·na t¯Ìstran- is supported by a trilateral Working Group con- nou pracovnÌ skupinou sloûenou ze z·stupc˘ sisting of representatives of the Czech Hydro- »eskÈho hydrometeorologickÈho ˙stavu, Sas- meteorological Institute, Saxon State Authority kÈho zemskÈho ˙¯adu pro ûivotnÌ prost¯edÌ for the Environment and Geology, Dresden; a geologii v Dr·ûÔanech, SpolkovÈho ˙¯adu Federal Environmental Agency, Berlin and pro ûivotnÌ prost¯edÌ v BerlÌnÏ a VojvodskÈho

6 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 EINF‹HRUNG WST P

Die Probleme der Luftverschmutzung in der Problemy dotyczπce zanieczyszczenia po- Regiondes ehemals SchwarzenDreiecks (Nord - wietrza w regionie Czarnego TrÛjkπta, obej- bˆhmen und Teile Niederschlesiens und Sach- mujπcego pÛ≥nocnπ BohemiÍ, czÍúÊ Dolnego sens) konnten wegen ihrer grenz¸berschreit- ålπska i SaksoniÍ, mog≥y byÊ najlepiej roz- endenNaturam bestenineinemtrilateralen wiπzane przy trÛjstronnym podejúciu, stosownie Ansatz gelˆst werden. Dieses erkennend hatten do ich transgranicznego charakteru. Uznajπc die Umweltminister der Tschechoslowakei, to, ministrowie ochrony úrodowiska Czecho- Deutschlands und Polens im Juni 1991 eine s≥owacji, Niemiec i Polski podpisali w czerwcu gemeinsame Erkl‰rung zur Zusammenarbeit 1991 roku wspÛlnπ deklaracjÍ o wspÛ≥pracy bei der LˆsungvonUmweltproblemenim przy rozwiπzywaniu problemÛw dotyczπcych Schwarzen Dreieck unterzeichnet. Die Euro- úrodowiska w Czarnym TrÛjkπcie. Komisja p‰ische Kommission wurde eingeladen, als Europejska zosta≥a zaproszona jako czwarty vierter Partner an dieser Initiative teilzunehmen partner do tej inicjatywy i do udzielenia finan- und die Region finanziell zu unterst¸tzen. Seit- sowej pomocy Regionowi. Od chwili powsta- dem stellte das PHARE Projekt ÑSchwarzes nia Projekt PHARE Czarny TrÛjkπt dostarczy≥ Dreieckì mehr als 13 Millionen ECU zur Ver- ponad 13 milionÛw ECU przede wszystkim na f¸gung, welche vornehmlich kleinen Demon- ma≥e projekty demonstracyjne, skierowane na strationsprojekten zur Verbesserung der Umwelt- poprawÍ jakoúci úrodowiska w czeskiej i pol- qualit‰t im tschechischen und polnischen Teil skiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta (BT). By≥ to des SchwarzenDreiecks zugute kamen.Dieses ma≥y wk≥ad do istotnych wysi≥kÛw trzech war einkleinerBeitrag zu densubstanziellen rzπdÛw krajowych i przemys≥u, dziÍki ktÛrym Anstrengungen der drei nationalen Regierungen nastπpi≥a znaczna poprawa jakoúci powietrza und der Wirtschaft, welche zu einer signifikanten i wody w regionie Czarnego TrÛjkπta. Verbesserung der Luft- und Wasserqualit‰t in Pod koniec marca 2000 roku przedstawi- der Regionf¸hrten. ciele Ministerstw årodowiska Niemiec, Polski Ende M‰rz 2000 trafen sich erneut die i Republiki Czeskiej spotkali siÍ ponownie na Vertreter der Umweltministerien Deutschlands, konferencji regionalnej w Dreünie i podjÍli Polens und der Tschechischen Republik auf der decyzjÍ o kontynuacji owocnej, trÛjstronnej Regionalkonferenz in Dresden und sprachen wspÛ≥pracy. Po zakoÒczeniu programu PHARE sich einhellig f¸r die Fortf¸hrung der begon- wspÛ≥praca jest prowadzona przez wysoko nenenerfolgreichentrilateralenKooperationaus. wyspecjalizowanπ grupÍ roboczπ, a nastÍpnie Mit dem Auslaufendes PHARE-Programms bÍdzie rozwijana przez grupÍ upowaønionych wird die Zusammenarbeit vorerst durch eine koordynatorÛw, wyznaczonych przez poszcze- hochrangige Arbeitsgruppe und sp‰ter durch gÛlne paÒstwa. W przysz≥oúci dzia≥ania bÍdπ eine Gruppe autorisierter Koordinatoren, benannt bazowa≥y na silnych regionalnych powiπza- von dem jeweiligem Land, bestimmt. Zuk¸nftig niach i bÍdπ wspÛ≥finansowane przez kraje werdendie Aktivit‰tensehr starkenRegional - i regiony tak d≥ugo, jak bÍdzie to moøliwe. bezug habenundvondenL‰ndernundRe - Jak dotychczas najbardziej widocznym gionen weitestgehend eigenfinanziert. osiπgniÍciem Projektu Czarny TrÛjkπt by≥o Die bedeutendste Errungenschaft des ÑPro- ustanowienie i uruchomienie WspÛlnego Sys- jektes Schwarzes Dreieckì ist die Errichtung temu Monitoringu Powietrza (JAMS), ktÛry und der Betrieb des Gemeinsamen Luft¸ber- sk≥ada siÍ z oko≥o 40 stacji monitoringowych. wachungssystems (JAMS), welches aus etwa Podpisanie trÛjstronnego porozumienia na te- 40 Messstationen besteht. Die am 17. Sep- mat wymiany danych o jakoúci powietrza tember 1996 unterzeichnete trilaterale ÑVerein- 17 wrzeúnia 1996 roku umoøliwi≥o skutecznπ barung ¸ber den Austausch der Immissions- wymianÍ danych miÍdzy trzema partnerskimi datenzur Luftbelastungim SchwarzenDreieckì krajami. WspÛ≥praca w ramach JAMS jest wspie- ermˆglichte eineneffektivenDatenaustausch rana przez trÛjstronnπ GrupÍ Roboczπ, sk≥ada- unter den drei Partnerl‰ndern. Die Kooperation jπcπ siÍ z pracownikÛw Czeskiego Instytutu

INTRODUCTION 7 the Voivodship Inspectorate for Environmental inspektor·tu ochrany ûivotnÌho prost¯edÌ, Protection, Wroc≥aw and Jelenia GÛra. Wroc≥aw a Jelenia GÛra. This publicationis the fourth jointtrilateral Tato publikace je Ëtvrtou spoleËnou zpr·vou report describing and evaluating the air quality popisujÌcÌ a hodnotÌcÌ kvalitu ovzduöÌ v oblasti inthe Black Triangleregionbased onthe »ernÈho troj˙helnÌku na z·kladÏ v˝sledk˘ Spo- results of the Joint Air Monitoring System. leËnÈho systÈmu sledov·nÌ kvality ovzduöÌ. Po Following the description of monitoring sites, popisu monitorovacÌch mÌst, zemÏpisn˝ch, kli- geographical, climatological and meteorological matologick˝ch a meteorologick˝ch podmÌnek conditions in the Black Triangle region, the re- v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku se zpr·va zamÏ- port focuses on measured concentration values ¯uje na hodnoty zneËiöùujÌcÌch l·tek v ovzduöÌ for atmospheric pollutants for the year 2001. namÏ¯enÈ v roce 2001. D·le jsou pops·ny epi- Additionally, the episodes in 2001, the emis- zody v˝skytu zv˝öenÈho zneËiötÏnÌ ovzduöÌ sion trends since 1989 and the development z roku 2001, emisnÌ trendy od roku 1989 of the ambient air quality since 1996 are a v˝voj kvality ovzduöÌ (imisnÌ situace) od described. The monitoring data presented in the roku 1996. SledovanÈ ˙daje uvedenÈ ve zpr·vÏ report are structured according to major air jsou rozËlenÏny podle hlavnÌch l·tek zneËiöùu- pollutants. For each air pollutant, the emis- jÌcÌch ovzduöÌ. Pro kaûdou zneËiöùujÌcÌ l·tku sions and ambient air concentrations are given, jsou uvedeny emisnÌ a imisnÌ koncentrace a followed by comparisonto the EU limit values, srovn·nÌ s limitnÌmi hodnotami EU a n·rod- and the national standards. nÌmi normami. In this report there are presentations of V tÈto zpr·vÏ jsou takÈ uvedeny v˝sledky single extended measurements of benzene jednor·zov˝ch rozöÌ¯en˝ch mÏ¯enÌ benzenu and the polycyclic aromatic hydrocarbons. In a polycyklick˝ch aromatick˝ch uhlovodÌk˘. November 2000 the new Daughter Directive V listopadu 2000 vstoupila v platnost dce¯in· 2000/69/EC came into force and is regulating SmÏrnice 2000/69/EC, kter· upravuje p¯ÌpustnÈ the benzene and carbon monoxide concentra- hodnoty koncentrace benzenu a oxidu uhelna- tions in air. Ozone Directive 2002/03/EC came tÈho v ovzduöÌ. V ˙noru 2002 vstoupila v plat- into force in February 2002. The PAHs and nost SmÏrnice 2002/03/EC stanovujÌcÌ limitnÌ some selected heavy metals belong to sub- hodnoty pro ozon. PAH a nÏkterÈ vybranÈ stances liable to the regulation required by tÏûkÈ kovy pat¯Ì mezi l·tky, kterÈ budou pod- a further directive to the Council Directive lÈhat regulaci prost¯ednictvÌm dalöÌ smÏrnice 96/62/EC on Ambient Air Quality Assessment v r·mci SmÏrnice Rady 96/62/EC o hodnocenÌ and Management. a ¯ÌzenÌ kvality ovzduöÌ. With regard to the activities connected V souvislosti s aktivitami bÏhem p¯Ìprav with preparations of the Czech Republic and »eskÈ republiky a Polska na vstup do EU se Poland to the EU accession, a preliminary v tÏchto dvou zemÌch p¯ipravuje p¯edbÏûnÈ assessmentonair quality inthese countriesis hodnocenÌ Ëistoty ovzduöÌ. HodnocenÌ po- being prepared. As a result of this assessment vede k modernizaci monitorovacÌch sÌtÌ Ëistoty there will be carried out modernisation of air ovzduöÌ a souvisejÌcÌch program˘. Vöechny monitoring networks and programs in these strany se budou navz·jem informovat o z·- countries. All parties will exchange informa- mÏrech t˝kajÌcÌch se modernizace. Vöechny tion on plans concerning this modernisation. t¯i strany se takÈ dohodnou na pl·novan˝ch With reference to the JAMS stations the plan- zmÏn·ch umÌstÏnÌ stanic JAMS. Strany zv·ûÌ ned changes of their location will be agreed moûnosti vz·jemnÈ v˝mÏny v˝sledk˘ mÏ¯enÌ uponby the three parties. They will take into ze stanic reprezentativnÌch pro danou oblast, a consideration the chance of mutual exchange to bez ohledu na st·t, ve kterÈm se nach·zejÌ. of measurements results from stations repre- ⁄Ëast v projektu PHARE s n·zvem »ern˝ sentative for the given region, regardless of troj˙helnÌk dala jak »eskÈ republice, tak Polsku the country of their location. moûnost se p¯ipravit na vstup do EU takÈ Participationinthe PHARE Project called prost¯ednictvÌm rozvÌjenÌ praxe v oblasti mÏ- ìThe Black Triangleî has given both the Czech ¯icÌch metod, sbÏru a zpracov·nÌ dat podle Republic and Poland the chance to prepare for norem EU. MÏ¯enÈ ˙daje z JAMS vych·zejÌ

8 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 wird durch eine trilaterale Arbeitsgruppe unter- Hydrometeorologicznego, SaksoÒskiego UrzÍdu st¸tzt, welche aus Mitarbeiterndes Tschechischen Krajowego do spraw årodowiska i Geologii, Hydrometeorologischen Instituts, Prag und ⁄stÌ Drezno; Federalnej agencji Ochrony årodo- nad Labem, des S‰chsischen Landesamtes f¸r wiska w Berlinie oraz WojewÛdzkiego In- Umwelt und Geologie, Dresden, des Umwelt- spektoratu Ochrony årodowiska we Wroc≥awiu bundesamtes, Berlin und des Wojwodschafts- i Jeleniej GÛrze. inspektorates f¸r Umweltschutz, Wroc≥aw und Ta publikacja jest czwartym wspÛlnym trÛj- Jelenia GÛra besteht. stronnym raportem, opisujπcym i oceniajπcym Diese Verˆffentlichung ist der vierte gemein- jakoúÊ powietrza w regionie Czarnego TrÛj- same trilaterale Bericht, welcher aufbauend auf kπta w oparciu o wyniki pomiarÛw WspÛlnego denMessungendesGemeinsamenLuft¸ber - Systemu Monitoringu Powietrza. Poza opisem wachungssystems die Luftqualit‰t im Schwarzen miejsc monitoringu, warunkÛw geograficznych, Dreieck beschreibt und bewertet. Im Anschluﬂ klimatycznych i meteorologicznych regionu andie Beschreibungder Messstellenundder Czarnego TrÛjkπta, raport koncentruje siÍ na geographischen, klimatischen und meteorolo- zmierzonych wartoúciach zanieczyszczeÒ po- gischen Verh‰ltnisse folgt die Darstellung der wietrza w 2001 roku. Dodatkowo opisane sπ lufthygienischen Messungen des Jahres 2001. epizody zanieczyszczenia powietrza w 2001 Dar¸ber hinaus werden die Entwicklung der roku, tendencje emisji od 1989 roku i zmiany Emissionen seit 1989 und die der Immissionen jakoúci powietrza od 1996 roku. Dane moni- seit 1996 sowie die Belastungsepisodenin2001 toringowe, prezentowane w raporcie, sπ ze- beschrieben.Die Messdatenindiesem Bericht stawione wed≥ug g≥Ûwnych zanieczyszczeÒ werden entsprechend der Bedeutung der Luft- powietrza. Dla kaødego zanieczyszczenia po- schadstoffe vorgestellt. Zu jedem Luftschadstoff wietrza sπ emisje i stÍøenia zanieczyszczeÒ, werden zun‰chst die Emissionen und die Immis- nastÍpnie sπ one porÛwnane do wartoúci gra- sionen angegeben, und anschlieﬂend mit den nicznych obowiπzujπcych w Unii Europejskiej EU- und nationalen Grenzwerten verglichen. i do norm krajowych. Indiesem Bericht werdenauch Messergeb- W raporcie zawarte sπ prezentacje pomiarÛw nisse f¸r Benzol und Polyzyklischen Aroma- benzenu i wielopierúcieniowych wÍglowodorÛw tischenKohlenwasserstoffen(PAK) vorgestellt. aromatycznych. Od listopada 2000 obowiπzuje Im November 2000 trat die Tochterrichtlinie nowa dyrektywa ÑcÛrkaì 2000/69/EC, regulu- 2000/69/EG ¸ber Grenzwerte f¸r Benzol und jπca stÍøenia benzenu i tlenku wÍgla w po- Kohlenmonoxid in der Luft in Kraft. Seit wietrzu. W lutym 2002 wesz≥a w øycie dyrek- Februar 2002 gibt es die Ozon-Direktive tywa ozonowa 2002/03/EC. Wielopierúcie- 2002/03/EG. Die PAK und ausgew‰hlte Schwer- niowe wÍglowodory aromatyczne (WWA) metalle gehˆrenzu denStoffen,welche ineiner i niektÛre wybrane metale ciÍøkie naleøπ do weiterenDirektive zur ÑLuftqualit‰ts-Rahmen - substancji, ktÛre bÍdπ przedmiotem regulacji richtlinieì 96/62/EG reguliert werden. prawnej w ramach przysz≥ej dyrektywy po- Mit Bezug auf die Vorbereitungen der Tsche- chodnej od Dyrektywy Rady 96/62/EC, do- chischenRepublik undder Republik Polen tyczπcej oceny i zarzπdzania jakoúciπ otacza- auf den Beitritt zur EU wird eine Beurteilung jπcego powietrza. der Luftqualit‰t dieser Staatenvorbereitet. Als W zwiπzku z przygotowaniami Republiki Ergebnis dieser ‹berpr¸fungen soll eine Moder- Czeskiej i Polski do akcesji do Unii Euro- nisierung der ‹berwachungsmessnetze und -pro- pejskiej, w krajach tych obecnie jest wykony- gramme durchgef¸hrt werden. Alle Beteiligten wana wstÍpna ocena jakoúci powietrza. Ocena werdendiesbez¸gliche Informationenunterein - ta bÍdzie podstawπ do przeprowadzenia mo- ander austauschen. Geplante Verlegungen der dernizacji sieci monitoringu powietrza i pro- JAMS-Stationen werden untereinander abge- gramÛw pomiarowych w obydwu krajach. stimmt. Die Mˆglichkeit des gegenseitigen Wszyscy partnerzy wymieniπ informacje na Austausches der DatenvonMessstationen, temat planÛw dotyczπcych tej modernizacji. welche unabh‰ngig von des Standortes f¸r W odniesieniu do stacji WspÛlnego Systemu ein bestimmtes Gebiet repr‰sentativ sind, soll Monitoringu Powietrza planowane zmiany ich hierbei ber¸cksichtigt werden. usytuowania bÍdπ uzgadniane trÛjstronnie.

INTRODUCTION 9 the accession to the EU by practicing measuring z poûadavk˘ smÏrnic EU upravujÌcÌch jak tyto methods, data gathering and processing according metody, tak normy EU. to the EU standards. Measuring data from JAMS Vöechny t¯i zemÏ kromÏ toho st·le pracujÌ are based onrequirementsof the EU directives na zkvalitnÏnÌ mÏ¯enÌ v r·mci zajiötÏnÌ a ¯ÌzenÌ concerning both methods and EU standards. kvality (QA/QC). Sv˘j cÌl naplÚujÌ kromÏ ji- Apart from this the three countries conti- nÈho i pomocÌ programu interkalibrace, reali- nuously work on the improvement of the QA/QC zovanÈho v »HM⁄ v Praze, a spolupracujÌ measurements. This objective is being carried na z¯ÌzenÌ kalibraËnÌ laborato¯e v polskÈ Ë·sti out, among other, by means of the intercalibra- »ernÈho troj˙helnÌku. tionsessionsinCHMI inPrague andcoope - V˝sledkem desetiletÈ spolupr·ce nenÌ jen rationinthe establishmentof the calibration v˝znamn˝ odborn˝ v˝stup, ale takÈ zejmÈna laboratory inthe Polish part of Black Triangle. rozvoj vz·jemnÈho porozumÏnÌ a d˘vÏry p¯i 10 years of cooperationhas resulted not realizaci spoleËn˝ch aktivit, v˝mÏna zkuöe- only in substantial outcome but also mostly in nostÌ a nabytÌ öirok˝ch znalostÌ pr·ce partner- mutual understanding and trust in taking up sk˝ch organizacÌ. common activities, exchange of experience, broad knowledge of the partnersí work.

10 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Die Beteiligung der Tschechischen Republik UwzglÍdniona zostanie przy tym moøliwoúÊ und Polens am PHARE-Projekt ÑSchwarzes wzajemnej wymiany wynikÛw pomiarÛw ze Dreieckì hat beidenStaatendie Mˆglichkeit stacji reprezentatywnych dla danego rejonu, gegeben, sich auf den Beitritt zur EU vorzu- niezaleønie od kraju lokalizacji. bereiten. Dieses gilt sowohl f¸r die Mess- Udzia≥ w Projekcie PHARE, zwanym methoden als auch f¸r die Datenerfassung und ÑCzarny TrÛjkπtì, umoøliwi≥ zarÛwno Republice -verarbeitung entsprechend der EU-Standards. Czeskiej jak i Polsce praktyczne przygotowanie Die Messdatendes JAMS werdenauf Grundlage do akcesji do Unii Europejskiej w zakresie der Anforderungen der EU-Richtlinien, was die stosowania prawodawstwa unijnego. Dotyczy Messmethoden und EU-Grenzwerte betrifft, to zarÛwno nowoczesnych metod pomiarÛw erhoben. zanieczyszczeÒ powietrza, jak i sposobÛw Des weiterenarbeitendie drei Staaten gromadzenia i przetwarzania danych wed≥ug kontinuierlich an der Verbesserung der Quali- standardÛw Unii Europejskiej. Dane pomiarowe t‰tssicherung und -kontrolle. Unter anderem ze WspÛlnego Systemu Monitoringu Powietrza wird dieses Ziel durch die Arbeitenzur Inter - sπ odnoszone do wymagaÒ dyrektyw Unii kalibrierung im CHMI Prag und durch die Europejskiej, zarÛwno w zakresie metod jak Zusammenarbeit beim Aufbau des Kalibrier- i norm Unii. labors im polnischen Teil des Schwarzen OprÛcz tego trzy kraje pracujπ stale nad Dreiecks verfolgt. ulepszaniem systemu zapewnienia i kontroli Die bisherigenzehnJahre der Zusammen - jakoúci pomiarÛw (QA/QC). Cel tenjest reali - arbeit waren nicht nur durch betr‰chtliche zowany poprzez, miÍdzy innymi, sesje inter- erkennbar Ergebnisse sondern auch durch kalibracyjne, przeprowadzane w Czeskim Insty- ein gegenseitiges Verst‰ndnis und Vertrauen tucie Hydrometeorologicznym w Pradze oraz beim Aufgreifen gemeinsamer Aktivit‰ten, wspÛ≥pracÍ przy tworzeniu laboratorium kalibra- im Erfahrungsaustausch und von einer guten cyjnego w polskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta. Kenntnis der Arbeit der Partner gepr‰gt. DziesiÍcioletnia wspÛ≥praca owocuje nie tylko efektami merytorycznymi, ale przede wszystkim wzajemnym zrozumieniem i zaufa- niem w podejmowaniu wspÛlnych dzia≥aÒ, wymianπ doúwiadczeÒ, poszerzaniem wiedzy na temat pracy partnerÛw.

INTRODUCTION 11 1. GEOGRAPHY, ECONOMY 1. GEOGRAFICK…, EKONOMICK… AND CLIMATE CONDITIONS A KLIMATICK… PODMÕNKY IN THE BLACK TRIANGLE V OBLASTI »ERN…HO REGION TROJ⁄HELNÕKU

1.1 DESCRIPTION OF THE BLACK TRIANGLE 1.1 POPIS SYST…MU MONITOROV¡NÕ AIR MONITORING SYSTEM OVZDUäÕ V »ERN…M TROJ⁄HELNÕKU

The ìBlack Triangleî was named after the OznaËenÌ Ñ»ern˝ troj˙helnÌkì dostala oblast lignite deposits and the damages to health podle z·sob hnÏdÈho uhlÌ a kv˘li poökozenÌ and ecosystems, which were caused by the zdravÌ a ekosystÈm˘, k nÏmuû doölo v sou- exploitationof the coal duringthe last decades. vislosti s tÏûbou uhlÌ v poslednÌch desetile- The area consists of Northern Bohemia (CZ), tÌch. Oblast zahrnuje severnÌ »echy (»R), jiûnÌ the southern part of Saxony (DE), and the Ë·st Saska (SRN) a jihoz·padnÌ Ë·st DolnÌho south-westernpart of Lower Silesia (PL). Table 1 Slezska (PL). PodrobnÏji charakterizuje danou characterizes this area with some details. oblast Tabulka 1.

Table 1. The Black Triangle region Tabulka 1. Oblast »ernÈho troj˙helnÌku Tabelle 1. Das Schwarze Dreieck Tabela 1. Region Czarnego TrÛjkπta

Country CZ DE PL Total Kraje (regions) ÑRegierungsbezirkeì south-western part Karlovarsk˝, Administrative units (districts) Dresden of the Voivodship ⁄steck˝, Libereck˝ and Chemnitz Lower Silesia and Kr·lovÈhradeck˝ Area 12 000 km2 14 000 km2 8 500 km2 34 500 km2 Population 1.59 Million 3.36 Million 1.3 Million 6.25 Million Population density 132 per km2 240 per km2 147 per km2 181 per km2

The Czech and Polish parts of the Black »eskou a polskou Ë·st »ernÈho troj˙helnÌku Triangleregioncanbe divided from the view je moûno z pohledu skladby pr˘myslu rozdÏlit of the industry structure into a western and na Ë·st z·padnÌ a v˝chodnÌ. aneasternpart. Z·padnÌ Ë·st je znaËnÏ ovlivnÏna tÏûbou The western part is highly influenced by the v hnÏdouheln˝ch p·nvÌch. ÿeka Labe, kter· mining activity in the brown coal basins. The ˙zemÌm protÈk·, umoûÚuje dopravu surovin Elbe river, flowing through the area, enables a je z·roveÚ zdrojem vody pro pr˘mysl. Tyto a transport of the raw materials and it is the podmÌnky podpo¯ily vybudov·nÌ velk˝ch che- source of water for the industry at the same mick˝ch z·vod˘, coû d·le vedlo k velkÈ po- time. These conditions supported the building pt·vce po elektrickÈ energii, kter· je pro danou up of great chemical factories inthe region. oblast rovnÏû typick·. PoblÌû hnÏdouheln˝ch Consequently, the very big demand of electric dol˘ bylo vybudov·no mnoho elektr·ren. NÏ- energy is typical for the region as well. Many kterÈ z nich pat¯Ì k nejvÏtöÌm v »eskÈ republice power stations have been built near brown coal a v Polsku a z·sobujÌ elektrickou energiÌ nejen mines. Some of them are the largest in the oblast »ernÈho troj˙helnÌku, ale i velkou Ë·st Czech Republic and in Poland and they provide »eskÈ republiky a Polska. ChemickÈ z·vody electric energy not only to the Black Triangle a elektr·rny jsou nejvÏtöÌmi zdroji zneËiötÏnÌ regionbut to large part of the Czech Republic ovlivÚujÌcÌmi stav ûivotnÌho prost¯edÌ. and Poland as well. The chemical factories and V˝chodnÌ Ë·st ËeskÈho ˙zemÌ »ernÈho troj- electric power plants are the largest pollution ˙helnÌka se skladbou pr˘myslu od z·padnÌ Ë·sti sources influencing the state of the environment. znaËnÏ liöÌ. Pro tuto oblast jsou typickÈ podniky

12 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 1. GEOGRAPHIE, WIRTSCHAFT 1. WARUNKI GEOGRAFICZNE, UND KLIMATISCHE EKONOMICZNE I KLIMATYCZNE BEDINGUNGEN IM SCHWARZEN W REGIONIE CZARNEGO DREIECK TR”JK•TA

1.1 BESCHREIBUNG DES LUFT‹BERWACHUNGS- 1.1 OPIS SYSTEMU MONITORINGU SYSTEMS DES SCHWARZEN DREIECKS POWIETRZA CZARNY TR”JK•T

Das ÑSchwarze Dreieckì erhielt seinen Nazwa ÑCzarny TrÛjkπtì pochodzi od znaj- Namen aufgrund der Braunkohlenvorkommen dujπcych siÍ w tym rejonie pok≥adÛw wÍgla und der Sch‰digungen der Gesundheit und der brunatnego, ktÛrych eksploatacja w przeciπgu ÷kosysteme, welche durch die jahrzehntelange ostatnich dziesiÍcioleci przyczyni≥a siÍ do Nutzung der Kohle verursacht wurden. Die szkÛd zdrowotnych i zniszczeÒ w ekosyste- Regionumfasst Nordbˆhmen(CZ), dens¸dlichen mach. Obszar ten obejmuje PÛ≥nocnπ BohemiÍ Teil Sachsens (DE) und den S¸dwestlichen Teil (Czechy), po≥udniowπ czÍúÊ Saksonii (Niemcy) Niederschlesiens (PL). In Tabelle 1 sind einige i po≥udniowo-zachodniπ czÍúÊ Dolnego ålπska Einzelheiten wiedergegeben. (Polska). W tabeli 1 przedstawiono kilka infor- Die tschechischen und polnischen Gebiete macji charakteryzujπcych tenobszar. des SchwarzenDreiecks lassensich bez¸glich Z punktu widzenia struktury przemys≥u, der Industriestrukturineinenwestlichenund czeska i polska czÍúÊ regionu Czarnego TrÛj- einenˆstlichenTeilgliedern. kπta, mogπ byÊ podzielone na czÍúÊ zachodniπ Der westliche Teil ist sehr stark durch den i wschodniπ. Bergbau indenBraunkohlenbeckenbeeinflusst. CzÍúÊ zachodnia znajduje siÍ pod silnym Die Elbe, welche durch dieses Gebiet flieflt, wp≥ywem dzia≥alnoúci gÛrniczej w zag≥Íbiach ermˆglicht den Transport der Rohstoffe und wÍgla brunatnego. Przep≥ywajπca przez ten dient zugleich der Wasserversorgung der obszar rzeka £aba umoøliwia transport su- Industrie. Diese Voraussetzungen ermˆglichten rowcÛw i jest ürÛd≥em wody dla przemys≥u. denAufbau grofler Chemiefabrikenindieser Warunki te sta≥y siÍ podstawπ do zbudowania Gegend. Daraus folgt, dass auch der Energie- w tym regionie wielkich zak≥adÛw chemicznych. bedarf inder Regionsehr hoch ist. Viele Kraft- Wskutek tego pojawi≥o siÍ na tym obszarze werke entstanden in der N‰he der Braunkohlen- ogromne zapotrzebowanie na energiÍ elek- tagebaue. Einige sind die grˆflten der Tsche- trycznπ. W pobliøu kopalni wÍgla brunatnego chischen Republik und Polens und sie liefern zosta≥y wybudowane liczne elektrownie. Nie- die elektrische Energie nicht nur f¸r die ktÛre z nich sπ najwiÍkszymi w Republice Regiondes SchwarzenDreiecks, sondernauch Czeskiej i Polsce oraz zaopatrujπ w energiÍ zu einemgroflenTeil indie gesamte Tsche - elektrycznπ nie tylko obszar Czarnego TrÛj- chische Republik und Polen. Die chemische kπta, ale takøe znacznπ czÍúÊ Republiki Czes- Industrie und die Kraftwerke sind die grˆflten kiej i Polski. Zak≥ady chemiczne i elektrownie Schadstoffquellen, welche die Umwelt beein- sπ najwiÍkszymi ürÛd≥ami zanieczyszczeÒ, tr‰chtigen. wp≥ywajπcymi na stan úrodowiska. Die Industriestruktur des ˆstlichen Teils des Wschodnia czÍúÊ czeskiego terytorium SchwarzenDreiecks unterscheidetsich stark Czarnego TrÛjkπta ca≥kowicie rÛøni siÍ od vonder des westlichenTeils. F¸r dieses Gebiet zachodniej pod wzglÍdem struktury przemys≥u. ist die Leichtindustrie mit geringen Emissionen Dla tej czÍúci typowe sπ zak≥ady przemys≥u typisch. Der Ostendes polnischenTeilsdes lekkiego z niewielkimi emisjami. Dla wschod- Schwarzen Dreiecks ist im geringerem Umfang niej czÍúci polskiego Czarnego TrÛjkπta charak- durch Keramik-, Glas-, Textil- und Papier- terystyczny jest przemys≥ ceramiczny, szklarski, produktiongepr‰gt; daher befindensichdie tekstylny i papierniczy na niewielkπ skalÍ, Emissionen auf niedrigem Niveau. zatem i emisje sπ na niskim poziomie. Der s‰chsische Teil des SchwarzenDreiecks SaksoÒska czÍúÊ Czarnego TrÛjkπta jest hat eine lange industrielle Tradition. In den letzten regionem o d≥ugiej tradycji przemys≥owej.

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 13 Poland

Saxony

Czech Republic

Stations

Altitude > 1000 m n.p.m. Altitude > 700 m n.p.m. Altitude > 500 m n.p.m.

Góra

rocla

Czarna

Spalona

Sokolec

albrzych

Witków

elenia

Kot³y

Wleñ

Œnie¿ne

radec Kr lo

Izerskie

Rozdro¿e

Czerniawa

Souš

Jeleniów

-Údoli

Abrechtice

Frýdlant

Dzia³oszyn

iberec

Görlitz

Hrádek

n.Nisou

Zittau

(UBA)

Lückendorf

Valdek

Praha

Dìèin

Cottbus

Kilometers

s ti n. abem

Mittelndorf

Snì

Chabaøovice

res den

Krupka

Most

Zinnwald

Fláje

Lehnmühle (UBA)

Tušimice

Rudolice

Schwartenberg

Mìdìnec

n.Ohøi

ary

Joint Air Monitoring System in the Black Triangle SpoleËn˝ systÈm monitoringu ovzduöÌ v »ernÈm troj˙helnÌku Das gemeinsame Luft¸berwachungssystems im Schwarzen Dreieck WspÛlny System Monitoringu Powietrza (JAMS) w Czarnym TrÛjkπcie

Karlo y

Strá<

Chemnitz

Annaberg

Fichtelberg

Aue

Figure 1.

Pøebuz

Sokolov

Obr·zek 1.

Rysunek 1.

ic au

Abbildung 1.

eipzi

Carlsfeld

Cheb

era

Klingenthal

alle

Plauen

Joint Air Monitoring System in the Black Triangle

14 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 2. Description of the Black Triangle Joint Air Monitoring System Tabulka 2. Popis spoleËnÈho systÈmu sledov·nÌ kvality ovzduöÌ v »ernÈm troj˙helnÌku Tabelle 2. Beschreibung des gemeinsamen Luft¸berwachungssystems des Schwarzen Dreiecks Tabela 2. Opis WspÛlnego Systemu Monitoringu Powietrza Czarny TrÛjkπt

EU-classification Air pollution components Meteorology 10 Station name type type characterization SPM-H of station of zone of zone SPM-L SPM-H 10 10 2,5 x 2 3 height m. a.s.l. SO NO O CO BTX BaP in PM TSP SPM-L PM PM PM soot SPM-H Sed.D. W-Di W-Sp Temp Hum Pres SR CZ Albrechtice u Fr˝dlantu 535 background rural agricult., natural xxxx x xxxx x CZ Chaba¯ovice 199 background rural indust., resident. x x x xxxx x CZ Cheb 488 background suburban res., comm. x x x xxxx x CZ DÏËÌn 131 background urban residential x x x x xxxx x CZ Fl·je 739 background rural natural x x x xxxx x CZ Fr˝dlant-⁄dolÌ 381 background rural agricult., natural x x x xxxx x CZ Hr·dek nad Nisou 250 background rural agricultural x x x xxxx x CZ Karlovy Vary 429 background urban residential x x x x CZ Krupka 533 background rural natural x x x x xxxx x CZ MÏdÏnec 827 background rural agricult., natural x x x x xxxx CZ Most 221 background urban residential x x x x x xxxx x CZ Rudolice 840 background rural natural x x x x x xxxx x CZ P¯ebuz904 background rural natural x x x x xxxx x CZ SnÏûnÌk 588 background rural natural x x x x xxxx x CZ Sokolov 476 background urban residential xxxx xx xxxx x CZ Souö 771 background rural natural x x x x x xxxx x CZ Str·û nad Oh¯Ì 323 background rural residential x x x xxxx x CZ Tuöimice 322 background rural indust., resident. x x x x xxxx x CZ ⁄stÌ nad Labem-mÏsto 149 background urban res., comm. xxxx x x CZ Valdek 438 background rural agricultural x x x xxxx DE Klingenthal 540 background urban res., comm. xxxxx x xxxxxx DE Plauen S¸d 343 traffic urban res., comm. xxxxx x xxxx DE Aue 348 traffic urban res., comm. xxxxxxx x xxxxxxxx DE Annaberg-Buchholz545 traffic urban res., comm., ind. xxxx x xxxxxx DE Fichtelberg 1214 background rural natural x x x xxxxxx DE Carlsfeld 896 background rural natural x x x xxxxxx DE Zittau Ost 230 background urban res., comm. x x x x xxxx x DE Gˆrlitz210 traffic urban res., comm., ind. xxxxxxx x xxxxxxxx DE Mittelndorf 323 background rural agricultural x x x x xxxxx DE Zinnwald 877 background rural natural x x x x x x xxxxxxx DE Schwartenberg 787 background rural natural x x x x x x x xxxxxx UBA Lehnm¸hle 527 background rural agricultural x x x x xxxxx UBA L¸ckendorf 490 background rural agricultural x x x x1 xxxxx PL. Dzia≥oszyn 362 industrial rural agricultural xxxx x xx xxxxxx PL. Czerniawa 645 background rural natural x x x x x x xxxxxx PL. WleÒ 303 background rural agricultural x x x xxxxxx PL. ånieøne Kot≥y 1490 background rural natural x x x x xxxxxx PL. JeleniÛw 244 background rural agricultural xxxx x xx xxxxxx PL. Spalona 810 background rural natural x x x xxxxxx PL. Czarna GÛra 1133 background rural natural x x x x xxxxxx PL. Sokolec 865 background rural natural x x x x PL. WitkÛw 480 background rural agricultural x x x x xxxxxx PL. Rozdroøe Izerskie 767 background rural natural x x x xxxxxx

SPM-L = suspended particulate matter SPM-L = praön˝ aerosol SPM-L = Schwebstaub, gemessen SPM-L = py≥ zawieszony (Low-Volume Sampler) (maloobjemov˝ vzorkovaË) mit Low-volume-Sammlern (poborniki niski przep≥yw) SPM-H = suspended particulate matter SPM-H = praön˝ aerosol SPM-H = Schwebstaub, gemessen SPM-H = py≥ zawieszony (High-Volume Sampler) (velkoobjemov˝ vzorkovaË) mit High-volume-Sammlern (poborniki wysoki przep≥yw) TSP = total suspended particulate TSP = celkov˝ praön˝ aerosol TSP = Gesamtschwebstaub TSP = py≥ zawieszony ogÛ≥em UBA = Federal Environmental Agency, UBA = Spolkov˝ ˙¯ad pro ûivotnÌ UBA = Umweltbundesamt, UBA = Federalna Agencja årodowiska, national network prost¯edÌ, n·rodnÌ siù nationales Messnetz krajowa sieÊ pomiarowa Sed.D. = sediment dust, TSP = total suspended particulates, W-Di = wind direction, W-Sp = wind speed, Temp = temperature, Hum = humidity, Pres = pressure, SR = solar radiation 1 since 11/2001

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 15 The easternpart of the Czech Black Triangle lehkÈho pr˘myslu produkujÌcÌ mal· mnoûstvÌ territory is quite different from the western emisnÌch l·tek. Pro v˝chodnÌ Ë·st polskÈho one as for the structure of industry. The light »ernÈho troj˙helnÌku je charakteristick· v˝- industry plants with low emission are typical roba keramiky, skla, textilu a papÌru v menöÌm for this region. The East part of the Polish rozsahu a tedy i nÌzk· ˙roveÚ emisÌ. Black Triangle is characterised by ceramic, Sask· Ë·st »ernÈho troj˙helnÌku je oblastÌ glass, textile andpaper productionina minor s dlouhou pr˘myslovou tradicÌ. V poslednÌch scale, so the emissions are at a low level. stoletÌch dominovaly ekonomickÈ struktu¯e The Saxonpart of the Black Triangleis tÏûebnÌ aktivity, zpracov·nÌ d¯eva a v˝roba a region with a long industrial tradition. In papÌru, p¯i nichû se vyuûÌvaly st·vajÌcÌ p¯ÌrodnÌ the last centuries mining activities, wood pro- zdroje. PozdÏji byla nahrazena velmi rozma- cessing, and paper production dominated the nitou skladbou ekonomick˝ch odvÏtvÌ v sou- economic structure as they used the existing vislosti s rozvojem technick˝ch kapacit. Oblast natural resources. Later these structures have se stala centrem textilnÌho a automobilovÈho beenreplaced by a large diversity of economic pr˘myslu. Dnes je tento region zn·m svou branches due to the development of engineering rostoucÌ pr˘myslovou v˝robou v oblasti öpiË- capacities. The regionbecame a centreof textile kov˝ch technologiÌ (nap¯. mikroelektronikou) and vehicle production. Today the region is a souvisejÌcÌmi sluûbami. known for its growing high-tech industry (e.g. Zdroj: ÑGeografick˝ informaËnÌ systÈm »ernÈho troj˙helnÌkuì microelectronics) and derived services. SpoleËn˝ systÈm sledov·nÌ kvality ovzduöÌ Source: ìThe Black Triangle Geographical Information Systemî zahrnuje 43 mÏ¯icÌch stanic. Tyto stanice jsou At present the Joint Air Monitoring System souË·stÌ monitorovacÌch sÌtÌ »eskÈ republiky, consists of 43 measuring stations. These belong Polska a SvobodnÈho st·tu Sasko. V Sasku to the monitoring networks of the Czech p¯ispÌvajÌ do spoleËnÈ sÌtÏ p¯edevöÌm mÏ¯icÌ Republic, Poland and the Free State of Saxony. stanice v p¯ÌhraniËnÌch oblastech. KritÈria a In Saxony especially the stations in border p¯Ìstup k v˝bÏru Ëesk˝ch a polsk˝ch stanic regions contribute to the joint network. The byly srovnatelnÈ: do sÌtÏ jsou za¯azeny stanice criteria and approach for the selection of the reprezentativnÌ pro horskÈ a nÌûinnÈ oblasti. Czech and Polish stations were comparable: Popis SpoleËnÈho systÈmu sledov·nÌ kvality they are representative for mountainous and ovzduöÌ (JAMS) je uvedenv tabulc e 2 a zobra- lowland areas as well. zennamapÏ (obr. 1). A description of the Joint Air Monitoring System is givenintable 2 andthe map (figure 1).

1.2 CLIMATE AND GEOGRAPHICAL CONDITIONS 1.2 KLIMATICK… A GEOGRAFICK… PODMÕNKY

The Black Triangleís region climate be- Klima v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku pat¯Ì longs to the northern moderate climatic zone. do severnÌ mÌrnÈ klimatickÈ zÛny. Nejd˘leûi- The most important geomorphological factors tÏjöÌmi geomorfologick˝mi faktory ovlivÚujÌ- affecting the climatological and meteorolo- cÌmi klimatologickou a meteorologickou situaci gical situationinthe Black Triangleregionare v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku jsou horsk· p·sma mountain ranges extending from south-west to t·hnoucÌ se od jihoz·padu k severov˝chodu north-east along the Czech-German boundary podÈl Ëesko-nÏmeckÈ hranice a p¯ibliûnÏ z·- and approximately in the west-north-western ñ padoseveroz·padnÌm ñ v˝chodojihov˝chod- east-south-easterndirectionat the Czech-Polish nÌm smÏrem podÈl Ëesko-polskÈ hranice. Tato border. These mountain ranges consist of Slav- horsk· p·sma tvo¯Ì Slavkovsk˝ les, DoupovskÈ kovsk˝ les, DoupovskÈ hory, KruönÈ hory (Ore hory, KruönÈ hory, »eskÈ st¯edoho¯Ì, DÏËÌn- Mountains), »eskÈ st¯edoho¯Ì, DÏËÌnskÈ stÏny, skÈ stÏny, LuûickÈ hory, JizerskÈ hory/GÛry LuûickÈ hory, JizerskÈ hory/GÛry Izerskie and Izerskie a Krkonoöe/Karkonosze. Nadmo¯sk· Krkonoöe/Karkonosze (Giant Mountains). The v˝öka Kruön˝ch hor kles· od jihoz·padu k se- altitude of KruönÈ hory mountains decreases verov˝chodu, v okolÌ KlÌnovce, Fichtelbergu

16 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Jahrhunderten dominierten der Bergbau, die W ostatnich wiekach gÛrnictwo, obrÛbka Holzverarbeitung und die Papierherstellung, drewna i produkcja papieru dominowa≥y welche die vorhandenen nat¸rlichen Ressourcen w strukturze gospodarczej, poniewaø wyko- nutzten. In der Folge entwickelten sich vielf‰ltige rzystywa≥y istniejπce zasoby naturalne. Industriezweige aufgrund des technischen PÛüniej, wraz z rozwojem moøliwoúci tech- Fortschritts. Das Gebiet wurde einZentrum nicznych, struktura ta zosta≥a zastπpiona przez der Textilindustrie und des Fahrzeugbaus. ga≥Ízie gospodarki o duøej rÛønorodnoúci. Heute ist die Regionf¸r ihre wachsendeHoch - Region sta≥ siÍ centrum produkcji tekstylnej technologie (z. B. Mikroelektronik) und die i samochodowej. Obecnie region znany jest damit verbundenen Dienstleistungen bekannt. z rozwijajπcego siÍ przemys≥u, wykorzystu-

Quelle: Geographisches InformationssystemÑSchwarzes Dreieckì jπcego osiπgniÍcia wysoko zaawansowanej tech- niki (np. mikroelektronika) i rozmaitych us≥ug. Das gemeinsame Luft¸berwachungssystems èrÛd≥o: ÑThe Black Triangle Geographical Information Systemì (JAMS) besteht aus 43 Meflstationen. Diese ÑSystem Informacji Geograficznej Czarnego TrÛjkπtaì gehˆrenzu denMeflnetzenderTschechischen Republik, Polens und des Freistaates Sachsen. Obecnie WspÛlny System Monitoringu InSachsentragenhaupts‰chlich die grenznahen Powietrza sk≥ada siÍ z 43 stacji pomiarowych. Stationen zum gemeinsamen Meflnetz bei. Naleøπ one do sieci monitoringu Republiki Die Auswahlkriteriender tschechischenund Czeskiej, Polski i Saksonii. W Saksonii do polnischenMeflstellenwarenvergleichbar:sie wspÛlnej sieci wchodzπ przede wszystkim repr‰sentieren sowohl das Bergland als auch stacje zlokalizowane w regionie przygra- die Tieflandbereiche. nicznym. Kryteria i podejúcie przy wyborze Tabelle 2 und die Karte (Abbildung 1) czeskich i polskich stacji do wspÛlnej sieci beschreibendas JAMS n‰her. by≥y podobne: sπ one rÛwnieø reprezentatywne dla obszarÛw gÛrskich i nizinnych. Opis WspÛlnego Systemu Monitoringu Po- wietrza jest podany w tabeli 2 oraz na mapie (rysunek 1).

1.2 KLIMA UND GEOGRAPHIE 1.2 WARUNKI KLIMATYCZNE I GEOGRAFICZNE

Das Klima inder Regiondes Schwarzen Region klimatyczny Czarnego TrÛjkπta Dreiecks ist gem‰ﬂigt. Die klimatischen naleøy do pÛ≥nocnej, umiarkowanej strefy kli- und meteorologischen Verh‰ltnisse werden matycznej. Najwaøniejszymi czynnikami geo- entscheidend durch die Geomorphologie des morfologicznymi, oddzia≥ywujπcymi na sytuacjÍ Raumes gepr‰gt. Hier sind insbesondere die klimatycznπ i meteorologicznπ w regionie Czar- Gebirgsz¸ge inS¸dwest-Nordost-Richtung nego TrÛjkπta, sπ ≥aÒcuchy gÛrskie rozciπga- entlang der tschechisch-deutschen und in West jπce siÍ z po≥udniowego zachodu na pÛ≥nocny nordwest-Osts¸dost-Richtung entlang der tsche- wschÛd wzd≥uø granicy czesko-niemieckiej chisch-polnischen Grenze zu nennen. Diese oraz w przybliøeniu w kierunku zachodnio- Gebirge bestehenaus Slavkovsk˝ les, Doupov - pÛ≥nocno-zachodnim i wschodnio-po≥udniowo- skÈ hory, KruönÈ hory/Erzgebirge/Rudawy, »eskÈ wschodnim wzd≥uø granicy czesko-polskiej. st¯edoho¯Ì, DÏËÌnskÈ stÏny, LuûickÈ hory, JizerskÈ W sk≥ad tych masywÛw gÛrskich wchodzπ: hory/GÛry Izerskie und Krkonoöe/Karkonosze/ Slavkovsk˝ les, Slavkovsk˝ les, DoupovskÈ hory, Riesengebirge. Die Hˆhe des Erzgebirges f‰llt KruönÈ hory/GÛry Kruszcowe (Rudawy), »eskÈ vonS¸dwesten(1000 bis 1200 m ¸. NN inder st¯edoho¯Ì, DÏËÌnskÈ stÏny, GÛry £uøyckie, Gegend KlÌnovec/Fichtelberg/Auersberg) nach JizerskÈ hory/GÛry Izerskie i Krkonoöe/Kar- Nordosten(600 bis 800 m ¸. NN bei DÏËÌn)ab. konosze. WysokoúÊ Rudaw maleje z po≥udni- Auf der s¸dlichen(tschechischen)Seite ragt owego zachodu na pÛ≥nocny wschÛd, osiπgajπc das Erzgebirge steil aus denBeckenvonSoko - 1000ñ1200 m n.p.m. w sπsiedztwie miejsco- lov und Most heraus, w‰hrend es auf der nˆrd- woúci KlÌnovec, Fichtelberg i Auersberg,

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 17 from south-west to north-east, amounting to a Auersbergu dosahuje 1000ñ1200 m nad mo- 1000ñ1200 m above see level inthe vicinity ¯em, poblÌû DÏËÌna pak 600ñ800 m nad mo¯em. of KlÌnovec, Fichtelberg and Auersberg, and KruönÈ hory na svÈ jiûnÌ (ËeskÈ) stranÏ prudce 600ñ800 m a.s.l. near DÏËÌn. The KruönÈ hory stoupajÌ od SokolovskÈ a MosteckÈ p·nve a mountains rise steeply on their southern (Czech) na nÏmeckÈ stranÏ pomÏrnÏ pozvolna klesajÌ side from the Sokolov and Most basins, k severu. Krkonoöe jsou podstatnÏ strmÏjöÌ na descending rather gradually to the north on polskÈ neû na ËeskÈ stranÏ a zvedajÌ se do v˝öky the German side. The Krkonoöe/Karkonosze okolo 1200 m n.m. Jejich nejvyööÌ horou je mountains are considerably steeper at the SnÏûka s nadmo¯skou v˝ökou 1602 m. KromÏ Polish thanat the Czech side, risingto about horsk˝ch masiv˘ p¯ispÌvajÌ ke sloûitÈ orografii 1200 m a.s.l., with the highest peak SnÏûka/ oblasti »ernÈho troj˙helnÌka nÌûinnÈ partie ånieøka ñ at 1602 m a.s.l. Besides the mountain s nadmo¯skou v˝ökou okolo 100ñ300 m n.m., massifs, lowland parts with altitudes about jako je oblast Dr·ûÔan, Sokolovsk· a Mosteck· 100ñ300 m a.s.l. such as Dresden, Sokolov p·nev. and Most basins also contribute to the complex Tato sloûit· orografie zp˘sobuje znaËnou orography of the Black Triangle region. r˘znorodost mÌstnÌch klimatick˝ch podmÌnek This complex orography is the cause of v danÈm regionu. Pr˘mÏrn· roËnÌ teplota v nÌûin- considerable variability in local climates of n˝ch partiÌch je cca 8 ∞C a nep¯ekraËuje 10 ∞C. this region. The annual mean temperature in TypickÈ roËnÌ teplotnÌ pr˘mÏry v hor·ch ËinÌ the lowland parts is about 8 ∞C and does not p¯ibliûnÏ 3 ∞C s minimem okolo 0 ∞C na SnÏûce. exceed 10 ∞C. The typical annual means in the DÈlka sluneËnÌho svitu v hor·ch dosahuje mountains are about 3 ∞C with the minimum p¯ibliûnÏ hodnoty 1600 hodin roËnÏ, v niûöÌch about 0 ∞C on the hill of SnÏûka/ånieøka. poloh·ch ËinÌ roËnÌ ˙hrny sluneËnÌho svitu The sunshine duration in the mountains 1800 hodin. RoËnÌ sr·ûkovÈ ˙hrny jsou rozlo- amounts to approximately 1600 hours per year, in ûeny nerovnomÏrnÏ s prudk˝mi v˝kyvy zp˘- the lower parts the yearly sum reaches 1800 hours. soben˝mi siln˝m vlivem sloûitÈ orografie. The annual sums of precipitation are distributed PohybujÌ se od 1200 mm v hor·ch do 800 mm unevenly with sharp gradients due to the strong v niûöÌch poloh·ch Kruön˝ch hor a klesajÌ influence of the complex orography. It ranges na pouh˝ch 450 mm v okolÌ éatce, kde se from 1200 mm in the mountains to 800 mm in vyskytuje îsr·ûkov˝ stÌnî. V KrkonoöÌch nad lower parts of the Ore Mountains region, dropping 750 m n.m. jsou roËnÌ sr·ûky dokonce jeötÏ to only 450 mm round éatec where the ìpre- hojnÏjöÌ: 1300ñ1400 mm. cipitationshadowî occurs. InKrkonoöe/Karko - V oblasti »ernÈho troj˙helnÌku p¯evl·dajÌ nosze above 750 m a.s.l., the annual precipi- vÏtry vanoucÌ ze severoz·padu, z·padu a jiho- tationis evenmore abundant:1300ñ1400 mm. z·padu. JizerskÈ hory a horskÈ h¯ebeny Krko- The prevailing flow directions in the Black noö (rozprostÌrajÌcÌ se ve smÏru z·pad - v˝chod) Triangle region are from the north-west, west zabraÚujÌ pr˘niku studen˝ch vzduön˝ch mas and south-west. JizerskÈ hory/GÛry Izerskie ze severu do »ech. BÏhem anticyklon·lnÌch and Krkonoöe/Karkonosze mountain ranges situacÌ vanou vÏtry obecnÏ z v˝chodnÌho nebo (spreading west-east) block intrusions of the jihov˝chodnÌho sektoru. V takov˝ch p¯Ìpadech cold air masses from the north into Bohemia. doch·zÌ v zimnÌm obdobÌ ve öpatnÏ vÏtran˝ch During anticyclonic situations, winds generally Ëesk˝ch p·nvÌch pod Kruön˝mi horami velmi blow from the easternor south-easternsectors. Ëasto k teplotnÌm inverzÌm se slab˝m vÏtrem In such situations, temperature inversions with nebo bezvÏt¯Ìm. TÌm se vytv·¯ejÌ nep¯ÌznivÈ low windor calm occur very ofteninthe poorly podmÌnky pro rozptyl zneËiöùujÌcÌch l·tek. ventilated Czech basins under KruönÈ hory MÌstnÌ systÈmy proudÏnÌ ovlivnÏnÈ terÈnem, during the winter season, forming unfavourable kterÈ se vytv·¯ejÌ za tÏchto okolnostÌ, velice conditions for the dispersion of pollutants. Local, znesnadÚujÌ anal˝zu a p¯edpovÏdi p¯enosu a terrain-influenced flow systems are generated rozptylu l·tek zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ v oblasti under such circumstances making analysis and »ernÈho troj˙helnÌku. forecast of the air pollution transport and disper- sioninthe Black Trianglearea extremely difficult.

18 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 lichen(deutschen)Seite flach abf‰llt. Dagegen a 600ñ800 m n.p.m. w pobliøu miejscowoúci ist das Riesengebirge auf der polnischen Seite DÏËÌn. Masyw GÛr Kruszcowych (Rudaw) erheblich steiler als auf tschechischem Gebiet. wznosi siÍ stopniowo w ich po≥udniowej czÍúci Die Hˆhenbetragenetwa 1200 m ¸. NN, der (Czechy), od basenÛw Sokolov i Most, obni- hˆchste Berg ist die Schneekoppe (1602 m ¸. NN). øajπc siÍ stopniowo w kierunku pÛ≥nocnym po Die komplexe Orographie wird auflerdem von stronie niemieckiej. Karkonosze sπ znacznie Niederungen wie das Obere Elbtal und die bardziej strome po stronie polskiej, niø czes- BeckenvonSokolov undMost mit Meereshˆhen kiej, z wysokoúciami oko≥o 1200 m n.p.m., von100 bis 300 m gepr‰gt. z najwyøszπ gÛrπ ånieøkπ (1602 m n.p.m.). Diese komplexe Orographie ist der Grund Poza masywami gÛrskimi rÛwnieø czÍúci ni- f¸r die bemerkenswerte klimatische Vielfalt zinne z wysokoúciami oko≥o 100ñ300 m n.p.m., dieser Region. Das Jahresmittel der Tempe- takie jak baseny: Drezno, Sokolov i Most, tworzπ ratur betr‰gt indenNiederungenetwa8 ∞C z≥oøonπ orografiÍ regionu Czarnego TrÛjkπta. und ¸berschreitet 10 ∞C nicht. Die typischen Ta z≥oøona orografia jest przyczynπ znacznej JahrestemperaturenindenGebirgenbetragen zmiennoúci klimatÛw lokalnych tego regionu. etwa 3 ∞C, das niedrigste Jahresmittel liegt bei årednia roczna temperatura w czÍúciach nizin- Null Grad (auf der Schneekoppe). nych wynosi oko≥o 8 ∞C i nie przekracza 10 ∞C. Die j‰hrliche Sonnenscheindauer erreicht in Typowe úrednie roczne w gÛrach wynoszπ denBergenetwa 1600 Stunden,indentieferen oko≥o 3 ∞C z minimum oko≥o 0 ∞C na ånieøce. Lagen 1800 Stunden. Die mittleren Jahresnieder- Czas us≥onecznienia w gÛrach wynosi oko≥o schl‰ge sindwegendes komplexenReliefs 1600 godzin rocznie, w niøszych czÍúciach ungleichm‰flig mit starken Gradienten verteilt. suma roczna osiπga 1800 godzin. Roczna suma Sie reichenvon1200 mm indenBergen¸ber opadÛw jest roz≥oøona nierÛwnomiernie, cha- 800 mm indenniedrigerenLagendesErzge- rakteryzujπc siÍ ostrymi gradientami, wynika- birges bis zu nur 450 mm um éatec, wo Nieder- jπcymi z silnego wp≥ywu z≥oøonej orografii. schlagsschatten auftreten. Im Riesengebirge Zawiera siÍ w granicach od 1200 mm w gÛrach oberhalb 750 m ¸. NN sind die j‰hrlichen Nieder- do 800 mm w niøszych partiach regionu Rudaw, schlagssummenmit 1300 bis 1400 mm grˆfler. obniøajπc siÍ do 450 mm w okolicy éatec, gdzie Die vorherrschenden Windrichtungen im wystÍpuje ÑcieÒ opaduì. W Karkonoszach, Schwarzen Dreieck sind Nordwest, West und w czÍúci powyøej 750 m n.p.m., roczny opad S¸dwest. Die von West nach Ost verlaufenden jest nawet obfitszy, od 1300 do 1400 mm. Ketten des Isergebirges und des Riesengebirges Przewaøajπce kierunki nap≥ywu mas po- verhindern das Eindringen kalter Luftmassen wietrza w regionie Czarnego TrÛjkπta wystÍ- aus Nordenauf bˆhmisches Gebiet. W‰hrend pujπ z pÛ≥nocnego-zachodu, zachodu i po≥u- antizyklonaler Wetterlagen herrschen allgemein dniowego-zachodu. £aÒcuchy GÛr Izerskich ˆstliche und s¸dˆstliche Windrichtungen vor. i Karkonoszy, rozciπgajπce siÍ z zachodu na Danntretenindenschlechtdurchl¸ftetenTsche - wschÛd, blokujπ wtargniÍcie zimnych mas chischenBeckensehr oft Temperaturinversionen powietrza z pÛ≥nocy na terytorium Bohemii. mit geringen Windgeschwindigkeiten oder Podczas sytuacji antycyklonalnych wiatry gene- Windstille auf, welche lufthygienisch ung¸nstige ralnie wiejπ z sektora wschodniego lub po≥u- Austauschbedingungen verursachen. Unter diesen dniowo-wschodniego. W takich sytuacjach, Verh‰ltnissen entstehen lokale, oberfl‰chen- w s≥abo wentylowanych basenach Czech pod beeinfluflte Windsysteme, welche die Analyse GÛrami Kruszcowymi (Rudawami), podczas und die Vorhersage der Luftschadstoff- sezonu zimowego bardzo czÍsto wystÍpujπ verteilung im Gebiet des Schwarzen Dreiecks inwersje temperatury ze s≥abym wiatrem lub stark erschweren. ciszπ, tworzπc niekorzystne warunki dyspersji zanieczyszczeÒ. W takich warunkach sπ genero- wane lokalne systemy przep≥ywu mas powietrza, zwiπzane z ukszta≥towaniem terenu, ktÛre po- wodujπ, øe analiza i prognozowanie transportu i dyspersji zanieczyszczeÒ powietrza na obszarze Czarnego TrÛjkπta jest wyjπtkowo trudne.

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 19 Table 3. Meteorological conditions in the Czech part of the Black Triangle ñ 2001* Tabulka 3. MeteorologickÈ podmÌnky v ËeskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001* Tabelle 3. Die meteorologischen Bedingungen im tschechischen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001* Tabela 3. Warunki meteorologiczne w czeskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001*

Air temperature** Precipitation** Sunshine duration** Month Deviation from long term mean [K] Deviation from long term mean [%] Deviation from long term mean [%] too warm too dry mostly above the average January (+0,7 to +2,4) (ñ20,8 to ñ10,3) (ñ10,6 to +58,0) non uniform non uniform above the average February (ñ2,2 to +1,7) (ñ37,9 to +68,8) (+0,5 to +77,9) normal too wet mostly lower than average March (ñ1,2 to +0,6) (+77,6 to +152,5) (ñ64,9 to +5,9) too cold mostly too wet mostly lower than average April (ñ3,6 to +0,1) (ñ8,0 to +44,2) (ñ34,1 to ñ0,7) too warm non uniform mostly above the average May (ñ0,2 to +2,6) (ñ44,7 to +30,8) (ñ4,6 to +43,4) too cold non uniform lower than average June (ñ2,8 to ñ1,1) (ñ36,5 to +79,0) (ñ37,2 to ñ6,8) too warm too wet mostly above the average July (+0,9 to +2,5) (+6,0 to +42,2) (ñ11,8 to +96,5) too warm non uniform non uniform August (0,0 to +2,4) (ñ39,3 to +24,4) (ñ22,6 to +22,9) too cold too wet lower than average September (ñ2,1 to ñ1,1) (+76,9 to +217,5) (ñ69,5 to ñ52,6) too warm mostly too dry non uniform October (+0,3 to +3,6) (ñ45,3 to +2,2) (ñ23,3 to +19,6) too cold too wet mostly above the average November (ñ4,4 to ñ0,1) (+8,4 to +51,5) (ñ10,5 to +118,3) too cold too wet above the average December (ñ3,6 to ñ1,4) (+10,2 to +91,3) (+4,7 to +120,9) normal too wet normal Year (ñ0,2 to +0,5) (+17,2 to +39,8) (ñ14,5 to +10,2)

* Stations: Karlovy Vary airport, Teplice, ⁄stÌ nad Labem-KoËkov, Liberec, Pec pod SnÏûkou ** reference to 30-year mean value (1961ñ1990)

Table 4. Frequency of the wind direction and calms in the Czech part of the Black Triangle ñ 2001 Tabulka 4. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v ËeskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001 Tabelle 4. Windrichtungsverteilung und Anteil der Calmen im tschechischen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001 Tabela 4. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz w czeskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001

Frequency [%] Sector From [∞] To [∞] Cheb Tuöimice MÏdÏnec Rudolice SnÏûnÌk Albrechtice Souö N 337,5 22,5 7,48 3,84 1,35 5,57 6,82 18,79 5,67 NE 22,5 67,5 8,56 8,05 1,69 1,97 9,43 0,91 3,55 E 67,5 112,5 6,67 10,79 6,74 2,81 21,31 1,36 0,83 SE 112,5 157,5 4,87 6,26 17,49 19,36 15,81 19,37 27,62 S 157,5 202,5 21,21 4,21 4,93 12,08 6,34 26,13 11,24 SW 202,5 247,5 19,14 25,46 10,9 6,87 6,48 3,51 4,82 W 247,5 292,5 11,3 25,05 25,33 15,47 12,53 4,52 5,6 NW 292,5 337,5 17,35 12,47 29,22 28,27 16,21 11,94 37,52 calm < 0,5 m/s 3,42 3,87 2,35 7,6 5,07 13,47 3,15

20 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 5. Meteorological conditions in the German part of the Black Triangle ñ 2001* Tabulka 5. MeteorologickÈ podmÌnky v nÏmeckÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001* Tabelle 5. Die meteorologischen Bedingungen im deutschen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001* Tabela 5. Warunki meteorologiczne w niemieckiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001*

Air temperature** Precipitation** Sunshine duration** Month Deviation from long term mean [K] Deviation from long term mean [%] Deviation from long term mean [%] too warm too dry above the average January (+1,5 to +1,9) (ñ34 to ñ58) (+14 to +50) too warm too dry mostly lower than average February (+1,4 to +2,0) (ñ6 to ñ37) (ñ9 to +4) non uniform too wet lower than average March (ñ0,4 to +0,5) (+91 to +149) (ñ26 to ñ37) too cold non uniform lower than average April (ñ0,4 to 0,0) (ñ13 to +26) (ñ3 to ñ17) too warm too dry above the average May (+1,4 to +1,8) (+2 to ñ50) (+18 to +39) too cold too dry lower than average June (ñ2,0 to ñ1,4) (ñ3 to ñ44) (ñ5 to ñ17) too warm too wet above the average July (+1,0 to +1,6) (ñ3 to +174) (ñ2 to +28) too warm non uniform non uniform August (+1,8 to +2,5) (ñ36 to +35) (ñ10 to +7) too cold too wet lower than average September (ñ2,1 to ñ1,4) (+70 to +167) (ñ42 to ñ60) too warm too dry above the average October (+3,2 to +3,8) (ñ6 to ñ44) (0 to +30) too cold too wet lower than average November (ñ0,9 to 0,0) (+3 to +88) (ñ2 to ñ30) too cold non uniform non uniform December (ñ2,2 to ñ1,3) (ñ9 to +20) (ñ44 to +20) too warm too wet mostly lower than average Year (0,2 to 0,6) (+3 to +19) (ñ12 to +5)

*DWD Stations: Leipzig-Schkeuditz, Chemnitz, Dresden-Klotzsche, Gˆrlitz ** reference to 30-year mean value (1961ñ1990)

Table 6. Frequency of the wind direction and calms in the German part of the Black Triangle ñ 2001 Tabulka 6. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v nÏmeckÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001 Tabelle 6. Windrichtungsverteilung und Anteil der Calmen im deutschen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001 Tabela 6. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz w niemieckiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001

Frequency [%] Sector From [∞] To [∞] Carlsfeld Fichtelberg Zinnwald Lehnm¸hle L¸ckendorf N 337,5 22,5 12,2 5,4 10,3 7,2 23,6 NE 22,5 67,5 7,8 3,8 3,3 3,4 2,4 E 67,5 112,5 3,5 4,8 0,4 2,6 0,1 SE 112,5 157,5 8,9 7,4 2,9 14,4 0,2 S 157,5 202,5 10,0 6,5 22,5 17,8 43,6 SW 202,5 247,5 20,7 11,8 11,1 21,0 16,6 W 247,5 292,5 19,2 40,7 28,0 19,4 4,0 NW 292,5 337,5 14,4 19,4 21,1 6,9 5,8 calm < 0,5 m/s 3,3 0,2 0,4 7,3 3,7

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 21 Table 7. Meteorological conditions in the Polish part of the Black Triangle ñ 2001* Tabulka 7. MeteorologickÈ podmÌnky v polskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001* Tabelle 7. Die meteorologischen Bedingungen im polnischen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001* Tabela 7. Warunki meteorologiczne w polskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001*

Air temperature** Precipitation** Sunshine duration** Month Deviation from long term mean [K] Deviation from long term mean [%] Deviation from long term mean [%] too warm mostly too dry mostly lower than average January (+0,3 to +2,4) (ñ45,2 to +4,5) (ñ14,5 to ñ4,9) too warm mostly too wet non-uniform February (+1,0 to +1,5) (+9,2 to +43,5) (ñ11,5 to +24,8) normal too wet lower than average March (+0,2 to +0,8) (+31,0 to +91,1) (ñ39,5 to ñ19,0) normal non uniform normal April (ñ0,5 to +0,1) (ñ20,4 to +66,0) (ñ7,8 to ñ3,5) too warm too dry above the average May (+1,4 to +2,3) (ñ59,8 to ñ2,3) (+48,3 to +54,3) too cold normal lower than average June (ñ1,4 to ñ1,2) (ñ2,9 to +3,1) (ñ11,3 to ñ20,6) too warm too wet normal July (+1,4 to +1,6) (+19,3 to +176,1) (ñ1,9 to +7,7) too warm too dry above the average August (+2,2 to +2,3) (ñ38,2 to ñ15,4) (+10,4 to +17,1) too cold too wet lower than average September (ñ2,1 to ñ0,7) (+83,5 to +126,8) (ñ82,0 to ñ50,8) too warm too dry mostly lower than average October (+3,3 to +3,8) (ñ44,5 to ñ12,5) (ñ13,7 to +1,3) too cold non uniform mostly above the average November (ñ1,8 to ñ1,0) (ñ16,2 to +22,4) (+4,7 to +20,4) too cold mostly too wet nonñuniform December (ñ2,9 to ñ2,4) (+5,4 to +36,4) (ñ19,1 to +11,3) normal mostly too wet normal Year (+0,4 to +0,8) (ñ0,4 to +28,7) (ñ5,9 to +3,1)

* IMGW stations: Jelenia GÛra, K≥odzko, ånieøka ** reference to 30-year mean value (1961ñ1990)

Table 8. Frequency of the wind direction and calms in the Polish part of the Black Triangle ñ 2001* Tabulka 8. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v polskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001* Tabelle 8. Windrichtungsverteilung und Anteil der Calmen im polnischen Teil des Schwarzen Dreiecks f¸r 2001* Tabela 8. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz w polskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001*

Frequency [%] Sector From [∞] To [∞] Jelenia GÛra K≥odzko ånieøka N 337,5 22,5 4,9 7,1 18,4 NE 22,5 67,5 3,2 6,0 3,6 E 67,5 112,5 8,3 2,7 3,6 SE 112,5 157,5 9,5 4,4 3,5 S 157,5 202,5 6,9 18,8 11,4 SW 202,5 247,5 5,5 9,6 17,6 W 247,5 292,5 18,2 14,6 19,1 NW 292,5 337,5 15,2 8,2 22,4 calm < 0,5 m/s 28,3 28,8 0,3

* IMGW stations: Jelenia GÛra, K≥odzko, ånieøka

22 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 WROC£AW

NE SE

K³odzko

NE SE

Jelenia Góra

Œnie¿ka

NE SE

Lückendorf

PRAHA

NE SE

Zinnwald

Lehnmühle

NE SE

Frequency of the wind direction in the Black Triangle Region 2001 »etnost smÏru vÏtru v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v roce 2001 Windrichtungsverteilung im Schwarzen Dreieck 2001 CzÍstoúci kierunkÛw wiatru w regionie Czarnego TrÛjkπta 2001

Fichtenberg

NE SE

Figure 2.

Obr·zek 2.

Rysunek 2.

Abbildung 2.

LEIPZIG

Carlsfeld

1. GEOGRAPHY, ECONOMY AND CLIMATE CONDITIONS IN THE BLACK TRIANGLE REGION 23 2. AIR QUALITY STANDARDS 2. NORMY KVALITY OVZDUäÕ

2.1 CZECH REPUBLIC 2.1 »ESK¡ REPUBLIKA

The Air Quality Standards for the Czech Normy kvality ovzduöÌ pro »eskou repub- Republic were specified inthe Decree of the liku stanovuje Vyhl·öka Feder·lnÌho v˝boru Federal Committee for the Environment of pro ûivotnÌ prost¯edÌ z 1. ¯Ìjna 1991, kter· tvo¯Ì 1 October 1991, attached to Act No. 309/1991, p¯Ìlohu z·kona Ë. 309/1991 v ˙plnÈm noveli- in its full amended reading in Act No. 211/1994, zovanÈm znÏnÌ z·kona Ë. 211/1994 o ochranÏ the Clean Air Act. The standards are presented Ëistoty ovzduöÌ. Normy jsou uvedeny v n·sledu- inthe followingtable (the table has beencopied jÌcÌ tabulce (tabulka je kopiÌ z v˝öe uvedenÈ from the above Decree, with some formal Vyhl·öky s nÏkter˝mi form·lnÌmi zmÏnami). modifications).

Table 9. Air Quality Standards for the Czech Republic Tabulka 9. Normy kvality ovzduöÌ pro »eskou republiku Tabelle 9. Luftqualit‰tsstandards f¸r die Tschechische Republik Tabela 9. Normy jakoúci powietrza dla Republiki Czeskiej

Air quality standards [µg/m3] Pollutant Expressed as IHr IHd IH8h IHk General requirement**

Suspended particulate matter 60 150 500 IHd and IHk must not be exceeded in more than5%ofmeasurements annually

Sulphur dioxide SO2 60 150 500 Sulphur dioxide and SO + SPM 2 250* suspended particulate matter

Nitrogen oxides NO2 80 100 200 IHd and IHk must not be exceeded in more than5%ofmeasurements annually Carbon monoxide CO 5 000 10 000

Ozone O3 160 Lead in suspended Pb 0,5 particulate matter Cadmium in suspended Cd 0,01 particulate matter

* calculated as the arithmetic sum of daily concentrations of the two components

** i.e. the 95 percentiles of daily concentrations must not exceed IHd and the 95 percentiles of the half-hour concentrations must not exceed IHk IHr average annual pollutant concentration. Average concentration is understood to be the mean value of concentration, determined at a given site over a time period of one year as the arithmetic mean of average 24 hour concentrations

IHd average daily pollutant concentration. Average concentration is understood to be the mean value of concentration, determined at a given site over a time period of 24 hours. Average daily concentration is also understood to be the mean value of at least twelve evenly distributed measurements of average half-hour concentrations over a time period of 24 hours (arithmetic mean)

IH8h average eight-hour pollutant concentration. Average eight-hour concentration is understood to be the mean value of concentration, as determined at a given site over a time period of eight hours

IHk average half-hour pollutant concentration. Average half-hour concentration is understood to be the mean value of concentration as determined at a given site over a time period of 30 minutes

* vypoËteno jako aritmetick˝ souËet dennÌch koncentracÌ dvou sloûek

** tj. 95. percentily dennÌch koncentracÌ nesmÌ p¯ekroËit IHd a 95. percentily p˘lhodinov˝ch koncentracÌ nesmÌ p¯ekroËit IHk IHr pr˘mÏrn· roËnÌ koncentrace zneËiöùujÌcÌ l·tky. Pr˘mÏrnou koncentracÌ se rozumÌ st¯ednÌ hodnota koncentrace stanoven· v danÈm mÌstÏ v obdobÌ jednoho roku jako aritmetick˝ pr˘mÏr pr˘mÏrn˝ch 24hodinov˝ch koncentracÌ

IHd pr˘mÏrn· dennÌ koncentrace zneËiöùujÌcÌ l·tky. Pr˘mÏrnou koncentracÌ se rozumÌ st¯ednÌ hodnota koncentrace stanoven· v danÈm mÌstÏ za dobu 24 hodin. Pr˘mÏrnou dennÌ koncentracÌ se rovnÏû rozumÌ pr˘mÏrn· hodnota nejmÈnÏ dvan·cti rovnomÏrnÏ rozloûen˝ch mÏ¯enÌ pr˘mÏrn˝ch p˘lhodinov˝ch koncentracÌ po dobu 24 hodin (aritmetick˝ pr˘mÏr)

IH8h pr˘mÏrn· osmihodinov· koncentrace zneËiöùujÌcÌ l·tky. Pr˘mÏrnou osmihodinovou koncentracÌ se rozumÌ st¯ednÌ hodnota koncentrace stanoven· v danÈm mÌstÏ za dobu osmi hodin

IHk pr˘mÏrn· p˘lhodinov· koncentrace zneËiöùujÌcÌ l·tky. Pr˘mÏrnou p˘lhodinovou koncentracÌ se rozumÌ st¯ednÌ hodnota koncentrace stanoven· v danÈm mÌstÏ za dobu 30 minut

24 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 2. LUFTQUALITƒTSSTANDARDS 2. NORMY JAKOåCI POWIETRZA

2.1 TSCHECHISCHE REPUBLIK 2.1 REPUBLIKA CZESKA

Die Luftqualit‰tsstandards f¸r die Tsche- Normy jakoúci powietrza dla Republiki chische Republik sind spezifiziert in der Czeskiej zosta≥y wyszczegÛlnione w Rozpo- Verordnung des ÑFederal Committee for rzπdzeniu Federalnego Komitetu årodowiska the Environmentì vom 1. Oktober 1991, als z 1 paüdziernika 1991 roku, do≥πczonym do Anhang zum Gesetz Nr. 309/1991, Erg‰nzung ustawy nr 309/1991, w pe≥nym, poprawionym im Gesetzblatt Nr. 211/1994, dem ÑClean brzmieniu w ustawie nr 211/1994: Ustawa Air Actì spezifiziert. Die Standards sind in Czyste Powietrze. Ustawa ta wejdzie w øycie der Tabelle wiedergegeben(die Tabelle ist w 2002 roku. Normy przedstawiono w nastÍ- dem genannten Gesetz mit einigen formalen pujπcej tabeli (tabela zosta≥a skopiowana z po- ƒnderungen entnommen). wyøszego Rozporzπdzenia, z kilkoma formal- nymi modyfikacjami).

Explanation to table 9 (continued) VysvÏtlivky k tabulce 9 (pokraËov·nÌ) Erl‰uterungen zu Tabelle 9 (Fortzetzung) Objaúnienia do tabeli 9 (ciπg dalszy)

* berechnet als Summe der Tageswerte der beiden Komponenten

** z.B. die 95-Perzentile der Tagesmittelwerte d¸rfen IHd nicht ¸berschreiten und die 95-Perzentile der Halbstundenwerte d¸rfen IHk nicht ¸berschreiten Hr Jahresmittelwert, berechnet aus Tagesmittelwerten Hd Tagesmittelwert, berechnet aus Halbstundenwerten H8h Achtstundenmittelwert Hk Halbstundenmittelwert

* obliczane jako suma arytmetyczna dobowych stÍøeÒ dwÛch komponentÛw

** 95 percentyl dobowych stÍøeÒ nie moøe przekraczaÊ IHd i 95 percentyl pÛ≥godzinnych stÍøeÒ nie moøe przekraczaÊ IHk IHr úrednioroczne stÍøenie zanieczyszczenia. årednie stÍøenie jest rozumiane jako úrednia wartoúÊ stÍøenia okreúlanego w danym miejscu przez okres roku, jako úrednia arytmetyczna ze stÍøeÒ 24-godzinnych

IHd úredniodobowe stÍøenie zanieczyszczenia. årednie stÍøenie jest rozumiane jako úrednia wartoúÊ stÍøenia okreúlanego w danym miejscu przez okres 24 godzin. åredniodobowe stÍøenie jest takøe rozumiane jako úrednia wartoúÊ z przynajmniej dwunastu rÛwno roz≥oøonych pomiarÛw úrednich pÛ≥godzinnych stÍøeÒ przez okres 24 godzin (úrednia arytmetyczna)

IH8h úrednie oúmiogodzinne stÍøenie zanieczyszczenia. årednie oúmiogodzinne stÍøenie jest rozumiane jako úrednia wartoúÊ stÍøenia, okreúlona w danym miejscu przez okres oúmiu godzin

IHk úrednie pÛ≥godzinne stÍøenie zanieczyszczenia. årednie pÛ≥godzinne stÍøenie jest rozumiane jako úrednia wartoúÊ stÍøenia, okreúlona w danym miejscu przez okres 30 minut

2. AIR QUALITY STANDARDS 25 The major differences between the air HlavnÌ rozdÌly mezi normami kvality quality standards in the Czech Republic and ovzduöÌ v »eskÈ republice a normami stano- those stated in the EC Air Quality Directives ven˝mi smÏrnicemi EC ke kvalitÏ ovzduöÌ are as follows: jsou n·sledujÌcÌ: ï the aim of setting the air quality standards has ï cÌlem stanovenÌ norem kvality ovzduöÌ byla beenhumanhealth protection,the protection ochrana lidskÈho zdravÌ; ochrana ekosystÈm˘ of ecosystems has not been included so far, zatÌm nebyla zohlednÏna, ï the short time air quality standard is set at ï kr·tkodob· norma kvality ovzduöÌ je vzta- 30 minutes, ûena na 30 minut,

ï the air quality standard is set for NOx ï norma kvality ovzduöÌ je stanovena pro NOx (expressed as NO2, but including both NO (vyj·d¯en· jako NO2, ale zahrnujÌcÌ NO and NO2), iNO2), ï the air quality standard for particulate matter ï norma kvality ovzduöÌ pro praön˝ aerosol se is relevant for SPM, not PM10. t˝k· SPM, nikoli PM10. Inthe framework of accessionprocess to the V r·mci procesu p¯Ìpravy na vstup do European Union, new legislation on air quality EvropskÈ unie vypracovalo Ministerstvo ûivot- standards based on the EC Air Quality Directives nÌho prost¯edÌ »eskÈ republiky novou legisla- was prepared by the Ministry of the Environ- tivu definujÌcÌ normy kvality ovzduöÌ, kterÈ ment of the Czech Republic. The values for vych·zejÌ ze smÏrnic EC ke kvalitÏ ovzduöÌ. ecosystems protection are included, new air Tato legislativa zahrnuje hodnoty pro ochranu pollutants (such as benzene, PM10) and in some ekosystÈm˘, novÈ l·tky zneËiöùujÌcÌ ovzduöÌ cases new air quality standards are introduced. (jako je benzen, PM10)avnÏkter˝ch p¯Ìpadech A new Clean Air Act No. 86/2002 Coll. and zav·dÌ novÈ normy kvality ovzduöÌ. V roce 2002 corresponding implementary regulations setting nabyl ˙Ëinnosti nov˝ z·kon o ochranÏ ovzduöÌ new air quality standards came into force in the Ë. 86/2002 Sb. a p¯ÌsluönÈ prov·dÏcÌ p¯edpisy Czech Republic in2002. stanovujÌcÌ novÈ imisnÌ limity.

26 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Die wichtigsten Unterschiede zwischen Waøniejsze rÛønice miÍdzy normami den tschechischen Standards und denen jakoúci powietrza w Republice Czeskiej i usta- der EU-Richtlinien sind: lonymi w Dyrektywach jakoúci powietrza ï das Ziel der Grenzwerte der Schutz der Komisji Europejskiej sπ nastÍpujπce: menschlichen Gesundheit, der Schutz der ÷ko- ï celem ustalenia norm jakoúci powietrza by≥a systeme wurde bisher nicht aufgenommen, ochrona zdrowia ludzkiego, ochrona ekosys- ï die Kurzzeitgrenzwerte sind als 30-Minuten- temÛw nie zosta≥a dotychczas uwzglÍdniona, werte angegeben, ï krÛtkoterminowe normy jakoúci powietrza sπ ustalone dla 30 minut, ï die Grenzwerte der Stickoxide NOx werden als NO2 (NO und NO2) angegeben, ï norma jakoúci powietrza ustalona jest dla ï die Staubgrenzwerte beziehen sich auf TSP, NOx (wyraøonego jako NO2, ale zawiera- jπcego zarÛwno NO jak i NO2), nicht auf PM10. Im Rahmendes EU-Beitritt-Prozesses ï norma jakoúci powietrza dla substancji vom Umweltministerium der Tschechischen py≥owych dotyczy czπsteczek zawieszonych, Republik die neue, auf den Luftqualit‰tsricht- a nie PM10. linien der EU basierende Gesetzgebung wurde W ramach procesu akcesji do Unii Euro- vorbereitet. Die Werte zum Schutz der pejskiej aktualnie jest przystosowywane przez ÷kosysteme sind enthalten. Zudem wurden Ministerstwo årodowiska Republiki Czeskiej neue Luftschadstoffe (wie Benzol und PM10) nowe prawodawstwo dot. norm jakoúci po- undineinigenF‰llenneueLuftqualit‰ts- wietrza w oparciu o Dyrektywy Jakoúci standards eingef¸hrt. Ein neues Luftreinhalte- Powietrza UE. UwzglÍdniono wartoúci dla gesetz Nr. 86/2002 Coll. und entsprechend ochrony ekosystemÛw, wprowadzono nowe neue Luftqualit‰tsstandards wurden in der zanieczyszczenia powietrza (takie jak benzen, tschechischenRepublik 2002 inKraft gesetzt. PM10) oraz w kilku przypadkach nowe normy jakoúci powietrza. Nowa Ustawa Czyste Po- wietrze i odnoúne akty wykonawcze zosta≥y wprowadzone w Republice Czeskiej w 2002 roku.

2. AIR QUALITY STANDARDS 27 2.2 GERMANY 2.2 NÃMECKO

Table 10. Air quality standards in Saxony Tabulka 10. Normy kvality ovzduöÌ v Sasku Tabelle 10. Luftqualit‰tsstandards in Deutschland Tabela 10. Normy jakoúci powietrza w Saksonii

SO 1/ -h- 24-h- Annual Annual 98-per- Reference Aim 2 2 Remarks Value [µg/m3] mean mean mean median centile period of protection TA Luft 140 400 calculated from 30-minute-means one year human health G if median of TSP > 150 µg/m3 80 1.4ñ31.3 G calculated from daily means 3 120 if median of TSP ≤ 150 µg/m 1.4ñ31.3 G calculated from daily means if median of TSP > 200 µg/m3 130 1.10ñ31.3 G calculated from daily means 22. BImSchV human health 3 180 if median of TSP ≤ 200 µg/m 1.10ñ31.3 G calculated from daily means if 98-%-Wert of TSP > 350 µg/m3 250 1.4ñ31.3 G calculated from daily means 3 350 if 98-%-Wert of TSP ≤ 350 µg/m 1.4ñ31.3 G calculated from daily means 40ñ60 calculated from daily means 1.4ñ31.3 human health L EU-Directive 80/779 100ñ150 daily mean 1.4ñ31.3and environment L VDI Guideline 2310 1000 300 human health R

1-h- 24-h- Annual 95-per- 98-per- Reference Aim TSP [µg/m3] Remarks Value mean mean mean centile centile period of protection TA Luft 150 300 calculated from 30-minute-means one year human health G human health 22. BImSchV 150 300 calculated from daily means 1.4ñ31.3 G and environment 40ñ60 calculated from daily means 1.4ñ31.3 human health L EU-Directive 80/779 100ñ150 daily mean 1.4ñ31.3and environment L VDI Guideline 2310 500 250 75 calculated from 30-minute-means human health R

1/ -h- 24-h- Annual 98-per- Reference Aim CO[mg/m 3] 2 Remarks Value mean mean mean centile period of protection TA Luft 10 30 calculated from 30-minute-means one year human health G VDI Guideline 2310 50 10 10 calculated from 30-minute-means human health R

3 1/ -h- 1-h- 8-h- 24-h- Reference Aim O [µg/m ] 2 Remarks Value 3 mean mean mean mean period of protection one full public 180 calculated from 30-minute-means S hour information one full protection 200 calculated from 30-minute-means S hour of vegetation one full 240 calculated from 30-minute-means public warning S 22. BImSchV hour one full 360 calculated from 30-minute-means public warning S hour 110 calculated from 30-minute-means human health S calculated from 30-minute-means protection 65 one day S of vegetation VDI Guideline 2310 120 short term human health R

1/ -h- 24-h- Annual 98-per- Reference Aim NO[µg/m 3] 2 Remarks Value mean mean mean centile period of protection VDI 2310 1000 500 calculated from 30-minute-means human health R

28 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 2.2 DEUTSCHLAND 2.2 NIEMCY

3 1/ -h- 24-h- Annual Annual 98-per- Reference Aim NO [µg/m ] 2 Remarks Value 2 mean mean mean median centile period of protection TA Luft 80 200 calculated from 30-minute-means one year human health G human health 22. BImSchV 200 calculated from 30-minute-means 1.1ñ31.12 G and environment human health EU-directive 85/203 50 135 calculated from 30-minute-means 1.1ñ31.12 L and environment 23. BImSchV 160 calculated from 30-minute-means one year human health P VDI Guideline 2310 200 100 calculated from 30-minute-means human health R

1/ -h- 24-h- Annual 98-per- Reference Aim Benzene [µg/m3] 2 Remarks Value mean mean mean centile period of protection 23. BImSchV 10 calculated from 30-minute-means one year human health P

Sedimented dust Maximal Reference Aim Annual mean Remarks Value [g/m2∑d] monthly mean period of protection TA Luft 0,35 0,65 calculated from monthly means one year human health G

Pb concentration in TSP [µg/m3] Annual mean Reference period Aim of protection Value 22. BImSchV und TA Luft 2 one year human health and environment G

Cd concentration in TSP [µg/m3] Annual mean Reference period Aim of protection Value TA Luft 0,04 one year human health and environment G

G = Grenzwert (limit value) L = Leitwert (guidance value) R = Richtwert (recommended value) S = Schwellenwert (treshold value)

2. AIR QUALITY STANDARDS 29 2.3 POLAND 2.3 POLSKO

The air quality standards for Poland (valid V Polsku jsou normy kvality ovzduöÌ d·ny in law until 11 July 2002) are defined in the Vyhl·ökou ministerstva ûivotnÌho prost¯edÌ, Decree of the Ministry for Environment Pro- p¯ÌrodnÌch zdroj˘ a lesnÌho hospod·¯stvÌ tection, Natural Resources and Forestry of z 28. dubna 1998 (Dz. U. Ë. 55/355). Samo- 28 April 1998 (Dz. U. No. 55, position355). statnÈ normy kvality ovzduöÌ byly zavedeny Separate air quality standards were established pro n·rodnÌ parky, v˝znamnÈ lesnÌ komplexy, for national parks, promotion forest complexes, chr·nÏnÈ l·zeÚskÈ oblasti a oblasti s historic- spa protection areas and areas with monuments k˝mi pam·tkami uveden˝mi na seznamu SvÏ- of history from ëThe list of world heritageí. Two tovÈho kulturnÌho dÏdictvÌ. DvÏ polskÈ moni- Polish BT JAMS stations are situated in the torovacÌ stanice JAMS jsou umÌstÏny v ochran- health-resort protectionareas for åwieradÛw- n˝ch zÛn·ch l·znÌ åwieradÛw-Czerniawa ZdrÛj Czerniawa ZdrÛj (Czerniawa and Rozdroøe (Czerniawa a Rozdroøe Izerskie) a jedna v Krko- Izerskie), and one in Karkonosze National Park noöskÈm n·rodnÌm parku (ånieøne Kot≥y). (ånieøne Kot≥y).

Table 11. Limit values of the air pollutants concentrations within the area of the country and the period in which they are valid Tabulka 11. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ na ˙zemÌ st·tu a obdobÌ jejich platnosti Tabelle 11. Grenzwerte der Luftschadstoffe (landesweit) und deren Zeitbez¸ge Tabela 11. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji zanieczyszczajπcych w powietrzu na obszarze kraju oraz czas ich obowiπzywania

Limit values of the concentrations with regard to period [µg/m3] Pollutant 1) 2) 3) 30 minute ñD30 24 hour ñD24 annual ñDa

Suspended particulate PM10 280* 125 50 Sulphur dioxide 500 150 40 Nitrogen dioxide 500 150 40 Carbon oxide 20 000 5 000 2 000* Benzene 20* 10 2,5 Benzo(a)pyrene (ng/m3) 12* 5 1 Cadmiuma) Cd 0,52* 0,22 0,01 Nickela) Ni (ng/m3) 230* 100 25 Leada) Pb 5* 2 0,5 Chromea) CrVI 4,6* 2 0,4 Zinc Zna) 50 20 3,8 Manganesea) Mn 9* 4 1 Coppera) 20 5 0,6 Cobalta) 5 2 0,4 Irona) 100* 50 10

1) as 99.8 percentile calculated from the mean values per half an hour recorded throughout the calendar year 2) as 98 percentile calculated from the daily mean values recorded throughout the calendar year 3) as an arithmetic mean calculated from the daily mean values recorded throughout the calendar year a) as a sum of metal and its compounds in suspended particulate PM10 * values standardised only for calculation purposes

1) jako 99,8. percentil vypoËÌtan˝ z pr˘mÏrn˝ch p˘lhodinov˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku 2) jako 98. percentil vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch bÏhem kalend·¯nÌho roku 3) jako aritmetick˝ pr˘mÏr vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku a) jako souËet obsahu kovu a jeho slouËenin v praönÈm aerosolu PM10 * hodnoty standardizovanÈ pouze pro ˙Ëely v˝poËtu

30 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 2.3 POLEN 2.3 POLSKA

Die Luftqualit‰tsstandards f¸r Polen (g¸ltig Normy jakoúci powietrza obowiπzujπce bis 11. Juli 2002) sind in der Verordnung des w Polsce (waøne do dnia 11 lipca 2002 roku), sπ Ministeriums f¸r Umweltschutz, Nat¸rliche zawarte w Rozporzπdzeniu Ministra Ochrony RessourcenundForstwirtschaft vom 28. April årodowiska, ZasobÛw Naturalnych i Leúnictwa 1998 definiert (polnisches Gesetzblatt Nr. 55, z dnia 28 kwietnia 1998 roku (Dz. U. Nr 55, Absatz 355). Gesonderte Luftqualit‰tsstandards poz. 355). Dla obszarÛw parkÛw narodowych, wurden f¸r Nationalparks, zur Unterst¸tzung leúnych kompleksÛw promocyjnych, obszarÛw vorgesehene Waldgebiete, Erholungsgebiete ochrony uzdrowiskowej i obszarÛw, na ktÛrych und Gebiete mit historischen Denkm‰lern znajdujπ siÍ pomniki historii wpisane na ÑListÍ ëder Welterbelisteí festgelegt. Zwei polnische dziedzictwa úwiatowegoì obowiπzujπ oddzielne StationenimSchwarzenDreieck liegenin normy jakoúci powietrza. Dwie polskie stacje denKurgebietenåwieradÛw-CzerniawaZdrÛj systemu ÑCzarny TrÛjkπtì sπ usytuowane na (Czerniawa und Rozdroøe Izerskie) und eine obszarze ochrony uzdrowiskowej Uzdrowiska im Karkonosze Nationalpark (ånieøne Kot≥y). åwieradÛw-Czerniawa ZdrÛj (Czerniawa ZdrÛj i Rozdroøe Izerskie), a jedna w Karkonoskim Parku Narodowym (ånieøne Kot≥y).

Explanation to table 11 (continued) VysvÏtlivky k tabulce 11 (pokraËov·nÌ) Erl‰uterungen zu Tabelle 11 (fortgesetzt) Objaúnienia do tabeli 11 (ciπg dalszy)

1) berechnet als 99,8-Perzentile der Halbstundenwerte eines Kalenderjahres 2) als 98-Perzentil der Tagesmittelwerte eines Kalenderjahres 3) Jahresmittelwert, berechnet aus Tagesmittelwerten eines Kalenderjahres a) als Summe der Metalle und ihrer Verbindungen im PM10-Schwebstaub * Werte wurden nur f¸r Kalkulationszwecke standardisiert

1) jako 99,8 percentyl obliczony ze stÍøeÒ odniesionych do 30 minut, wystÍpujπcych w roku kalendarzowym 2) jako 98 percentyl obliczony ze stÍøeÒ odniesionych do 24 godzin, wystÍpujπcych w roku kalendarzowym 3) jako úrednia arytmetyczna obliczana z wartoúci úredniodobowych, wystÍpujπcych w roku kalendarzowym a) jako suma metalu i jego zwiπzkÛw w pyle zawieszonym PM10 * wartoúci normowane tylko dla celÛw obliczeniowych

2. AIR QUALITY STANDARDS 31 Table 12. Limit value of ozone concentration within the area of the country Tabulka 12. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ ozonu na ˙zemÌ st·tu Tabelle 12. Ozon-Grenzwerte (landesweit) Tabela 12. Dopuszczalna wartoúÊ stÍøenia ozonu w powietrzu dla obszaru kraju

Pollutant Limit value of the concentration with regard to 8 hours1) [µg/m3] Ozone 110

1) as an average of eight one-hour values between 10 a.m. and 6 p.m. 1) jako pr˘mÏr osmi jednohodinov˝ch hodnot mezi 10:00 a 18:00 hod. 1) als Achtstundenmittelwert zwischen 10:00 und 18:00 Uhr 1) jako úrednia z oúmiu godzinnych wartoúci pomiÍdzy godzinami 10:00 i 18:00

Table 13. Limit values of the air pollutants concentrations in the health-resort protection areas and the period in which they are valid Tabulka 13. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ v l·zeÚsk˝ch ochrann˝ch zÛn·ch a obdobÌ jejich platnosti Tabelle 13. Grenzwerte der Luftschadstoffe (g¸ltig f¸r Kurgebiete) und deren Zeitbez¸ge Tabela 13. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji zanieczyszczajπcych w powietrzu na obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz czas ich obowiπzywania

Limit values of the concentrations with regard to period [µg/m3] Pollutant 1) 2) 3) 30 minute ñD30 24 hour ñD24 annual ñDa

Suspended particulate PM10 200* 100 40 Sulphur dioxide 350 125 30 Nitrogen dioxide 330 100 25 Carbon oxide 13 500 3 500 1 350* Benzene 15* 7 1,7 Benzo(a)pyrene (ng/m3) 8* 3,5 0,7 Cadmiuma) Cd 0,35* 0,15 0,005 Nickela) Ni (ng/m3) 150* 70 17 Leada) Pb 3* 1,3 0,35 Chromea) CrVI 4,6* 2 0,4 Zinc Zna) 50 20 3,8 Manganesea) Mn 9* 4 1 Coppera) 20 5 0,6 Cobalta) 5 2 0,4 Irona) 100* 50 10

1) as 99,8 percentile calculated from the mean values per half an hour recorded throughout the calendar year 2) as 98 percentile calculated from the daily mean values recorded throughout the calendar year 3) as an arithmetic mean calculated from the daily mean values recorded throughout the calendar year a) as a sum of metal and its compounds in suspended particulate PM10 * values standardised only for calculation purposes

1) jako 99,8. percentil vypoËÌtan˝ z pr˘mÏrn˝ch p˘lhodinov˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku 2) jako 98. percentil vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku 3) jako aritmetick˝ pr˘mÏr vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku a) jako souËet obsahu kovu a jeho slouËenin v praönÈm aerosolu PM10 * hodnoty standardizovanÈ pouze pro ˙Ëely v˝poËtu

32 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 14. Limit values of the air pollutants concentrations in the area of National Parks and the period in which they are valid Tabulka 14. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ v oblasti N·rodnÌch park˘ a obdobÌ jejich platnosti Tabelle 14. Grenzwerte der Luftschadstoffe (g¸ltig f¸r Nationalparks) und deren Zeitbez¸ge Tabela 14. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji zanieczyszczajπcych w powietrzu na obszarach parkÛw narodowych

Limit values of the concentrations with regard to period [µg/m3] Pollutant 1) 2) 3) 30 minute ñD30 24 hour ñD24 annual ñDa Nitrogen dioxide 90 50 20 Sulphur dioxide 150 75 15 Ozone 150 65 ñ

1) jako 99,8. percentil vypoËÌtan˝ z pr˘mÏrn˝ch p˘lhodinov˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku 2) jako 98. percentil vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku 3) jako aritmetick˝ pr˘mÏr vypoËÌtan˝ z dennÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot zaznamenan˝ch v pr˘bÏhu kalend·¯nÌho roku

2. AIR QUALITY STANDARDS 33 Differences between air quality standards RozdÌly mezi normami kvality ovzduöÌ accepted for Poland and those in the EC p¯ijat˝mi v Polsku a normami uveden˝mi Directives: ve smÏrnicÌch EC: Essential differences between air quality Z·kladnÌ rozdÌly mezi normami kvality standards accepted for Poland and those in ovzduöÌ p¯ijat˝mi v Polsku a normami uve- the EC Directives delivered inthe years 1980, den˝mi ve smÏrnicÌch EC z let 1980, 1982, 1982, 1985, 1992 are as follows: 1985 a 1992 jsou:

ï concerning SO2 concentrations ñ the average ï koncentrace SO2 ñ norma pro 24h pr˘mÏr 24-hour standard in Poland is less strict while v Polsku je mÈnÏ p¯Ìsn· a roËnÌ limitnÌ hod- annual limit value is stricter comparable to nota je p¯ÌsnÏjöÌ neû SmÏrnice 80/779/EEC, the Directive 80/779/EEC, ï koncentrace NO2 ñ pr˘mÏrovacÌ obdobÌ pro ï concerning NO2 concentrations ñ averaging koncentrace NO2 podle polsk˝ch norem a periods for NO2 concentrations according smÏrnic EC se liöÌ, takûe nelze porovn·vat to Polish standards and EC Directives are ani normovÈ hodnoty, different, consequently the values of standards ï pro koncentrace olova jsou roËnÌ normy cannot be compared, v Polsku 4x niûöÌ neû limitnÌ hodnota ï as far as lead concentrations are concerned, smÏrnice EC, the annual standard in Poland is four times ï limitnÌ koncentrace ozonu, vyj·d¯enÈ jako lower thanthe limit value inthe EC Directive, osmihodinov· pr˘mÏrn· hodnota, byly v Pol- ï the ozone limit concentration, expressed as sku p¯ijaty na obdobnÈ ˙rovni, jakou stanovÌ the 8-hour meanvalue, has beenaccepted in smÏrnice EC. Poland at a level similar to the EC Directive. Hodnoty popsanÈ ve smÏrnici 1999/30/EC, Values described inthe Directive 1999/30/EC t˝kajÌcÌ se limitnÌch koncentracÌ oxidu si¯iËi- referring to limit concentrations of sulphur tÈho, oxidu dusiËitÈho, oxid˘ dusÌku, praönÈho dioxide, nitrogen dioxide, nitrogen oxides, aerosolu a olova, d·le ve smÏrnici 2000/69/EC particulate matter, lead, next in the Directive pro benzen a oxid uhelnat˝avnovÈsmÏrnici 2000/69/EC concerning benzene and carbon pro ozon(2002/3/EC z 12. 02. 2002) jsou ve oxide and in the new Directive on ozone srovn·nÌ s hodnotami v souËasnosti platn˝mi (2002/3/EC of 12. 02. 2002), incomparisonto v Polsku n·sledujÌcÌ: those valid at present in Poland are as follows: ï hodnoty limitnÌch 24h koncentracÌ oxidu ï limit values of 24-hour sulphur dioxide si¯iËitÈho byly stanoveny na podobnÈ ˙rovni, concentrations have been established at ï hodnoty limitnÌch 24h koncentracÌ pro praön˝ a similar level, aerosol (PM10) jsou v danÈ smÏrnici mnohem ï limit values of 24-hour concentration for niûöÌ a roËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty jsou stano- particulate matter (PM10) are much lower in veny na podobnÈ ˙rovni, the Directive, and annual average values are ï kr·tkodobÈ koncentrace oxidu dusiËitÈho jsou set at similar level, v danÈ smÏrnici mnohem niûöÌ a roËnÌ pr˘mÏr ï the short time nitrogen dioxide concentration je stanoven na podobnÈ ˙rovni, values are much lower inthe Directive, and ï hodnoty limitnÌch 8h pr˘mÏrn˝ch koncen- annual average values are set at similar level, tracÌ ozonu jsou obdobnÈ, jsou vöak vypo- ï limit value for 8-hour mean concentrations Ëteny pro odliönou dennÌ dobu. of ozone are similar, but they are calculated Je t¯eba poznamenat, ûe pr˘mÏrovacÌ doby for other day-time. podle polsk˝ch norem a smÏrnic EC se r˘znÌ It should be pointed out, that averaging zejmÈna s ohledem na hodnoty kr·tkodob˝ch times according to Polish standards and EC koncentracÌ. Directives are different especially with refe- V r·mci procesu p¯Ìpravy Polska na vstup rence to short time concentration values. do EvropskÈ unie probÌhaly pr·ce na legisla-

34 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Unterschiede zwischen den polnischen RÛønice miÍdzy normami jakoúci po- Grenzwerten und denen der EU-Richtlinien: wietrza w Polsce i opisanymi w odnoúnych Im folgendenwerdendiewesentlichenUnter - dyrektywach jakoúci powietrza UE: schiede zwischendenpolnischenGrenzwerten Zasadnicze rÛønice miÍdzy normami jakoúci und denen der EU-Richtlinien aus den Jahren powietrza w Polsce i zawartymi w Dyrektywach 1980, 1982, 1985 und 1992 beschrieben: z lat 1980, 1982, 1985 i 1992 sπ nastÍpujπce:

ïSO2-Konzentrationen: der 24-Stunden- ï w odniesieniu do stÍøeÒ SO2 ñ norma Grenzwert in Polen ist nicht so streng 24-godzinna w Polsce jest mniej rygo- im Vergleich zu dem der EU-Richtlinie rystyczna, natomiast roczna jest ostrzejsza 80/779/EWG, wogegender Jahresgrenzwert w porÛwnaniu z dyrektywπ 80/779/EEC, strenger definiert ist, ï w zakresie stÍøeÒ NO2 ñ okresy uúredniania dla stÍøeÒ NO przyjÍte w polskich normach ïNO2-Konzentrationen: die Mittelungszeiten 2 i dyrektywach sπ rÛøne, zatem wartoúci norm f¸r die NO2-Konzentrationen der polnischen und europ‰ischen Vorschriften sind unter- rÛwnieø nie mogπ byÊ porÛwnywane, schiedlich, so dass auch die Grenzwerte nicht ï w odniesieniu do stÍøeÒ o≥owiu ñ roczna vergleichbar sind, norma w Polsce jest cztery razy niøsza od granicznej wartoúci z dyrektywy, ï Blei-Konzentrationen: der Jahresgrenzwert inPolenist gegen¸berdem Grenzwertder ï graniczne stÍøenie ozonu, wyraøone jako EU-Direktive weniger streng definiert, úrednia wartoúÊ oúmiogodzinna, zosta≥o okreúlone na podobnym poziomie w Polsce ï die Ozon-8-Stunden-Grenzwerte wurden in i w odnoúnej dyrektywie. Polen auf einem Niveau angenommen, dass RÛønice miÍdzy wartoúciami zawartymi w dy- dem der EU-Richtlinie entspricht. rektywie 1999/30/EEC, odnoszπcej siÍ do wartoúci EU-Richtlinien mit Grenzwerten f¸r Schwefel- granicznych stÍøeÒ dwutlenku siarki, dwutlenku dioxid, Stickstoffdioxid und Stickstoffoxide, azotu, tlenkÛw azotu, czπstek zawieszonych PM10, Partikel (PM10), Blei (1999/30/EG), Benzol und o≥owiu, nastÍpnie w dyrektywie 2000/69/EC, Kohlenmonoxid (2000/69/EG) und neuerdings dotyczπcej benzenu i tlenku wÍgla oraz w nowej f¸r Ozon(2002/03/EG) seit 12. 02. 2002 existieren. Dyrektywie dotyczπcej ozonu (2002/3/EEC EinVergleich dieser Werte mit denderzeit z 12. 02. 2002), a normami obowiπzujπcymi g¸ltigenpolnischenGrenzwertenergibt: aktualnie w Polsce, sπ nastÍpujπce:

ï die 24-Stundengrenzwerte f¸r SO2-Grenzwerte ï wartoúci graniczne dla 24-godzinnych stÍøeÒ habeneinvergleichbares Niveau erreicht, dwutlenku siarki SO2 zosta≥y ustalone na podobnym poziomie, ï die 24-Stunden-Grenzwerte f¸r PM und f¸r 10 ï wartoúci graniczne dla 24-godzinnych stÍøeÒ NO2 sind in der EU-Richtlinie wesentlich niedriger, die Jahresmittelwerte dagegen sind czπstek zawieszonych PM10 sπ duøo niøsze auf vergleichbarem Niveau festgelegt. w dyrektywie, a úrednioroczne znajdujπ siÍ na podobnym poziomie, ï die Kurzzeit-Grenzwerte f¸r NO sind in der 2 ï wartoúci krÛtkoterminowych stÍøeÒ dwutlenku Richtlinie wesentlich niedriger festgelegt, azotu NO sπ duøo niøsze w dyrektywie, wogegendie Jahresmittelwerte vergleichbar 2 a úrednioroczne wartoúci zosta≥y ustalone sind, w zbliøonej wysokoúci, ï die 8-Stundenmittelwerte f¸r Ozon sind ï wartoúci graniczne dla 8-godzinnych stÍøeÒ ‰hnlich, sind aber f¸r andere Tageszeiten ozonu sπ podobne, ale sπ obliczane dla innego berechnet. okresu dnia. Es sei betont, dass die Mittelungszeiten Naleøy podkreúliÊ, øe okresy uúredniania dla der Schadstoffkonzentrationen entsprechend stÍøeÒ przyjÍte w polskich normach i dyrekty- denpolnischenundeurop‰ischenVorschriften wach Unii Europejskiej sπ rÛøne, szczegÛlnie besondersbei denKurzzeitwertenunter - w odniesieniu do krÛtkoterminowych wartoúci schiedlich sind. stÍøeÒ.

2. AIR QUALITY STANDARDS 35 Withinthe process of Polish accessionto tivÏ pro oblast ochrany ûivotnÌho prost¯edÌ ñ the European Union, legislative work in the 27. dubna 2001 byl p¯ijat z·kon o ochranÏ sphere of environment protection has been ûivotnÌho prost¯edÌ a postupnÏ jsou k nÏmu carried out ñ The Act on Environment Protec- vyd·v·ny p¯ÌsluönÈ p¯edpisy. tionwas adopted on27 April 2001. Appropriate decrees to this act are issued gradually.

2.4 EUROPEAN COMMUNITIES 2.4 EVROPSK¡ SPOLE»ENSTVÕ

Following the Council Directive 96/62/EC Po SmÏrnici Rady 96/62/EC k hodnocenÌ on Ambient Air Quality Assessment and a ¯ÌzenÌ kvality ovzduöÌ byla p¯ijata smÏrnice Management the Council Directive 1999/30/EC Rady 1999/30/EC k limitnÌm hodnot·m zne- relating to limit values for sulphur dioxide, ËiötÏnÌ ovzduöÌ oxidem si¯iËit˝m, oxidem dusi- nitrogen dioxide and oxides of nitrogen, parti- Ëit˝m a oxidy dusÌku, praön˝m aerosolem (PM10) culate matter (PM10) and lead in ambient air; a olovem (ÑprvnÌ dce¯in· smÏrniceì); v r. 2000 was enacted (first Daughter Directive), followed byla p¯ijata Ñdruh·ìavr.2002 Ñt¯etÌ dce¯in· by the second and third Daughter Directives smÏrniceì (viz d·le). Tyto t¯i smÏrnice urËujÌ in2000 and2002 respectively (see below). The metody mÏ¯enÌ a kriteria hodnocenÌ, kter· musÌ current existing three Daughter Directives define b˝t jednotnÏ uplatÚov·na v Ëlensk˝ch st·tech EU. the measurement methods and assessment »lenskÈ st·ty musÌ zavÈst sankce za nedodr- criteria, which have to be applied commonly ûov·nÌ dan˝ch p¯edpis˘. P¯ÌsluönÈ limitnÌ hod- inthe EU member states. The member states noty jsou Ëi budou platnÈ od 19. 7. 2001, have to lay down sanctions for not observing 1. 1. 2005, nebo 1. 1. 2010; cÌlov· hodnota pro the givenregulations.The appropriate limit ozon vstoupÌ v platnost v r. 2010. Do doby, neû values are or will be effective from 19. 07. 2001, zaËnou platit tyto limitnÌ hodnoty, jsou stano- 01. 01. 2005, 01. 01. 2010 and for ozone the veny meze tolerance, kterÈ budou postupnÏ target value will come into force in 2010. Until redukov·ny. LimitnÌ hodnoty jsou uvedeny these limits become effective so called margins v tabulce 15. of tolerance are defined which will be reduced NavÌc musÌ b˝t öirok· ve¯ejnost okamûitÏ gradually. The limit values are givenintable 15. informov·na, kdyû hodinov˝ pr˘mÏr koncen- Additionally the general public has to be trace ozonu p¯ekroËÌ 180 µg/m3, a varov·na, informed (warned) immediately when concentra- kdyû dojde k p¯ekroËenÌ stanoven˝ch praho- tions exceed information threshold for ozone v˝ch hodnot (3hodinov· pr˘mÏrn· koncentrace 3 3 3 (180 µg/m ) or the respective alert thresholds SO2: 500 µg/m ,NO2: 400 µg/m ; hodinov˝ 3 for the current air pollutants (3-hour mean pr˘mÏr O3: 240 µg/m ). 3 3 SO2: 500 µg/m ,NO2: 400 µg/m ; one-hour Jak bylo uvedeno v˝öe, byla p¯ijata Ñdruh· 3 meanO 3: 240 µg/m ). dce¯in· smÏrniceì pro hodnocenÌ obsahu ben- The second Daughter Directive for the zenu a oxidu uhelnatÈho (2000/69/EC) a Ñt¯etÌ assessment of benzene and carbon monoxide dce¯in· smÏrniceì o limitnÌch hodnot·ch pro (2000/69/EC) and the 3rd Daughter Directive ozon(viz tabulka 15) a p¯ipravuje se dalöÌ dce - for the assessment of ozone (2002/03/EC) have ¯in· smÏrnice k hodnocenÌ obsahu kov˘ v praö- beenadopted (see table 15) andthe directive on nÈm aerosolu PM10 a PAH. Pro koncentrace metal contents in PM10 and PAH is in preparation. ozonu v ovzduöÌ byly stanoveny cÌlovÈ hod- With respect to ambient ozone concentrations noty, kterÈ majÌ b˝t splnÏny do roku 2010. target values were defined, which are to be met »lenskÈ st·ty budou vyzv·ny k realizaci opa- by 2010. The member states will be urged to t¯enÌ, kter· by v podmÌnk·ch n·rodnÌch emis- realize measures ñ under conditions of national nÌch strop˘ vedla k dosaûenÌ tÏchto cÌl˘ v re- emissionceilingsñ to meet these targets on gion·lnÌm mÏ¯Ìtku. a regional scale.

36 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Im Prozess des polnischen EU-Beitritts W ramach procesu akcesji Polski do Unii wurdengesetzgebendeArbeitenim Bereich Europejskiej przeprowadzono prace ustawo- des Umweltschutzes durchgef¸hrt. Das Gesetz dawcze w dziedzinie ochrony úrodowiska ñ zum Umweltschutz wurde am 27. April 2001 z dniem 27. 04. 2001 roku przyjÍta zosta≥a angenommen. Entsprechende Verordnungen ustawa Prawo Ochrony årodowiska. Odpo- zu diesem Gesetz werden stufenweise erlassen. wiednie akty wykonawcze do Ustawy sπ wy- dawane sukcesywnie.

2.4 EUROPƒISCHE GEMEINSCHAFTEN 2.4 WSP”LNOTY EUROPEJSKIE

Zur Umsetzung der EU-Rahmenrichtlinie W nawiπzaniu do Dyrektywy Rady 96/62/EC, ÑBeurteilung und die Kontrolle der Luftqualit‰tì dotyczπcej oceny i zarzπdzania jakoúciπ otacza- (96/62/EG) werdenverschiedeneÑTochterricht - jπcego powietrza, ustanowiona zosta≥a Dyrek- linienì erlassen. In den 3 bisher erlassenen tywa Rady 1999/30/EC, odnoszπca siÍ do war- ÑTochterrichtlinienì wurden zur Beurteilung toúci granicznych dwutlenku siarki, dwutlenku der Schadstoffkonzentrationen von SO2, azotu i tlenkÛw azotu, czπsteczek zawieszonych Schwebstaub, NO2/NOx und Blei in allen (PM10) i o≥owiu w otaczajπcym powietrzu (pierwsza EU-MitgliedsstaateneinheitlicheMessmethoden dyrektywa ÑcÛrkaì), nastÍpnie druga i trzecia, und Auswertekriterien festgelegt. F¸r den odpowiednio w 2000 i 2002 roku (patrz poniøej). Fall der Nichteinhaltung der einzelstaatlichen Istniejπce obecnie trzy dyrektywy ÑcÛrkiì okreúlajπ Vorschriften zur Umsetzung dieser Richtlinie metody pomiarÛw i kryteria oceny, ktÛre muszπ habendie MitgliedsstaatenSanktionenfestgelegt. byÊ stosowane przez wszystkie kraje cz≥onkowskie Die jeweiligenGrenzwertegeltenab 19. 07. 2001, UE. Kraje cz≥onkowskie muszπ ustanowiÊ sankcje 01. 01. 2005 oder 01. 01. 2010. In‹bergangsfristen za nieprzestrzeganie tych przepisÛw. Poszcze- gelten Toleranzmargen, welche schrittweise gÛlne wartoúci graniczne juø obowiπzujπ albo reduziert werden. Die Grenzwerte dieser Richt- bÍdπ obowiπzywaÊ od: 19. 07. 2001, 1. 01. 2005 linien sind in Tabelle 15 angef¸hrt. lub 1. 01. 2010, a dla ozonu wartoúÊ docelowa Auﬂerdem muss die ÷ffentlichkeit bei ‹ber- ma byÊ osiπgniÍta w 2010. Do czasu, kiedy schreitung der Informationsschwelle f¸r Ozon zacznπ obowiπzywaÊ te wartoúci graniczne, (180 µg/m3) oder gewisser Alarmschwellen ustalone zosta≥y tak zwane marginesy tolerancji, ¸ber die aktuellen Schadstoffkonzentrationen in ktÛre bÍdπ stopniowo zmniejszane. Wartoúci der Luft unterrichtet werden (Dreistundenmittel graniczne podane sπ w tabeli 15. 3 3 SO2: 500 µg/m ,NO2: 400 µg/m , bzw. Ein- OprÛcz tego spo≥eczeÒstwo ma byÊ nie- 3 stundenmittel O3: 240 µg/m ). zw≥ocznie powiadamiane (ostrzegane), gdy Die 2. Tochterrichtlinie zur Beurteilung von stÍøenia ozonu przekroczπ prÛg informowania Benzol und Kohlenmonoxid sowie die 3. f¸r (180 µg/m3) albo zostanπ przekroczone progi Ozontrat inKraft (siehe auch Tab. 15). Eine alarmowe dla nastÍpujπcych zanieczyszczeÒ weitere, f¸r Schwermetalle inPM 10 und PAK powietrza (3-godzinne úrednie stÍøenia SO2: 3 3 befindet sich in Vorbereitung. Es wurden 500 µg/m ,NO2: 400 µg/m ; úrednie 1-godzinne 3 bis 2010 zu ereichende Zielwerte f¸r den stÍønie O3: 240 µg/m ). Ozongehalt der Luft festgelegt. Die Mitglied- PrzyjÍta zosta≥a druga dyrektywa ÑcÛrkaì do staatenwerdenaufgefordert, Maﬂnahmenzu oceny benzenu i tlenku wÍgla (2000/69/EC), jak verwirklichen, die diese Zielwerte unter Ber¸ck- rÛwnieø trzecia dyrektywa ÑcÛrkaì do oceny ozonu sichtigung der nationalen Emissionshˆchstgrenzen (2002/03/EC) (patrz tabela 15), a w przygotowa- auf regionaler Ebene gew‰hrleisten. niu jest dyrektywa, dotyczπca zawartoúci metali wPM10 i WWA. W odniesieniu do stÍøeÒ ozonu w otaczajπcym powietrzu zosta≥y okreúlone wartoúci docelowe, ktÛre majπ byÊ osiπgniÍte do 2010. Kraje Cz≥onkowskie bÍdπ przynaglone do zastosowania úrodkÛw, ktÛre ñ przy krajowych maksymalnych emisjach ñ umoøliwiπ osiπgniÍcie tych celÛw w skali regionalnej.

2. AIR QUALITY STANDARDS 37 Table 15. EC Directives Tabulka 15. SmÏrnice EC Tabelle 15. EU-Richtlinien Tabela 15. Dyrektywy UE

3 Directive Concentration [µg/m ] Pollutant Remarks EC ≤ 1 hour 8 hour 24 hour annual arithmetic mean calculated from the daily mean SO2 40 to 60 Recommended 80/779/EEC* values recorded throughout the year values 100 to 150 daily mean hourly; not to be exceeded more than 24 times limit value for 350 the protection a calendar year; limit value is to be met 1 January 2005 of human health daily; not to be exceeded more than 3 times 1999/30/EC 125 limit value for a calendar year; limit value is to be met 1 January 2005 the protection mean value for calendar year and winter (1. Xñ31.III); 20 of ecosystems limit value is to be met 19 July 2001 50th percentile and 98 percentile calculated from the mean values per hour or per period of less than Median = 50 NO an hour recorded throughout the year 2 98 percentile = 135 Recommended The volume must be standardised at temperature values 85/203/EEC* T = 293 K and pressure p = 101,3 kPa limit value 98 percentile calculated from the mean values 98 percentile = 200 per hour or per period of less than an hour recorded throughout the year* hourly; not to be exceeded more than 18 times limit value for 200 the protection 1999/30/EC a calendar year; limit value is to be met 1 January 2010 of human health 40 annual; limit value is to be met 1 January 2010

NOx limit value for mean value for calendar year; limit value is to be met 1999/30/EC 30 the protection 19 July 2001 of ecosystems CO limit value for 8 hour mean on a rolling base; limit value is to be met 2000/69/EC 10000*** the protection 1 January 2005 or 1 January 2010 of human health Benzene limit value for 2000/69/EC 5** annual; limit value is to be met 1 January 2010 the protection of human health arithmetic mean calculated from the daily mean Particulates 40 to 60 recommended 80/779/EEC* values recorded throughout the year values 100 to 150 daily mean value the median calculated from the daily mean values 80 recorded throughout the year 98 percentile calculated from the daily mean values limit values 80/779/EEC 250 recorded throughout the year the median calculated from the daily mean values 130 recorded throughout the winter period (1 Xñ31 XII) PM Particulate daily; not to be exceeded more than 35 times 10 50 matter ñ stage 1 a calendar year; limit value is to be met 1 January 2005 limit value for 1999/30/EC the protection 40 annual; limit value is to be met 1 January 2005 of human health stage 2 daily; not to be exceeded more than 7 times 50 limit value for a calendar year; limit value is to be met 1 January 2010 1999/30/EC the protection of human health 20 annual; limit value is to be met 1 January 2010 Pb in TSP 82/884/EEC 2 annual mean limit value

Pb in PM10 annual; limit value is to be met 1 January 2005 limit value for or 1 January 2010 in the immediate vicinity of specific 1999/30/EC 0,5 the protection industrial sources situated on sites contaminated of human health by decades of industrial activities

* Limit values are valid only till 18. 07. 2001

38 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3 Directive Concentration [µg/m ] Pollutant Remarks EC ≤ 1 hour 8 hour 24 hour annual AOT 40

O3 200 hourly mean limit value 65 daily mean for the protection of vegetation 180 hourly mean, information threshold 92/72/EEC information 360 hourly mean, general alert threshold and general alert 8 hour mean: 0ñ8, 8ñ16, 16ñ24, 12ñ20 thresholds 110 and mean value on a rolling basis limit value O 3 8 hour mean of a day on a rolling basis; not to be Target value for 120 exceeded more than 25 times per calendar year; the protection of limit value is to be met 2010 (mean over 3 years) the human health Target value for the protection of 18 000 hourly mean from May to July (8ñ20 h) vegetation µg/m3 h (mean over 5 years) Long-term objective for the protection 2002/3/EC of human health 120 maximum daily 8-hour mean within the calender year Long-term objective for the pretection of vegetation 6 000 AOT 40 calculated from hourly mean Information 180 µg/m3 h from May to July (8-20 h) threshold Alert threshold 240

85/203/EEC ñ Directive of 7 March 1985 on limit values for nitrogen dioxide concentrations 80/779/EEC ñ Directive of 15 July 1980 on limit and guide values for sulphur dioxide and suspended particulate concentrations 92/72/EEC ñ Directive of 21 September 1992 on ozone air pollution 1999/30/EC ñ Council Directive of 22 April 1999 relating to limit values for sulphur dioxide, nitrogen dioxide and oxides of nitrogen, particulate matter and lead in ambient air 2000/69/EC ñ Directive of the European Parliament and of the Council of 16 November 2000 relating to limit values for benzene and carbon monoxide in ambient air 2002/3/EC ñ Directive of the European Parliament and of the Council of 12 February 2002 relating to ozone in ambient air (Directive 92/72/EEC shall be repealed from 9 September 2003) * To ensure that the validity of the calculation of the 98th percentile is recognised, 75 % of the possible values must be available and, as far as possible, distributed uniformly throughout the year in question for that particular measurement site. ** Margin of tolerance 5 µg/m3 (100 %) *** Margin of tolerance 5000 µg/m3 (50 %)

85/203/EEC ñ SmÏrnice Rady z 7. b¯ezna 1985 o norm·ch kvality ovzduöÌ pro oxid dusiËit˝ 80/779/EEC ñ SmÏrnice Rady z 15. Ëervence 1980 o limitnÌch a mÏrn˝ch hodnot·ch kvality ovzduöÌ pro oxid si¯iËit˝ a praön˝ aerosol 92/72/EEC ñ SmÏrnice Rady z 21. z·¯Ì 1992 o zneËiötÏnÌ ovzduöÌ ozonem 1999/30/EC ñ SmÏrnice Rady z 22. dubna 1999 o limitnÌch hodnot·ch pro oxid si¯iËit˝, oxid dusiËit˝ a oxidy dusÌku, prach a olovo ve venkovnÌm ovzduöÌ 2000/69/EC ñ SmÏrnice EvropskÈho parlamentu a Rady z 16. listopadu 2000 o limitnÌch hodnot·ch pro benzen a oxid uhelnat˝ ve venkovnÌm ovzduöÌ 2002/3/EC ñ SmÏrnice EvropskÈho parlamentu a Rady z 12. ˙nora 2002 o ozonu ve venkovnÌm ovzduöÌ (SmÏrnice 92/72/EEC pozbude platnosti od 9. z·¯Ì 2003) * K uzn·nÌ platnosti v˝poËtu 98. percentilu musÌ b˝t pro mÏ¯ÌcÌ mÌsto k dispozici 75 % moûn˝ch ˙daj˘, pokud moûno rovnomÏrnÏ rozloûen˝ch v pr˘bÏhu celÈho sledovanÈho roku ** Mez tolerance 5 µg/m3 (100 %) *** Mez tolerance 5000 µg/m3 (50 %)

85/203/EWG ñ Richtlinie des Rates vom 7. M‰rz 1985 ¸ber Luftqualit‰tsnormen f¸r Stickstoffdioxid 80/779/EWG ñ Richtlinie des Rates vom 15. Juli 1980 ¸ber Grenzwerte und Leitwerte der Luftqualit‰t f¸r Schwefeldioxid und Schwebstaub 92/72/ EWG ñ Richtlinie des Rates vom 21. September 1992 ¸ber die Luftverschmutzung durch Ozon 1999/30/EG ñ Richtlinie des Rates vom 22. April 1999 ¸ber Grenzwerte f¸r Schwefeldioxid, Stickstoffdioxid und Stickstoffoxide, Partikel und Blei in der Luft 2000/69/EG ñ Richtlinie des Rates vom 16. Dezember 2000 ¸ber Grenzwerte f¸r Benzol und Kohlenmonoxid in der Luft 2002/3/EG ñ Richtlinie des Rates vom 12. Februar 2002 ¸ber den Ozongehalt der Luft * Zur Berechnung eines 98-Perzentils m¸ssen 75 % der mˆglichen Werte an der Messstelle verf¸gbar und so weit wie mˆglich gleichm‰ﬂig ¸ber das Jahr verteilt sein. ** Toleranzmarge 5 µg/m3 (100 %) *** Toleranzmarge 5000 µg/m3 (50 %)

85/203/EEC ñ Dyrektywa z 7 marca 1985 w sprawie dopuszczalnych wartoúci dla stÍøeÒ dwutlenku azotu 80/779/EEC ñ Dyrektywa z 15 lipca 1980 w sprawie dopuszczalnych i zalecanych wartoúci dla stÍøeÒ dwutlenku siarki i czπstek zawieszonych w powietrzu 92/72/EEC ñ Dyrektywa z 21 wrzeúnia 1992 w sprawie zanieczyszczenia powietrza przez ozon 1999/30/EC ñ Dyrektywa Rady z 22 kwietnia 1999 odnoszπca siÍ do wartoúci granicznych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenkÛw azotu, czπsteczek zawieszonych i o≥owiu w otaczajπcym powietrzu 2000/69/EC ñ Dyrektywa Rady z 16. 12. 2000 o granicznych wartoúciach benzenu i tlenku wÍgla w otaczajπcym powietrzu 2002/3/EEC ñ Dyrektywa Rady z 12. 02. 2002 odnoszπca siÍ do ozonu w otaczajπcym powietrzu (dyrektywa 92/72/EEC przestanie obowiπzywaÊ z dniem 9 wrzeúnia 2003) * W celu zapewnienia waønoúci obliczeÒ 98 percentyla musi byÊ dostÍpnych 75 % moøliwych wartoúci roz≥oøonych jednolicie w ciπgu roku, w odniesieniu do poszczegÛlnych miejsc pomiarowych ** Margines tolerancji 5 µg/m3 (100 %) *** Margines tolerancji 5000 µg/m3 (50 %)

2. AIR QUALITY STANDARDS 39 3. CHARACTERISTICS 3. CHARAKTERISTIKA KVALITY OF THE AMBIENT AIR QUALITY OVZDUäÕ

The characteristics of the ambient air quality Uv·dÏnÈ charakteristiky kvality ovzduöÌ inthe Black Triangleregionwas based on v oblasti »ernÈho troj˙helnÌka vych·zejÌ z v˝- measurement results obtained in 2001 at all sta- sledk˘ mÏ¯enÌ zÌskan˝ch v roce 2001 ze vöech tions of the Black Triangle monitoring network. stanic monitorovacÌ sÌtÏ »ernÈho troj˙helnÌku. For the descriptionof the degree of air pollu - Pro popis stupnÏ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ byly tion daily and annual means and 98 percentiles pouûity dennÌ a roËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace were used for sulphur dioxide, nitrogen dioxide, a 98. percentily pro oxid si¯iËit˝, oxid dusiËit˝, particulate matter (PM10), carbon monoxide and praön˝ aerosol (PM10), oxid uhelnat˝ a ozon, ozone concentrations, as well as nitrogen and d·le roËnÌ mokrÈ depozice dusÌku a sÌry vy- sulphur annual wet deposition, expressed as j·d¯enÈ jako odpovÌdajÌcÌ ekvivalentyNaS adequately N and S equivalents, heavy metals a koncentrace tÏûk˝ch kov˘ (olovo, kadmium, (lead, cadmium, nickel, chromium), and poly- nikl, chrÛm) a PAH obsaûen˝ch v PM10. cyclic aromatic hydrocarbons contained in PM10. Koncentrace oxidu si¯iËitÈho, oxidu dusi- Concentrations of sulphur dioxide, nitrogen ËitÈho, ozonu a oxidu uhelnatÈho byly p¯epo- dioxide, ozone and carbon monoxide were cal- ËÌt·ny z ppb/ppm na µg/m3 p¯i teplotÏ 293 K culated from ppb/ppm into µg/m3 at the tem- a tlaku 101,3 kPa. perature of 293 K and pressure of 101,3 kPa.

3.1 EMISSION TENDENCIES 3.1 V›VOJ EMISÕ

The mainsources of air pollutioninthe Black HlavnÌmi zdroji zneËiötÏnÌ ovzduöÌ v ob- Triangle region are power plants, industrial lasti »ernÈho troj˙helnÌka jsou elektr·rny, pr˘- facilities, residential houses heating units and myslovÈ z·vody, dom·cÌ topeniötÏ a silniËnÌ road traffic. doprava. Due to different availability of data in the Kv˘li r˘znÈ dostupnosti dat ve t¯ech sle- three countries the following tables and figures dovan˝ch zemÌch uv·dÏjÌ n·sledujÌcÌ tabulky a show stationary sources only: in the Czech ËÌselnÈ ˙daje pouze stacion·rnÌ zdroje: v »eskÈ Republic sources > 0,5 MW, inSaxonylarge republice jsou to zdroje > 0,5 MW, v Sasku sources (so called ìGroﬂfeuerungsanlagenî) > velkÈ zdroje (tzv. ÑGroﬂfeuerungsanlagenì) 50 MW (solid fuels) and respectively > 100 MW > 50 MW (spalujÌcÌ pevn· paliva) p¯ÌpadnÏ (gaseous fuels), inPoland> 50 MW. It has to be > 100 MW (spalujÌcÌ plynn· paliva), v Polsku stated that recently the road traffic in Saxony zdroje > 50 MW. Je t¯eba uvÈst, ûe v poslednÌ makes up about twice as much NOx emissions dobÏ silniËnÌ doprava v Sasku produkuje than these mentioned sources. In Poland and zhruba dvakr·t vÌce emisÌ NOx neû tyto zmÌ- the Czech Republic the conditions are nearly nÏnÈ zdroje. V Polsku a v »eskÈ republice je similar. situace obdobn·. The 1989 to 2001 emission tendencies of Tendence emisÌ z v˝öe uveden˝ch zdroj˘ the sources mentioned above are given in the v obdobÌ 1989 aû 2001 jsou uvedeny v n·sle- following tables and graphs. dujÌcÌch tabulk·ch a grafech.

40 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3. BESCHREIBUNG 3. CHARAKTERYSTYKA JAKOåCI DER LUFTQUALITƒT POWIETRZA

Die Beschreibung der Luftqualit‰t im Gebiet Charakterystyka jakoúci powietrza w regionie des SchwarzenDreiecks basiert auf denMess- Czarnego TrÛjkπta zosta≥a oparta na wynikach ergebnissen des Jahres 2001 aller Stationen pomiarÛw uzyskanych w 2001 roku ze wszystkich des Gemeinsamen Luft¸berwachungssystems. stacji sieci monitoringu Czarny TrÛjkπt. Hierzu wurdendie Tages- undJahresmittel - Do opisu stopnia zanieczyszczenia powietrza werte sowie die 98-Perzentile der Luftschadstoffe wykorzystano wartoúci stÍøeÒ úredniodobowych Schwefeldioxid, Stickstoffdioxid, Partikel (PM10), i úredniorocznych oraz 98 percentyli dwutlenku Kohlenmonoxid und Ozon sowie die j‰hrlichen siarki, dwutlenku azotu, py≥u zawieszonego NaﬂdepositionenvonSchwefelundStickstoff (PM10), tlenku wÍgla i ozonu, jak rÛwnieø (ausgedr¸ckt als S- und N-ƒquivalente), die wartoúci rocznej mokrej depozycji azotu i siarki, Schwermetallgehalte (Blei, Cadmium, Nickel, wyraøone odpowiednio jako ekwiwalent azotu Chrom) und die polyzyklischen aromatischen N i siarki S, zawartoúci metali ciÍøkich (o≥Ûw, Kohlenwasserstoffe im PM10-Staub benutzt. kadm, nikiel, chrom) oraz wielopierúcieniowych Die Konzentrationswerte von Schwefel- wÍglowodorÛw aromatycznych w pyle PM10. dioxid, Stickstoffdioxid, OzonundKohlen - StÍøenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, monoxidwurdenvonppb/ppm mit der ozonu i tlenku wÍgla zosta≥y przeliczone Bezugstemperatur 293 K und einem Druck z ppb/ppm na µg/m3 dla temperatury 293 K von101,3 kPa inµg/m 3 umgerechnet. i ciúnienia 101,3 kPa.

3.1 ENTWICKLUNG DER EMISSIONEN 3.1 TENDENCJE EMISJI

Die Hauptquellenf¸r die Luftverschmutzung G≥Ûwnymi ürÛd≥ami zanieczyszczenia po- inder Regiondes SchwarzenDreiecks sind wietrza w regionie Czarnego TrÛjkπta sπ elek- Kraftwerke, Industrieanlagen, Hausbrand und trownie, zak≥ady przemys≥owe, kot≥ownie ko- der Straflenverkehr. munalne i ruch samochodowy. Wegender unterschiedlichenDatenverf¸g- W zwiπzku z rÛønπ dostÍpnoúciπ danych barkeit indendrei L‰ndernwerdeninden w trzech krajach, w tabelach i na wykresach folgenden Tabellen und Abbildungen nur sta- przedstawione sπ dane dotyczπce tylko ürÛde≥ tion‰reQuellenbetrachtet. InTschechiensind stacjonarnych (punktowych). W Republice dies die Quellen> 0,5 MW, inSachsendie Czeskiej sπ to ürÛd≥a > 0,5 MW, w Saksonii ÑGroflfeuerungsanlagenì > 50 MW bei festen duøe ürÛd≥a (tak zwane ÑGroflfeuerungsan- und > 100 MW bei gasfˆrmigen Brennstoffen langenì) > 50 MW (na paliwa sta≥e) i odpo- undinPolen> 50 MW. Es ist zu beachten,dass wiednio > 100 MW (na paliwa gazowe), w Polsce inSachsender Verkehr mittlerweile etwa ürÛd≥a > 50 MW. Naleøy podkreúliÊ, øe ostatnio doppelt so viel NOx verursacht wie die genannten w Saksonii wielkoúÊ emisji NOx pochodzπca Quellen.InPolenundTschechiend¸rftendie z ruchu drogowego jest ponad dwukrotnie Verh‰ltnisse ‰hnlich sein. wiÍksza, niø z wyøej wymienionych ürÛde≥. Die Entwicklung der Emissionen der W Polsce i Republice Czeskiej sytuacja w tym genannten Quellen im Gebiet des Schwarzen zakresie jest przypuszczalnie podobna. Dreiecks von1989 bis 2001 wird inden Tendencje emisji z wyøej wymienionych folgenden Tabellen und Abbildungen wieder- ürÛde≥ w latach 1989ñ2001 przedstawiono gegeben. w kolejnych tabelach i na wykresach.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 41 Figure 3. Relative emission tendencies in the Black Triangle region (see text for details) 1989ñ2001 (1989 = 100 %) Obr·zek 3. Trendy pomÏrn˝ch emisÌ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌka v obdobÌ 1989ñ2001 (1989 = 100 %) (podrobnosti jsou uvedeny v textu) Abbildung 3. Relative Emissionsentwicklung im Schwarzen Dreieck (Details s. Text) 1989ñ2001 (1989 = 100 %) Rysunek 3. Tendencje emisji wzglÍdnych w regionie Czarnego TrÛjkπta (patrz szczegÛ≥y w tekúcie) 1989ñ2001 (1989 = 100 %)

SO2 emissions 140

120 Czech part Saxon part 100 Polish part

80 [%] 60

0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

NOx emissions 140

Czech part 120 Saxon part Polish part 100

80 [%] 60

0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Dust emissions 140

120 Czech part Saxon part 100 Polish part

80 [%] 60

0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

42 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 16. Emission trends in the Black Triangle region 1989ñ2001 Tabulka 16. EmisnÌ trendy v oblasti »ernÈho troj˙helnÌka v obdobÌ 1989ñ2001 Tabelle 16. Entwicklung der Emissionen im Schwarzen Dreieck 1989 bis 2001 Tabela 16. Tendencje emisji w regionie Czarnego TrÛjkπta 1989ñ2001

Czech Republic

Emission [kilotons/year] Pollutant 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

SO2 882 852 741 624 590 509 533 430 250 157 105 110 94

NOx 292 211 203 193 139 81 70 66 63 60 54 56 54 Dust 174 157 146 108 94 65 49 48 30 17 11 9 8

Emissions of the Czech sources mostly contributing to the air pollution in the Black Triangle area. Traffic emissions are not included. Emise z Ëesk˝ch zdroj˘ nejvÌce p¯ispÌvajÌcÌch ke zneËiötÏnÌ ovzduöÌ v »ernÈm troj˙helnÌku. Emise z dopravy nejsou zahrnuty. Die Emissionen aus tschechischen Quellen tragen vorrangig zur Luftbelastung im Schwarzen Dreieck bei. Dabei bleiben die Verkehrsemissionen unber¸cksichtigt. Emisje z czeskich ürÛde≥, majπce najwiÍkszy udzia≥ w stopniu zanieczyszczenia powietrza na obszarze Czarnego TrÛjkπta. Nie sπ uwzglÍdnione emisje z ruchu drogowego.

Saxony

Emission [kilotons/year] Pollutant 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

SO2 80563659850148745740925421918689

NOx 71 60 56 44 50 46 43 36 34 10 9 11 13 Dust 183 126 92 35 1564410,40,20,30,4

Large sources (> 50 MW solid fuel and > 100 MW gaseous fuel). Traffic emissions are not included. VelkÈ zdroje (nad 50 MW pevn· paliva a nad 100 MW plynn· paliva). Emise z dopravy nejsou zahrnuty. Groﬂemittenten (> 50 MW f¸r feste Brennstoffe und > 100 MW f¸r gasfˆrmige Brennstoffe). Verkehrsemissionen sind nicht einbezogen. Duøe ürÛd≥a (> 50 MW dla paliw sta≥ych i >100 MW dla paliw gazowych). Nie sπ uwzglÍdnione emisje z ruchu drogowego.

Poland

Emission [kilotons/year] Pollutant 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

SO2 229 194 178 181 188 208 133 114 123 109 43 48 41

NOx 22* 17* 28 26 26 26 22 20 17 16 15 16 16 Dust 127 122 89 69 60 57 35 24 17 14 9 11 11

These values contain emission of pollutants from large plants located in the Polish part of the Black Triangle. Traffic emissions are not included. Data of 1989ñ1993 are taken from the Statistic Annual Manual of General Statistical Office (GUS) in Warsaw. Emissions of 1994ñ2001 include large sources (over 50 MW ñ solid fuel). * The new methodology of emission calculating from combustion sources is obligated in Poland since 1991, thus nitrogen dioxides emission of 1989ñ1990 are expressed as

N2O5, and since 1991 as NO2, but including both NO and NO2.

Tyto hodnoty zahrnujÌ emise zneËiöùujÌcÌch l·tek z velk˝ch z·vod˘ nach·zejÌcÌch se v polskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku. Emise z dopravy nejsou zahrnuty. Data za 1989ñ1993 jsou p¯evzata ze StatistickÈ roËenky HlavnÌho statistickÈho ˙¯adu ve VaröavÏ. Emise za 1994ñ2001 zahrnujÌ velkÈ zdroje (nad 50 MW ñ pevn· paliva).

* Od r. 1991 je v Polsku z·vazn· nov· metoda pro v˝poËet emisÌ ze spalovacÌch zdroj˘. Emise NO2 za 1989ñ1990 jsou proto vyj·d¯eny jako N2O5 a od r. 1991 jako NO2, zahrnujÌ vöak jak NO, tak NO2.

Diese Angaben enthalten Schadstoffemissionen von Groflemittenten, die sich im polnischen Teil des Schwarzen Dreiecks befinden. Verkehrsemissionen sind nicht einbezogen. Die Angaben f¸r 1989ñ1993 sind aus dem Statistischen Jahrbuch des Hauptamtes f¸r Statistik (GUS) Warschau entnommen. Die Emissionen f¸r 1994ñ2001 schlieflen die Groflemittenten (¸ber 50 MW f¸r feste Brennstoffe) ein.

* Eine neue Berechnungsmethode f¸r Verbrennungsquellen ist seit 1991 in Polen verbindlich, folglich werden die NO2-Emissionen von 1989 ñ1990 als N2O5 und seit 1991 als NO2 (Summe aus NO + NO2) ausgedr¸ckt.

Wielkoúci te obejmujπ emisje zanieczyszczeÒ z duøych obiektÛw przemys≥owych i energetycznych, zlokalizowanych w polskiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta. Nie sπ uwzglÍdnione emisje z ruchu drogowego. Dane z lat 1989ñ1993 pochodzπ z Rocznika Statystycznego GUS w Warszawie. Emisje z lat 1994ñ2001 obejmujπ duøe ürÛd≥a (ponad 50 MW ñ paliwa sta≥e).

* Dane emisyjne tlenkÛw azotu z lat 1989ñ1990 podawane sπ w przeliczeniu na N2O5 , a od roku 1991 ñ jako sumÍ NO I NO2 w przeliczeniu na NO2. W Polsce od roku 1991 zosta≥a zmieniona metodyka obliczania emisji pochodzπcych ze spalania paliw.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 43 3.2 CHANGES IN AIR POLLUTION 3.2 ZMÃNY ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ 1996ñ2001 V OBDOBÕ LET 1996ñ2001

Annual mean concentrations and 98 percen- Pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace a 98. percentily tiles of sulphur dioxide show a declining trend oxidu si¯iËitÈho vykazujÌ klesajÌcÌ tendenci during period of 1996ñ1999 and stable level or v letech 1996 aû 1999, a stagnujÌ nebo se mÌrnÏ slightly increase during period of 2000ñ2001. zvyöujÌ v obdobÌ 2000ñ2001. Pr˘mÏrnÈ roËnÌ Annual mean concentrations and 98 percentiles koncentrace a 98. percentily oxidu dusiËitÈho of nitrogen dioxide show a slightly declining vykazujÌ v letech 1996ñ1999 mÌrnÏ klesajÌcÌ trend during period of 1996ñ1999 and a stable tendenci, v letech 2000ñ2001 jsou stabilnÌ nebo or slightly increasing level during period of mÌrnÏ stoupajÌ. Pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace a 2000ñ2001. Annual mean concentrations and 98. percentily praönÈho aerosolu (PM10)vy- 98 percentiles of particulate matter (PM10) show kazujÌ v letech 1996ñ1999 mÌrnÏ klesajÌcÌ a slightly declining trend during period of trend, v r. 2000 jsou stabilnÌavr.2001 jsou 1996ñ1999, stable level inyear 2000 and stable, stabilnÌ, klesajÌ Ëi stoupajÌ. Pr˘mÏrnÈ roËnÌ declining or increasing level in year 2001. The koncentrace ozonu z˘st·vajÌ v letech 1996ñ2001 annual mean concentrations of ozone are tÈmÏ¯ na stejnÈ ˙rovni. Pokud jde o koncen- during period of 1996ñ2001 on a nearly stable trace oxidu uhelnatÈho, pouze na stanici Aue level. Concerning carbon monoxide concentra- byl v roce 1999 zaznamen·n pokles a pokraËuje tions, only for the station Aue a clear decline for stagnace. Koncentrace na polsk˝ch a Ëesk˝ch 1999 andfurther a slowdowncanbe observed. stanicÌch z˘st·vajÌ obecnÏ na stejnÈ ˙rovni For the Polish and the Czech stations the carbon (viz n·sledujÌcÌ obr·zky). monoxide concentrations stay in general on the PodrobnÈ srovn·nÌ roËnÌch pr˘mÏrn˝ch hod- same level (see the following figures). not SO2,NO2, praönÈho aerosolu (PM10), ozonu Detailed comparison of annual mean values a CO z poslednÌch dvou let (2000 a 2001) of sulphur dioxide, nitrogen dioxide, particulate potvrzuje v˝öe popsanÈ trendy. MÌrnÈ zv˝öenÌ matter (PM10), ozone and carbon monoxide ˙rovnÌ 98. percentil˘ praönÈho aerosolu (PM10) from the last two years (2000 and 2001) gives bylo v r. 2001 zaznamen·no pouze na stanicÌch a confirmation of the changes described above. Rudolice a Gˆrlitz. A slightly increasing level of the 98 percentiles for particulate matter (PM10) was recorded only at the stationRudolice andGˆrlitz in2001.

44 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.2 ENTWICKLUNG DER LUFTQUALITƒT 3.2 ZMIANY ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA 1996 BIS 2001 1996ñ2001

Die Jahresmittelwerte und die 98-Perzentile årednioroczne stÍøenia i 98 percentyle f¸r Schwefeldioxid weiseneinenAbw‰rtstrend dwutlenku siarki wykazujπ tendencjÍ spad- f¸r denZeitraum 1996 bis 1999 undein gleich- kowπ w okresie 1996ñ1999 i sta≥y poziom lub bleibendes bzw. leicht ansteigendes Niveau f¸r nieznaczny wzrost w latach 2000ñ2001. åred- 2000ñ2001 auf. Auch die Jahresmittelwerte und nioroczne stÍøenia i 98 percentyle dwutlenku die 98-Perzentile f¸r NO2 nehmenvon1996bis azotu wykazujπ nieznaczny spadek w okresie 1999 leicht ab und sind f¸r die Jahre 2000ñ2001 1996ñ1999 i sta≥y poziom lub nieznaczny wzrost gleichbleibend bzw. wieder leicht ansteigend. Die w latach 2000ñ2001. årednioroczne stÍøenia Jahresmittelwerte und die 98-Perzentile f¸r PM10 i 98 percentyle py≥u zawieszonego (PM10) uka- sind durch einen leicht ansteigenden Trend f¸r zujπ nieznacznπ tendencjÍ spadkowπ w okresie 1996ñ1999, eingleichbleibendesNiveau im 1996ñ1999, sta≥y poziom w roku 2000 oraz sta≥y, Jahr 2000, eine Abnahme bzw. ein Ansteigen im malejπcy lub rosnπcy poziom w roku 2001. åred- Jahr 2001 gekennzeichnet. Die Jahresmittel- nioroczne stÍøenia ozonu w okresie 1996ñ2001 werte f¸r Ozonf¸r 1996ñ2001 nahezugleich - znajdujπ siÍ na prawie stabilnym poziomie. bleibend. Kohlenmonoxid betreffend ist nur f¸r Odnoúnie stÍøeÒ tlenku wÍgla jedynie dla stacji die StationAue bis 1999 eineindeutigerund Aue moøna zaobserwowaÊ wyraüny spadek danach ein leichter R¸ckgang zu beobachten. w 1999 i dalszy powolny spadek w nastÍpnych F¸r die polnische und tschechische Station latach. W odniesieniu do polskich i czeskich bleiben die CO-Konzentrationen auf gleich- stacji stÍøenia tlenku wÍgla pozostajπ ogÛlnie bleibendem Niveau. (s. folgende Abbildungen). na tym samym poziomie (patrz: wykresy). Detaillierte AngabenzudenJahresmittel- SzczegÛ≥owe porÛwnanie úredniorocznych wertenf¸r Schwefeldioxid, Stickstoffdioxid, wartoúci dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, PM10, Ozon und Kohlenmonoxide f¸r die py≥u zawieszonego (PM10), ozonu i tlenku wÍgla vergangenen zwei Jahre (2000 und 2001) geben z ostatnich dwÛch lat (2000 i 2001) daje po- eine Best‰tigung der oben beschriebenen twierdzenie wyøej opisanych zmian. W 2001 Ver‰nderungen. Ein leichtes ansteigendes Niveau roku tylko na stacjach Rudolice i Gˆrlitz od- der 98-Perzentile f¸r PM10 ist lediglich f¸r notowano nieznacznie podwyøszony poziom die Stationen Rudolice und Gˆrlitz in 2001 98 percentyli dla py≥u zawieszonego (PM10). beobachtet worden.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 45 Figure 4. Changes of annual mean concentrations (1996ñ2001 period) Obr·zek 4. ZmÏny roËnÌchpr˘mÏrn˝ch koncentracÌ(obdobÌ1996ñ2001) Abbildung 4. Die Entwicklung der Jahresmittelwerte 1996 bis 2001 Rysunek 4. Zmiany stÍøeÒ úredniorocznych (okres 1996ñ2001) 40 NO2 annual means over the 1996ñ2001 period 35 30

3 25 Rudolice (Nov· Ves) 20 Aue [µg/m ] 15 JeleniÛw 10 5 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 CO annual means 1200 over the 1996ñ2001 period 1000

800

3 600 ⁄stÌ n. Labem - mÏsto Aue

[µg/m ] 400 Dzia≥oszyn

0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

O3 annual means 90 over the 1996ñ2001 period 80 70 60

3 50 Rudolice (Nov· Ves) Fichtelberg

[µg/m ] 40 30 Czerniawa 20 10 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

SO2 annual means 70 over the 1996ñ2001 period 60 50

3 40 Rudolice (Nov· Ves) Annaberg-Buchholz [µg/m ] 30 Czerniawa 20 10 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

PM10 annual means 40 over the 1996ñ2001 period 35 30

3 25 Rudolice (Nov· Ves) 20 Gˆrlitz

[µg/m ] 15 Czerniawa 10 5 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

46 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Figure 5. Changes of 98 percentiles (1996ñ2001 period) Obr·zek 5. ZmÏny 98.percentil˘ (obdobÌ 1996ñ2001) Abbildung 5. Die Entwicklung der 98-Perzentile 1996 bis 2001 Rysunek 5. Zmiany 98 percentyli (okres 1996ñ2001) Rudolice (Nov· Ves) NO 98-percentiles 80 2 Aue over the 1996ñ2001 period 70 JeleniÛw 60

3 50 40 [µg/m ] 30 20 10 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 CO 98-percentiles 3000 over the 1996ñ2001 period 2500 ⁄stÌ n. Labem - mÏsto Aue 2000 Dzia≥oszyn

3 1500

[µg/m ] 1000

500

0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

O3 98-percentiles 160 over the 1996ñ2001 period 140 120

3 100 Rudolice (Nov· Ves) 80 Fichtelberg

[µg/m ] 60 Czerniawa 40 20 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

SO2 98-percentiles 400 over the 1996ñ2001 period 350 300

3 250 Rudolice (Nov· Ves) 200 Annaberg-Buchholz [µg/m ] 150 Czerniawa 100 50 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

PM10 98-percentiles 120 Rudolice (Nov· Ves) over the 1996ñ2001 period Gˆrlitz 100 Czerniawa 80

3 60

[µg/m ] 40

0 1996 1997 1998 1999 2000 2001

3. CHARACTERISTICS OF THE AMBIENT AIR QUALITY 47 Table 17. Changes of annual mean concentrations (1996ñ2001 period) Tabulka 17. ZmÏny roËnÌch pr˘mÏrn˝ch koncentracÌ (obdobÌ 1996ñ2001) Tabelle 17. Die Entwicklung der Jahresmittelwerte (1996 bis 2001) Tabela 17. Zmiany stÍøeÒ úredniorocznych (okres 1996ñ2001)

Czech Republic

Annual mean concentration [µg/m3] Station name Pollutant 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Rudolice (Nov· Ves) SO2 70 37 17 11 13 8

Rudolice (Nov· Ves) NO2 23 19 16 13 13 12

Rudolice (Nov· Ves) PM10** 24 21 18 20 16 12 ⁄stÌ nad Labem-mÏsto CO 777 794 643 654 646 598

Rudolice (Nov· Ves) O3 71 59 67 74 72 70

Saxony

Annual mean concentration [µg/m3] Station name Pollutant 1996* 1997 1998 1999 2000 2001

Annaberg-BuchholzSO 2 59 21 10 6 7 5

Aue NO2 37 34 34 35 34 30 GˆrlitzTSP 56 46 42 38 43 33

GˆrlitzPM 10 ñ ñ 38 34 36 27 Aue CO 1 200 900 700 400 400 300

Fichtelberg O3 74 78 80 84 83 81

Poland

Annual mean concentration [µg/m3] Station name Pollutant 1996* 1997 1998 1999 2000 2001

Czerniawa SO2 19 23 14 9 9 8

JeleniÛw NO2 ñ1514131419

Czerniawa PM10** 19 20 16 15 15 13 Dzia≥oszyn CO 239 329 283 281 275 281

Czerniawa O3 58 62 65 68 72 71

Annual means calculated from daily means in accordance with EU-Directives * the second half-year

** for PM10 concentration measurement the radiometric method is used

RoËnÌ pr˘mÏry poËÌtanÈ z dennÌch pr˘mÏr˘ v souladu se smÏrnicemi EU * druh˝ p˘lrok

** pro mÏ¯enÌ koncentrace PM10 se pouûÌv· radiometrick· metoda

Jahresmittelwerte berechnet aus Tagesmittelwerten entsprechend EU-Richtlinien * zweites Halbjahr

** PM10-Messungen mit radiometrischem Messverfahren

årednie roczne wartoúci obliczane ze stÍøeÒ úredniodobowych, zgodnie z Dyrektywami UE * druga po≥owa roku

** do pomiarÛw stÍøenia PM10 stosowana jest metoda radiometryczna

48 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 18. Changes of 98 percentiles (1996ñ2001 period) Tabulka 18. ZmÏny 98. percentilu (obdobÌ 1996ñ2001) Tabelle 18. Die Entwicklung der 98-Perzentile 1996 bis 2001 Tabela 18. Zmiany 98 percentyli (okres 1996ñ2001)

Czech Republic

98 percentile [µg/m3] Station name Pollutant 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Rudolice (Nov· Ves) NO2 56 44 54 32 28 31 ⁄stÌ nad Labem-mÏsto CO 1 616 1 774 1 605 1 414 1 256 1 139

Rudolice (Nov· Ves) O3 135 111 121 127 130 124

Rudolice (Nov· Ves) SO2 347 164 66 37 46 35

Rudolice (Nov· Ves) PM10** 76 62 53 55 38 35

Saxony

98 percentile [µg/m3] Station name Pollutant 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Aue NO2 71 64 74 72 63 53 Aue CO 2 900 2 600 2 200 1 200 1 300 900

Fichtelberg O3 142 129 143 137 139 141

Annaberg-BuchholzSO 2 347 107 48 22 34 34 GˆrlitzTSP 146 104 99 77 86 68

GˆrlitzPM 10 ñ ñ 102 74 71 81

Poland

98 percentile [µg/m3] Station name Pollutant 1996* 1997 1998 1999 2000 2001

JeleniÛw NO2 ñ3741272945 Dzia≥oszyn CO 609 812 658 554 579 632

Czerniawa O3 109 108 123 120 136 122

Czerniawa SO2 54 97 49 24 24 23

Czerniawa PM10** 42 63 44 46 38 39

98 percentiles calculated from daily means in accordance with EU-Directives * the second half-year

** for PM10 concentration measurement the radiometric method is used

98. percentily vypoËteny z dennÌch pr˘mÏr˘ podle smÏrnic EU * druh˝ p˘lrok

** pro mÏ¯enÌ koncentrace PM10 se pouûÌv· radiometrick· metoda

98-Perzentile berechnet aus Tagesmittelwerten entsprechend EU-Richtlinien * zweites Halbjahr

** die PM10-Konzentrationsmessungen wurdem mit der radiometrischen Messung durchgef¸hrt

98 percentyle obliczane ze stÍøeÒ úredniodobowych, zgodnie z Dyrektywami UE * druga po≥owa roku

** do pomiarÛw stÍøenia PM10 stosowana jest metoda radiometryczna

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 49 3.3 AIR POLLUTION IN THE BLACK 3.3 ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ V OBLASTI TRIANGLE REGION IN 2001 »ERN…HO TROJ⁄HELNÕKU V ROCE 2001 WITH REFERENCE TO EUROPEAN S OHLEDEM NA NORMY EVROPSK›CH COMMUNITIES SPOLE»ENSTVÕ

The annual values of SO2 were lower than RoËnÌ hodnoty SO2 byly niûöÌ neû do- the recommended values of 40ñ60 µg/m3, poruËen· hodnota 40ñ60 µg/m3 stanoven· defined by former EU Directive (80/779/EEC) SmÏrnicÌ EEC (80/779/EEC), i neû hodnota as well as value of 20 µg/m3, set by the new 20 µg/m3 definovan· SmÏrnicÌ Rady 1999/30/EC Council Directive 1999/30/EC of 22 April 1999 z 22. dubna 1999 k ochranÏ ekosystÈm˘, platn· for the protectionof ecosystems which is valid od 19. Ëervence 2001. since 19 July 2001. RoËnÌ hodnoty NO2 vykazujÌ velkÈ odchylky The annual NO2 values show a high varia- souvisejÌcÌ s r˘zn˝m rozmÌstÏnÌm stanic. Sta- tion, related to the different exposition of the nice ve venkovsk˝ch oblastech vykazujÌ niûöÌ stations. Rural stations show lower values, while hodnoty, zatÌmco mÏstskÈ lokality (vystavenÈ urban(traffic related) sites are more polluted, p˘sobenÌ dopravy) jsou vÌce zneËiötÏnÈ. P¯Ìkla- for example Most, DÏËÌn, ⁄stÌ nad Labem, Plauen dem m˘ûe b˝t Most, DÏËÌn, ⁄stÌ nad Labem, S¸d, Aue, Annaberg, Gˆrlitz and JeleniÛw. Plauen Jih, Aue, Annaberg, Gˆrlitz a JeleniÛw.

With reference to the new NO2 standards S ohledem na novÈ normy NO2 stanovenÈ from Council Directive 1999/30/EC, all annual SmÏrnicÌ Rady 1999/30/EC byly veökerÈ roËnÌ meanvalues in2001 were lower thanthe annual pr˘mÏrnÈ hodnoty v roce 2001 niûöÌ neû roËnÌ limit value for the protectionof humanhealth limitnÌ hodnoty pro ochranu lidskÈho zdravÌ 3 3 (40 µg/m ). But concerning the annual NOx limit (40 µg/m ). RoËnÌ limitnÌ hodnota NOx pro value for the protectionof vegetation(30 µg/m 3), ochranu vegetace (30 µg/m3) vöak byla p¯e- this standard was exceeded at stations: ⁄stÌ nad kroËena na tÏchto stanicÌch: ⁄stÌ nad Labem, Labem, DÏËÌn, Most, Karlovy Vary, Chaba¯o- DÏËÌn, Most, Karlovy Vary, Chaba¯ovice, Str·û vice, Str·û nad Oh¯Ì, Plauen S¸d, Aue and nad Oh¯Ì, Plauen Jih, Aue a Gˆrlitz. Jedn· Gˆrlitz, mainly in case of traffic stations. se p¯edevöÌm o stanice vystavenÈ p˘sobenÌ dopravy. Concerning PM10 concentrations, annual mean values were lower than the new annual Sledujeme-li koncentrace PM10, byly roËnÌ limit value for the protectionof humanhealth pr˘mÏrnÈ hodnoty niûöÌ neû nov· roËnÌ limitnÌ (40 µg/m3), which is to be met by 1 January 2005, hodnota pro ochranu lidskÈho zdravÌ (40 µg/m3), except the station⁄stÌ nadLabem (42 µg/m 3), kter· musÌ b˝t splnÏna k 1. lednu 2005, s v˝- but the limit of 20 µg/m3, which is to be met jimkou stanice ⁄stÌ nad Labem (42 µg/m3), by 1 January 2010, would be exceeded at 19 of ale limit 20 µg/m3, kter˝ m· b˝t splnÏn do the 43 stations. 1. ledna 2010, by byl p¯ekroËen na 19 ze 43 stanic.

50 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.3 DIE LUFTQUALITƒT IM SCHWARZEN 3.3 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA DREIECK 2001 IN BEZUG W REGIONIE CZARNEGO TR”JK•TA AUF DIE EU-WERTE W ROKU 2001 W ODNIESIENIU DO NORM UNII EUROPEJSKIEJ

Die SO2-Jahresmittelwerte warenniedriger Roczne wartoúci SO2 by≥y niøsze od als die Leitwerte von40ñ60 µg/m 3, der wartoúci zalecanych 40ñ60 µg/m3, okreúlonych EWG-Richtlinie 80/779. Der Grenzwert zum w poprzedniej Dyrektywie UE (80/779/EEC), Schutz der ÷kosysteme von20 µg/m 3 der jak rÛwnieø od wartoúci 20 µg/m3, wpro- neuen EU-Richtlinie 1999/30/EG, die am wadzonej przez DyrektywÍ Rady 1999/30/EC 22. April 1999 in Kraft trat, wurde eingehalten. z 22 kwietnia 1999 dla ochrony ekosystemÛw, Dieser Grenzwert hatte G¸ltigkeit bis zum ktÛra obowiπzuje od 19 lipca 2001 roku. 19. Juli 2001. Roczne wartoúci NO2 wykazujπ wysokie Die NO2-Jahresmittelwerte zeigeneinehohe zrÛønicowanie zwiπzane z rÛønπ ekspozycjπ Variation, in Abh‰ngigkeit von der Lage der stacji. Stacje wiejskie ukazujπ niskie wartoúci, einzelnen Stationen. L‰ndliche Stationen zeigen natomiast stacje miejskie (zwiπzane z ruchem niedrigere Werte, w‰hrend die st‰dtischen komunikacyjnym), odnotowujπ wiÍksze za- (verkehrsbeeinflussten) Standorte st‰rker belastet nieczyszczenie, na przyk≥ad Most, DÏËÌn, ⁄stÌ sind (z. B. Most, DÏËÌn, ⁄stÌ nad Labem, Plauen nad Labem, Plauen S¸d, Aue, Annaberg, S¸d, Aue, Annaberg Gˆrlitz und JeleniÛw). Gˆrlitz i JeleniÛw.

InBezug auf die NO 2-Grenzwerte der W odniesieniu do nowych norm NO2 zDy- EU-Richtlinie 1999/30/EG lagen alle Jahres- rektywy Rady 1999/30/EC, wszystkie úrednie mittelwerte f¸r 2001 unterhalb der Grenzwerte roczne wartoúci w 2001 roku by≥y mniejsze zum Schutz der menschlichen Gesundheit od rocznej wartoúci granicznej dla ochrony 3 3 (40 µg/m ). Dagegenwurde der NO x-Grenzwert ludzkiego zdrowia (40 µg/m ). Ale roczna 3 zum Schutz der Vegetation(30 µg/m ) anden wartoúÊ graniczna NOx, ustalona ze wzglÍdu Stationen: ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, Most, na ochronÍ roúlin (30 µg/m3), by≥a prze- Karlovy Vary, Chaba¯ovice, Str·û nad Oh¯Ì, kroczona na stacjach: ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, PlauenS¸d, Aue andGˆrlitz (haupts‰chlich Most, Karlovy Vary, Chaba¯ovice, Str·û nad in Verkehrsn‰he) ¸berschritten. Oh¯i, Plauen-S¸d, Aue i Gˆrlitz, g≥Ûwnie w przypadku stacji komunikacyjnych. Die Jahresmittelwerte der PM10-Konzentra- tionen lagen, die Station ⁄stÌ nad Labem årednie roczne wartoúci stÍøeÒ PM10 by≥y (42 µg/m3) ausgenommen, niedriger als der mniejsze, niø nowa roczna wartoúÊ graniczna dla neue Grenzwert zum Schutz der menschlichen ochrony ludzkiego zdrowia (40 µg/m3), ktÛra Gesundheit von 40 µg/m3, welcher ab 1. Januar ma byÊ spe≥niona do 1 stycznia 2005 roku, 2005 einzuhalten ist. Der Grenzwert von z wyjπtkiem stacji ⁄stÌ nad Labem (42 µg/m3), 20 µg/m3 (g¸ltig ab 1. Januar 2010) w¸rde ale wartoúÊ graniczna 20 µg/m3, ktÛra ma byÊ an19 von43 ¸berschrittensein. osiπgniÍta do 1 stycznia 2010 roku, by≥aby przekroczona na 19 z 43 stacji.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 51 3.3.1 Annual mean concentrations 3.3.1 RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace 3.3.1 Jahresmittelwerte 3.3.1 årednie roczne stÍøenia

Table 19. Annual mean concentrations 2001 Tabulka 19. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace ñ 2001 Tabelle 19. Jahresmittelwerte 2001 Tabela 19. årednie roczne stÍøenia 2001

Czech Republic

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Albrechtice u Fr˝dlantu 6 11 62 236 22 Chaba¯ovice 11 20 ñ ñ 26 Cheb 5 15 ñ ñ 12 DÏËÌn 11 29 ñ 661 35 Fl·je 9 11 ñ ñ 13 Fr˝dlant-⁄dolÌ 6 9 ñ ñ 22 Hr·dek n.Nisou 6 12 ñ ñ 18 Karlovy Vary 8 24 ñ 475 26 Krupka 14 18 ñ 282 25 MÏdÏnec 8 11 ñ 390 12 Most 11 26 42 527 24 P¯ebuz4 9 69 ñ 12 Rudolice v Hor·ch 8 12 70 ñ 12 SnÏûnÌk 12 13 61 ñ 19 Sokolov 10 19 48 414 14 Souö 5 10 63 ñ 18 Str·û nad Oh¯Ì 8 21 ñ ñ 34 Tuöimice 8 16 51 ñ 24 ⁄stÌ n.L.-mÏsto 12 31 36 598 42 Valdek 8 12 ñ ñ 23

52 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Saxony

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Klingenthal 5 18 43 200 25 Plauen S¸d 3 38 34 400 28 Aue 4 30 39 300 24 Annaberg-Buchholz5 30 43 600 23 Fichtelberg 4 ñ 81 ñ 12 Carlsfeld 3 ñ 70 ñ 13 Zittau Ost 6 16 50 ñ 24 Gˆrlitz7 30 39 400 27 Mittelndorf 7 14 53 ñ 21 Zinnwald 9 13 68 ñ 19 Schwartenberg 9 12 68 ñ 14 Lehnm¸hle 5 10 54 ñ 15 L¸ckendorf 6 8 52 ñ 17

Poland

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Dzialoszyn 9 11 54 281 20 Czerniawa 8 6 71 ñ 13 Wlen 10 7 ñ ñ 17 Sniezne Kotly 4 7 77 ñ 7 JeleniÛw 10 19 50 253 18 Spalona 6 3 ñ ñ 14 Czarna Gora 5 3 76 ñ 10 Sokolec 8 8 68 ñ 14 WitkÛw 7 12 ñ 313 22 Rozdroze Izerskie 6 4 ñ ñ 9

Annual means calculated from day means in accordance with EU-Directives RoËnÌ pr˘mÏry vypoËÌtanÈ z dennÌch pr˘mÏr˘ podle smÏrnic EU Jahresmittelwerte berechnet aus Tagesmittelwerten entsprechend EU-Richtlinien årednie roczne obliczane ze úrednich dobowych, zgodnie z Dyrektywami UE

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 53 3.3.2 Values of 98 percentiles 3.3.2 Hodnoty 98. percentil˘ 3.3.2 98-Perzentile 3.3.2 Wartoúci 98percentyli

Table 20. Values of 98 percentiles Tabulka 20. Hodnoty 98. percentil˘ Tabelle 20. 98-Perzentile Tabela 20. Wartoúci 98 percentyli

Czech Republic

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Albrechtice u Fr˝dlantu 22 27 116 414 44 Chaba¯ovice 33 41 ñ ñ 65 Cheb 18 32 ñ ñ 35 DÏËÌn 36 54 ñ 1 307 91 Fl·je 44 31 ñ ñ 39 Fr˝dlant-⁄dolÌ 20 21 ñ ñ 44 Hr·dek n.Nisou 22 26 ñ ñ 41 Karlovy Vary 23 44 ñ 982 52 Krupka 58 42 ñ 554 61 MÏdÏnec 30 32 ñ 640 35 Most 29 45 91 1 196 66 P¯ebuz17 20 116 ñ 29 Rudolice v Hor·ch 35 31 124 ñ 35 SnÏûnÌk 47 34 117 ñ 48 Sokolov 27 38 95 773 41 Souö 18 26 109 ñ 41 Str·û nad Oh¯Ì 27 38 ñ ñ 60 Tuöimice 27 34 103 ñ 56 ⁄stÌ n.L.-mÏsto 31 53 88 1 139 91 Valdek 22 26 ñ ñ 65

54 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Saxony

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Klingenthal 23 35 82 600 86 Plauen S¸d 12 73 66 1 100 77 Aue 15 53 76 900 73 Annaberg-Buchholz34 57 79 1 100 68 Fichtelberg 18 ñ 141 ñ 45 Carlsfeld 14 ñ 119 ñ 42 Zittau Ost 22 30 87 ñ 70 Gˆrlitz34 48 78 1 300 71 Mittelndorf 31 33 106 ñ 63 Zinnwald 41 32 120 ñ 64 Schwartenberg 45 32 121 ñ 42 Lehnm¸hle 26 25 99 ñ 40 L¸ckendorf 22 21 99 ñ 34

Poland

SO NO O CO PM Station name 2 2 3 10 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Dzialoszyn 26 24 104 632 53 Czerniawa 23 18 122 ñ 39 Wlen 31 20 ñ ñ 41 Sniezne Kotly 12 20 128 ñ 28 JeleniÛw 32 45 93 521 53 Spalona 22 14 ñ ñ 40 Czarna Gora 13 11 127 ñ 34 Sokolec 25 18 116 ñ 39 WitkÛw 27 30 ñ 687 64 Rozdroze Izerskie 20 12 ñ ñ 28

98 percentiles calculated from day means in accordance with EU-Directives 98. percentily vypoËÌtanÈ z dennÌch pr˘mÏr˘ podle smÏrnic EU 98-Perzentile berechnet aus Tagesmittelwerten entsprechend EU-Richtlinien 98 percentyle obliczane ze úrednich dobowych, zgodnie z Dyrektywami UE

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 55 3.3.3 Ozone target value for the protection of vegetation (92/72/EEC) 3.3.3 MeznÌ hodnota ozonu pro ochranu vegetace (92/72 EWG) 3.3.3 Ozon-Schwellenwert zum Schutz der Vegetation 3.3.3 WartoúÊ graniczna ozonu dla ochrony roúlin (92/72/EWG)

Table 21. Number of days in 2001 with ozone daily means exceeding the target value for the protection of vegetation (65 µg/m3) Tabulka 21. PoËet dnÌ v roce 2001 s dennÌmi pr˘mÏry ozonu p¯ekraËujÌcÌmi cÌlovou hodnotu pro ochranu vegetace (65 µg/m3) Tabelle 21. Anzahl der Tage im Jahr 2001 mit Tagesmittelwerten, welche den Schwellenwert zum Schutz der Vegetation (65 µg/m3) ¸berschritten Tabela 21. Liczba dni w 2001 roku z wartoúciami úredniodobowymi ozonu przekraczajπcymi wartoúÊ docelowπ dla ochrony roúlin (65 µg/m3)

Czech Republic

ozone daily mean > 65 µg/m3 Station name number of days with the exceedances relation to number of valid day means [%] Albrechtice u Fr˝dlantu 144/352 41 Rudolice v Hor·ch 195/365 53 P¯ebuz204/358 57 SnÏûnÌk 152/362 42 Sokolov 97/358 27 Souö 158/365 43 Tuöimice 114/360 32 ⁄stÌ nad Labem-mÏsto 43/360 12

Saxony

ozone daily mean > 65 µg/m3 Station name number of days with the exceedances relation to number of valid day means [%] Klingenthal 50/363 14 Aue 27/351 8 Annaberg-Buchholz41/358 11 Fichtelberg 277/355 78 Carlsfeld 192/357 54 Zittau Ost 83/359 23 Gˆrlitz26/364 7 Mittelndorf 110/361 30 Zinnwald 199/362 55 Schwartenberg 190/355 53 Lehnm¸hle 95/353 27 L¸ckendorf 86/357 24

Poland

ozone daily mean > 65 µg/m3 Station name number of days with the exceedances relation to number of valid day means [%] Czerniawa 197/354 56 Sniezne Kotly 244/352 69 JeleniÛw 87/349 25 Czarna Gora 240/360 67 Sokolec 187/359 52 Dzia≥oszyn 103/356 29

56 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Figure 6. Number of days 2001 with ozone daily means exceeding the target value for the protection of vegetation (65 µg/m3) Obr·zek 6. PoËet dnÌ v roce 2001 s dennÌmi pr˘mÏry ozonu p¯ekraËujÌcÌmi cÌlovou hodnotu pro ochranu vegetace (65 µg/m3) Abbildung 6. Anzahl der Tage im Jahr 2001 mit Tagesmittelwerten, welche den Schwellenwert zum Schutz der Vegetation (65 µg/m3) ¸berschritten Rysunek 6. Liczba dni w 2001 z wartoúciami úredniodobowymi ozonu przekraczajπcymi wartoúÊ dla ochrony roúlin (65 µg/m3) 80

70 daily mean > 65 µg/m3 60

[%] 40

Aue

Souö

Gˆrlitz

P¯ebuz

SnÏûnÌk

Sokolov

Sokolec

Tuöimice

Carlsfeld

Rudolice

JeleniÛw

Zinnwald

Zittau Ost

Czerniawa

Mittelndorf

Dzia≥oszyn

Lehnm¸hle

Klingenthal

Fichtelberg

L¸ckendorf

Czarna GÛra

ånieøne Kot≥y

Schwartenberg

Annaberg-Buchholz

⁄stÌ nad Labem-mÏsto

Albrechtice u Fr˝dlantu

Table 22. Annual means of heavy metal contents in PM10 Tabulka 22. RoËnÌ pr˘mÏry obsah˘ tÏûk˝ch kov˘ v PM10 Tabelle 22. Jahresmittelwerte der Schwermetallgehalte im PM10-Staub Tabela 22. årednie roczne zawartoúci metali ciÍøkich w PM10

Czech Republic annual means [ng/m3] Station Pb Cd Ni Cr ⁄stÌ nad Labem-KoËkov 15,2 0,7 1,7 3,6 Rudolice 8,3 0,8 2,4 2,8 Sokolov 12,8 0,6 3,0 2,2 Souö 22,2 6,5 2,8 3,3

Saxony annual means [ng/m3] Station Pb Cd Ni Cr Aue 20,2 0,6 9,5 5,6 Gˆrlitz26,2 0,7 2,2 3,8

Poland annual means [ng/m3] Station Pb Cd Ni Cr Czerniawa 12,8 0,5 1,7 1,1 JeleniÛw 23,4 0,6 2,2 1,6 Dzia≥oszyn 17,9 0,7 2,0 1,5

Calculated from daily values (0ñ24 h; Czech Republic: sampled every fifth day; Poland and Saxony: sampled every second day) VypoËteny z dennÌch hodnot (0ñ24 h; »esk· republika: odbÏr vzork˘ kaûd˝ p·t˝ den; Polsko a Sasko:odbÏr vzork˘ kaûd˝ druh˝ den) Berechnet aus Tagesmittelwerten (0 bis 24 Uhr, Tschechische Republik: Probennahme -jeden 5. Tag, Polen und Sachsen: Probennahme -jeden 2. Tag) Obliczane z dobowych wartoúci (0ñ24 h, Republika Czeska: prÛbkowane co 5 dni, Polska i Saksonia: prÛbkowane co drugi dzieÒ)

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 57 3.3.4 Heavy metals in PM10 3.3.4 TÏûkÈ kovy v PM10

The measured lead values are lower than MÏ¯enÈ hodnoty olova jsou niûöÌ neû nov· the new annual lead limit value of 500 ng/m3, roËnÌ limitnÌ hodnota 500 ng/m3 podle smÏr- according to the Council Directive 1999/30/EC. nice Rady 1999/30/EC. Obsah tÏûk˝ch kov˘ Heavy metals content in PM10 are diversified: vPM10 se r˘znÌ: obsah olova (Pb) se pohybo- lead (Pb) content varied from 8,3 ng/m3 in val od 8,3 ng/m3 v RudolicÌch do 26,2 ng/m3 Rudolice to 26,2 ng/m3 inGˆrlitz, cadmium v Gˆrlitz, obsah kadmia (Cd) kolÌsal od (Cd) from 0,5 ng/m3 in Czerniawa to 6,5 ng/m3 0,5 ng/m3 v CzerniawÏ do 6,5 ng/m3 v Souöi, inSouö, chromium (Cr) from 1,1 ng/m 3 in obsah chrÛmu (Cr) se pohyboval od 1,1 ng/m3 Czerniawa to 5,6 ng/m3 inAue, nickel(Ni) from v CzerniawÏ do 5,6 ng/m3 v Aue, a obsah 1,7 ng/m3 in Czerniawa and ⁄stÌ nad Labem to niklu (Ni) od 1,7 ng/m3 v CzerniawÏ a ⁄stÌ nad 9,5 ng/m3 inAue. Labem do 9,5 ng/m3 v Aue.

3.3.5 Wet deposition 3.3.5 Mokr· depozice

Wet depositionresults are also diversified. Wet TakÈ v˝sledky mokrÈ depozice se r˘znÌ. nitrogendepositionexpressedas N equivalent Mokr· depozice dusÌku vyj·d¯en· jako ekviva- (Total-N) achieved values from 0,6 g N/m2/year lent N (Total-N) dos·hla hodnot v rozmezÌ od inJeleniaGÛra to 1,4 g N/m 2/year in Zinnwald. 0,6 g N/m2/rok (Jelenia GÛra) do 1,4 g N/m2/rok All values ranged as follow: at the Czech sta- (Zinnwald). Na Ëesk˝ch stanicÌch se hodnoty po- tions from 0,9 to 1,4 g N/m2/year, at the German hybovaly v rozmezÌ od 0,9 do 1,4 g N/m2/rok, na stations from 0,7 to 1,4 g N/m2/year, and at the nÏmeck˝ch stanicÌch od 0,7 to 1,4 g N/m2/rok a Polish stations from 0,6 to 1,2 g N/m2/year. na polsk˝ch stanicÌch od 0,6 to 1,2 g N/m2/rok.

Wet sulphur depositionexpressed as Hodnoty mokrÈ depozice sÌry vyj·d¯enÈ 2- 2- S equivalent (SO4 -S) achieved values from jako ekvivalent S (SO4 -S) se pohybovaly od 0,3 g S/m2/year inPlauento 0,9 g S/m 2/year in 0,3 g S/m2/rok (Plauen) do 0,9 g S/m2/rok Souö. Other values were following: at the Czech (Souö). Na Ëesk˝ch stanicÌch se hodnoty po- stations from 0,5 to 0,9 g S/m2/year, at the German hybovaly od 0,5 do 0,9 g S/m2/rok, na nÏmec- stations from 0,3 to 0,8 g S/m2/year, and at the k˝ch stanicÌch od 0,3 do 0,8 g S/m2/rok a na Polish stations from 0,4 to 0,8 g S/m2/year. polsk˝ch stanicÌch od 0,4 do 0,8 g S/m2/rok. Precipitation levels were ranging from 556 mm Sr·ûky byly v rozmezÌ od 556 mm (Jelenia inJeleniaGÛra to 1617 mm inSouö. There are GÛra) do 1617 mm (Souö). Pro mokrou depo- no wet deposition standards. zici neexistujÌ û·dnÈ normy.

58 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.3.4 Schwermetallgehalte im PM10-Staub 3.3.4 Metale ciÍøkie w PM10

Die Jahresmittelwerte der Bleikonzentra- Mierzone wartoúci o≥owiu sπ niøsze, ani- tionen im PM10-Staub sindanallenStationen øeli nowa roczna wartoúÊ graniczna o≥owiu wesentlich niedriger als der EU-Grenzwert 500 ng/m3, wed≥ug Dyrektywy Rady 1999/30/EC. 3 (Richtlinie 1999/30/EG) von 500 ng/m . Die ZawartoúÊ metali ciÍøkich w pyle PM10 jest Schwermetallgehalte im PM10-Staub liegenf¸r zrÛønicowana: zawartoúÊ o≥owiu (Pb) zmienia Blei (Pb) zwischen8,3 ng/m 3 (Rudolice) und siÍ od 8,3 ng/m3 w Rudolicach do 26,2 ng/m3 26,2 ng/m3 (Gˆrlitz), Cadmium (Cd) zwischen w Gˆrlitz, kadmu (Cd) od 0,5 ng/m3 w Czer- 0,5 ng/m3 (Czerniawa) und 6,5 ng/m3 (Souö), niawie do 6,5 ng/m3 w Souö, chromu (Cr) od Chrom (Cr) zwischen1,1 ng/m 3 (Czerniawa) 1,1 ng/m3 w Czerniawie do 5,6 ng/m3 w Aue, und 5,6 ng/m3 (Aue) und Nickel (Ni) zwischen niklu (Ni) od 1,7 ng/m3 w Czerniawie i w ⁄stÌ 1,7 ng/m3 (Czerniawa), ⁄stÌ nad Labem und nad Labem do 9,5 ng/m3 w Aue. 9,5 ng/m3 (Aue).

3.3.5 Nasse Deposition 3.3.5 Depozycja mokra

Auch die Werte der nassen Stickstoff- und Wyniki mokrej depozycji sπ rÛwnieø Schwefel-Depositionen sind sehr verschieden. zrÛønicowane. Mokra depozycja azotu, wyra- F¸r Stickstoff (ausgedr¸ckt als Total-N) liegen øona jako ekwiwalent N (ca≥kowity N), osiπga≥a sie zwischen0,6 g N/m 2/a (Jelenia GÛra) und wartoúci od 0,6 g N/m2/rok w Jeleniej GÛrze 1,4 g N/m2/a (Zinnwald). Die Werte verteilen do 1,4 g N/m2/rok w Zinnwald. Wszystkie sich folgendermaﬂen: an den tschechischen wartoúci zmienia≥y siÍ nastÍpujπco: na stacjach Stationenliegendieseim Bereich von0,9 bis czeskich od 0,9 do 1,4 g N/m2/rok, na stacjach 1,4 g N/m2/a, andendeutschenStationenvon niemieckich od 0,7 do 1,4 g N/m2/rok, na 0,7 bis 1,4 g N/m2/a undandenpolnischen stacjach polskich od 0,6 do 1,2 g N/m2/rok. Stationenvon0,6bis 1,2 g N/m 2/a. Mokra depozycja siarki, wyraøona jako 2- Die nassenDepositionf¸rSchwefel, ekwiwalent S (SO4 -S), osiπga≥a wartoúci od 2- 2 2 ausgedr¸ckt inS-ƒquivalenten(SO 4 -S), 0,3 g S/m /rok w Plauendo 0,9 g S/m /rok erreichenWerte von0,31 g S/m 2/a (Plauen) bis w Souö. Pozosta≥e wartoúci by≥y nastÍpujπce: 0,94 g S/m2/a (Souö). Die Werte verteilensich na stacjach czeskich od 0,5 do 0,9 g S/m2/rok, f¸r die tschechischenStationenimBereich na stacjach niemieckich od 0,3 do 0,8 g S/m2/rok, von0,5 bis 0,9 g S/m 2/a, f¸r die deutschen a na stacjach polskich od 0,4 do 0,8 g S/m2/rok. Stationenvon0,3bis 0,8 g S/m 2/a, und an den WysokoúÊ opadu wynosi≥a od 556 mm w Jele- polnischenStationenvon0,4bis 0,8 g S/m 2/a. niej GÛrze do 1617 w Souö. Dla mokrej depo- Die Jahresniederschl‰ge bewegen sich zwischen zycji nie sπ okreúlone normy. 556 mm in Jelenia GÛra und 1617 mm in Souö. F¸r die nassenDepositionenexistierenkeine Grenzwerte.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 59 Figure 7. Annual means of lead, chromium, nickel and cadmium contents in PM10 Obr·zek 7. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ obsahy olova, chrÛmu, niklu a kadmia v PM10 Abbildung 7. Jahresmittelwerte der Schwermetallgehalte (Blei, Chrom, Nickel und Cadmium) im PM10-Staub Rysunek 7. årednie roczne zawartoúci o≥owiu, chromu, niklu i kadmu w PM10

30 10 Pb Ni 9 25 8 7 20 6

3 3 15 5

[ng/m ] [ng/m4 ] 10 3 2 5 1 0 0

Aue

Souö

Gˆrlitz

KoËkov

Sokolov

JeleniÛw

Rudolice

Czerniawa

Dzia≥oszyn

8 8 Cd Cr 7 7 6 6

3 5 5

3 4 4

[ng/m ]

3 [ng/m3 ]

2 2

1 1

0 0

Aue

Souö

Gˆrlitz

KoËkov

Sokolov

JeleniÛw

Rudolice

Czerniawa

Dzia≥oszyn

60 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 23. Annual wet deposition 2001 Tabulka 23. RoËnÌ mokr· depozice 2001 Tabelle 23. J‰hrliche nasse Depositionen 2001 Tabela 23. Roczna mokra depozycja 2001

Czech Republic Annual wet deposition Station 2- 2 2 rain [mm] SO4 -S [g/m ] Total-N [g/m ] ⁄stÌ nad Labem-KoËkov 706,2 0,78 1,01 Rudolice 614,9 0,46 0,88 Souö 1 616,7 0,94 1,39

Saxony Annual wet deposition Station 2- 2 2 rain [mm] SO4 -S [g/m ] Total-N [g/m ] Carlsfeld 1 255,0 0,58 1,29 Gˆrlitz743,0 0,73 0,95 Mittelndorf 980,0 0,66 1,28 Lehnm¸hle 900,0 0,53 1,23 Plauen 601,0 0,31 0,68 Zinnwald 1 018,0 0,82 1,40

Poland Annual wet deposition Station 2- 2 2 rain [mm] SO4 -S [g/m ] Total-N [g/m ] Czerniawa 1 115,9 0,79 1,23 Dzia≥oszyn 699,2 0,53 0,91 JeleniÛw 685,9 0,47 0,79 Spalona 857,4 0,43 0,69 WitkÛw 763,3 0,44 0,70 WleÒ 779,0 0,48 0,77 Jelenia GÛra 555,7 0,45 0,61

- - + Total-N = NO2 +NO3 +NH4

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 61 3.3.6 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons 3.3.6 PolycyklickÈ aromatickÈ uhlovodÌky (PAH) and benzene (PAH) a benzen

3.3.6.1 Polycyclic Aromatic 3.3.6.1 PolycyklickÈ aromatickÈ Hydrocarbons (PAH) uhlovodÌky (PAH)

Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAH) PolycyklickÈ aromatickÈ uhlovodÌky (PAH) are ubiquitous pollutants in the environment jsou vöudyp¯ÌtomnÈ zneËiöùujÌcÌ l·tky v ûivot- foundinurbanas well as inrural areas andare nÌm prost¯edÌ, kterÈ se nach·zejÌ v mÏstsk˝ch mostly formed by combustionprocesses. They i venkovsk˝ch oblastech a vÏtöinou vznikajÌ are present in ambient air in vapour phase as p¯i spalovacÌch procesech. V ovzduöÌ jsou p¯Ì- well as in particle-phase and are transported tomny v plynnÈ i pevnÈ f·zi. PAH se p¯en·öejÌ through the atmosphere and may undergo atmosfÈrou a mohou proch·zet chemick˝mi a chemical and photochemical reactions, which fotochemick˝mi reakcemi, p¯i nichû vznikajÌ lead to products with different toxicological produkty s odliön˝m toxikologick˝m ˙Ëinkem. relevance. »·st tÏchto slouËenin byla za¯azena mezi l·tky A part of these compounds were classified s karcinogennÌmi ˙Ëinky na lidskou populaci. as carcinogenic for humans. V souladu s R·mcovou smÏrnicÌ 96/62/EC se Inaccordancewith the Frame Directive nynÌ zpracov·v· nov· dce¯in· smÏrnice o PAH. inter alia 96/62/EC a new Daughter Directive Navrhovanou limitnÌ hodnotou pro indik·toro- relatingto PAHs is inpreparationnow.The vou sloûku BaP je 1,0 ng/m3. D·le se doporuËuje discussed target value for the indicator com- povinnÏ monitorovat smÏs PAH na z·kladÏ ponent BaP is 1,0 ng/m3. Furthermore it is mÏ¯enÌ BaA, BbF, BkF, DBahA, INP, FLU. recommended to monitor of the PAH mixture V oblasti »ernÈho troj˙helnÌku nynÌ existuje based onthe measurementsof BaA, BbF, BkF, 7* monitorovacÌch stanic mÏ¯ÌcÌch PAH. Jsou to: DBahA, INP, FLU ona mandatorybase. DE ñ Aue, Gˆrlitz, Zinnwald Actually there are 7* monitoring sites in the CZ ñ Teplice* Black Triangle region measuring PAH: PL ñ Czerniawa, JeleniÛw, Dzia≥oszyn DE ñ Aue, Gˆrlitz, Zinnwald CZ ñ Teplice* * stanice Teplice nenÌ zahrnuta do systÈmu JAMS PL ñ Czerniawa, JeleniÛw, Dzia≥oszyn

* station Teplice does not belong to the Black Triangle JAMS

More details about the ongoing measure- DalöÌ podrobnosti o probÌhajÌcÌch mÏ¯enÌch ments can be found in table 24. jsou v tabulce 24.

The monthly mean concentrations for the MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace mÏ¯en˝ch measured PAH show a pronounced annual PAH vykazujÌ z¯etelnÈ roËnÌ v˝kyvy, p¯iËemû variation, with the maxima in wintertime and maxima se objevujÌ v zimÏ a minima v lÈtÏ. the minima in summer. Obviously the maxima Maxima za zimnÌ obdobÌ 2000/2001 jsou for the winter 2000/2001 are more pronounced v˝raznÏ vyööÌ neû v p¯edchozÌch letech, za- thaninthe years before, whereas the summer tÌmco letnÌ koncentrace jsou ve srovn·nÌ s ro- concentrations seem to be lower in comparison kem 2000 niûöÌ. to 2000.

62 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.3.6 Polyzyklische aromatische 3.3.6 Wielopierúcieniowe wÍglowodory Kohlenwasserstoffe (PAK) und Benzol aromatyczne (WWA) i benzen

3.3.6.1 Polyzyklische Aromatische 3.3.6.1 Wielopierúcieniowe wÍglowodory Kohlenwasserstoffe (PAK) aromatyczne (WWA)

Polyzyklische aromatische Kohlenwasser- Wielopierúcieniowe wÍglowodory aroma- stoffe (PAK) sind ubiquit‰re Schadstoffe, tyczne (WWA) sπ zanieczyszczeniami po- die sowohl inst‰dtischenals auch l‰ndlichen wszechnie wystÍpujπcymi w úrodowisku, za- Gebieten anzutreffen sind und entstehen rÛwno w miastach jak i na obszarach wiejskich, vorrangig bei Verbrennungsprozessen (fossile a powstajπ g≥Ûwnie w procesach spalania. Sπ Brennstoffe). Sie sind in der Auﬂenluft sowohl one obecne w powietrzu otaczajπcym, zarÛwno partikul‰r gebundenalsauch inder Gasphase w fazie gazowej, jak i w fazie czπsteczkowej, sπ anzutreffenundwerdeninder Atmosph‰re transportowane w atmosferze i mogπ podlegaÊ transportiert und kˆnnen dabei chemischen reakcjom chemicznym i fotochemicznym, ktÛre und photochemischen Reaktionen unterliegen, prowadzπ do powstania zwiπzkÛw o rÛønym derenProdukte verschiedenetoxikologische oddzia≥ywaniu toksycznym. Eigenschaften haben. CzÍúÊ z tych zwiπzkÛw zosta≥a zakwalifi- Eine Reihe dieser Verbindungen wurde bisher kowana, jako rakotwÛrcze dla ludzi. als kanzerogenf¸rdenMenscheneingestuft. W nawiπzaniu do dyrektywy ramowej Gem‰ﬂ der Rahmenrichtlinie 96/62/EG wird 96/62/EC, obecnie jest przygotowywana nowa zurzeit eine weitere Tochterrichtlinie u.a. f¸r dyrektywa ÑcÛrkaì, odnoszπca siÍ miÍdzy PAK vorbereitet. Der diskutierte Zielwert f¸r innymi do WWA. Dyskutowana wartoúÊ do- die Leitkomponente BaP betr‰gt 1,0 ng/m3. celowa dla wskaünikowego sk≥adnika ñ BaP Weiterhinsoll empfohlenwerden,auf frei- wynosi 1,0 ng/m3. Ponadto zalecane jest williger Basis die Komponenten BaA, BbF, monitorowanie mieszaniny WWA opartej na BkF, DBahA, INP, FLU zu erfassen. pomiarach BaA, BbF, BkF, DBahA, INP, FLU, Derzeit werdenansechs Stationendes w uk≥adzie podstawowym. SchwarzenDreiecks PAK gemessen: Obecnie w regionie Czarnego TrÛjkπta znaj- DE ñ Aue, Gˆrlitz, Zinnwald duje siÍ 7* miejsc pomiarowych, mierzπcych CZ ñ Teplice* WWA: PL ñ Czerniawa, JeleniÛw, Dzia≥oszyn DE ñ Aue, Gˆrlitz, Zinnwald CZ ñ Teplice* * die Station Teplice gehˆrt nicht zum JAMS-Messnetz PL ñ Czerniawa, JeleniÛw, Dzia≥oszyn

* stacja Teplice nie naleøy do wspÛlnego systemu monitoringu powietrza Czarny TrÛjkπt (JAMS)

Detailliertere Angabenzudenlaufenden WiÍcej szczegÛ≥Ûw na temat prowadzonych Messungen sind der Tabelle 24 zu entnehmen. pomiarÛw zawiera tabela 24.

Die Monatsmittelwerte f¸r die erhobenen årednie miesiÍczne stÍøenia mierzonych PAK weiseneinensehrausgepr‰gtenJahres - WWA wykazujπ wyraünπ zmiennoúÊ w ciπgu gang auf: Die Maxima sind im Winterhalbjahr roku, przy czym maksymalne wartoúci wystÍ- und die Minima im Sommer anzutreffen. pujπ w zimie, a minimalne w lecie. Oczywiúcie Offensichtlich ist das Maximum f¸r den Winter maksima sπ dla zimy 2000/2001 bardziej wy- 2000/2001 st‰rker ausgepr‰gt, als das im Jahr raüne, niø w poprzednich latach, natomiast zuvor, wogegen die Sommerkonzentrationen stÍøenia z okresu letniego wydajπ siÍ mniejsze, noch geringere Werte aufweisen als die in 2000. niø w roku 2000.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 63 Table 24. Information on PAH measurements in the Black Triangle Region Tabulka 24. Informace o mÏ¯enÌ PAH v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku Tabelle 24. Informationen zu PAK-Messungen im Gebiet des Schwarzen Dreiecks Tabela 24. Informacja o pomiarach WWA w regionie Czarnego TrÛjkπta

Saxony Poland Czech Republic ANC, CHR, BbF, BkF, BaP, BbF, BkF, BaP, DBahA, INP, CHR, BbF, BkF, BaP, DBahA, DBahA, BghiP, INP, PHE, FLU, BeP,Cor BghiP, INP PYR, BaA Sampling aerosol aerosol gasphase + aerosol equipment HVS DHA-80 HVS DHA-80 HVS VAPS-URG PM2,5

Particle size PM10 since 1999 PM10 since 1998 PM2,5 since 1993 Quartzfibre QF 20, Glass fibre MN 85/90, Filter material Quartzfilter + PUF-Plug Schleicher & Schuell Machery ñ Nagel wintertime ñ daily (8:00 ñ8:00) Sampling Every day (0:00 ñ24:00) Every 2nd day (0:00 ñ24:00) summertime ñ every 3rd day frequency (8:00 ñ8:00) PU-foam No No Yes Analysis HPLC; DIN 38407-8 HPLC with a fluorescent detector US EPA TO 13, HPLC

ANC ñ anthracene BaA ñ benzo(a)antracene BaP ñ benzo(a)pyrene BbF ñ benzo(b)fluoranthene BeP ñ benzo(e)pyrene BkF ñ benzo(k)fluoranthene BghiP ñ benzo(ghi)perylene CHR ñ chrysene Cor ñ coronene DBahA ñ dibenzo(a,h)antracene FLU ñ fluoranthene INP ñ indeno(1,2,3-cd)pyrene PHE ñ phenanthrene PYR ñ pyrene

Figure 8. Temporal variation of monthly mean values for BaP over the 1998ñ2001 period in ng/m3 Obr·zek 8. Pr˘bÏh mÏsÌËnÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot BaP v obdobÌ 1998ñ2001 v ng/m3 Abbildung 8. Zeitliche ƒnderungen der Monatsmittelwerte am Beispiel BaP f¸r die Jahre 1998ñ2001 in ng/m3 Rysunek 8. Zmiany czasowe úrednich miesiÍcznych wartoúci BaP w okresie 1998ñ2001 w ng/m3

BaP 8

7 Aue 6 Gˆrlitz Zinnwald Teplice 5 Czerniawa

3 JeleniÛw 4 Dzia≥oszyn

[ng/m ] 3

0 1/99 3/99 5/99 7/99 9/99 11/99 1/00 3/00 5/00 7/00 9/00 11/00 1/01 3/01 5/01 7/01 9/01 11/01

64 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Figure 9. Annual means for 2000 of different PAH measured at the monitoring sites in the Black Triangle Region in ng/m3 Obr·zek 9. RoËnÌ pr˘mÏry r˘zn˝ch PAH namÏ¯enÈ v roce 2000 na monitorovacÌch stanicÌch v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku vng/m3 Abbildung 9. Jahresmittelwerte 2000 in ng/m3 f¸r PAK, gemessen an Stationen im Gebiet des Schwarzen Dreiecks Rysunek 9. årednioroczne stÍøenia w roku 2000 wybranych WWA mierzonych na stacjach monitoringowych wRegionieCzarnego TrÛjkπta w ng/m3

monitored PAHs 2000 2,5 Dzialoszyn JeleniÛw 2,0 Czerniawa Tepl ice Zinnwald 1,5 Gˆrlitz

3 Aue [ng/m ] 1,0

0,5

0 CHR BbF BkF DBahA BghiP INP

Figure 10. Annual means for 2001 of different PAH measured at monitoring sites in the Black Triangle Region in ng/m3 Obr·zek 10. RoËnÌ pr˘mÏry r˘zn˝ch PAH namÏ¯enÈ v roce 2001 na monitorovacÌch stanicÌch v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku vng/m3 Abbildung 10. Jahresmittelwerte 2001 in ng/m3 f¸r PAK, gemessen an Stationen im Gebiet des Schwarzen Dreiecks Rysunek 10. årednioroczne stÍøenia w roku 2001 rÛønych WWA mierzonych na stacjach monitoringowych w Regionie Czarnego TrÛjkπta w ng/m3

monitored PAHs 2001 2,5 Dzia≥oszyn JeleniÛw 2,0 Czerniawa Tepl ice Zinnwald 1,5 Gˆrlitz Aue 3 1,0 [ng/m ]

0,5

0 CHR BbF BkF DBahA BghiP INP

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 65 The annual mean concentrations of the BaP RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace BaP v aero- inaerosols for the years 1999 and2001 are solech v letech 1999 a 2001 jsou uvedeny givenintable 25 andwere calculated onthe v tabulce 25. Ke sjednocenÌ p¯Ìstupu byly roËnÌ basis of the monthly means for reasons of pr˘mÏry vypoËteny z mÏsÌËnÌch pr˘mÏr˘. a harmonised approach.

CHR 0,06ñ9,28 ng/m3 CHR 0,06ñ9,28 ng/m3 BbF 0,10ñ6,46 ng/m3 BbF 0,10ñ6,46 ng/m3 BkF 0,04ñ3,22 ng/m3 BkF 0,04ñ3,22 ng/m3 BaP 0,06ñ6,46 ng/m3 BaP 0,06ñ6,46 ng/m3 DBahA 0,01ñ1,90 ng/m3 DBahA 0,01ñ1,90 ng/m3 BghiP 0,01ñ6,26 ng/m3 BghiP 0,01ñ6,26 ng/m3 INP 0,05ñ4,54 ng/m3 INP 0,05ñ4,54 ng/m3

At the monitoring site Teplice the PAHs are MonitorovacÌ stanice v TeplicÌch mÏ¯Ì PAH measured ingas phase andaerosols. Therefore v plynnÈ f·zi a v aerosolech. Proto celkov· the total concentrationisevenona higher level koncentrace p¯evyöuje ˙rovnÏ koncentracÌ z ji- than those of the other monitoring sites. Addi- n˝ch monitorovacÌch mÌst. NavÌc jsou roËnÌ tionally to that the annual means of 2001 are pr˘mÏry roku 2001 dokonce vyööÌ neû pr˘mÏry evenhigher thanthose of 2000 and1999. z let 2000 a 1999.

The measured PAHs show ingeneral Hodnoty PAHs namÏ¯enÈ v roce 2001 vy- higher concentrations in 2001 in comparison kazujÌ obecnÏ vyööÌ koncentrace neû v r. 2000. to 2000. The BbF concentrations are of Koncentrace BbF jsou na stanÌcÌch Gˆrlitz, about 0,4 ng/m3 higher for Gˆrlitz, Teplice Teplice a JeleniÛw asi o 0,4 ng/m3 vyööÌ. Po- and JeleniÛw. A similar characteristics goes dobn· charakteristika platÌ pro INP. for INP.

66 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Die Jahresmittel der anderen PAK im åredniomiesiÍczne stÍøenia BaP w aero- Aerosol (Teplice: Aerosol und Gasphase) 1999 zolach dla lat 1999, 2000 i 2001 sπ podane bis 2001 sind in Tabelle 25 angegeben. w tabeli 25.

CHR zwischen 0,06 und 9,28 ng/m3 CHR 0,06ñ9,28 ng/m3 BbF zwischen 0,10 und 6,46 ng/m3 BbF 0,10ñ6,46 ng/m3 BkF zwischen 0,04 und 3,22 ng/m3 BkF 0,04ñ3,22 ng/m3 BaP zwischen 0,06 und 6,46 ng/m3 BaP 0,06ñ6,46 ng/m3 DBahA zwischen 0,01 und 1,90 ng/m3 DBahA 0,01ñ1,90 ng/m3 BghiP zwischen 0,01 und 6,26 ng/m3 BghiP 0,01ñ6,26 ng/m3 INP zwischen 0,05 und 4,54 ng/m3 INP 0,05ñ4,54 ng/m3

Nur ander StationTeplice werdendie W miejscu pomiarowym Teplice WWA sπ PAKís in der Gas und Partikelphase gemessen, mierzone w fazie gazowej i w aerozolach. das heiﬂt es wird die Gesamtkonzentration Dlatego teø stÍøenia ca≥kowite sπ regularnie na erfaﬂt, woraus sich auch die generell hˆheren wyøszych poziomach, niø w innych miejscach Werte erkl‰ren. monitoringu. Dodatkowo úrednie roczne w 2001 sπ nawet wyøsze, niø w latach 2000 i 1999.

Die gemessenenPAKweisenin2001 im Mierzone WWA ogÛlnie wykaza≥y wyøsze Vergleich zu 2000 generell hˆhere Konzentra- stÍøenia w 2001 roku w porÛwnaniu z ro- tionen auf. Das gilt insbesondere f¸r die kiem 2000. StÍøenia BbF sπ o oko≥o 0,4 ng/m3 BbF-Konzentrationen. Die f¸r Gˆrlitz, Teplice wyøsze dla Gˆrlitz, Teplic i Jeleniowa. Po- und JeleniÛw um etwa 0,4 ng/m3 erhˆht sind. dobna jest charakterystyka dla INP. ƒhnliches gilt f¸r INP.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 67 Table 25. Monthly mean concentrations of BaP in aerosols for the years 1999 and 2001 in ng/m3 Tabulka 25. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace BaP v aerosolu v letech 1999 a 2001 v ng/m3 Tabelle 25. BaP-Monatsmittelwerte f¸r die Jahre 1999ñ2001 in ng/m3 Tabela 25. årednie miesiÍczne wartoúci stÍøeÒ BaP w aerozolach w latach 1999, 2000 i 2001 w ng/m3

Aue Goerlitz Zinnwald Teplice Czerniawa Jeleniow Dzialoszyn 1/99 1,44 1,60 0,34 3,12 0,84 2,01 2/99 0,82 1,07 0,28 2,14 0,66 0,80 3/99 0,69 1,21 0,39 2,77 0,56 1,17 4/99 0,38 0,54 0,13 0,96 0,28 0,47 5/99 0,14 0,21 0,07 0,34 0,28 0,36 6/99 0,13 0,14 0,05 0,20 0,12 0,14 7/99 0,10 0,14 0,03 0,18 0,07 0,08 8/99 0,23 0,21 0,04 0,28 0,06 0,08 9/99 0,31 0,34 0,06 0,64 0,22 0,38 10/99 0,66 0,84 0,28 1,50 0,23 1,65 11/99 1,02 2,06 0,43 4,58 0,76 1,15 12/99 0,67 1,11 0,31 2,04 0,36 0,78 1/00 2,05 1,79 0,38 1,59 0,51 1,54 2/00 0,97 1,26 0,15 2,12 0,26 0,59 0,73 3/00 0,60 1,08 0,13 0,97 0,37 0,88 0,60 4/00 0,40 1,17 0,17 0,77 0,35 0,41 0,13 5/00 0,25 0,31 0,05 0,20 0,29 0,55 0,35 6/00 0,10 0,14 0,03 0,17 0,20 0,16 0,16 7/00 0,25 0,27 0,05 0,15 0,08 0,32 0,45 8/00 0,23 0,22 0,04 0,42 0,16 0,19 0,20 9/00 0,60 1,00 0,24 0,38 0,37 0,46 0,34 10/00 1,35 1,28 0,29 1,31 0,28 0,84 0,57 11/00 2,23 4,33 0,58 2,92 0,38 2,69 1,21 12/00 3,60 4,04 1,18 4,01 0,38 3,90 2,54 1/01 3,55 7,83 0,92 3,40 0,27 1,83 0,65 2/01 1,43 3,46 0,58 3,06 1,15 1,86 0,98 3/01 1,16 1,99 0,62 1,59 1,93 3,85 2,98 4/01 0,52 0,87 0,18 1,16 0,21 0,81 0,59 5/01 0,17 0,23 0,04 0,58 0,08 0,11 0,13 6/01 0,17 0,19 0,04 0,17 0,05 0,13 0,08 7/01 0,13 0,16 0,03 0,12 0,04 0,05 0,05 8/01 0,13 0,15 0,03 0,23 0,07 0,13 0,10 9/01 0,51 0,58 0,11 0,76 0,19 0,62 0,36 10/01 0,74 0,89 0,18 1,37 0,23 0,89 0,53 11/01 1,65 1,69 0,15 2,27 0,52 1,59 1,66 12/01 1,55 3,70 0,69 1,75 1,17 2,62 2,09

68 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 26. Annual means concentration values of different PAH measured in 1999ñ2001 in the Black Triangle Region in ng/m3 Tabulka 26. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace r˘zn˝ch PAH mÏ¯enÈ v letech 1999 aû 2001 v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v ng/m3 Tabelle 26. Jahresmittelwerte 1999 bis 2001 verschiedener PAK im Schwarzen Dreieck in ng/m3 Tabela 26. årednioroczne wartoúci stÍøeÒ rÛønych WWA mierzonych w latach 1999ñ2001 w Regionie Czarnego TrÛjkπta w ng/m3

Station Year CHR BbF BkF DahA BghiP INP Jeleniow 1999 0,73 0,86 0,46 0,22 0,9 0,8 Czerniawa 1999 0,41 0,47 0,23 0,09 0,45 0,45 Teplice 1999 2,81 1,77 0,81 0,35 1,65 1,37 Gˆrlitz1999 1,15 1,4 0,53 0,09 1,08 1,09 Aue 1999 0,64 0,82 0,32 0,07 0,74 0,68 Zinnwald 1999 1,54 1,93 0,67 0,16 1,12 1,41 Jeleniow 2000 0,99 1,34 0,59 0,26 1,15 1,06 Czerniawa 2000 0,37 0,44 0,2 0,08 0,35 0,34 Dzialoszyn 2000 0,77 0,94 0,41 0,15 0,64 0,68 Teplice 2000 1,79 1,62 0,81 0,25 1,74 1,24 Gˆrlitz2000 ñ 1,96 0,83 0,26 ñ 1,73 Aue 2000 ñ 1,35 0,6 0,22 ñ 1,3 Zinnwald 2000 ñ 0,48 0,21 0,07 ñ 0,45 Jeleniow 2001 0,61 1,41 0,63 0,65 0,49 0,96 Czerniawa 2001 0,37 0,69 0,26 0,26 0,18 0,29 Dzialoszyn 2001 0,61 1,18 0,44 0,56 0,44 0,6 Teplice 2001 1,99 1,46 0,78 0,29 1,13 1,14 Gˆrlitz2001 ñ 2,45 1,01 0,31 ñ 1,95 Aue 2001 ñ 1,32 0,56 0,19 ñ 1,12 Zinnwald 2001 ñ 0,46 0,19 0,07 ñ 0,39

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 69 3.3.6.2 Benzene 3.3.6.2 Benzen

Benzene is a pollutant, mostly caused by the Benzen je zneËiöùujÌcÌ l·tka, kter· vÏtöinou traffic related emissions. souvisÌ s emisemi z dopravy. Inaccordancewith the mainobjective of V souladu s hlavnÌm cÌlem ñ ochranou protecting health and/or the environment by lidskÈho zdravÌ a ûivotnÌho prost¯edÌ zlepöe- improving the ambient air quality a new nÌm kvality ovzduöÌ ñ nov· dce¯in· smÏrnice Daughter Directive 2000/69/EC for benzene 2000/69/EC, t˝kajÌcÌ se benzenu a oxidu uhel- and carbon monoxide to the existing Frame natÈho a souvisejÌcÌ se st·vajÌcÌ r·mcovou smÏr- Directive 96/62/EC onAmbientAir Quality nicÌ 96/62/C o hodnocenÌ a ¯ÌzenÌ kvality ovzduöÌ Assessment and Management established stanovila limitnÌ hodnotu 5 µg/m3 pro benzen a limit value for benzene of 5 µg/m3, that s ˙ËinnostÌ od roku 2010. Do 1. ledna 2006 bude will be effective in2010. The limit value will be platn˝ limit 10 µg/m3, kter˝ bude po tomto datu 10 µg/m3 till 1 January 2006 and then it will be kaûd˝ch 12 mÏsÌc˘ sniûov·n o 1 µg/m3 tak, reduced every 12 months by 1 µg/m3 to reach aby k lednu 2010 dos·hl hodnoty 5 µg/m3. the limit value of 5 µg/m3 by January 2010.

Actually there are 5 monitoring sites in the V oblasti »ernÈho troj˙helnÌku se koncentrace Black Triangle region measuring benzene: benzenu mÏ¯Ì na 5 monitorovacÌch stanicÌch: DE ñ Aue, Gˆrlitz, Schwartenberg, Zittau DE ñ Aue, Gˆrlitz, Schwartenberg, Zittau CZ ñ Most CZ ñ Most PL ñ not measured at present PL ñ v souËasnÈ dobÏ se nemÏ¯Ì

Table 27. Monthly mean concentration of benzene measured in the Black Triangle Region in µg/m3 Tabulka 27. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace benzenu namÏ¯enÈ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v µg/m3 Tabelle 27. Monats- und Jahresmittel der Benzolkonzentrationen im Schwarzen Dreieck in µg/m3 Tabela 27. åredniomiesiÍczne i úrednioroczne stÍøenia benzenu mierzonego w regionie Czarnego TrÛjkπta w µg/m3

Month Year Station name 1234567891011122001 Most 5,2 5,7 3,0 2,1 2,1 2,1 2,1 3,4 2,7 3,6 2,8 3,1 3,20 Aue 3,6 2,4 2,7 1,9 1,4 2,0 1,4 1,6 1,6 2,2 2,0 2,0 2,10 Gˆrlitz4,9 3,9 3,8 2,9 1,9 2,1 1,8 2,1 2,4 2,9 3,4 3,1 2,90 Schwartenberg 3,4 1,4 1,6 0,7 0,5 0,5 0,4 0,6 0,6 1,2 0,8 1,6 1,10 Plauen S¸d* ñ ñ 3,3 2,5 2,4 2,0 2,2 2,3 2,4 3,1 3,0 3,0 1,96 Zittau was replaced by Plauen S¸d in 2001

70 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.3.6.2 Benzol 3.3.6.2 Benzen

Benzol ist ein Luftschadstoff, welcher im Benzen jest zanieczyszczeniem pochod- wesentlichen aus Verkehrsemissionen stammt. zπcym g≥Ûwnie z emisji zwiπzanych z ruchem In ‹bereinstimmung mit dem Ziel der samochodowym. EU-Rahmenrichtlinie 96/62/EG (Schutz der Zgodnie z g≥Ûwnym celem, jakim jest ochrona menschlichen Gesundheit und der Umwelt) trat zdrowia i/lub úrodowiska, poprzez poprawÍ im Jahr 2000 die Tochterrichtlinie 2000/69/EG jakoúci otaczajπcego powietrza nowa dyrektywa f¸r Benzol und Kohlenmonoxid in Kraft. Es ÑcÛrkaì 2000/69/EC dla benzenu i tlenku wÍgla, wurde ein Jahresgrenzwert f¸r Benzol in Hˆhe nawiπzujπca do istniejπcej dyrektywy ramowej von5 µg/m 3 festgelegt, welcher ab 2010 96/62/EC dotyczπcej oceny i zarzπdzania jakoúciπ einzuhalten ist. Bis 1. Januar 2006 betr‰gt der otaczajπcego powietrza, ustanowi≥a wartoúÊ Grenzwert 10 µg/m3. Dieser reduziert sich granicznπ dla benzenu 5 µg/m3, ktÛra zacznie beginnend von Januar 2006 alle 12 Monate obowiπzywaÊ w 2010 roku. WartoúÊ graniczna um 1 µg/m3 bis im Januar 2010 der Grenzwert 10 µg/m3 ma byÊ osiπgniÍta do 1 stycznia 2006, von5 µg/m 3 erreicht ist. a nastÍpnie bÍdzie zmniejszana co 12 miesiÍcy o 1 µg/m3 aø do osiπgniÍcia wartoúci granicznej 5 µg/m3 w styczniu 2010.

Derzeit wird an f¸nf Stationen des Schwarzen Obecnie w regionie Czarnego TrÛjkπta jest Dreiecks Benzol gemessen: 5 miejsc pomiarowych, mierzπcych benzen: DE ñ Aue, Gˆrlitz, Schwartenberg, Zittau DE ñ Aue, Gˆrlitz, Schwartenberg, Zittau CZ ñ Most CZ ñ Most PL ñ derzeit keine Messungen PL ñ obecnie nie jest mierzony

Figure 11. Monthly mean concentration in µg/m3 of benzene in 2001 Obr·zek 11. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace benzenu v µg/m3 v roce 2001 Abbildung 11. Monats- und Jahresmittel der Benzolkonzentrationen 2001 [µg/m3] Rysunek 11. åredniomiesiÍczne stÍøenia benzenu w µg/m3 w 2001 roku

Benzene 2001 6 Most Aue 5 Gˆrlitz Schwartenberg 4 Plauen/S¸d

3 3

[µg/m ]

0 123456 7 89101112

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 71 The measurements are realized with the MÏ¯enÌ se prov·dÏjÌ p¯Ìstrojem Chrompack monitor Chrompack CP 7001. HC 1010. The benzene concentrations show an annual RoËnÌ pr˘bÏh koncentracÌ benzenu vykazuje course with high values in the winter season. vysokÈ hodnoty v zimnÌm obdobÌ. As expected the more traffic related stations Podle p¯edpoklad˘ vykazujÌ stanice vÌce show higher concentrations than rural stations. vystavenÈ p˘sobenÌ dopravy vyööÌ koncen- At present none of the stations exceeds the trace neû stanice ve venkovsk˝ch oblastech. actual limit value of 10 µg/m3. V souËasnÈ dobÏ nedoch·zÌ na û·dnÈ stanici In general the benzene concentrations of k p¯ekroËenÌ stanovenÈho limitu 10 µg/m3. the last years are characterized by a declining NamÏ¯enÈ hodnoty benzenu majÌ za po- tendency. This is due to the reduction of the slednÌ roky celkovÏ sestupnou tendenci. Je to benzene content in gasoline following legal d˘sledek pr·vnÌch poûadavk˘ na sniûov·nÌ requirements. obsahu benzenu v benzÌnu.

Air quality monitoring in the Black Sledov·nÌ kvality ovzduöÌ v oblasti »ernÈho Triangle Region has shown that: troj˙helnÌku p¯ineslo n·sledujÌcÌ v˝sledky: ï Annual mean concentrations of sulphur di- ï RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace oxidu si¯iËitÈho, oxide, nitrogendioxide,carbonmonoxide oxidu dusiËitÈho, oxidu uhelnatÈho a praö- and particulate matter did not exceed limits nÈho aerosolu nep¯ekroËily limity a doporu- and recommended values for health protec- ËenÈ hodnoty na ochranu zdravÌ stanovenÈ tiondefinedinthe valid EuropeanCom- platn˝mi smÏrnicemi EvropskÈ komise. Sta- missionDirectives. The fixed limit value novenÈho limitu pro NOx na ochranu eko- for NOx for the protectionof ecosystems is systÈm˘ bylo od roku 2001 tÈmÏ¯ dosaûeno. nearly reached since 2001. ï 24hodinovÈ pr˘mÏrnÈ koncentrace v˝öe zmÌ- ï 24 hour mean concentrations of the above- nÏn˝ch zneËiöùujÌcÌch l·tek nep¯ekroËily obecnÏ mentioned pollutants did not exceed the limit (viz v˝jimky nÌûe) limitnÌ a doporuËenÈ hod- and recommended values defined in the Euro- noty stanovenÈ smÏrnicemi EvropskÈ komise peanCommissionDirectives valid in2001 pro rok 2001. in general (exceptions see below). ï NejvyööÌ roËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace ozonu ï The highest annual mean concentrations of v ovzduöÌ byly zaznamen·ny na stanicÌch ozone in the air were registered at the sta- umÌstÏn˝ch vysoko v hor·ch, zatÌmco nej- tions situated high in the mountains, while niûöÌ roËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace byly po- the lowest annual mean concentrations were zorov·ny v nÌzko poloûen˝ch stanicÌch a ve observed at stations at low elevations and in mÏstech s nejvÌce zneËiötÏn˝m ovzduöÌm. the towns with the most polluted ambient air. ï LimitnÌ hodnota koncentrace ozonu stano- ï The limit value for ozone concentration, ven· pro ochranu vegetace a definovan· ve established for the protectionof vegetation, SmÏrnici 92/72/EEC EvropskÈ komise jako defined in the Directive of the European 24hodinov· pr˘mÏrn· koncentrace byla p¯e- Commission(92/72/EEC) as a 24 hour mean kroËena na vöech stanicÌch (koncentrace ozonu concentration, was exceeded at all sites (ozone se mÏ¯ila v roce 2001 na 26 stanicÌch), s vyööÌ concentrations were measured at 26 stations ËetnostÌ na stanicÌch umÌstÏn˝ch v hor·ch. in 2001), with a higher frequency at stations Stav kvality ovzduöÌ v roce 2001 v oblasti situated in the mountains. »ernÈho troj˙helnÌka lze charakterizovat vel- The state of air quality in2001 onthe area k˝mi rozdÌly v ˙rovni zneËiötÏnÌ v z·vislosti of the Black Triangle can be characterised by na mnoûstvÌ emisÌ a umÌstÏnÌ monitorovacÌch high diversificationof the level of air pollution. stanic. ⁄roveÚ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ je navÌc It depends on the quantity of the emissions and ovlivnÏna emisemi z mÌstnÌch i vzd·len˝ch the location of the monitoring stations. Addi- velk˝ch zdroj˘ (elektr·rny a pr˘myslovÈ z·- tionally, the level of air pollution is influenced vody), z nichû se zneËiötÏnÌ p¯en·öÌ spolu se

72 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Die Messungenwerdenmitdem Ger‰t Pomiary sπ realizowane za pomocπ anali- Chrompack CP 7001 durchgef¸hrt. zatora Chrompack CP 7001. Die Benzolkonzentrationen zeigen einen StÍøenia benzenu ukazujπ rocznπ zmiennoúÊ Jahresgangmit denhˆchstenWertenim Winter. przebiegu, z wysokimi wartoúciami w sezonie Erwartungsgem‰ﬂ weisen die mehr ver- zimowym. kehrsbeeinflussten Stationen hˆhere Werte auf, Zgodnie z oczekiwaniami, stacje pomiarowe als die l‰ndlichen. Derzeit wird der Grenzwert zwiπzane z ruchem komunikacyjnym wykazujπ von10 µg/m 3 ankeinerStation¸berschritten. wyøsze stÍøenia, niø stacje wiejskie. Obecnie Generell weisen die Benzolmessungen der øadna ze stacji nie przekracza aktualnej wartoúci letzten Jahre eine abnehmende Tendenz auf. granicznej 10 µg/m3. Diese ist auf die Reduktiondes Benzol - Jednak ogÛlnie wartoúci benzenu w ostatnich gehaltes im Benzin infolge gesetzlicher latach charakteryzujπ siÍ tendencjπ malejπcπ. Forderungen zur¸ckzuf¸hren. Jest to efektem redukcji zawartoúci benzenu w benzynie, w nastÍpstwie wymagaÒ prawnych.

Die ‹berwachung der Luftqualit‰t im Monitoring jakoúci powietrza w regionie Gebiet des Schwarzen Dreiecks hat zu Czarnego TrÛjkπta wykaza≥: folgenden Ergebnissen gef¸hrt: ï årednie roczne stÍøenia dwutlenku siarki, ï Die Jahresmittelwerte vonSchwefeldioxid, dwutlenku azotu, tlenku wÍgla i py≥u za- Stickstoffdioxid, Kohlenmonoxid und Partikel wieszonego nie przekracza≥y granicznych haben die EU-Grenz- und Richtwerte f¸r den i zalecanych wartoúci dla ochrony zdrowia Schutz der menschlichen Gesundheit, die in okreúlonych w obowiπzujπcych dyrektywach den2001 g¸ltigenRichtlinienderEurop‰ischen EU. WartoúÊ graniczna NOx dla ochrony Kommission definiert sind, nicht ¸berschritten. ekosystemÛw obowiπzuje od po≥owy 2001 Der f¸r denSchutz der ÷kosysteme bestimmte roku. Grenzwert f¸r NOx wird seit 2001 nahezu ï årednie stÍøenia 24-godzinne wyøej wy- erreicht. mienionych zanieczyszczeÒ ogÛlnie nie prze- ï Die Tagesmittelwerte der obengenannten kracza≥y granicznych i zalecanych wartoúci Schadstoffe habenim allgemeinendieGrenz- okreúlonych w dyrektywach Komisji Euro- werte und die empfohlenen Werte, die in den pejskiej, obowiπzujπcych w 2001 roku (wy- 2001 g¸ltigenRichtlinienderEurop‰ischen jπtki - patrz poniøej). Kommission definiert sind, nicht ¸berschritten ï Najwyøsze úrednie roczne stÍøenia ozonu (Ausnahmen sind nachstehend aufgef¸hrt). w powietrzu zosta≥y zarejestrowane na stacjach ï Die hˆchstenOzon-Jahresmittelwertewurden usytuowanych wysoko w gÛrach, natomiast andenBergstationenregistriert.Die niedrigsten najniøsze úrednie roczne stÍøenia zosta≥y Jahresmittel wurdenanStationenregistriert, zaobserwowane na stacjach po≥oøonych na die niedrig gelegen sind und in den St‰dten niskich wysokoúciach i w miastach o naj- mit der grˆﬂtenLuftverschmutzung. bardziej zanieczyszczonym powietrzu. ï Der Grenzwert der Ozonkonzentration, der ï WartoúÊ graniczna stÍøenia ozonu, ustano- f¸r denSchutz der Vegetationaufgestellt wiona dla ochrony roúlin, zdefiniowana w dy- und in der Richtlinien der Europ‰ischen rektywie Komisji Europejskiej (92/72/EEC) Kommission(92/72/EWG) als Durchschnitts - jako úrednie stÍøenie 24-godzinne, by≥a prze- konzentration f¸r 24 Stunden definiert wurde, kroczona na wszystkich stacjach (w 2001 ist anallenMessstellen¸berschrittenworden, roku pomiar ozonu by≥ prowadzony na wobei andenBergstationeneinehˆhere 26 stacjach), z najwiÍkszπ czÍstoúciπ na H‰ufigkeit festgestellt wurde. (Im Jahr 2001 stacjach usytuowanych w gÛrach. wurde Ozonan26 Stationengemessen.) Stanjakoúci powietrza w 2001 roku na Im Jahre 2001 l‰ﬂt sich im Gebiet des obszarze Czarnego TrÛjkπta moøna scharakte- SchwarzenDreiecks die Luftqualit‰t durch ryzowaÊ jako zrÛønicowany pod wzglÍdem eine hohe r‰umliche Variabilit‰t des Luftver- poziomu zanieczyszczenia. Zaleøy to od wiel-

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 73 sources (power and industrial plants), from vzduön˝mi masami v z·vislosti na meteorolo- which pollutionis transported together with by gickÈ situaci. V˝sledky zÌskanÈ ze spoleËnÈho the emissions of both local and distant large monitorovacÌho systÈmu kvality ovzduöÌ (JAMS) sources (power and industrial plants), from ukazujÌ, ûe strategie zamÏ¯en· na sniûov·nÌ which pollutionis transported together with ˙rovnÏ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ v oblasti »ernÈho air masses, depending on the meteorological troj˙helnÌku uplatÚov·nÌm strategie snÌûenÌ situation. The results obtained by the JAMS emisÌ z velk˝ch zdroj˘ byla ˙Ëinn·. V souËas- show that the strategy to reduce the levels of air nosti se hlavnÌm problÈmem v oblasti »ernÈho pollutioninBlack Triangleregionby emissions troj˙helnÌku st·v· zneËiötÏnÌ ovzduöÌ z dopravy abatement strategy from the biggest sources was a menöÌch zdroj˘. effective. At present the air pollution resulting from traffic and smaller sources becomes the mainproblem inthe Black Triangleregion.

Czech Republic »esk· republika

ï Annual mean concentrations of sulphur di- ï Pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace oxidu si¯iËitÈho oxide did not exceed annual mean standards nep¯ekroËily limitnÌ hodnoty roËnÌch pr˘mÏr- valid in the Czech Republic. The annual mean n˝ch koncentracÌ platnÈ v »eskÈ republice. standards for nitrogen dioxide and particulate Limity pro roËnÌ pr˘mÏry pro oxid dusiËit˝ a matter PM10 were not defined in the Czech praön˝ aerosol PM10 zatÌm nebyly v roce 2001 legislationinyear 2001. That is why the EU v ËeskÈ legislativÏ definov·ny. Proto jako air quality standards were used as reference referenËnÌ hodnoty byly pro tyto zneËiöùujÌcÌ values for these pollutants. The EU annual l·tky pouûity normy kvality ovzduöÌ EU. RoËnÌ standards for nitrogen dioxide and particulate limity EU pro oxid dusiËit˝ a praön˝ aerosol matter PM10, valid in2001, were notexceeded PM10 z·vaznÈ pro rok 2001 nebyly na Ëes- at the Czech stations. k˝ch stanicÌch p¯ekroËeny. ï Daily mean concentrations of the sulphur ï DennÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace oxidu si¯iËitÈho dioxide and carbon monoxide did not exceed a oxidu uhelnatÈho nep¯ekroËily limity pro daily meanstandardsvalid inthe Czech Re - dennÌ pr˘mÏry platnÈ v »eskÈ republice. P¯Ì- public. The admissible number of exceeding pustn˝ poËet p¯ekroËenÌ hodnoty dennÌho li- the PM10 daily standard value adopted by mitu PM10 p¯ijatÈ EU (kterÈho m· b˝t dosa- EU (which is to be met on1 January 2005) ûeno k 1. lednu 2005) by byl p¯ekroËen na would be exceeded at two Czech stations dvou Ëesk˝ch stanicÌch v ⁄stÌ nad Labem a ⁄stÌ nad Labem and DÏËÌn. Average eight- DÏËÌnÏ. Pr˘mÏrnÈ koncentrace 8hodinovÈho hour ozone concentration standard valid in limitu pro ozon byly p¯ekroËeny na t¯ech the Czech Republic was exceeded at three stanicÌch Tuöimice, P¯ebuz a Rudolice v H. stations Tuöimice, P¯ebuz and Rudolice v H. CÌlovou hodnotu pro ozon na ochranu zdravÌ The ozone target value of 120 µg/m3 for 120 µg/m3 stanovenou SmÏrnicÌ 2002/02/EC the protectionof humanhealth giveninthe p¯ekroËilo n·sledujÌcÌch pÏt Ëesk˝ch stanic: Directive 2002/03/EC could not be reached Rudolice v H., Tuöimice, Albrechtice u F., by the following five Czech stations: Rudo- SnÏûnÌk a P¯ebuz. lice v H., Tuöimice, Albrechtice u F., SnÏûnÌk ï NejvyööÌ pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace oxidu and P¯ebuz. si¯iËitÈho byly pozorov·ny na stanicÌch

74 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 schmutzungsgrades charakterisieren. Es besteht koúci emisji oraz lokalizacji stacji monitorin- eine Abh‰ngigkeit von der Menge der Emis- gowych. Dodatkowo, poziom zanieczyszczenia sionen und der Exposition der ‹berwachungs- powietrza wynika z oddzia≥ywania emisji za- station. Zus‰tzlich wird das Luftbelastungs- rÛwno z lokalnych, jak i odleg≥ych, duøych niveau durch die Emissionen beeinflusst, die ürÛde≥ (elektrownie i zak≥ady przemys≥owe), sowohl vonlokalenals auch vonentfernten z ktÛrych zanieczyszczenia sπ transportowane groflenQuellenausgehen(Kraftwerke und wraz z masami powietrza, w zaleønoúci od Industrieanlagen), von denen die Schadstoffe sytuacji meteorologicznej. Wyniki uzyskane inAbh‰ngigkeitvonder meteorologischen ze wspÛlnego systemu monitoringu powietrza Situation verfrachtet werden. Die Ergebnisse (JAMS) wykazujπ, øe strategia redukcji po- des Gemeinsamen Luft¸berwachungssystems ziomÛw zanieczyszczenia powietrza w regio- zeigen, dafl sich die Strategie zur Reduzierung nie Czarnego TrÛjkπta poprzez strategiÍ ogra- des Grades der Luftverschmutzung in der Region niczenia emisji z najwiÍkszych ürÛde≥ by≥a des Schwarzen Dreiecks durch Absenkung der skuteczna. Obecnie zanieczyszczenie powietrza EmissionendergrˆfltenSchadstoffquellenals pochodzπce z ruchu samochodowego i mniej- wirksam erwiesenhat. Mittlerweile stellendie szych ürÛde≥ staje siÍ g≥Ûwnym problemem Emissionen des Verkehrs und kleinerer Quellen w regionie Czarnego TrÛjkπta. das grˆflte Problem bez¸glich der Luftver- schmutzung im Schwarzen Dreieck dar.

Tschechische Republik Republika Czeska

ï Die Jahresmittel vonSchwefeldioxid ¸ber- ï årednioroczne stÍøenia dwutlenku siarki nie schrittennichtdie f¸r die tschechischenRe- przekracza≥y úredniorocznych norm, obowiπ- publik geltenden Jahresgrenzwerte f¸r Stick- zujπcych w Republice Czeskiej. årednio- stoffdioxid und Partikel (PM10), vorgegeben roczne normy dla dwutlenku azotu i py≥u durch die tschechische Gesetzgebung f¸r das zawieszonego PM10 nie zosta≥y zdefiniowane Jahr 2001. Die EU-Grenzwerte wurden f¸r w czeskich aktach prawnych w roku 2001. diese Schadstoffe als Referenzwerte benutzt. Z tej przyczyny normy jakoúci powietrza UE F¸r keine der tschechischen Stationen wurde wykorzystano jako referencyjne. Roczne normy im Jahre 2001 eine ‹berschreitungen der UE dla dwutlenku azotu i py≥u zawieszonego geltenden EU-Grenzwerte festgestellt. PM10, obowiπzujπce w 2001 roku, nie zosta≥y ï Auch die Tagesmittelwerte vonSchwefel - przekroczone na czeskich stacjach. dioxid und Kohlenmonoxid lagen unter den ï åredniodobowe stÍøenia dwutlenku siarki inder der TschechischenRepublik g¸ltigen i tlenku wÍgla nie przekracza≥y norm úrednio- Grenzwerten. Die zul‰ssige Anzahl f¸r ‹ber- dobowych, obowiπzujπcych w Republice Czes- schreitungen des PM10-Tagesgrenzwertes kiej. Dozwolona liczba przekroczeÒ normy gem‰ﬂ neuen EU-Richtlinie (einzuhalten dobowej PM10, przyjÍtej przez UE (ktÛra ma ab 1. Januar 2005) wurde an 2 tschechischen byÊ osiπgniÍta do 1 stycznia 2005), zosta≥a Stationen ⁄stÌ nad Labem und DÏËÌn nicht przekroczona na dwÛch czeskich stacjach eingehalten. Der 8-Stunden-Mittelwert f¸r ⁄stÌ nad Labem i DÏËÌn. årednia 8-godzinna die Ozonkonzentration, g¸ltig f¸r die tsche- norma ozonu, obowiπzujπca w Czechach, zo- chische Republik, wurde andendrei Sta - sta≥a przekroczona na trzech stacjach: Tuöi- tionen: Tuöimice, P¯ebuz und Rudolice ¸ber- mice, P¯ebuz and Rudolice v H. WartoúÊ schritten. Der Ozon-Zielwert von 120 µg/m3 docelowa ozonu 120 µg/m3 dla ochrony f¸r denSchutz der menschlichenGesundheit ludzkiego zdrowia, podana w dyrektywie der EU-Richtlinie 2002/03/EG konnte an den 2002/3/EC, nie mog≥a byÊ osiπgniÍta przez folgenden f¸nf Stationen: Rudolice v H., nastÍpujπcych piÍÊ czeskich stacji: Rudo- Tuöimice, Albrechtice u F., SnÏûnÌk und lice v H., Tuöimice, Albrechtice u F., SnÏûnÌk P¯ebuz nicht eingehalten werden. and P¯ebuz.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 75 Czarna Góra 3 3 3 3 Sokolec 20 µg/m and more 10 - 14 µg/m less than 10 µg/m 15 - 19 µg/m Spalona

Witków

2001

2000

1999 1998 Œnie¿ne Kot³y Rozdro¿e Izerskie Wleñ Czerniawa Souš Jeleniów Frýdlant Dzia³oszyn Albrechtice Görlitz Hrádek Zittau 2 Valdek Lückendorf 2 2 Dìèín Snì8ník Ústí n.L. Pirna Mittelndorf Chabaøovice Krupka Most Fláje Zinnwald Lehnmühle Rudolice Tušimice Mìdìnec Schwartenberg Annual mean values of sulphurRoËnÌ dioxide pr˘mÏrnÈ (SO hodnoty oxidu ) si¯iËitÈhoSchwefeldioxid-Jahresmittelwerte in (SO the im Schwarzen Black ) Dreieck Triangle v Region ñårednie oblasti ñ 1998ñ2001 roczne »ernÈho 1998ñ2001 wartoúci troj˙helnÌku stÍøeÒ ñ dwutlenku 1998ñ2001 siarki (SO ) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 Olbernhau Strá8 nad Ohøí Annaberg Karlovy Vary Figure 12. Obr·zek 12. Fichtelberg Rysunek 12. Aue Abbildung 12. Sokolov Pøebuz Carlsfeld Cheb Auerbach Klingenthal Plauen

76 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Czarna Góra 3 3 3 3 Sokolec 40 µg/m and more 20 - 29 µg/m less than 20 µg/m 30 - 39 µg/m Spalona

Witków

2001

2000

1999 1998 Œnie¿ne Kot³y Wleñ Rozdro¿e Izerskie Czerniawa Souš Jeleniów Frýdlant Dzia³oszyn Albrechtice Görlitz Hrádek Zittau Lückendorf Valdek Dìèín Snì8ník Mittelndorf Ústí n.L. Pirna Chabaøovice Krupka Zinnwald Most Tušimice Fláje Lehnmüle Rudolice Mìdìnec Schwartenberg Annual mean values of nitrogenRoËnÌ dioxide pr˘mÏrnÈ (NO hodnoty oxidu ) dusiËitÈhoStickstoffdioxid-Jahresmittelwerte in (NO the im Black Schwarzen ) Triangle Dreieck v Region ñårednie oblasti ñ 1998ñ2001 roczne »ernÈho 1998ñ2001 wartoúci troj˙helnÌku stÍøeÒ ñ dwutlenku 1998ñ2001 azotu (NO ) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 Olbernhau Strá8 nad Ohøí Annaberg Karlovy Vary Figure 13. Aue Obr·zek 13. Rysunek 13. Abbildung 13. Sokolov Pøebuz Cheb Auerbach Klingenthal Plauen

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 77 Czarna Góra 3 3 3 3 Sokolec 40 µg/m and more 20 - 29 µg/m less than 20 µg/m 30 - 39 µg/m Spalona

Witków

2001

2000

1999 1998 Œnie¿ne Kot³y Wleñ ñ Rozdro¿e Izerskie ññ Souš Czerniawa ññ Jeleniów Frýdlant Dzia³oszyn Albrechtice Görlitz Hrádek ññ Zittau 10 10 Valdek Lückendorf Dìèín 10 Snì8ník Ústí n.L. Pirna Mittelndorf Chabaøovice Krupka Most Zinnwald Fláje Lehnmühle Tušimice Rudolice Mìdìnec Schwartenberg 10 Annual mean values of suspendedRoËnÌ particulate pr˘mÏrnÈ matter hodnoty PM praönÈho aerosoluPM PM in -Schwebstaub-Jahresmittelwerte the im Blackårednie v Schwarzen Triangle oblasti roczne Region Dreieck wartoúci »ernÈho ñ stÍøeÒ troj˙helnÌku 1998 py≥u zawieszonego 2001 1998 PM 1998 2001 2001 w regionie Czarnego TrÛjkπta 1998 2001 Olbernhau Strá8 nad Ohøí Annaberg Karlovy Vary Aue Fichtelberg Figure 14. Obr·zek 14. Rysunek 14. Sokolov Abbildung 14. Pøebuz Carlsfeld Cheb Auerbach Klingenthal Plauen

78 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3 3 3 3 Czarna Góra 600 µg/m and more 450 - 599 µg/m 300 - 499 µg/m less than 300 µg/m

Witków

2001

2000

1999 1998 Jeleniów Dzia³oszyn Albrechtice Görlitz Zittau Dìèín Ústí n.L. Pirna Krupka Most Olbernhau Mìdìnec Annual mean values of carbonRoËnÌ monoxide pr˘mÏrnÈ (CO) hodnoty in oxidu the uhelnatÈhoKohlenmonoxid-Jahresmittelwerte Black (CO) im Triangle v Schwarzen Region oblasti Dreieck ñ »ernÈho ñ 1998ñ2001 årednie troj˙helnÌku 1998ñ2001 roczne ñ wartoúci 1998ñ2001 stÍøeÒ tlenku wÍgla (CO) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 Annaberg Karlovy Vary Figure 15. Aue Obr·zek 15. Rysunek 15. Abbildung 15. Sokolov Auerbach Klingenthal Plauen

3. CHARACTERISTICS OF THE AMBIENT AIR QUALITY 79 Czarna Góra 3 3 3 3 Sokolec

60 µg/m and more 30 - 44 µg/m less than 30 µg/m 45 - 59 µg/m

2001

2000

1999 1998 Œnie¿ne Kot³y Czerniawa Souš ññ ññ Jeleniów Dzia³oszyn ññ Albrechtice Görlitz Zittau ññ Lückendorf 3 3 3 Snì8ník Ústí n.L. Pirna Mittelndorf Krupka Most Zinnwald Rudolice Lehnmühle Annual mean values of ozoneRoËnÌ (O pr˘mÏrnÈ hodnoty ) ozonu in (OOzon-Jahresmittelwerte the Black im ) Triangle Schwarzen v Region Dreieck oblastiårednie »ernÈho roczne troj˙helnÌku wartoúci 1998 1998 stÍøeÒ ozonu 2001 2001 (O 1998 ) 2001 w regionie Czarnego TrÛjkπta 1998 2001 Tušimice Schwartenberg Olbernhau Figure 16. Obr·zek 16. Annaberg Rysunek 16. Abbildung 16. Fichtelberg Aue Sokolov Pøebuz Carlsfeld Auerbach Klingenthal Plauen

80 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 2 2 2 Spalona 2 1,5 g/m /year and more 0,5-0,9g/m/year less than 0,5 g/m /year 1,0 - 1,5 g/m /year

Witków

Nitrogen Sulphur Jelenia Góra Wleñ Czerniawa Souš Jeleniów Dzia³oszyn Görlitz Ústí n.L. Mittelndorf Annual wet deposition in theRoËnÌ Black hodnota Triangle mokrÈ Region depozice ñ voblasti 2001 Jahreswerte »ernÈho der troj˙helnÌku nassen ñ Deposition 2001 imRoczna Schwarzen mokra Dreieck depozycja ñ w 2001 regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 Zinnwald Rudolice Lehnmühle Figure 17. Obr·zek 17. Rysunek 17. Abbildung 17. 500 1 500 1 000 Carlsfeld rain in mm Plauen

3. CHARACTERISTICS OF THE AMBIENT AIR QUALITY 81 3 3 3 3 3 3

2-3ng/m less than 2 ng/m 6 ng/m and more 2-3ng/m less than 2 ng/m 4-5ng/m

m Chromiu

Nickel Cadmium Czerniawa ñ ñ Souš ñ ñ Jeleniów Dzia³oszyn Görlitz 10 10 10 Ústí n.L. 10 Rudolice Heavy metal contents in PMRoËnÌ pr˘mÏry obsahu tÏûk˝ch as kov˘Jahresmittelwerte annual v der means PM Schwermetallgehalte in im the PM Blackårednie Triangle v roczne Region oblasti zawartoúci »ernÈho metali -Staub troj˙helnÌku ciÍøkich im w Schwarzen 2001 PM Dreieck 2001 w 2001 regionie Czarnego TrÛjkπta 2001 Figure 18. Aue Obr·zek 18. Rysunek 18. Abbildung 18. Sokolov

82 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3 3 3 3

30 ng/m and more 10 - 19 ng/m less than 10 ng/m 20 - 29 ng/m

2001

2000

1999 1998 Czerniawa ññ Souš ññ ññ ññ Jeleniów Dzia³oszyn Görlitz 10 10 10 Ústí n.L. 10 Rudolice Lead contents in PMRoËnÌ pr˘mÏry obsahu as olova annual vJahresmittelwerte means PM der in Bleigehalte the im Black PM Triangle vårednie Region oblasti roczne zawartoúci »ernÈho troj˙helnÌku o≥owiu -Staub w im 1998 PM Schwarzen Dreieck 2001 1998 w 2001 regionie 1998 Czarnego 2001 TrÛjkπta 1998 2001 Figure 19. Obr·zek 19. Rysunek 19. Abbildung 19. Aue Sokolov

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 83 ï The highest annual means of the sulphur Krupka, SnÏûnÌk, ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, dioxide were observed at stations Krupka, Chaba¯ovice a Most. Stanice Krupka, kter· SnÏûnÌk, ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, Chaba¯o- se Ëasto ocitla blÌzko hornÌ hranice p¯ÌzemnÌ vice and Most. Krupka station, frequently inverze, byla vystavena emisÌm z velk˝ch a occurring close to the upper boundary of the st¯ednÌch zdroj˘ situovan˝ch v severoËeskÈ ground inversion, was exposed to the emis- p·nvi. Stanice SnÏûnÌk je umÌstÏna ve v˝- sions from large and medium-sized sources chodnÌ Ë·sti Kruön˝ch hor a byla vystavena located inthe North-Bohemianbasin.SnÏû- emisÌm z velk˝ch a st¯ednÌch zdroj˘ situova- nÌkstationis situated ineast part of KruönÈ n˝ch v severoËeskÈ p·nvi. Stanice Chaba¯o- hory and was exposed to emissions transfer vice je umÌstÏna ve v˝chodnÌ Ë·sti severo- from large and medium-sized sources located ËeskÈ p·nve. Stanice DÏËÌn a ⁄stÌ nad Labem inthe North-Bohemianbasin.Chaba¯ovice jsou mÏstskÈ. NejniûöÌ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ stationis situated ineast part of the North- oxidem si¯iËit˝m bylo zaznamen·no na sta- Bohemian basin. The stations DÏËÌn and ⁄stÌ nicÌch P¯ebuz a Cheb. nad Labem are situated in cities. The lowest ï NejvyööÌ roËnÌ pr˘mÏry oxidu dusiËitÈho sulphur dioxide air pollutionwas recorded byly pozorov·ny na mÏstsk˝ch stanicÌch ⁄stÌ at stations P¯ebuz and Cheb. nad Labem, Most, Karlovy Vary a DÏËÌn, ï The highest annual means of nitrogen di- zatÌmco nejniûöÌ zneËiötÏnÌ se vyskytlo na oxide were observed at urbanstations⁄stÌ horsk˝ch stanicÌch Souö a P¯ebuz a na ven- nad Labem, Most, Karlovy Vary and DÏËÌn, kovskÈ stanici Fr˝dlant-⁄dolÌ. whereas the lowest pollutionoccurred at ï PodobnÏ tomu bylo i u koncentracÌ PM10. mountain stations Souö and P¯ebuz and NejvyööÌ zneËiötÏnÌ zaznamenaly stanice ⁄stÌ at rural stationFr˝dlant-⁄dolÌrespectively. nad Labem (mÏstsk·), DÏËÌn (mÏstsk·) a ï The similar patternwas showninPM 10 con- Most (mÏstsk·), nejniûöÌ ˙rovnÏ koncentracÌ centrations. The most polluted stations were PM10 byly zaznamen·ny v Chebu a na hor- ⁄stÌ nad Labem (urban), DÏËÌn (urban) and sk˝ch stanicÌch P¯ebuz a MÏdÏnec. Most (urban), the lowest PM10 concentration ï NejvyööÌ roËnÌ pr˘mÏry koncentracÌ CO levels were recorded in Cheb and at mountain byly zjiötÏny ve mÏstech ⁄stÌ nad Labem a stations P¯ebuz and MÏdÏnec. DÏËÌn, nejniûöÌ hodnota na venkovskÈ sta- ï The highest annual means of CO concentra- nici Albrechtice u Fr˝dlantu. tions were in the towns ⁄stÌ nad Labem and ï HorskÈ a venkovskÈ stanice Rudolice, P¯e- DÏËÌn, the lowest value at rural station buz, SnÏûnÌk, Souö a Albrechtice vyk·zaly Albrechtice u Fr˝dlantu. nejvyööÌ zneËiötÏnÌ ozonem, nejniûöÌ roËnÌ ï The mountain and rural stations Rudolice, pr˘mÏr byl pozorov·nve mÏstÏ ⁄stÌ nad P¯ebuz, SnÏûnÌk, Souö and Albrechtice showed Labem a Most. the highest ozone annual means, the lowest annual means were observed in the city of ⁄stÌ nad Labem and in town Most.

84 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 ï Die hˆchsten Schwefeldioxidkonzentrationen ï Najwyøsze stÍøenia úrednioroczne dwutlenku wurdenandenStationenKrupka,SnÏûnÌk, siarki zosta≥y zaobserwowane na stacjach ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, Chaba¯ovice, and Krupka, SnÏûnÌk, ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, Most beobachtet. Die StationKrupka, die Chaba¯ovice and Most. Stacja Krupka, w po- sich h‰ufig im Bereich der oberenGrenzeder bliøu ktÛrej czÍsto zalega≥a gÛrna warstwa Bodeninversion befand, war den Emissionen graniczna przyziemnej inwersji, by≥a nara- grofler und mittergrofler Quellen im Nord- øona na emisje z duøych i úrednich ürÛde≥, bˆhmischenBeckenausgesetzt. Die Station zlokalizowanych w basenie PÛ≥nocnej Bo- SnÏûnÌk, gelegen im ˆstlichen Teil des hemii. Stacja SnÏûnÌk jest usytuowana we Erzgebirges, war Schadstofftransporten aus wschodniej czÍúci Rudaw (KruönÈ hory) groflenundmittlerenQuellenim Nord - i by≥a naraøona na emisje przenoszone bˆhmischenBeckensausgesetzt. Die Sta - z duøych i úrednich ürÛde≥, zlokalizowanych tionen DÏËÌn und ⁄stÌ nad Labem befinden w basenie PÛ≥nocnej Bohemii . Stacje DÏËÌn sich in St‰dten. Die niedrigsten Schwefel- i ⁄stÌ nad Labem sπ usytuowane w miastach. dioxidkonzentrationen wurden in P¯ebuz und Najniøsze zanieczyszczenie powietrza dwut- Cheb festgestellt. lenkiem siarki zosta≥o zarejestrowane na ï Die hˆchstenStickstoffdioxid-Jahresmittel - stacjach P¯ebuz i Cheb. werte wurdenindenst‰dtischenStationen ï Najwyøsze úrednioroczne wartoúci dwutlenku von ⁄stÌ nad Labem, Most, Karlovy Vary und azotu zosta≥y zaobserwowane na stacjach DÏËÌn beobachtet, w‰hrend die geringsten miejskich ⁄stÌ nad Labem, DÏËÌn, Most VerschmutzungenandenBergstationenSouö i Karlovy Vary, podczas gdy najniøsze za- und P¯ebuz sowie an der l‰ndlichen Station nieczyszczenie wystπpi≥o odpowiednio na Fr˝dlant-⁄dolÌ auftraten. gÛrskich stacjach P¯ebuz i Souö oraz na stacji wiejskiej Fr˝dlant-⁄dolÌ. ï ƒhnlich verhielten sich die PM10-Kon- zentrationen: die am st‰rksten belasteten ï Podobny uk≥ad wykaza≥y stÍøenia PM10. Stationenwaren⁄stÌnadLabem, DÏËÌnund Najbardziej zanieczyszczone powietrze by≥o Most (st‰dtische Stationen), die niedrigsten zarejestrowane przez stacje ⁄stÌ nad Labem PM10-Konzentrationen wurden f¸r Cheb (miejska), DÏËÌn(miejska) i Most (miejska), und f¸r die Bergstationen f¸r P¯ebuz und najniøsze poziomy stÍøeÒ PM10 zosta≥y za- MÏdÏnec berichtet. notowane w Cheb oraz na gÛrskich stacjach ï Die hˆchsten Kohlenmonoxid-Jahresmittel P¯ebuz i MÏdÏnec. wurdenindenSt‰dten⁄stÌ nadLabem ï Najwyøsze úrednioroczne stÍøenia CO za- und DÏËÌn aufgezeichnet, die niedrigsten rejestrowano w miastach ⁄stÌ nad Labem jedoch ander l‰ndlichenStationAlbrechtice i DÏËÌn, najniøsza wartoúÊ na wiejskiej stacji u Fr˝dlantu. Albrechtice u Fr˝dlantu. ï Die Bergstationen und die l‰ndlichen Sta- ï GÛrskie i wiejskie stacje Rudolice, P¯ebuz, tionen Rudolice, P¯ebuz, SnÏûnÌk, Souö und SnÏûnÌk, Souö i Albrechtice wykaza≥y naj- Albrechtice hattendie hˆchstenOzonwerte wyøsze úrednioroczne wartoúci ozonu, naj- zu verzeichnen, die niedrigsten Jahresmittel- niøsze úrednioroczne wartoúci zosta≥y za- werte wurde indenSt‰dten⁄stÌ nadLabem obserwowane w miastach ⁄stÌ nad Labem und Sokolov registriert. i Most.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 85 Saxony Sasko

ï It canbe stated that the sulphur dioxide ï Lze konstatovat, ûe koncentrace oxidu si¯i- concentrations decreased in the Free State ËitÈho ve SvobodnÈm st·tÏ Sasko podstatnÏ Saxony since the beginning of the 90ís sub- klesaly od poË·tku 90. letavr.2001 byla stantially and in 2001 the lowest annual mean zaznamen·na nejniûöÌ pr˘mÏrn· roËnÌ hod- values were reached since the beginning of nota od poË·tku mÏ¯enÌ. Od roku 1992 klesly the measurements. Starting from 1992 the koncentrace asi o 94 %. N·rodnÌ normy a concentrations decreased by about 94 %. limitnÌ hodnoty nebyly p¯ekroËeny; nedoölo National standards and limit values were not ani k p¯ekroËenÌ budoucÌch limitnÌch hodnot exceeded; neither the future limit values of SmÏrnice Rady 1999/30/EC. V Kruön˝ch ho- the Council Directive 1999/30/EC. Never- r·ch se nicmÈnÏ st·le jeötÏ m˘ûe vyskytnout theless, in the Ore Mountains some short term nÏkolik epizod kr·tkodob˝ch vysok˝ch kon- peaks of high SO2 concentration related to centracÌ SO2, kterÈ souvisejÌ s p¯eshraniËnÌm cross-border transport episodes still may occur. p¯enosem zneËiötÏnÌ. ï The mean ozone concentrations 2001 were ï Pr˘mÏrnÈ koncentrace ozonu byly v roce 2001 mostly slightly lower thanin2000. The na - ve vÏtöinÏ p¯Ìpad˘ nepatrnÏ niûöÌ neû v roce tional 1-hour information value (180 µg/m3) 2000. N·rodnÌ jednohodinov· hodnota pro was exceeded at several sites (e.g. Zinnwald, informov·nÌ (180 µg/m3) byla p¯ekroËena 202 µg/m3). The national 1-hour limit value na nÏkolika stanicÌch (nap¯. Zinnwald, (240 µg/m3) was not exceeded. The threshold 202 µg/m3). N·rodnÌ jednohodinov· limitnÌ values for the protectionof humanhealth hodnota (240 µg/m3) nebyla p¯ekroËena. (8-hour mean110 µg/m 3) and for the protec- LimitnÌ hodnoty pro ochranu lidskÈho zdravÌ tionof vegetation(24-hour mean65 µg/m 3) (osmihodinov˝ pr˘mÏr 110 µg/m3) a ochranu were exceeded more ofteninthe Ore Moun- vegetace (24hodinov˝ pr˘mÏr 65 µg/m3) byly tainsthaninother areas of Saxony. ËastÏji p¯ekroËeny v Kruön˝ch hor·ch neû ï No exceedances of the national limit values v jin˝ch oblastech Saska. regarding carbon monoxide occurred. ï N·rodnÌ limity t˝kajÌcÌ se oxidu uhelnatÈho ï Also no exceedances of the national limit nebyly p¯ekroËeny. values regarding nitrogen monoxide and di- ï Nebylo zaznamen·no ani p¯ekroËenÌ n·rod- oxide were registered. The annual NO2- nÌch limit˘ pro oxid dusnat˝ a dusiËit˝. RoËnÌ means at all stations did not exceed the EU pr˘mÏry NO2 na û·dnÈ stanici nep¯ekroËily limit values, which will enter into force limitnÌ hodnoty EU, kterÈ vstoupÌ v ˙Ëinnost in2010. v roce 2010. ï The national limit values for Total Suspended ï N·rodnÌ limitnÌ hodnoty pro celkov˝ praön˝ Particulate and dust deposition were not aerosol (TSP) a depozici prachu nebyly p¯e- exceeded at any station. Lead concentrations kroËeny na û·dnÈ stanici. Koncentrace olova inPM 10 did not exceed the new EU limits vPM10 nep¯ekroËily novÈ limity EU, kterÈ coming into force in 2005. Annual means of vstoupÌ v platnost v r. 2005. RoËnÌ pr˘mÏry PM10 were lower thanthe newEU limits, PM10 byly niûöÌ neû novÈ limity EU, kterÈ which will be valid in2005. vstoupÌ v platnost v roce 2005. ï The national limit value for benzene was not ï N·rodnÌ limitnÌ hodnoty pro benzen nebyly exceeded at any station as well. rovnÏû na û·dnÈ stanici p¯ekroËeny.

86 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Sachsen Saksonia

ï Es kann festgestellt werden, dass die SO2- ï Moøna stwierdziÊ, øe stÍøenia dwutlenku Immissionsbelastung im Freistaat Sachsen siarki zmala≥y zasadniczo w Saksonii od seit Anfang der 90er Jahre erheblich zur¸ck- poczπtku lat 90 i w 2001 roku osiπgnÍ≥y gegangen ist und 2001 im Landesmittel die najniøsze úrednie roczne wartoúci od poczπtku niedrigsten Werte seit Beginn der Messungen pomiarÛw. W odniesieniu do 1992 roku stÍ- aufweist. Seit 1992 sind die Konzentrationen øenia zmala≥y o oko≥o 94%. Nie wystπpi≥y um 94 % zur¸ckgegangen. Die nationalen przekroczenia krajowych norm i wartoúci Grenz- und Richtwerte wurden nicht ¸ber- granicznych; nie by≥y takøe przekroczone schritten. Es wurden auch keine ‹ber- przysz≥e wartoúci graniczne z Dyrektywy schreitungen der k¸nftigen Grenzwerte der Rady 1999/30/EC. Niemniej jednak w Ruda- EU-Richtlinie 1999/30/EG ermittelt. Allerdings wach/GÛrach Kruszcowych mogπ jeszcze tratenim Erzgebirge episodisch einige zdarzaÊ siÍ krÛtkotrwa≥e wysokie wartoúci SO2, kurzzeitige Spitzenwerte der SO2-Konzentra- zwiπzane z transportem transgranicznym. tion auf, welche auf grenz¸berschreitende ï årednie stÍøenia ozonu w 2001 by≥y w wiÍk- Schadstofftransporte zur¸ckzuf¸hren waren. szoúci przypadkÛw nieco niøsze, niø w 2000. ï Die Mittelwerte der Ozonkonzentrationen waren Krajowa 1-godzinna wartoúÊ informowania 2001 meist etwas niedriger als in 2000. Der (180 µg/m3) zosta≥a przekroczona w kilku nationale 1-Stunden-Informationsschwellwert miejscach (np. Zinnwald, 202 µg/m3). Krajowa (180 µg/m3) wurde anmehrerenStationen 1-godzinna wartoúÊ graniczna (240 µg/m3) ¸berschritten(inZinnwaldmit 202 µg/m 3); nie by≥a przekroczona. Wartoúci progowe der 1-Stunden-Wert f¸r die Alarmschwelle ñ dla ochrony ludzkiego zdrowia (8 godzinna 240 µg/m3 wurde nicht ¸berschritten. Die úrednia 110 µg/m3) i dla ochrony roúlin Schwellenwerte f¸r den Schutz der men- (24 godzinna úrednia 65 µg/m3) by≥y prze- schlichen Gesundheit (8-Stunden-Mittelwertvon kraczane duøo czÍúciej w Rudawach, niø na 110 µg/m3) und f¸r den Schutz der Vegeta- innych obszarach Saksonii. 3 tion (24-Stunden-Mittel von 65 µg/m ) wurden ï W odniesieniu do tlenku wÍgla nie wystπpi≥y im Erzgebirge ˆfter ¸berschrittenals in øadne przekroczenia krajowych wartoúci gra- anderenGebietenSachsens. nicznych. ï Es wurden keine ‹berschreitungen der ï RÛwnieø nie zosta≥y zarejestrowane øadne nationalen Grenzwerte f¸r Kohlenmonoxid przekroczenia krajowych wartoúci granicznych festgestellt. odnoszπcych siÍ do tlenku i dwutlenku azotu. ï Ebenso wurden keine ‹berschreitungen der årednioroczne wartoúci NO2 na wzytkich nationalen Grenzwerte f¸r Stickstoffmonoxid stacjach nieprekraczaly wartoúci granicznych und -dioxid aufgezeichnet. Die NO2- UE, ktÛre zacznπ obowiπzywaÊ w 2010. Jahresmittel aller Stationenlagenunterhalb ï Krajowe wartoúci graniczne dla py≥u za- den ab 2010 geltenden neuer EU-Grenzwert. wieszonego ogÛ≥em i opadu py≥u nie by≥y ï Die nationalen Grenzwerte f¸r den Gesamt- przekroczone na øadnej stacji. StÍøenia o≥o- schwebstaub und Staubniederschlag wurden wiu takøe nie przekracza≥y nowych wartoúci ankeinerStation¸berschritten.Die Jahres - granicznych UE, ktÛre wejdπ w øycie w 2005. mittel der Bleikonzentrationen lagen unter årednioroczne stÍøenie PM10 by≥o niøsze od den neuen, ab 2005 g¸ltigen EU-Grenz- nowych wartoúci granicznych UE, ktÛre bÍdπ werten. Die PM10-Jahresmittel lagenunterdem obowiπzywa≥y w 2005. 3 ab 2005 g¸ltigenGrenzwertvon40 µg/m . ï Krajowa wartoúÊ graniczna benzenu rÛwnieø ï Die nationalen Pr¸fwerte f¸r Benzol wurden nie zosta≥a przekroczona na øadnej stacji. ankeinerStation¸berschritten.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 87 Poland Polsko

ï Annual mean concentrations of sulphur di- ï Pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace oxidu si¯iËitÈho, oxide, nitrogendioxide,carbonmonoxide oxidu dusiËitÈho, oxidu uhelnatÈho a praö- and particulate matter did not reached annual nÈho aerosolu nep¯ekroËily pr˘mÏrnÈ roËnÌ mean standard values for Poland at any of normy platnÈ v Polsku na û·dnÈ stanici za- the stations in the monitoring network in ¯azenÈ do monitorovacÌ sÌtÏ v polskÈ Ë·sti the Polish part the Black Triangle region. »ernÈho troj˙helnÌku. TakÈ roËnÌ normy EU Also the EU annual standards, valid in 2001, platnÈ v roce 2001 nebyly na polsk˝ch sta- were not exceeded at the Polish JAMS sta- nicÌch spoleËnÈho systÈmu sledov·nÌ kvality tions. Annual means of PM10 were lower ovzduöÌ (JAMS) p¯ekroËeny. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ thannewEU limit values effective in2005. hodnoty PM10 byly niûöÌ neû novÈ limity EU, But annual mean of PM10 inWitkÛw was kterÈ vstoupÌ v platnost v r. 2005. Avöak hod- higher thanthe newEU limits, which will be nota roËnÌho pr˘mÏru namÏ¯en· na stanici valid in2010. WitkÛw byla vyööÌ neû novÈ limity EU, kterÈ ï 24-hour mean concentrations of sulphur vstoupÌ v platnost v r. 2010. dioxide, nitrogendioxide,carbonmonoxide ï 24hodinovÈ pr˘mÏrnÈ koncentrace oxidu and particulate matter PM10 did not exceed si¯iËitÈho, oxidu dusiËitÈho, oxidu uhelna- standards accepted for Poland at any of the tÈho a praönÈho aerosolu PM10 nep¯ekroËily stations in the monitoring network in the normy p¯ijatÈ v Polsku na û·dnÈ stanici mo- Polish part. Also the EU 24-hour standards, nitorovacÌ sÌtÏ v polskÈ Ë·sti. TakÈ 24hodi- valid in 2001, were not exceeded at any novÈ normy, platnÈ v roce 2001, nebyly na pol- Polish station. But the 24-hour particulate sk˝ch stanicÌch p¯ekroËeny. Avöak 24hodi- matter PM10 means in Dzia≥oszyn, JeleniÛw novÈ pr˘mÏrnÈ koncentrace PM10 namÏ¯enÈ and WitkÛw exceeded the EU limit values, na stanicÌch Dzia≥oszyn, JeleniÛw a WitkÛw which will be effective in2005. byly vyööÌ neû limity EU, kterÈ vstoupÌ v plat- ï National limit value of ozone concentration nost v r. 2005. 110 µg/m3 (as anaverage of eight one-hour ï N·rodnÌ limitnÌ hodnota koncentrace ozonu values between10 a.m. and6 p.m.) was 110 µg/m3 (jako pr˘mÏr osmi jednohodinov˝ch exceeded at ånieøne Kot≥y, JeleniÛw, Czer- hodnot namÏ¯en˝ch mezi 10:00 a 18:00 hod.) niawa, Sokolec, Dzia≥oszyn and Czarna GÛra byla p¯ekroËena na stanicÌch ånieøne Kot≥y, stations. The target value of ozone, adopted JeleniÛw, Czerniawa, Sokolec, Dzia≥oszyn by EU, expressed as maximum daily 8-hour a Czarna GÛra. CÌlov· hodnota pro ozon, moving average, was exceeded as well. schv·len· EU a vyj·d¯en· jako maxim·lnÌ ï The Polish 24-hour standard value for ozone dennÌ 8hodinov˝ klouzav˝ pr˘mÏr, byla in national parks, set as the 98 percentile rovnÏû p¯ekroËena. of the 24-hour mean concentration, was ï Polsk· 24hodinov· normov· hodnota pro exceeded at ånieøne Kot≥y, in Karkonosze ozon v n·rodnÌch parcÌch, stanoven· jako National Park. The EU 1-hour information 98. percentil 24hodinovÈ pr˘mÏrnÈ koncen- value (180 µg/m3) was exceeded inJeleniÛw trace, byla p¯ekroËena na stanicÌch ånieøne and ånieøne Kot≥y. The EU 1-hour limit value Kot≥y v KrkonoöskÈm n·rodnÌm parku. Ho- (240 µg/m3) was not exceeded. dinov· hodnota pro informov·nÌ ve¯ejnosti 3 ï The highest annual mean concentrations of (180 µg/m ) byla p¯ekroËena na stanicÌch JeleniÛw a ånieøne Kot≥y. Hodinov· hodnota sulphur dioxide were observed inJeleniÛw, 3 WleÒ and Dzia≥oszyn. The stations in Dzia- pro varov·nÌ ve¯ejnosti (240 µg/m ) nebyla ≥oszyn and JeleniÛw are exposed to large p¯ekroËena. emissionsources to a greater degree than ï NejvyööÌ pr˘mÏrnÈ roËnÌ koncentrace oxidu other Polish stations. The WleÒ station is si¯iËitÈho byly zjiötÏny v lokalit·ch JeleniÛw, located at the border of the city and is exposed WleÒ a Dzia≥oszyn. Stanice v Dzia≥oszynÏ a to emissions from local heating sources. JeleniÛwÏ jsou vystaveny p˘sobenÌ velk˝ch

88 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Polen Polska

ï Die Jahresmittelwerte vonSchwefeldioxid, ï årednie roczne stÍøenia dwutlenku siarki, Stickstoffdioxid, Kohlenmonoxid und Partikel dwutlenku azotu, tlenku wÍgla i py≥u zawieszo- haben die Grenzwerte an keiner der Stationen nego PM10 nie przekracza≥y wartoúci norm im polnischen Teil des ‹berwachungssytems úredniorocznych, obowiπzujπcych w Polsce, f¸r das Schwarze Dreieck erreicht Auch die na øadnej stacji polskiej czÍúci sieci monito- f¸r 2001 verbindlichen EU-Jahresgrenzwerte ringu regionu Czarnego TrÛjkπta. RÛwnieø wurdenankeinerder polnischenStationen roczne normy UE, obowiπzujπce w 2001 ¸berschritten. Die PM10-Jahresmittelwerte roku, nie by≥y przekroczone na polskich lagen ebenfalls unter dem neuen EU-Grenz- stacjach JAMS. årednioroczne stÍøenie PM10 wert, der ab 2005 einzuhalten ist. Jedoch by≥o niøsze od nowych wartoúci granicznych der registrierte Jahresmittelwert f¸r PM10 UE, ktÛre bÍdπ obowiπzywa≥y w 2005, a na f¸r WitkÛw lag ¸ber dem EU-Grenzwerten, stacji w Witkowie by≥y wyøsze od nowych die ab 2010 gelten. wartoúci granicznych UE, ktÛre bÍdπ obo- ï Die Tagesmittelwerte f¸r Schwefeldioxid, wiπzywa≥y w 2010. Stickstoffdioxid, Kohlenmonoxid und Partikel ï årednie 24-godzinne stÍøenia dwutlenku (PM10) ¸berschrittenankeinerder polnischen siarki, dwutlenku azotu, tlenku wÍgla i py≥u ‹berwachungsstationen die polnischen Grenz- zawieszonego PM10 nie przekracza≥y norm werte. Auch die im Jahr 2001 geltenden obowiπzujπcych w Polsce na øadnej stacji 24-Stunden-Grenzwerte der EU wurden an w polskiej czÍúci sieci monitoringu. RÛwnieø keiner polnischen Station erreicht. Nur die 24-godzinne normy UE, obowiπzujπce w 2001 PM10-Tagesmittelwerte f¸r die Stationen roku, nie by≥y przekroczone na polskich Dzia≥oszyn, JeleniÛw und WitkÛw lagen ¸ber stacjach. Ale 24-godzinne wartoúci py≥u za- dem ab 2005 g¸ltigenEU-Grenzwert. wieszonego PM10 w Dzia≥oszynie, Jeleniowie ï Der national g¸ltige Ozongrenzwert von i Witkowie przekracza≥y wartoúci graniczne 110 µg/m3 (8-Stundenmittel zwischen 10 UE, ktÛre zacznπ obowiπzywaÊ 1 stycznia und 18 Uhr) wurde an den Stationen ånieøne 2005 roku. Kot≥y, JeleniÛw, Czerniawa, Sokolec, Dzia- ï Dopuszczalna krajowa wartoúÊ stÍøenia ≥oszyn und Czarna GÛra ¸berschritten. Der ozonu w powietrzu 110 ug/m3 (jako úrednia von der EU angenommene Zielwert, ausge- z oúmiu 1-godzinnych wartoúci pomiÍdzy dr¸ckt als hˆchster gleitender 8-Stunden- godzinami 10:00 i 18:00), by≥a przekroczona mittelwert konnte nicht eingehalten werden. na stacjach ånieøne Kot≥y, JeleniÛw, Czer- ï Der polnische Tagesgrenzwert f¸r Ozon in niawa, Sokolec, Dzia≥oszyn i Czarna GÛra. denGebietender Nationalparksñ ausgedr¸ckt RÛwnieø przekroczone by≥y wartoúci okre- als 98-Perzentil der Tagesmittelwerte ñ wurde úlone w obowiπzujπcej Dyrektywie. in ånieøne Kot≥y im Nationalpark Karkonosze ï 24 godzinna wartoúÊ normatywna ozonu ¸berschritten. Die EU-Informationsschwelle 65 µg/m3, obowiπzujπca w Polsce na obsza- f¸r Ozon(180 µg/m 3) konnte an den Stationen rach parkÛw narodowych, ustalona jako JeleniÛw and ånieøne Kot≥y nicht eingehalten 98 percentyl obliczony ze stÍøeÒ 24 godzin- werden. Die EU-Alarmschwelle f¸r Ozon nych, by≥a przekroczona na stacji ånieøne (240 µg/m3) wurde nirgends erreicht. Kot≥y w Karkonoskim Parku Narodowym. ï Die hˆchstenSchwefeldioxid-Jahresmittel - Wed≥ug Dyrektywy UE zosta≥a przekro- werte wurdeninJeleniÛw,WleÒ undDzia- czona (w Jeleniowie i na ånieønych Kot≥ach) 1-godzinna wartoúÊ informowania (180 µg/m3). ≥oszynfestgestellt. Die StationenDzia≥oszyn 3 und JeleniÛw sind mehr als andere polnische 1-godzinna wartoúÊ graniczna (240 µg/m ) StationendengroﬂenEmissionsquellenaus - nie by≥a przekroczona. gesetzt. Die StationWleÒ, am am Rand ï Najwyøsze úrednioroczne stÍøenia dwu- der Stadt gelegen, ist den Emissionen aus tlenku siarki zaobserwowano w Jeleniowie, Heizungen ausgesetzt. we Wleniu i Dzia≥oszynie. Stacje w Dzia-

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 89 ï The lowest sulphur dioxide concentrations emisnÌch zdroj˘ ve vÏtöÌ mÌ¯e neû jinÈ polskÈ were monitored in the high mountain areas: stanice. Stanice WleÒ je umÌstÏna na hranici at ånieøne Kot≥y, Czarna GÛra, Spalona and mÏsta a je vystavena emisÌm z mÌstnÌch te- Rozdroøe Izerskie in Izera Mountains. peln˝ch zdroj˘. ï The highest annual mean value of nitrogen ï NejniûöÌ ˙roveÚ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ oxidem dioxide concentration was registered in si¯iËit˝m byla pozorov·na ve vysoko poloûe- JeleniÛw (possibly due to traffic pollutants), n˝ch horsk˝ch oblastech v lokalitÏ ånieøne followed by Dzia≥oszynwhereas the lowest Kot≥y, Czarna GÛra a v Jizersk˝ch hor·ch ñ concentrations occurred in Czarna GÛra, Rozdroøe Izerskie. Spalona, Rozdroøe Izerskie. ï NejvyööÌ pr˘mÏrn· roËnÌ hodnota koncen- ï Annual mean concentration of particulate trace oxidu dusiËitÈho byla zaznamen·na na matter PM10 was the lowest at ånieøne Kot≥y, stanici JeleniÛw (z¯ejmÏ vlivem p˘sobenÌ the highest in WitkÛw and Dzia≥oszyn. zneËiöùujÌcÌch l·tek z dopravy). N·sledovala ï The level of carbonmonoxideair pollution stanice Dzia≥oszyn a nejniûöÌ koncentrace was similar at all the Polish stations. byly namÏ¯eny na stanici Czarna GÛra, Spa- lona a Rozdroøe Izerskie. ï The highest annual means of ozone occured at the stations Czarna GÛra and ånieøne ï RoËnÌ pr˘mÏrn· koncentrace praönÈho aero- Kot≥y, situated high in the mountains, the solu PM10 byla nejniûöÌ na stanici ånieøne lowest one in JeleniÛw and Dzia≥oszyn. Kot≥y, nejvyööÌ v lokalit·ch WitkÛw a Dzia- ≥oszyn. ï ⁄roveÚ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ oxidem uhelna- t˝m byla na vöech polsk˝ch mÏ¯icÌch stani- cÌch podobn·. ï Maxim·lnÌ roËnÌ pr˘mÏry ozonu se vyskytly na stanicÌch Czarna GÛra a ånieøne Kot≥y umÌstÏn˝ch vysoko v hor·ch, minima byla zjiötÏna na stanici JeleniÛw a Dzia≥oszyn.

90 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 ï Die geringsten SO2-Konzentrationen wurden ≥oszynie i Jeleniowie sπ eksponowane na im Hochgebirge festgestellt: in ånieøne Kot≥y, emisje z duøych ürÛde≥ w wiÍkszym stopniu Czarna GÛra, Spalona und Rozdroze Izerskie niø inne polskie stacje, a stacja we Wleniu des Isergebirges. zlokalizowana na obrzeøu miasta, naraøona ï Der hˆchste Stickstoffdioxid-Jahresmittelwert jest na oddzia≥ywanie emisji z lokalnych wurde in JeleniÛw aufgezeichnet (mˆglicher- obiektÛw grzewczych. weise auf denVerkehr zur¸ckzuf¸hren); ï Najniøsze stÍøenia dwutlenku siarki wystπpi≥y gefolgt von Dzia≥oszyn. Die niedrigsten Werte w gÛrach: na ånieønych Kot≥ach i Czarnej trateninCzarnaGÛra, Spalona,Rozdroøe GÛrze oraz w Spalonej i na Rozdroøu Izerskim. Izerskie auf. ï Najwyøsza úrednioroczna wartoúÊ stÍøenia ï Die PM10-Jahresmittelwerte wareninånieøne dwutlenku azotu zosta≥a zarejestrowana w Je- Kot≥y am niedrigsten und in WitkÛw und leniowie (moøliwoúÊ wp≥ywu zanieczyszczeÒ Dzia≥oszynam hˆchsten. komunikacyjnych), nastÍpnie w Dzia≥oszynie, ï Alle polnischenStationenwiesenein natomiast najniøsza wystπpi≥a na Czarnej vergleichbares Niveau der Luftverschmutzung GÛrze, Spalonej i na Rozdroøu Izerskim. durch Kohlenmonoxid auf. ï årednie roczne stÍøenie py≥u zawieszonego ï Der hˆchste Ozon-Jahresmittelwert trat an PM10 by≥o najniøsze na ånieønych Kot≥ach, den Bergstationen Czarna GÛra and ånieøne najwyøsze w Witkowie i w Dzia≥oszynie. Kot≥y auf, die niedrigsten in JeleniÛw and ï Poziom zanieczyszczenia powietrza tlenkiem Dzia≥oszyn. wÍgla by≥ podobny na wszystkich polskich stacjach. ï Najwyøsze úrednioroczne stÍøenia ozonu wystπpi≥y na stacjach Czarna GÛra i ånieøne Kot≥y, usytuowanych wysoko w gÛrach, a najniøsze w Jeleniowie i w Dzia≥oszynie.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 91 3.4 AIR POLLUTION EPISODES 3.4 EPIZODY ZNE»IäTÃNÕ OVZDUäÕ IN THE BLACK TRIANGLE REGION V OBLASTI »ERN…HO TROJ⁄HELNÕKU IN 2001 V ROCE 2001

3.4.1 Summer smog episode 3.4.1 LetnÌ smogov· epizoda

A following definition of a ësummer episodeí Pro pojem ÑletnÌ epizodaì byla p¯ijata n·- has beenadopted: sledujÌcÌ definice: A day is defined as an episode day, if 4 or Den je definov·n jako epizodnÌ, kdyû nej- more stations register an exceedance of the mÈnÏ 4 stanice zaznamenajÌ p¯ekroËenÌ limitnÌ 180 µg/m3 ozone threshold. hodnoty pro ozon 180 µg/m3. Meteorological conditions in the summer MeteorologickÈ podmÌnky v letnÌm obdobÌ period of 2001 were not favourable for the roku 2001 nebyly p¯ÌznivÈ pro rozvoj epizod occurrence of summer photochemical smog letnÌho fotochemickÈho smogu. Maxim·lnÌ dennÌ episodes. Maximum daily temperatures were teploty vzduchu byly v pr˘mÏru o 1,0 ∞C niûöÌ inaverage by 1.0 ∞C lower thanthe long-term neû je dlouhodob˝ pr˘mÏr. Bylo zaznamen·no mean. Some several-day episodes were recorded nÏkolik epizod v trv·nÌ nÏkolika dn˘, kdy ma- with maximum temperatures above 27 ∞C; but xim·lnÌ teploty postupnÏ vystoupily nad 27 ∞C, the information threshold for ozone 180 µg/m3 ale zvl·ötnÌ imisnÌ limit pro ozon 180 µg/m3 was exceeded rarely. The analysis was carried byl p¯ekroËenjenv˝jimeËnÏ.Byl proveden out for three one-day episodes in June, end of rozbor pro t¯i jednodennÌ epizody v Ëervnu, July and in the middle of August documented Ëervenci a v polovinÏ srpna, dokumentovan˝ on ozone data from Czech Republic, Poland ˙daji o ozonu z »eskÈ republiky, Polska a and Germany as well. NÏmecka. During the first episode the large anticyclone P¯i prvÈ epizodÏ se rozs·hl· oblast vyööÌho extending from Greenland to the central Europe tlaku vzduchu rozprostÌrajÌcÌ se od GrÛnska do gradually spread to the Africancoast andon26 st¯ednÌ Evropy postupnÏ rozöÌ¯ila aû k pob¯eûÌ and 27 June 2001 influenced the weather in the Afriky a 26. a 27. 6. 2001 ovlivÚovala poËasÌ Czech Republic. During 28 June the flow of nad »eskou republikou. V pr˘bÏhu 28. 6. pro- cold air entered Bohemia behind the cold front nikl do »ech studen˝ vzduch za zvlnÏnou stu- spreading from western Europe to northeast. denou frontou, postupujÌcÌ ze z·padnÌ Evropy On 26 and 27 June 2001 the weather was almost k severov˝chodu. Ve dnech 26. a 27. 6. 2001 clear, only close to the mountains there occurred bylo skoro jasno, pouze v blÌzkosti hor se vy- mild showers up to 0.4 mm. Onthe following skytly slabÈ deöùovÈ p¯eh·Úky do 0,4 mm. N·- day, 28 June, the weather was cloudy to over- sledujÌcÌ den 28. 6. bylo oblaËno aû zataûeno cast with showers and local storms. Maximum s deöùov˝mi p¯eh·Úkami a mÌsty i bou¯kami. temperatures inthe first two days amountedto Maxim·lnÌ teploty vzduchu v prvnÌch dvou 22ñ27 ∞C, after the passage of the cold front the dnech vystoupily na 22ñ27 ∞C, po p¯echodu temperature decreased from the west to 18 ∞C. studenÈ fronty od z·padu klesaly na 18 ∞C. The information threshold for ozone 180 µg/m3 Zvl·ötnÌ imisnÌ limit 180 µg/m3 pro ozonbyl was exceeded at the stations SnÏûnÌk and Ru- p¯ekroËen na stanicÌch SnÏûnÌk a Rudolice dolice v Hor·ch, where the highest hourly con- v Hor·ch, kde byla namÏ¯ena nejvyööÌ hodi- centration 192 µg/m3 was found out. Increased nov· koncentrace 192 µg/m3. Zv˝öenÈ kon- concentrations above 170 µg/m3 were also centrace nad 170 µg/m3 byly namÏ¯eny takÈ measured inTuöimice andMost. v TuöimicÌch a v MostÏ. The development of the meteorological Ve dnech od 15. do 17. srpna 2001 tlakov· situationfrom 30 July to 1 August was as v˝öe 1020 hPa se st¯edem nad Karpaty bÏhem follows: The anticyclone 1030 hPa with the postupu nad Ukrajinu zmohutnÏla na hodnotu center above the Azores spread by a ridge of 1025 hPa. V prvnÌch dvou dnech v jejÌm t˝lu higher pressure above westernEurope andan proudil na ˙zemÌ »ernÈho troj˙helnÌku tepl˝ independent anticyclone was formed moving vzduch, t¯etÌ denpostupovala k v˝chodu stu-

92 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.4 BELASTUNGSEPISODEN 3.4 EPIZODY ZANIECZYSZCZENIA F‹R DAS JAHR 2001 IM GEBIET POWIETRZA W REGIONIE CZARNEGO DES SCHWARZEN DREIECKS TR”JK•TA W 2001 ROKU

3.4.1 Sommersmogepisoden 3.4.1 Letni epizod smogowy

Es wurde einvernehmlich die folgende Defi- PrzyjÍto nastÍpujπcπ definicjÍ ëletniego nition einer ÑSommerepisodeì angenommen: epizoduí: Ein Tag gilt als Episodentag, wenn an DzieÒ jest traktowany jako dzieÒ z epizo- 4 weiteren Stationen eine ‹berschreitung des dem, jeøeli ponad 4 stacje zarejestrujπ prze- 180 µg/m3 Ozon-Informations-Schwellenwertes kroczenie progu informacyjnego dla ozonu registriert wird. 180 µg/m3. Die meteorologischen Bedingungen im Warunki meteorologiczne w okresie lata Sommer 2001 warenf¸r das Auftretenvonphoto - 2001 roku by≥y niekorzystne dla wystÍpowania chemischenSommersmogepisodenung¸nstig. epizodÛw letniego smogu fotochemicznego. Die maximalenTagestemperaturenlagenim Maksymalne temperatury dobowe by≥y úrednio Mittel 1,0 ∞C niedriger als der Langzeitmittel- o 1,0 ∞C niøsze, aniøeli úrednia d≥ugoterminowa. wert. AneinigenTagenwurdenzwarEpiso - Zarejestrowano niewiele kilkudniowych epi- denmit maximalenTemperaturen¸ber 27∞C zodÛw z maksymalnymi temperaturami po- beobachtet, aber der Informations-Schwellen- wyøej 27 ∞C, jednak prÛg informowania dla ozonu wert f¸r Ozonvon180 µg/m 3 wurde kaum ¸ber- 180 µg/m3 by≥ rzadko przekraczany. AnalizÍ schritten. Es wurden drei Ein-Tages-Episoden przeprowadzono dla trzech jednodniowych epi- im Juni, Ende Juli und Mitte August mit Ozon- zodÛw w czerwcu, pod koniec lipca i w po≥owie datender TschechischenRepublik, Polensund sierpnia, udokumentowanych danymi dot. ozonu Deutschlands analysiert. z Republiki Czeskiej, Polski i Niemiec. W‰hrend der ersten Episode breitete sich Podczas pierwszego epizodu rozleg≥y anty- eingroﬂes Hochdruckgebiet vonGriechen- cyklon, rozciπgajπcy siÍ od Grenlandii do Europy land entlang der afrikanischen K¸ste bis nach úrodkowej, stopniowo rozprzestrzenia≥ siÍ do Mitteleuropa aus und beeinflusste am 26. und wybrzeøy Afryki i 26-27 czerwca 2001 wp≥y- 27. Juni 2001 das Wetter in der Tschechischen wa≥ na pogodÍ w Republice Czeskiej. W úlad za Republik. Am 28. Juni floss auf der R¸ckseite zimnym frontem, rozciπgajπcym siÍ od zachod- eines Tiefdruckgebietes Kaltluft nach Bˆhmen niej do pÛ≥nocno-wschodniej Europy, w dniu ein, die sich von Westeuropa nach Nordost 28 czerwca do Bohemii nap≥ynÍ≥o zimne po- ausbreitete. Am 26. und 27. Juni 2001 war das wietrze. W dniach 26 i 27 czerwca 2001 pogoda Wetter meistens klar, nur in den Gebirgsge- by≥a prawie bezchmurna, jedynie w pobliøu gÛr gendentratenkleineSchauer mit Nieder - wystπpi≥y ≥agodne opady ñ do 0,4 mm. NastÍp- schl‰genbis 0,4 mm auf. Am n‰chstenTag, nego dnia, 29 czerwca, pogoda by≥a pochmurna, dem 28. Juni, war das Wetter bewˆlkt bis aø do wystπpienia ca≥kowitego zachmurzenia, bedeckt mit SchauernundlokalenGewittern. z opadami i lokalnymi burzami. Maksymalne Die Maximaltemperaturenbetrugeninden temperatury w pierwszych dwÛch dniach osiπ- erstenbeidenTagen22 bis 27 ∞C, nachder ga≥y wartoúci 22ñ27 ∞C, po przejúciu frontu ch≥od- Passage der Kaltfront sanken die Temperaturen nego temperatura od zachodu zmala≥a do 18 ∞C. von West her auf 18 ∞C. Der Informations- PrÛg informowania dla ozonu ñ 180 µg/m3 ñ Schwellenwertf¸r Ozonvon180 µg/m 3 wurde zosta≥ przekroczony na stacjach SnÏûnÌk i Rudo- andenMessstellenSneûnÌkundRudolice v Ho - lice v Hor·ch, gdzie zarejestrowano najwyøsze r·ch ¸berschritten, wobei der hˆchste Stunden- stÍøenie 1-godzinne 192 µg/m3. Podwyøszone Mittelwert mit 192 µg/m3 gemessenwurde. In stÍøenia ñ powyøej 170 µg/m3 ñ by≥y rÛwnieø Tuöimice and Most wurden ebenfalls Konzen- mierzone na stacjach Tuöimice i Most. trationenvon¸ber170 µg/m 3 beobachtet. RozwÛj sytuacji meteorologicznej od Vom 30. Juli zum 1. August entwickelte 30 lipca do 1 sierpnia by≥ nastÍpujπcy: anty- sich die meteorologische Situationwie folgt: cyklon 1030 hPa z centrum nad Azorami

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 93 northeast. On its rear side the warm air from the den· fronta, za kterou pronikla chladnÏjöÌ a south began to enter central Europe on 31 July. labilnÌ vzduchov· hmota. Dne 15. 8. bylo p¯e- In the evening and during the next day, v·ûnÏ jasno s maxim·lnÌmi teplotami 28ñ32 ∞C. 1 August, a ridge of higher pressure from the N·sledujÌcÌ denbylo skoro jasno,pouze ve west was restored and along its front side the veËernÌch hodin·ch na z·padÏ »ech oblaËno cold air from the northwest entered the territory s bou¯kami. Maxim·lnÌ teploty vystoupily na of the Middle Europe. On30 and31 July the 28ñ33 ∞C. Dne 17. 8. bylo oblaËno aû zataûeno weather was almost clear, later somewhat s p¯eh·Úkami a bou¯kami. OdpolednÌ teploty cloudy with local showers or storms. The last vystoupily na 23ñ27 ∞C. Maxim·lnÌ hodinovÈ day of the episode (1 August) was somewhat koncentrace ozonu dosahujÌcÌ 190 µg/m3 byly cloudy to cloudy with showers. Maximum after- zaznamen·ny na nÏmeckÈ stanici Lehm¸hle, noon temperatures reached 25ñ30 ∞C, behind kter· leûÌ v nÌûinÏ, a rovnÏû na horskÈ stanici the cold front the temperatures decreased to Zinnwald. 21ñ26 ∞C. A close exceedance of the informa- tionthreshold for ozonewas observed at the Polish stations JeleniÛw and ånieøne Kot≥y. Between 15 and 17 August 2001 the anticyclone of 1020 hPa with the centre above the Carpathian Mountains grew stronger to 1025 hPa during its passage to the Ukraine. On the first two days warm air entered the Black Triangle territory in its rear side, the third day the cold front moved towards the east followed by colder and unstable air mass. On 15 August the weather was predominantly clear with maximum temperatures 28ñ32 ∞C. On16 August the weather was almost clear, only in the evening hours inwesternBohemia it was cloudy with storms. Maximum temperatures amounted to 28ñ33 ∞C. On17 August the weather was cloudy to overcast with showers and storms with the afternoon temperatures reaching 23ñ27 ∞C. Maxi- mum ozone hourly concentrations amounting 190 µg/m3 were reported by Germanlowland stationLehm¸hle andmountainstationZinn - wald as well.

94 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 EinHochdruckgebiet von1030 hPa mit dem rozprzestrzenia≥ siÍ poprzez klin wysokiego Zentrum¸ber denAzorenbreitete sich mit ciúnienia nad zachodniπ Europπ i zosta≥ ufor- einemR¸ckenhohenLuftdruckes ¸ber West - mowany niezaleøny antycyklon, przesuwajπcy europa aus. Zus‰tzlich bildete sich eineigen - siÍ w kierunku pÛ≥nocno-wschodnim. W úlad za st‰ndiges Hochdruckgebiet aus, das sich nach nim dnia 31 lipca zaczÍ≥o nap≥ywaÊ nad EuropÍ Nordost bewegte. Auf seiner R¸ckseite erreichte úrodkowπ ciep≥e powietrze z po≥udnia. Wieczo- die warme Luft aus dem S¸denMitteleuropa rem i podczas nastÍpnego dnia, 1 sierpnia, klin am 31. Juli. Am Abend und am n‰chsten wysokiego ciúnienia z zachodu odbudowa≥ siÍ Tag, dem 1. August, verlagerte sich der Hoch- i wzd≥uø jego strony czo≥owej nad terytorium druckr¸ckenvonWest, so dass auf seiner Europy úrodkowej nap≥ynÍ≥o zimne powietrze Vorderseite Kaltluft aus Nordwest Mittel- z pÛ≥nocnego-zachodu. W dniach 30 i 31 lipca europa erreichte. Am 30. und 31. Juli war das pogoda by≥a prawie bezchmurna, pÛüniej wystπ- Wetter meistens klar, sp‰ter bewˆlkte es sich pi≥o lekkie zachmurzenie z lokalnymi opadami etwas und es traten lokal Schauer und Gewitter i burzami. Ostatni dzieÒ epizodu (1 sierpnia) auf. Der letzte Tag der Episode (1. August) war by≥ czÍúciowo pochmurny, nastÍpnie pochmurny ¸berwiegend leicht bis stark bewˆlkt mit ein- z opadami. Maksymalne temperatury popo- zelnen Schauern. Die maximalen Nachmittags- ≥udniowe osiπga≥y wartoúci 25ñ30 ∞C, po temperaturenerreichten25 bis 30 ∞C, nachder przejúciu frontu zimnego temperatury zmala≥y Kaltfront sanken die Temperaturen auf 21 bis do 21-26 ∞C. Na polskich stacjach JeleniÛw 26 ∞C ab. Am 31. Juli wurde andenbeiden i ånieøne Kot≥y zaobserwowano wartoúci bliskie polnischen Messstellen JeleniÛw und ånieøne progu informowania dla ozonu. Kot≥y der Informations- und der Schwellenwert MiÍdzy 15 i 17 sierpnia 2001 antycyklon f¸r Ozon¸berschritten. 1020 hPa z centrum nad Karpatami umocni≥ Zwischendem 15. und17. August 2001 siÍ do 1025 hPa po przejúciu do Ukrainy. verlagerte sich einHochdruckgebiet mit seinem Podczas dwÛch pierwszych dni w úlad za nim Zentrum ¸ber den Karpaten zur Ukraine und nasunÍ≥a siÍ nad terytorium Czarnego TrÛjkπta verst‰rkte sich dabei von1020 auf 1025 hPa. nap≥ynÍ≥o ciep≥e powietrze, trzeciego dnia zimny AndenerstenbeidenTagenerreichte ¸ber front przesunπ≥ siÍ w kierunku wschodnim, a za seine R¸ckseite warme Luft das Gebiet des nim ch≥odniejsza i niestabilna masa powietrza. SchwarzenDreiecks, am drittenTag verlagerte Dnia 15 sierpnia przewaøa≥a pogoda bezchmurna sich eine Kaltfront ostw‰rts und es folgte ein z temperaturami maksymalnymi 28ñ32 ∞C. k‰ltere und instabilere Luftmasse. Am 15. August W dniu 16 sierpnia pogoda by≥a prawie bez- war das Wetter ¸berwiegend klar mit maximalen chmurna, tylko w godzinach wieczornych Temperaturenzwischen28 und32 ∞C. Am w zachodniej Bohemii wystπpi≥o zachmurzenie 16. August war das Wetter ebenfalls klar, in z burzami. Maksymalne temperatury osiπga≥y den Abendstunden bewˆlkte es sich jedoch in 28ñ33 ∞C. Dnia 17 sierpnia pogoda by≥a poch- Westbˆhmenundes tratenGewitter auf. Die murna, aø do wystπpienia pe≥nego zachmurzenia, Maximaltemperaturenerreichten28 bis 33 ∞C. z opadami i burzami, i temperaturami popo- Am 17. August war das Wetter bewˆlkt bis ≥udniowymi, osiπgajπcymi wartoúci 23ñ27 ∞C. bedeckt mit Schauern und Gewittern, am Maksymalne 1-godzinne stÍøenia ozonu, osiπ- Nachmittag erreichtendie Temperaturen23 gajπce wartoúci 190 µg/m3, zosta≥y zarejestro- bis 27 ∞C. Die Ozonkonzentration erreichte wane na niemieckiej stacji nizinnej Lehm¸hle andendeutschenMessstellenZinnwaldund i stacji gÛrskiej Zinnwald. Lehnm¸hle maximale Stunden-Mittelwerte um 190 µg/m3.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 95

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global o -2

o -2

800

900

800

700

600

500

400

300

200

100

600

400 200

1000

1200

28.6.2001

17.8.2001

612

Ozone NO

Global radiation Temperature

Ozone NO

Global radiation Temperature

Time

ate

Time

Date

27.6.2001

16.8.2001

61218

612

Summer episode: Rudolice mountain station LetnÌ epizoda: horsk· stanice Rudolice Sommerepisode: Bergstation Rudolice Epizod letni: Rudolice, stacja gÛrska

26.6.2001

Summer episode: Zinnwald mountain station LetnÌ epizoda: horsk· stanice Zinnwald Sommerepisode: Bergstation Zinnwald Epizod letni: Zinnwald, stacja gÛrska

15.8.2001

61218

612

Figure 21.

Figure 23.

300 200 100

300

100

250 200 150

Obr·zek 21.

Obr·zek 23. zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone Rysunek 21.

Rysunek 23. zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone

-3

Abbildung 21. -3

Abbildung 23.

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global

o -2

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global

o -2

900

800

700

600

900

800

700

600

500

400

300

200

100

200 500 300 100 400

1000

28.6.2001

17.8.2001

612

Ozone NO

Temperature

Ozone NO

Global radiation Temperature

Time

Date Date

27.6.2001

16.8.2001

612

Summer episode: Lehm¸hle lowland station LetnÌ epizoda: stanice Lehm¸hle v nÌzko poloûenÈ oblasti Sommerepisode: tiefer gelegene Station Lehm¸hle Epizod letni: Lehm¸hle, stacja nizinna

Summer episode: Tuöimice lowland station LetnÌ epizoda: stanice Tuöimice v nÌzko poloûenÈ oblasti Sommerepisode: tiefer gelegene Station Tuöimice Epizod letni: Tuöimice, stacja nizinna

15.8.2001

26.6.2001

612

Figure 22.

Figure 20.

50 150 100 200

250

Obr·zek 22.

300 250 200 150 100

Obr·zek 20.

Rysunek 22.

Rysunek 20. zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone

zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone Abbildung 22. -3 -3 Abbildung 20.

96 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global

o -2

900

800

700

600

200 500 300 100 400

1000

1.8.2001

612

Time

Date

31.7.2001

612

Ozone NO

Global radiation Temperature

Summer episode: ånieøne Kot≥y mountain station LetnÌ epizoda: horsk· stanice ånieøne Kot≥y Sommerepisode: Bergstation ånieøne Kot≥y Epizod letni: ånieøne Kot≥y, stacja gÛrska

30.7.2001

612

Figure 25.

150 100 250 200

Obr·zek 25.

Rysunek 25.

zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone

-3 Abbildung 25.

lblrdain[. n eprtr tnh fC] of [tenths Temperature and ] [W.m radiation Global

o -2

900

800

700

600

500

400

300

200

100

1.8.2001

612

Ozone NO

Global radiation Temperature

ate

Time

31.7.2001

612

30.7.2001

Summer episode: JeleniÛw lowland station LetnÌ epizoda: stanice JeleniÛw v nÌzko poloûenÈ oblasti Sommerepisode: tiefer gelegene Station JeleniÛw Epizod letni: JeleniÛw, stacja nizinna

612

Figure 24.

150 100

250 200

300

zn ocnrto µ. ] [µg.m concentration Ozone Obr·zek 24. -3 Rysunek 24.

Abbildung 24.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 97 3.4.2 Maximum concentration of SO2 3.4.2 Maxim·lnÌ koncentrace SO2 v zimnÌm in wintertime obdobÌ

Incomparisonwith the previous years, super - V zimnÌch mÏsÌcÌch na zaË·tku roku 2001 normal amount of days with the slightly un- byl ve srovn·nÌ s p¯edeöl˝mi lety pozorov·n favourable dispersion conditions were observed nadpr˘mÏrn˝ v˝skyt dn˘ s mÌrnÏ zhoröen˝mi during winter months at the beginning of the rozptylov˝mi podmÌnkami. TakovÈ dny s po- 2001. The days with similar conditions occurred dobn˝mi podmÌnkami se vyskytly rovnÏû na at the end of 2001 as well. Despite this fact, no konci roku 2001. Navzdory tomu nebyla pozo- ìclassicalî long-lasting winter smog episode rov·na û·dn· Ñklasick·ì dlouhotrvajÌcÌ epizoda affecting the large area was observed. Only zimnÌho smogu, ovlivÚujÌcÌ velkÈ ˙zemÌ. Byla single short-time local maximum concentra- zaznamen·na pouze kr·tkodob· maxima kon- tions were recorded from time to time through centracÌ, Ëas od Ëasu se vyskytujÌcÌ v oblasti the Black Triangle area. Therefore no ìcommon »ernÈho troj˙helnÌku. Z toho d˘vodu nenÌ po- winter episodeî is reported and the cases with d·na zpr·va o û·dnÈ ÑspoleËnÈ zimnÌ epizodÏì the highest 3-hour-SO2-concentrations averages a pro kaûdou zemi jsou mÌsto toho dokumen- are documented instead for each country. tov·ny p¯Ìpady s v˝skytem maxim·lnÌch t¯Ì- InPoland,the case like this occurred inthe hodinov˝ch koncentracÌ SO2. first decade of January 2001. A cyclone 990 hPa V Polsku se takov˝ p¯Ìpad vyskytl v prvnÌ which governed the weather in the BT region dek·dÏ ledna 2001. Tlakov· nÌûe 990 hPa, kter· till 7 January moved over the North Sea to urËovala r·z poËasÌ v oblasti »ernÈho troj˙hel- southern Scandinavia. Separate fronts passed nÌku do 7. ledna, se p¯esunula p¯es SevernÌ mo¯e into Central Europe on its rear side. The cyclone nad jiûnÌ Skandin·vii. Po jejÌ zadnÌ stranÏ po- moved until St. Petersburg area and cyclonic stupovaly do st¯ednÌ Evropy jednotlivÈ fronty. circulationwas gradually changedby the high Tlakov· nÌûe se p¯emÌstila do oblasti Petro- pressure area with its centre over the north hradu a cyklon·lnÌ situace byla postupnÏ zmÏ- African coast during 9ñ10 January. A westerly nÏna bÏhem 9.ñ10. ledna tlakovou v˝öÌ se st¯e- wind with speed of 5ñ8 m/s prevailed at the dem nad pob¯eûÌm severnÌ Afriky. Ve v˝öce 1000 m a.s.l. level. 1000 m n.m. p¯evl·dal z·padnÌ vÌtr o rychlosti A short peak of SO2 concentration between 5ñ8 m/s. 3 80 and 90 µg/m occurred at the Polish mountain Kr·tkÈ öpiËkovÈ zv˝öenÌ koncentrace SO2 station Czerniawa at noon 12 January, being mezi 80 a 90 µg/m3, synchronizovanÈ se zv˝- synchronized with 5 degrees temperature in- öenÌm teploty o 5 stupÚ˘, se objevilo na polskÈ crease. During the next 3 hours concentration horskÈ stanici Czerniawa v poledne 12. ledna. ceased again. Similar phenomenon, but not BÏhem n·sledujÌcÌch t¯Ì hodin koncentrace synchronized with the temperature increase, opÏt poklesly. Podobn˝ jev, avöak nesynchro- was recorded at the lowland station JeleniÛw nizovan˝ se zv˝öenÌm teploty, byl zazname- a day later. n·n na nÌzko poloûenÈ stanici JeleniÛw o den During the first half of February, similar pozdÏji. cases with the SO2 peak-maxima were observed BÏhem druhÈ poloviny ˙nora byly pozoro- inthe Germanpart of Black Triangle.A low- v·ny podobnÈ p¯Ìpady öpiËkov˝ch maxim SO2 pressure area stretching from Spain to the v nÏmeckÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku. Oblast Barents Sea had formed since 6 February. In nÌzkÈho tlaku vzduchu, prostÌrajÌcÌ se od äpa- the same time, anticyclone was located over nÏlska po Barentsovo mo¯e, se formovala od the Mediterranean and the Eastern Europe. 6. ˙nora. Z·roveÚ se nad St¯edomo¯Ìm a v˝- A warm air inflow towards the Central Europe, chodnÌ Evropou nalÈzala tlakov· v˝öe. P¯Ìliv which was increasing between both pressure teplÈho vzduchu do st¯ednÌ Evropy, kter˝ ze- formations, was cut due to cold front passage siloval mezi obÏma tlakov˝mi ˙tvary, byl ukon- on 9. February. Owing to low wind speed Ëen p¯echodem studenÈ fronty 9. ˙nora. V d˘- and temperature inversion near the ground, sledku malÈ rychlosti vÏtru a v˝skytu teplotnÌ unfavourable dispersion conditions prevailed inverze p¯evl·daly bÏhem obdobÌ nep¯ÌznivÈ during the period. rozptylovÈ podmÌnky.

98 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 3.4.2 Maximale SO2-Konzentrationen 3.4.2 Maksymalne stÍøenia SO2 w okresie im Winter zimowym

Wie indenVorjahrentratenindenWinter - W porÛwnaniu z poprzednimi latami, na monaten zu Beginn des Jahres 2001 einige poczπtku 2001 roku, podczas miesiÍcy zimo- Tage mit ung¸nstigen Austauschbedingungen wych, zosta≥a zaobserwowana znacznie wiÍksza, auf. Die Auswertungen basieren auf 3-Stunden- niø normalna, iloúÊ dni z lekko niesprzyja- Mittelwertender SO 2-Konzentration. jπcymi warunkami dyspersji. RÛwnieø pod Eine kurze, nicht sehr ausgepr‰gte Episode koniec roku 2001 wystÍpowa≥y dni o podob- wurde inPoleninder erstenDekade des Jahres nych warunkach. Pomimo tego nie zaobserwo- 2001 beobachtet. EinTief, das mit 990 hPa das wano Ñklasycznychì d≥ugotrwa≥ych zimowych Wetter inder Regiondes SchwarzenDreiecks epizodÛw smogowych na duøych obszarach. beeinflusste, bewegte sich bis zum 7. Januar Jedynie od czasu do czasu rejestrowane by≥y na ¸ber die Nordsee bis nach S¸dskandinavien. terenie Czarnego TrÛjkπta lokalne, pojedyncze, Verschiedene Fronten ¸berquerten Mitteleuropa krÛtkoterminowe stÍøenia maksymalne. Wobec an seiner R¸ckseite. Das Tief wanderte bis in powyøszego nie odnotowano ÑwspÛlnych epi- das Gebiet vonSt. Petersburg unddie Tief - zodÛw zimowychì i w zamianopisanoprzy - druckzirkulationwurde allm‰hlich durch ein padki najwyøszych úrednich stÍøeÒ 3-godzin- Hochdruckgebiet mit seinem Zentrum ¸ber der nych SO2 dla poszczegÛlnych krajÛw. nordafrikanischen K¸ste in der Zeit vom 9. bis W Polsce powyøsze zdarzenie wystπpi≥o 10. Januar abgebaut. Die maximalen Nieder- w pierwszej dekadzie stycznia 2001 roku. schlagsmengen waren nicht hˆher als 2 mm und W dniach 9ñ10 stycznia niø (990 hPa), der Wind wehte ¸berwiegend aus westlichen kszta≥tujπcy pogodÍ na obszarze Czarnego TrÛj- RichtungenmitGeschwindigkeitenvon5ñ8m/s kπta, do 7 stycznia przesunπ≥ siÍ nad Morzem im 1000 hPa-Niveau. PÛ≥nocnym w kierunku po≥udniowej Skandy- Ander polnischenBergstationCzerniawa nawii. W úlad za nim nad EuropÍ úrodkowπ wurde am 9. JanuarindenMittagsstundeneine nasunÍ≥y siÍ inne fronty. Niø przemieszcza≥ siÍ 3 kleine SO2-Spitze zwischen80 und90 µg/m od obszaru St. Pertesburga, cyrkulacja cyklo- gemessen, mit der gleichzeitig die Luft- nalna by≥a stopniowo zmieniana przez strefÍ temperatur um 5 ∞C anstieg. W‰hrend der wysokiego ciúnienia z centrum nad pÛ≥nocnym n‰chsten drei Stunden f‰llt die Konzentration wybrzeøem Afryki. Zachodni wiatr o prÍdkoúci wieder. Das gleiche Ph‰nomen ereignete sich 5ñ8 m/s przewaøa≥ na wysokoúci 1000 m n.p.m. einenTagsp‰ter ander TieflandstationJele - Niewielki chwilowy wzrost stÍøenia SO2 niow, jedoch nicht in Verbindung mit einem w granicach 80ñ90 µg/m3 mia≥ miejsce 12 Temperaturanstieg. stycznia w po≥udnie na gÛrskiej stacji w Czer- Inder erstenFebruarh‰lfte wurden‰hnliche niawie. Towarzyszy≥ mu jednoczesny wzrost F‰lle mit maximalenSO 2-Konzentrationen temperatury o 5 ∞C. Podczas 3 nastÍpnych godzin im deutschenTeil des SchwarzenDreiecks nastπpi≥ wyraüny spadek stÍøenia. Podobne beobachtet. Am 6. Februar bildete sich ein zjawisko, lecz nie zwiπzane z jednoczesnym Tiefdruckgebiet aus, das sich vonSpanienbis wzrostem temperatury, zosta≥o odnotowane dzieÒ zur Barentsseeerstreckte. Inder gleichenZeit pÛüniej na stacji nizinnej w Jeleniowie. lag einHochdruckgebiet ¸ber dem Mittel - W pierwszej po≥owie lutego podobne przy- meerraum und ¸ber Osteuropa. Warmluft, die padki maksymalnych stÍøeÒ SO2 zaobserwowano zwischendenbeidenDruckgebildenRichtung w niemieckiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta. Dnia Mitteleuropa einfloss, wurde am 9. Februar 6 lutego uformowa≥a siÍ strefa niskiego ciúnienia, durch eine Kaltfrontpassage abgeblockt. Infolge rozciπgajπca siÍ od Hiszpanii do Morza Barentsa. niedriger Windgeschwindigkeiten und Tem- W tym samym czasie nad strefπ úrÛdziemno- peraturinversionen in Bodenn‰he herrschten morskπ i Europπ wschodniπ ulokowa≥ siÍ wyø. in dieser Periode ung¸nstige Austausch- Nap≥yw ciep≥ego powietrza w kierunku Europy bedingungen vor. årodkowej, utrzymujπcy pomiÍdzy obiema ma- Die Lufttemperatur stieg am 6. Februar um sami powietrza, w dniu 9 lutego zosta≥ przerwany 4 Grad an und blieb w‰hrend der gesamten przez strumieÒ zimnego powietrza. Z powodu

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 99 The air temperature rose up by 4 degrees on Teplota vzduchu vzrostla 6. ˙nora o 4 stupnÏ 6 February and remained higher than 8 degrees a z˘stala vyööÌ neû 8 stupÚ˘ po celÈ obdobÌ. during the whole reported period. Three isolated, T¯i oddÏlenÈ, postupnÏ nar˘stajÌcÌ öpiËky kon- stepwise increasing peaks of SO2 concentration centrace SO2 se po tomto zv˝öenÌ teploty ob- occurred at the monitoring station Gˆrlitz after jevily na monitorovacÌ stanici Gˆrlitz. NejvyööÌ this temperature increase. The highest of them z nich dos·hla hodnoty 125 µg/m3 pr·vÏ na amounted the level 125 µg/m3 just at the turnof p¯elomu 7. a 8. ˙nora. Koncentrace potom February 7 and 8. Thereafter the concentration v˝znamnÏ klesala aû do poledne n·sledujÌ- was decreasing significantly till the noon of the cÌho dne. »tvrt·, nejniûöÌ öpiËkov· koncen- following day. The fourth, lowest concentra- trace, dosahujÌcÌ 58 µg/m3, se objevila kr·tce tion peak amounting 58 µg/m3 occurred again p¯ed koncem obdobÌ. shortly before the end of the period. P·s vysokÈho tlaku, t·hnoucÌ se ze äpanÏl- The high-pressure belt drawing from Spain to ska do petrohradskÈ oblasti, urËoval rozptylovÈ the St. Petersburg regiongovernedthe disper - podmÌnky mezi 11. a 13. ˙norem. Typick˝ anti- sion conditions between 11 and 13 February. cyklon·lnÌ r·z poËasÌ s nÌzkou rychlostÌ vÏtru The typical anticyclonic weather character with a inverzÌ teploty byl kr·tce naruöen studenou low wind speed and temperature inversions was frontou 13. ˙nora. weakened shortly by the slight cold front on »asov· ¯ada koncentrace SO2, pozorovan· 13 February. na horskÈ stanici Zinnwald, vykazovala po- The SO2 concentration time series observed dobnÈ chov·nÌ jako v p¯edeölÈm p¯ÌpadÏ. Spolu at the mountain station Zinnwald showed the se zv˝öenÌm teploty byly pozorov·ny dvÏ öpiËky similar behaviour as presented for previous koncentracÌ dosahujÌcÌ 119 a 159 µg/m3.Vy- case. Two concentration peaks amounting 119 sok· variabilita mÏ¯en˝ch koncentracÌ je ty- and 159 µg/m3 were observed together with pick· pro p¯Ìpady, kdy se horsk· stanice obËas the temperature increase. A high variability of nach·zÌ v z·vÏt¯Ì nÏjakÈho v˝znamnÈho zdroje. measured concentrations is typical for the cases V ËeskÈ Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌka byl zjiötÏn whenthis mountainstationoccursinthe lee ponÏkud jin˝ tvar pr˘bÏhu koncentrace v p¯Ì- of some significant source from time to time. padech, kdy se v prvÈ polovinÏ prosince vy- For the Czech part of the Black Triangle skytla maxima SO2. Byly rovnÏû pozorov·ny a slightly different shape of the concentration oddÏlenÈ öpiËkovÈ koncentrace, tyto vöak ne- courses was recognized in cases of maximum nar˘staly z ˙rovnÏ blÌzkÈ nulovÈ koncentraci SO2 concentration occurrence in the first half of a neklesaly zpÏt k nulovÈ ˙rovni. Je moûno December. There were also observed separated ¯Ìci, ûe bÏhem obou popisovan˝ch obdobÌ concentration peaks but they arose from the p¯evl·daly na Ëesk˝ch monitorovacÌch stani- higher than near-to-zero level and the concen- cÌch obecnÏ zv˝öenÈ koncentrace, s obËasn˝mi tration did not descend near to zero again. It ÑkoncentraËnÌmi excesyì. could be mentioned that the generally increased Na zaË·tku prvÈho popisovanÈho obdobÌ, concentration level with the temporarily Ñcon- kterÈ trvalo od 2. do 4. prosince, blokovala centration excessesì prevailed during the both postup front do st¯ednÌ Evropy anticyklona reported periods at the Czech monitoring 1055 hPa se st¯edem nad Uralem. Tato anti- stations. cyklona bÏhem postupu na z·pad zesl·bla a At the beginning of the first reported period na konci sledovanÈho obdobÌ leûela v˝chodnÏ lasting from 2 till 4 December, an anticyclone od Moskvy. RozptylovÈ podmÌnky, kterÈ byly 1055 hPa with its centre over the Urals blocked bÏhem obdobÌ v d˘sledku v˝raznÈ teplotnÌ an intrusion of fronts into Central Europe. This inverze nep¯ÌznivÈ, se zlepöily po rozruöenÌ in- anticyclone grew weak moving westwards and verze 4. prosince. T¯ÌhodinovÈ pr˘mÏry kon- it was located eastwards of Moscow at the end centrace SO2 na horskÈ stanici Fl·je vÏtöinou of the period of study. The dispersioncon - setrv·valy mezi 50 a 150 µg/m3, s nejvyööÌ ditions, which were unfavourable due to the öpiËkovou hodnotou 142 µg/m3. distinctive temperature inversion during the BÏhem celÈho druhÈho obdobÌ 13.ñ16. pro- reported period, improved after aninversion since, popisovanÈho pro Ëeskou Ë·st »ernÈho disruptiondue to frontpassage on4 December. troj˙helnÌku, proudil do st¯ednÌ Evropy studen˝

100 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Periode ¸ber 8 ∞C. Indieser Periode des ma≥ej prÍdkoúci wiatru i inwersji temperatury Temperaturanstiegeswurdenander Messstelle przy gruncie, w tym okresie dominowa≥y wa- Gˆrlitz drei einzelne SO2-Spitzenbeobachtet, runki niesprzyjajπce dyspersji. die von Tag zu Tag anstiegen. Der hˆchste Wert W dniu 6 lutego temperatura powietrza wurde zur Tageswende vom 7. zum 8. Februar wzros≥a o 4 stopnie i utrzymywa≥a siÍ powyøej mit 125 µg/m3 gemessen. Danach nahmen die 8 stopni przez ca≥y opisywany okres. Po tym SO2-Konzentrationen bis zum Nachmittag des wzroúcie temperatury, na stacji pomiarowej folgenden Tages deutlich ab. Eine vierte, aber w Gˆrlitz wystπpi≥y trzy oddzielne, stopniowo 3 mit 58 µg/m die niedrigste Spitze trat noch rosnπce maksima stÍøeÒ SO2. Najwyøsze z nich, einmal kurz vor dem Ende der Periode auf. wynoszπce 125 µg/m3, wystπpi≥o miÍdzy 7 Eine Hochdruckzone, die sich von Spanien i 8 lutego. Do po≥udnia nastÍpnego dnia stÍ- nach St. Petersburg erstreckte, pr‰gte zwischen øenie znacznie zmala≥o. Czwarte, najniøsze 11. und 13. Februar die Ausbreitungsbedingungen. stÍøenie maksymalne, wynoszπce 85 µg/m3, Der typisch antizyklonale Wettercharakter mit wystπpi≥o tuø przed koÒcem tego okresu. niedrigen Windgeschwindigkeiten und Tempe- Pas wysokiego ciúnienia rozciπgajπcy siÍ od raturinversionen wurde am 13. Februar vor- Hiszpanii do rejonu St. Petersburga kszta≥towa≥ ¸bergehend durch eine schwache Kaltfront etwas warunki dyspersji pomiÍdzy 11 a 13 lutego. abgeschw‰cht. W dniu 13 lutego typowo wyøowa pogoda Die Zeitreihe der SO2-Konzentrationen, ze s≥abym wiatrem i inwersjπ temperatury die ander BergstationZinnwaldbeobachtet zaczÍ≥a wkrÛtce zanikaÊ z powodu niewiel- wurde, zeigt das gleiche Verhaltenwie im vor - kiego zimnego frontu. hergehenden Fall dargelegt wurde. Zwei Kon- Przebiegi czasowe stÍøeÒ SO2 zaobserwo- zentrationsspitzenmitWertenvon119 µg/m 3 wane na gÛrskiej stacji Zinnwald, ukazujπ za- und 159 µg/m3 wurden im Zusammenhang chowanie podobne do przypadku opisanego mit einem Temperaturanstieg beobachtet. F¸r powyøej. Wraz ze wzrostem temperatury za- diese Bergstationist einehohe Variabilit‰t der rejestrowano dwa maksima stÍøeÒ, wynoszπce Messwerte typisch, wenn sie zeitweise im Lee 119 i 159 µg/m3. Wysoka zmiennoúÊ mierzo- bedeutender Quellen liegt. nych stÍøeÒ jest typowa dla tej gÛrskiej stacji Im tschechischenTeil des SchwarzenDreiecks w przypadkach, gdy znajdzije siÍ ona na wurdeninder erstenH‰lfte des Dezembers zawietrznej w stosunku do kilku znaczπcych verschiedene Formen von Konzentrationsver- ürÛde≥ emisji. l‰ufenbeobachtet. Es wurdeneinzelneKon- W czeskiej sieci Czarnego TrÛjkπta zare- zentrationsspitzen gemessen, die aus der N‰he jestrowano nieco inny kszta≥t przebiegu stÍøeÒ des Nullpunktes anstiegen, aber nicht wieder auf w odniesieniu do maksymalnych stÍøeÒ SO2 sein Niveau abfielen. Es muss erw‰hnt werden, wystÍpujπcych w pierwszej po≥owie grudnia. dass w‰hrendder betrachtetenPeriodenan RÛwnieø tu zaobserwowano pojedyncze maksima, beidentschechischenMessstellenzeitweise eine jednak nie narasta≥y one od poziomu stÍøeÒ Konzentrations-Grundbelastung vorhanden war, bliskich wartoúciom zerowym i nie opada≥y do die grˆﬂer ist als die einzelnen Konzentra- poziomu zerowego. Moøna powiedzieÊ, øe na tionsanstiege. czeskich stacjach podczas obydwu raportowa- Am Anfang der ersten Periode, die vom 2. nych okresÛw ogÛlnie przewaøa≥ podwyøszony bis 4. Dezember anhielt, verhinderte ein Hoch- poziom stÍøeÒ z tymczasowymi Ñnadwyøkami druckgebiet (1055 hPa ) mit dem Zentrum ¸ber stÍøeÒì. dem Ural das Eindringen von Fronten nach Na poczπtku pierwszego opisywanego okresu, Mitteleuropa. Das Hochdruckgebiet alterte trwajπcego od 2 do 4 grudnia, obszar wyso- schwach, verlagerte sich westw‰rts und lag kiego ciúnienia 1055 hPa z centrum nad Uralem am Ende der Untersuchungsperiode ˆstlich zablokowa≥ intruzjÍ frontÛw do Europy årod- von Moskau. Die Ausbreitungsbedingungen, kowej. Wyø tenrÛs≥ przemieszczajπc siÍ s≥abo die durch ausgepr‰gte Temperaturinversionen na zachÛd i znalaz≥ siÍ na wschÛd od Moskwy w‰hrend der beobachteten Periode hervorgerufen pod koniec rozpatrywanego okresu. Warunki wurden, verbesserten sich mit der Auflˆsung dyspersji, ktÛre by≥y niekorzystne z powodu der Temperaturinversion nach einer Frontpassage wyraünej inwersji temperatury w opisywanym

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 101 The three-hour SO2 concentration averages vzduch na p¯ednÌ stranÏ tlakovÈ v˝öe 1040 hPa at the mountainstationFl·jepersisted mostly se st¯edem nad AngliÌ. MÌrnÏ zhoröenÈ pod- between50 and150 µg/m 3, with the highest mÌnky rozptylu byly zp˘sobeny v˝skytem ne- peak value of 142 µg/m3. v˝raznÈ inverze teploty. P¯echod slabÈho fron- Over the whole second period 13ñ16 De- t·lnÌho systÈmu p¯es st¯ednÌ Evropu k v˝chodu cember 2001, reported for the Czech part of zlepöil na konci obdobÌ rozptyl zneËiöùujÌcÌch the Black Triangle, the cold air was flowing l·tek. Koncentrace SO2 na monitorovacÌ stanici into Central Europe at the front edge of the Tuöimice setrv·valy mezi 25 a 75 µg/m3 od anticyclone 1040 hPa with its centre over 13. do 15. prosince, se öpiËkovou hodnotou England. Slightly worse dispersion conditions 77 µg/m3, dosaûenou p¯ed rychl˝m poklesem were caused due to the presence of an in- zp˘soben˝m p¯echodem fronty. distinctive temperature inversion. A weak frontal system passage over the Central Europe eastwards improved the pollutants dilution at the end of the period. The SO2 concentration at Tuöimice monitoring station lasted between 25 and 75 µg/m3 from 13 till 15 December with the peak value of 77 µg/m3 just before the quick decrease caused by the front passage.

102 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 am 4. Dezember. Die 3-Stundenmittelwerte der okresie, uleg≥y poprawie po przerwaniu in- SO2-Konzentrationen an der Bergstation Flaje wersji przez przejúcie frontu w dniu 4 grudnia. 3 lagenmeistenszwischen50 und150 µg/m , årednie 3-godzinne stÍøenia SO2 na stacji mit einem Maximum von 142 µg/m3. gÛrskiej Fl·je utrzymywa≥y siÍ najczÍúciej W‰hrendder gesamtenzweitenPeriode, die pomiÍdzy 50 i 150 µg/m3, z najwyøszym im tschechischenTeil des SchwarzenDreiecks maksimum wynoszπcym 142 µg/m3. vom 13. bis 16. Dezember 2001 auftrat, floss Przez ca≥y drugi okres (13 do 16 grudnia am Rand eines Hochdruckgebietes mit dem 2001 roku), omawiany dla czeskiej czÍúci Czar- Zentrum ¸ber England (1040 hPa) Kaltluft nego TrÛjkπta, nad EuropÍ úrodkowπ nap≥y- nach Mitteleuropa ein. Mit dem Auftreten wa≥o zimne powietrze na krawÍdzi frontu wy- einer Temperaturinversion verschlechterten sich sokiego ciúnienia 1040 hPa, z jego centrum die Ausbreitungsbedingungen. Ein schwaches nad Angliπ. Nieco gorsze warunki dyspersji Frontensystem, das sich am Ende der Periode spowodowane by≥y przez obecnoúÊ niewy- ostw‰rts ¸ber Mitteleuropa bewegte, verbesserte raünej inwersji temperatury. Przejúcie s≥abego die Durchmischung der Luft. Die SO2-Kon- uk≥adu frontÛw nad Europπ úrodkowπ w kie- zentrationen an der Messstelle Tuöimice lagen runku wschodnim polepszy≥o rozcieÒczanie vom 13. bis 15. Dezember zwischen25 und zanieczyszczeÒ pod koniec tego okresu. StÍ- 3 3 75 µg/m mit einem Maximum von 77 µg/m . øenie SO2 na stacji monitoringu Tuöimice w dniach od 13 do 15 grudnia wynosi≥o od 25 do 75 µg/m3 z wartoúciπ maksymalnπ 77 µg/m3 tuø przed nag≥ym spadkiem, spowodowanym przejúciem frontu.

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 103

eprtr C] [ Temperature

eprtr C] [ Temperature o o

-6,0

0,0 -2,0 -4,0

4,0 -6,0 2,0

-4,0 6,0

-2,0

0,0

4.12.2001

13.2.2001

m: Zinnwald ñ stacja gÛrska

SO concentration Temperature

ate

D Date

Time

12.2.2001

3.12.2001

Time

malne stÍøenie w okresie zimow

11.2.2001

Maximum concentration in wintertime: Fl·je ñ mountain station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· stanice Fl·je Winterepisode f¸r die Bergstation Fl·je Maksymalne stÍøenie w okresie zimowym: Fl·je ñ stacja gÛrska

Maximum concentration in wintertime: Zinnwald ñ mountain station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· stanice Zinnwald Winterepisode f¸r die Bergstation Zinnwald Maks

2.12.2001

SO concentration Temperature

Figure 29.

Figure 27.

Obr·zek 29.

Obr·zek 27.

100

150

Rysunek 29. Rysunek 27.

100 150 200 2 2

Ocnetain[gm] [µg.m concentration SO

Ocnetain[gm] [µg.m concentration SO Abbildung 29. Abbildung 27. -3 -3

eprtr C] [ Temperature

o eprtr C] [ Temperature o

10,0 9,0 8,0 7,0 6,0

12,0 11,0

-10,0 -5,0 -15,0 0,0 5,0

16.12.2001

SO concentration Temperature

8.2.2001

m: Gˆrlitz ñ stacja nizinna

15.12.2001

Date

Time

Date

7.2.2001

Time

14.12.2001

malne stÍøenie w okresie zimow

SO concentration Temperature

6.2.2001

Maximum concentration in wintertime: Tuöimice ñ lowland station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice Tuöimice v nÌzko poloûenÈ oblasti Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Station Tuöimice Maksymalne stÍøenie w okresie zimowym: Tuöimice ñ stacja nizinna

Maximum concentration in wintertime: Gˆrlitz ñ lowland station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice Gˆrlitz v nÌzko poloûenÈ oblasti Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Station Gˆrlitz Maks

13.12.2001

6 12 18 24 6 12 18 24 6 12 18 24 6 12 18 24

50 75

75 50 25

Figure 26.

Figure 28.

100

2 150 125 100 Ocnetain[gm] [µg.m concentration SO 2

Obr·zek 26. ] [µg.m concentration SO

Obr·zek 28.

-3 Rysunek 26.

Rysunek 28. -3

Abbildung 26.

Abbildung 28.

104 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001

eprtr C] [ Temperature o

1,0

2,0

3,0

-1,0

-2,0

-3,0

-4,0

-5,0

5,0 0,0 4,0

10.1.2001

SO concentration Temperature

ate

Time

9.1.2001

Maximum concentration in wintertime: Czerniawa ñ mountain station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· stanice Czerniawa Winterepisode f¸r die Bergstation Czerniawa Maksymalne stÍøenie w okresie zimowym: Czerniawa ñ stacja gÛrska

8.1.2001

Figure 31.

90 40 70 20 80 60 10

Obr·zek 31.

Rysunek 31.

100

Ocnetain[gm] [µg.m concentration SO Abbildung 31. -3

eprtr C] [ Temperature o

-1,0 5,0 -2,0 4,0 -3,0 3,0 -4,0 2,0 -5,0 1,0

0,0

10.1.2001

SO concentration Temperature

ate

Time

9.1.2001

Maximum concentration in wintertime: JeleniÛw ñ lowland station Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice JeleniÛw v nÌzko poloûenÈ oblasti Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Station JeleniÛw Maksymalne stÍøenie w okresie zimowym: JeleniÛw ñ stacja nizinna

8.1.2001

re 30.

ek 30. ek 30.

ng 30.

u z

3. CHARACTERISTICS OFTHE AMBIENT AIR QUALITY 105 4. INTERLABORATORY EXERCISES 4. MEZILABORATORNÕ ZKOUäKY

Although ambient air monitoring systems and P¯estoûe se monitorovacÌ systÈmy a pro- programmes inthe Czech Republic, Germany gramy v »eskÈ republice, NÏmecku a Polsku and Poland have been different and not directly liöÌ a nejsou srovnatelnÈ, v r·mci SpoleËnÈho comparable, in the Black Triangle Joint Air monitorovacÌho systÈmu »ernÈho troj˙helnÌku Monitoring System (BT JAMS) the measuring (JAMS) jsou v podstatÏ stejnÈ. principles are fundamentally the same. ⁄ËastnÌci projektu uzn·vajÌ nutnost v˝mÏny The need for the exchange of high quality vysoce kvalitnÌch dat a pokl·dajÌ ji za z·klad. data is fundamental and recognised by the Vöichni t¯i partne¯i JAMS zaujÌmajÌ k poûa- participants. All three partners in the JAMS have davk˘m na zajiötÏnÌ kvality monitorovan˝ch the same attitude and demands for assuring the dat o kvalitÏ ovzduöÌ stejn˝ postoj. CÌle pro quality of the monitored air quality data. Data zajiötÏnÌ kvality dat jsou pro cel˝ systÈm JAMS Quality Objectives are the same for the whole stejnÈ. Znamen· to, ûe data by mÏla umoûnit: JAMS, it means, that data should enable: ï porovn·nÌ kvality ovzduöÌ v »ernÈm troj- ï comparisonof air quality inthe Black ˙helnÌku, Triangle, ï stanovenÌ trendu kvality ovzduöÌ v »ernÈm ï detectionof the trendinair quality inthe troj˙helnÌku a v kaûdÈ oblasti, ve kterÈ jsou Black Triangle, as well as in each area where umÌstÏny mÏ¯icÌ stanice, za odpovÌdajÌcÌ stations are located, over a reasonable time ËasovÈ obdobÌ, period, ï hodnocenÌ expozice obyvatelstva, materi·lu ï the assessments of population, materials and a ekosystÈm˘. ecosystems exposure. SouË·stÌ systÈmu zajiötÏnÌ kvality je stan- One part of a quality assurance system is the dardizace operaËnÌch postup˘. NenÌ vöak moûnÈ standardisation of procedures. But there is not pouûÌvat stejnÈ SOP (StandardnÌ operaËnÌ po- the possibility to use the same Standard Opera- stupy) u analyz·tor˘ od t¯Ì r˘zn˝ch dodavatel˘. tional Procedures (SOP) in the three different Vzhledem k tomu, ûe se systÈmy zajiötÏnÌ producers of the applied analysers. Since the kvality tolik liöÌ a Ë·steËnÏ se ¯ÌdÌ n·rodnÌmi QA systems are so different and partly referring normami a p¯edpisy (v NÏmeckuav»eskÈ to national standards and regulations (in Germany republice, viz nÌûe uveden· tabulka), nebylo and in the Czech Republic ñ see the table below), moûnÈ v kr·tkÈ dobÏ stanovit jednotnÈ stan- it has notbeenpossible inthe short runto dardnÌ operaËnÌ postupy pro kalibraci a za- ordainuniqueSOP for calibrationandQA in jiötÏnÌ kvality v r·mci JAMS. V dohlednÈ dobÏ the JAMS. It is expected that very similar QA se oËek·v·, ûe budou zavedeny velmi podobnÈ systems will soon be implemented according systÈmy pro zajiötÏnÌ kvality podle st·vajÌ- to existing and new EU Directives. The cÌch a nov˝ch smÏrnic EU. CÌle pro zajiötÏnÌ objectives for the quality of data shall fulfil kvality dat budou odpovÌdat poûadavk˘m kla- the requirements as stated in the EU Directives den˝m smÏrnicemi EU a dalöÌmi souvisejÌcÌmi and related documents. dokumenty. Other parts of a QA system, such as parti- DalöÌ souË·sti systÈmu zajiötÏnÌ kvality, jako cipationinintercomparisonexercises, ringtests je ˙Ëast na mezilaboratornÌch zkouök·ch, kru- and common control of the network primary hov˝ch testech a spoleËn· kontrola prim·rnÌch standards for air quality measurements, are standard˘ sÌtÏ pro mÏ¯enÌ kvality ovzduöÌ, jsou significant for keeping a high standard for d˘leûitÈ pro udrûenÌ vysokÈho standardu pro- operating the monitoring networks and the vozov·nÌ mÏ¯icÌch sÌtÌ a referenËnÌch a ka- reference-calibration laboratories. libraËnÌch laborato¯Ì.

106 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 4. INTERKALIBRIERAKTIVITƒTEN 4. POR”WNANIA MI DZYLABORATORYJNE

Obwohl die Luft¸berwachungssysteme und Chociaø systemy i programy monitoringu ñ programme in Tschechien, Deutschland und Polen powietrza w Republice Czeskiej, Niemczech unterschiedlich aufgebaut sind und nicht direkt i Polsce by≥y w przesz≥oúci rÛøne i nieporÛw- verglichen werden kˆnnen, sind die Messprinzipien nywalne bezpoúrednio, we wspÛlnym systemie im gemeinsamen Luft¸berwachungssystem des monitoringu powietrza Czarny TrÛjkπt (JAMS) SchwarzenDreiecks (JAMS) im Wesentlichen fundamentalne zasady prowadzenia pomiarÛw die gleichen. F¸r den Austausch von Messer- sπ takie same. gebnissenzwischendeneinzelnenL‰n dernist eine KoniecznoúÊ wymiany danych pomiarowych hohe Datenqualit‰t wesentliche Voraussetzung. wysokiej jakoúci jest kwestiπ podstawowπ, Die drei Partner des gemeinsamen Luft¸ber- uznawanπ przez wszystkich uczestnikÛw JAMS. wachungssystems (JAMS) haben gleiche Stand- Wszyscy trzej uczestnicy JAMS stosujπ to samo punkte und Anforderungen an die Qualit‰ts- podejúcie i wymogi w celu zapewnienia jakoúci sicherung der Messdaten. Demzufolge sind auch danych z monitoringu jakoúci powietrza. Cele die Datenqualit‰tsanforderungen f¸r das JAMS jakoúci danych sπ identyczne w ca≥ym JAMS, insgesamt gleich und die Daten sind zu nutzen f¸r: to znaczy, øe dane majπ umoøliwiaÊ: ï denVergleich der Luftqualit‰t im Schwarzen ï porÛwnanie jakoúci powietrza w rÛønych Dreieck czÍúciach Czarnego TrÛjkπta, ï die Bestimmung von Luftqualit‰tstrends f¸r das ï wykrywanie tendencji jakoúci powietrza Schwarze Dreieck sowie auch f¸r das jeweilige w Czarnym TrÛjkπcie, jak rÛwnieø na kaødym Gebiet, indem die Messstellenliegen obszarze, w ktÛrym zlokalizowane sπ stacje, ï die Bewertung der Wirkung auf die Bevˆl- w rozsπdnym okresie czasu, kerung, auf Materialien und auf ÷kosysteme. ï ocenÍ stopnia naraøenia ludnoúci, mate- EinTeil des Qualit‰tssicherungssystemsist ria≥Ûw i ekosystemÛw. die Standardisierung der Messverfahren. Aber Jednπ z czÍúci systemu zapewnienia jakoúci es ist nicht mˆglich, f¸r die Analysatoren (QA) jest standaryzacja procedur. Nie ma verschiedener Hersteller die gleichen Arbeits- jednak moøliwoúci stosowania tych samych anweisungen (SOP) zu verwenden. Da die standardowych procedur operacyjnych (SOP) Qualit‰tssicherungssysteme so unterschiedlich we wszystkich trzech sieciach, poniewaø uøy- sind und teilweise auf nationale Standards und wane analizatory pochodzπ od trzech rÛønych Vorschriftenzur¸ckgreifen(f¸r Deutschland producentÛw. Systemy QA rÛøniπ siÍ znacznie und Tschechien siehe nachfolgende Tabelle), i czÍúciowo opierajπ siÍ na krajowych normach war es nichtmˆglich inder kurzenZeit die i przepisach prawnych (w Niemczech i Cze- Arbeitsvorschriften f¸r die Kalibrierung und chach ñ patrz tabela poniøej), dlatego nie by≥o Qualit‰tssicherung im gemeinsamen Luft¸ber- moøliwe uzyskanie w krÛtkim czasie odrÍbnej wachungssystem zu vereinheitlichen. Es ist SOP dla kalibracji i QA w JAMS. Oczekuje siÍ vorgesehen, dass ein sehr ‰hnliches Qualit‰ts- wdroøenia wkrÛtce bardzo podobnych syste- sicherungssystem, entsprechend den bestehenden mÛw QA, zgodnych z istniejπcymi i nowymi und neuen EU-Richtlinien eingef¸hrt wird. dyrektywami UE. Die Datenqualit‰tsziele sollten die Forder- Cele jakoúci danych powinny spe≥niaÊ ungen der gegenw‰rtigen EU-Richtlinien und wymogi okreúlone w Dyrektywach UE i po- vergleichbarer Dokumente erf¸llen. Andere wiπzanych z nimi dokumentach. Inne czÍúci Teile des Qualit‰tssicherungssystems wie die systemu QA, takie jak udzia≥ w interkalibracji, Teilnahme an Vergleichsmessungen, Ring- testy cykliczne (ring tests), oraz wspÛlna versuchen und gemeinsame Kontrollen der kontrola podstawowych wzorcÛw sieci do po- Prim‰rstandards f¸r Immissionsmessungen sind miarÛw jakoúci powietrza majπ duøe znaczenie f¸r das ErreicheneineshohenStandardsf¸r den dla wysokiego poziomu dzia≥ania sieci mo- Betrieb des Luft¸berwachungssystems und der nitoringu i laboratoriÛw referencyjno-kali- Referenz-Kalibrierlabore von groﬂer Bedeutung. bracyjnych.

4. INTERLABORATORY EXERCISES 107 Therefore based onthe recommendationof Proto byly na z·kladÏ doporuËenÌ pracovnÌ sku- the Black Triangle Working Group from the piny »ernÈho troj˙helnÌku ve dnech 6.ñ8. 11. 2001 Project ìQuality Assurance Procedures for the provedeny mezilaboratornÌ zkouöky pro plynnÈ Joint Air Monitoring System (JAMS) in the ökodliviny mÏ¯enÈ v JAMS, tj. pro SO2, NO, NO2, Black Triangleî, interlaboratory exercises for CO, benzen a O3 v akreditovanÈ KalibraËnÌ la- gaseous pollutants measured within the JAMS borato¯i imisÌ »HM⁄ Praha. were carried out between6 and8 November 2001, V tabulce 28 jsou uvedeny v˝sledky srov- and namely for SO2, NO, NO2, CO, benzene n·vacÌho mÏ¯enÌ. V polskÈ Ë·sti JAMS se ne- and O3 inthe Accredited CalibrationAir Pollu - mÏ¯Ì benzen a u NO2 byla velk· nestabilita p¯Ì- tionLaboratory inCHMI, Prague. stroje, i dÌky nemoûnosti zkontrolovat ˙Ëinnost Table 28 shows the results of the interlabo- konvertoru vzhledem k chybÏjÌcÌ technice a ratory exercises. Inthe Polish part of JAMS referenËnÌ-kalibraËnÌ laborato¯i. benzene is not measured, and NO2 measure- Z v˝sledk˘ je patrn· dobr· shoda u NO, CO ment showed high apparatus instability as it was a benzenu, relativnÏ dobr· shoda u SO2, ale not possible to check the convertor efficiency neshoda u NO2 aO3 (mezi Saskem a »eskou due to lacking equipment and a reference- republikou), kterÈ pat¯Ì k v˝znamn˝m sledo- calibrationlaboratory. van˝m l·tk·m. The results show good agreement in NO, CO and benzene, and relatively good agree- Bude proto nutnÈ pokraËovat v mezilabo- ment in SO2. On the other hand, there was not ratornÌch zkouök·ch, kterÈ budou zamÏ¯eny agreement in significant monitored pollutants p¯edevöÌm na neshody (NO2 aO3). NO2 and O3 (between Saxony and CR). Z v˝sledk˘ mezilaboratornÌch zkouöek vy- pl˝v· takÈ vhodnost navrûenÈho programu pro It will be therefore necessary to continue zv˝öenÌ kvality dat a pot¯eba d·le pokraËovat interlaboratory exercises which should be v tÈto Ëinnosti. focused mainly at the discrepancies between NO2 and O3. The results of interlaboratory exercises show also the feasibility of the proposed programme for the improvement of air quality data and the requirement to continue this activity.

108 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Deshalb wurdenauf der Grundlageder Zgodnie z wnioskiem wyp≥ywajπcym z pro- Empfehlung der trilateralen Arbeitsgruppe jektu ÑZapewnienie jakoúci dla WspÛlnego ÑAustausch vonImmissionsdatenderLuft - Systemu Monitoringu Powietrza na obszarze belastung im Schwarzen Dreieckì Qualit‰ts- Czarnego TrÛjkπtaì, w dniach6i8listopada sicherungsmaﬂnahmeninFormvonRing - 2001 roku odby≥y siÍ porÛwnania miÍdzylabo- versuchenzur Messungder gasfˆrmigenLuft - ratoryjne dla pomiarÛw zanieczyszczeÒ gazo- schadstoffe (SO2, NO, NO2, CO, Benzol und wych w JAMS, a mianowicie dla SO2, NO, O3) im Rahmendes gemeinsamenLuft¸ber - NO2, CO, benzenu i O3, w akredytowanym wachungssystems (JAMS) vereinbart und vom laboratorium kalibracyjnym zanieczyszczeÒ po- 6. bis 8. November 2001 indem akkreditierten wietrza w CHMI w Pradze. Tabela 28 pokazuje Kalibrierlabor f¸r Luftschadstoffe des CHMI wyniki porÛwnaÒ miÍdzylaboratoryjnych. durchgef¸hrt. W polskiej czÍúci JAMS stÍøenia benzenu Aus der Tabelle 28 sind die Ergebnisse nie sπ mierzone, natomiast pomiary NO2 wyka- dieses Messger‰tevergleichs ersichtlich. Im zujπ wysokπ niestabilnoúÊ aparatury, poniewaø polnischen Teil des JAMS wurde Benzol bisher nie by≥o moøliwe sprawdzenie efektywnoúci nicht gemessen und die NO2-Messungen waren konwertera z powodu braku odpowiedniego durch hohe Ger‰teinstabilit‰ten gekennzeichnet. wyposaøenia i laboratorium referencyjno-ka- Es war im polnischen Teil des JAMS nicht libracyjnego. mˆglich den Wirkungsgrad des Konverters zu Wyniki pokazujπ dobrπ zgodnoúÊ dla NO, pr¸fen, weil es an Ausr¸stung mangelt und ein CO i benzenu oraz stosunkowo dobrπ zgod- Referenz-Kalibrierlabor fehlt. noúÊ dla SO2. Z drugiej strony, nie by≥o Die anderen Ergebnisse zeigen eine gute zgodnoúci w znaczπcych monitorowanych ‹bereinstimmung in Bezug auf NO, CO and zanieczyszczeniach NO2 iO3 (pomiÍdzy Benzol sowie eine relativ gute ‹bereinstimmung Saksoniπ i Republikπ Czeskπ). f¸r SO2. Dagegengibt es Probleme inder Vergleichbarkeit der Datenf¸r Tschechienund Dlatego konieczne bÍdzie kontynuowanie Sachsenf¸r wichtige Luftschadstoffe, wie NO 2 porÛwnaÒ miÍdzylaboratoryjnych, ktÛre sku- und O3. pione powinny byÊ wokÛ≥ rozbieønoúci miÍdzy NO2 iO3. Daraus ergibt sich die Notwendigkeit die Wyniki porÛwnaÒ miÍdzylaboratoryjnych po- Qualit‰tssicherungsmaﬂnahmen fortzusetzen, kazujπ, øe istnieje moøliwoúÊ realizacji zapro- und insbesondere auf die Luftschadstoffe NO2 ponowanego programu zapewniania jakoúci und O3 zu konzentrieren. danych pomiarowych i dzia≥ania te wymagajπ Die Ergebnisse des Ringversuches unter- dalszej kontynuacji. st¸tzendie Durchf¸hrbarkeit des vorgeschlagenen Programms zur Verbesserung der Luftqualit‰ts- daten und die Forderung nach Fortsetzung dieser Aktivit‰ten.

4. INTERLABORATORY EXERCISES 109 National and regional standards N·rodnÌ a region·lnÌ standardy Nationale und regionale Standards Standardy krajowe i regionalne

The Czech Republic ñ Poland ñ South-Western part Germany ñ Saxony Northern Bohemia of the Voivodship Lower Silesia

SO2: VDI 2451 Blatt3 (TCM-Metod) SO2: certified span gas VDI 3490 Blatt9 cylinder-CHMI, Calibration Permeation, for test ISO 6144 lab. Prague NO: from 2000 MSIM Manual Static Injection NO: certified span Gas Method (MSIM) for SO2, cylinder-CHMI, Calibration NO2: VDI 3453 Blatt1 NO, NO2 and CO using lab. Prague Primary national (Saltzman) PRM-NMI NO : certified Convertor standards and VDI 3490 Blatt1 2 O : Standard Reference efficiency, CHMI, Calibration reference Permeation, for test 3 Photometer Lab. Prague methods CO: from 2000 MSIM SRF-NIST No.17 CO: certified span gas O3: VDI 2468 Blatt6 cylinder-CHMI, Calibration UV-Metod,3mUV Calibration lab. ñ KLI of CHMI is accredited under lab. Prague From 2000 ñ Manual Static Injection ISO 45001 O3: certified by SRF- NIST Method (MSIM) is introduced as No.17-CHMI, Calibration lab. reference method for SO2, NO, CO Prague and BTX-VDI 3490 Blatt14 Same as National Reference/mother instruments for SO , NO/NO and CO 2 x The local standards are Regional are tested automatically twice per day secondary standards Not available standards and checked every month in the traceable to PRM reference laboratory against the primary standards The secondary standards are tested The secondary standards daily and certified every month against are tested twice per year ñ Secondary- NPSs. Working standards are also traceable to PRM. working high concentration gases used Working standards are Not available standards with dilution system permeation also high concentration tubes-5-point calibration in laboratory gases used with dilution O3 ñ generator system Transfer, secondary Transfer, secondary standards Transfer standards (cylinders) (cylinders) are tested/certified Not available standards are tested/certified twice every month every year for regions

110 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Table 28. Results from interlaboratory exercises Tabulka 28. V˝sledky mezilaboratornÌch zkouöek Tabelle 28. Ergebnisse des Ringversuches Tabela 28. Wyniki porÛwnaÒ miÍdzylaboratoryjnych

Poland ñ South- The Czech Germany ñ Western part of Republic ñ M% M% M% Compound Saxony the Voivodship Median Master analyser Saxony Poland CR ppb Lower Silesia ppb ppb

SO2 89,0 89,0 84,6 87,5 1,7 1,7 ñ3,1 NO 160,0 162,8 164,8 162,5 ñ1,5 0,2 1,4

NO2 103,0 94,0 98,5 4,6 ñ4,6 CO 6 520,0 6 500,0 6 540,0 6 520,0 0,0 ñ0,3 0,3

O3 76,0 67,2 69,2 70,8 7,3 ñ5,1 ñ2,3 Benzene 7,9 7,4 7,65 3,3 ñ3,3

4. INTERLABORATORY EXERCISES 111 5. SUMMARY AND CONCLUSIONS 5. SHRNUTÕ A Z¡VÃRY

The descriptionof ambientair quality was Popis kvality ovzduöÌ vych·zel z v˝sledk˘ based on the measurement results obtained in mÏ¯enÌ zÌskan˝ch v roce 2001 ze vöech stanic 2001 at all stations of the Black Triangle Joint spoleËnÈho systÈmu sledov·nÌ kvality ovzduöÌ Air Monitoring System and at two Federal a dvou stanic SpolkovÈho ˙¯adu pro ûivotnÌ Environmental Agency stations situated in the prost¯edÌ umÌstÏn˝ch v oblasti »ernÈho troj- Black Triangle region. ˙helnÌka. The air quality was described by means Kvalita ovzduöÌ byla pops·na pomocÌ r˘zn˝ch of various statistical characteristics for the statistick˝ch charakteristik pro oxid si¯iËit˝, oxid compounds sulphur dioxide, nitrogen dioxide, dusiËit˝, PM10, oxid uhelnat˝, ozon, benzen a PM10, carbon monoxide, ozone, benzene, and PAH. Byly pouûity rovnÏû roËnÌ mokrÈ depo- PAHs. Nitrogen and sulphur annual wet de- zice dusÌku a sÌry a koncentrace tÏûk˝ch kov˘ position and heavy metals contained in PM10 obsaûenÈ v PM10. were also used. V˝voj emisÌ Emission trends HlavnÌmi zdroji zneËiötÏnÌ ovzduöÌ v oblasti The mainsources of air pollutioninthe Black »ernÈho troj˙helnÌku jsou elektr·rny, pr˘myslovÈ Triangle region are: power plants, industrial z·vody, obytn· z·stavba (dom·cÌ topeniötÏ) a facilities, residences (domestic heating units) doprava. and transportation. Pokud sledujeme hlavnÌ stacion·rnÌ bodovÈ During the last 13 years (from 1989 till 2001) zdroje, bylo moûno v pr˘bÏhu poslednÌch 13 let a declining tendency of sulphur dioxide (92 %), (od roku 1989 do roku 2001) pozorovat v celÈ nitrogen oxides (78 %) and solid particles (96 %) oblasti »ernÈho troj˙helnÌka klesajÌcÌ tendence emissions could be observed in the whole Black emisÌ oxidu si¯iËitÈho (92 %), oxid˘ dusÌku (78 %) Triangle region as far as major stationary sources a praönÈho aerosolu (96 %). DalöÌm z·vaûnÏj- are concerned. Road traffic is a major additional öÌm zdrojem emisÌ NOx je silniËnÌ doprava. source for NOx emissions.

Air quality monitoring in the Black Sledov·nÌ kvality ovzduöÌ v oblasti »er- Triangle region has shown that: nÈho troj˙helnÌka uk·zalo, ûe: Annual mean concentrations of sulphur RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace oxidu si¯iËi- dioxide, nitrogendioxide,carbonmonoxide tÈho, oxidu dusiËitÈho, oxidu uhelnatÈho a praö- and particulate matter did not exceed limit and nÈho aerosolu nep¯ekroËily limitnÌ a doporu- recommended values defined in the European ËenÈ hodnoty stanovenÈ smÏrnicemi EvropskÈ CommissionDirectives valid in2001. komise platn˝mi v roce 2001. At most monitoring sites 24-hour mean con- Na vÏtöinÏ monitorovacÌch stanic nep¯ekro- centrations of these pollutants did not exceed Ëily 24hodinovÈ pr˘mÏrnÈ koncentrace tÏchto the limit and recommended values defined by zneËiöùujÌcÌch l·tek limitnÌ a doporuËenÈ hod- the EuropeanCommission. noty definovanÈ Evropskou komisÌ. The highest annual mean concentrations of NejvyööÌ roËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace ozonu ozone in the air were registered at the mountain v ovzduöÌ byly zaznamenanÈ na horsk˝ch sta- stations, while the lowest concentrations were nicÌch, zatÌmco nejniûöÌ koncentrace byly po- observed at stations situated at low elevations zorov·ny na stanicÌch umÌstÏn˝ch v niûöÌch and in towns. poloh·ch a ve mÏstech. The limit value of ozone concentration, LimitnÌ hodnota koncentrace ozonu p¯ijat· adopted for the protectionof vegetation,de- pro ochranu vegetace a definovan· smÏrnicÌ

112 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 5. ZUSAMMENFASSUNG 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI UND SCHLUSS FOLGERUNGEN

Die Beschreibung der Luftqualit‰t st¸tzt Opis jakoúci powietrza oparto na wynikach sich auf die Messergebnisse, welche im Jahre pomiarÛw uzyskanych w 2001 roku na wszystkich 2001 andenStationendesGemeinsamenLuft - stacjach wspÛlnego systemu monitoringu po- ¸berwachungssystems des Schwarzen Dreiecks wietrza Czarny TrÛjkπt i na dwÛch stacjach (inkl. zwei Stationen des Umweltbundesamtes) Federalnej Agencji årodowiska, usytuowanych erhobenwurden. w regionie Czarnego TrÛjkπta. F¸r die Charakterisierung der Luftqualit‰t JakoúÊ powietrza zosta≥a scharakteryzowana wurden verschiedene statistische Kenngrˆﬂen za pomocπ rÛønych parametrÛw statystycznych f¸r die Komponenten Schwefeldioxid, Stickstoff- dla zwiπzkÛw: dwutlenku siarki, dwutlenku dioxid, PM10, Kohlenmonoxid, Ozon, Benzol azotu, PM10, tlenku wÍgla, ozonu, benzenu und PAK verwendet. Des weiteren wurden die i WWA. Wykorzystane takøe zosta≥y wartoúci j‰hrlichennassenDepositionenvonStickstoff rocznej depozycji mokrej azotu i siarki oraz und Schwefel und die Schwermetallgehalte des metali ciÍøkich zawartych w pyle PM10. PM10-Staubes ausgewertet. Tendencje emisji Die Entwicklung der Emissionen G≥Ûwnymi ürÛd≥ami zanieczyszczenia po- Die Hauptquellenf¸r die Luftverschmutzung wietrza w regionie Czarnego TrÛjkπta sπ: inder Regiondes SchwarzenDreiecks sind elektrownie, zak≥ady przemys≥owe, obiekty Kraftwerke, Industrieanlagen, Hausbrand und bytowo-komunalne (grzewcze jednostki komu- Verkehr. nalne) i transport. W‰hrend der letzten 13 Jahre (1989 bis 2001) W ciπgu ostatnich 13 lat (od 1989 do 2001) war eine abnehmende Tendenz bei den Emis- moøna by≥o zaobserwowaÊ tendencjÍ spadkowπ sionenvonSchwefeldioxid(92 %) Stickstoff- emisji dwutlenku siarki (92 %), tlenkÛw azotu oxiden(78 %) undStaub (96 %) inder gesamten (78 %) i py≥Ûw (96 %) w ca≥ym regionie Czar- Regiondes SchwarzenDreiecks zu verzeichnen nego TrÛjkπta, w odniesieniu do ürÛde≥ stacjo- (bezogenauf die wichtigstenstation‰ren narnych. Ruch samochodowy jest g≥Ûwnym Quellen). Der Straﬂenverkehr tr‰gt erheblich dodatkowym ürÛd≥em emisji NOx. zu zus‰tzlichenNOx-Emissionenbei.

Die ‹berwachung der Luftqualit‰t in der Monitoring jakoúci powietrza w regionie Region des Schwarzen Dreiecks hat folgende Czarnego TrÛjkπta wykaza≥: Resultate erbracht: årednioroczne stÍøenia dwutlenku siarki, Die Jahresmittelwerte vonSchwefeldioxid, dwutlenku azotu, tlenku wÍgla i py≥u zawieszo- Stickstoffdioxid, Kohlenmonoxid und Partikeln nego nie przekracza≥y granicznych i zalecanych ¸berschritten nicht die f¸r 2001 geltenden Grenz- wartoúci okreúlonych w Dyrektywach Komisji und Richtwerte der Europ‰ischen Kommission. Europejskiej, obowiπzujπcych w 2001 roku. Andenmeisten‹berwachungsstellenwurden Na wiÍkszoúci stacji monitoringu úrednie auch die Grenz- und Richtwerte der EU-Richt- 24-godzinne stÍøenia tych zanieczyszczeÒ nie linien f¸r die Tagesmittelwerte der obengenannten przekracza≥y granicznych i zalecanych wartoúci Schadstoffe nicht ¸berschritten. zdefiniowanych przez KomisjÍ Europejskπ. Die hˆchstenOzon-Jahresmittelwertewurden Najwyøsze úrednie roczne stÍøenia ozonu indenBergstationenbeobachtet;w‰hrenddie w powietrzu zosta≥y zarejestrowane na stacjach niedrigsten Konzentrationenandentiefergelegenen gÛrskich, podczas gdy najniøsze stÍøenia za- StationenundindenSt‰dtengemessenwurden. obserwowano na stacjach usytuowanych na Der Ozon-Grenzwert zum Schutz der Vege- ma≥ych wysokoúciach oraz w miastach. tation, der in der EU-Richtlinie 92/72/EWG als WartoúÊ graniczna stÍøenia ozonu, przyjÍta Tagesmittelwert definiert ist, wurde an allen ze wzglÍdu na ochronÍ roúlin, okreúlona w Dy-

5. SUMMARY AND CONCLUSIONS 113 fined in the Directive 92/72/EEC of the Euro- EvropskÈ komise 92/72/EEC jako 24hodinov· peanCommissionas a 24-hour meanconcen - pr˘mÏrn· koncentrace byla p¯ekroËena na vöech tration, was exceeded at all monitoring sta- monitorovacÌch stanicÌch, p¯iËemû nejvyööÌ tions, the highest frequency was observed in Ëetnost p¯ekroËenÌ byla zaznamen·na na sta- the mountains. nicÌch umÌstÏn˝ch v hor·ch. At three stations (mainly traffic related) of Na t¯ech stanicÌch ze sedmi (p¯ev·ûnÏ do- the seven stations measuring BaP the discussed pravnÌch), kterÈ mÏ¯Ì BaP, byla projedn·van· target value of 1 ng/m3 for a new Daughter cÌlov· hodnota pro novou dce¯inou smÏrnici Directive was exceeded. The annual means 1 ng/m3 p¯ekroËena. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncen- for benzene did not exceed the limit value of trace benzenu nep¯ekroËily limitnÌ hodnotu 10 µg/m3 of the Directive 2000/69/EC (margin 10 µg/m3 stanovenou ve SmÏrnici 2000/69/EC of tolerance + limit value amount in each case (mez tolerance + limitnÌ hodnota dosahujÌ ve 5 µg/m3). In general the benzene concentrations vöech p¯Ìpadech 5 µg/m3). ObecnÏ majÌ kon- of the last years are characterized by a declining centrace benzenu v poslednÌch letech klesajÌcÌ tendency. tendenci. The state of air quality in2001 canbe Stav kvality ovzduöÌ v roce 2001 lze oznaËit characterised as highly diversified. The marked za velmi r˘znorod˝. Existuje z¯ejm· z·vislost dependence on the local conditions such as na mÌstnÌch podmÌnk·ch, jako je velikost emis- source emissionstrength,stationsite location nÌho zdroje, umÌstÏnÌ monitorovacÌ stanice a and specific meteorological situations was konkrÈtnÌ meteorologick· situace. I p¯es obecnÏ obvious. Despite the general improving trend, se zlepöujÌcÌ tendenci existujÌ v jednotliv˝ch specific air pollutionproblems still exist in zemÌch st·le konkrÈtnÌ problÈmy t˝kajÌcÌ se the individual countries. These problems were zneËiötÏnÌ ovzduöÌ. Tyto problÈmy byly zp˘so- caused by local sources, by traffic and, last but beny lok·lnÌmi zdroji, dopravouavneposlednÌ not least, by the transboundary transport of ¯adÏ p¯eshraniËnÌm p¯enosem zneËiöùujÌcÌch pollutants from the large sources influencing l·tek z velk˝ch zdroj˘ ovlivÚujÌcÌch kvalitu the air quality ona regionalscale. ovzduöÌ v region·lnÌm mÏ¯Ìtku. Inthe Black TriangleRegionmaximum Maxim·lnÌ hodnoty ozonu v oblasti »ernÈho values for ozone are decreasing in general but troj˙helnÌka obecnÏ klesajÌ, avöak pr˘mÏrnÈ the meanvalues stay stable or are slightly hodnoty stagnujÌ Ëi majÌ mÌrnÏ rostoucÌ ten- increasing. A similar feature is reported for denci. PodobnÏ je charakterizov·na i situace the whole EU-Region. v celÈm regionu EU. Due to the significant emission reduction Vzhledem k v˝znamnÈmu snÌûenÌ emisÌ a and the decreasing of the SO2 concentrations koncentracÌ SO2 v oblasti »ernÈho troj˙hel- inthe Black TriangleRegionthe occurrenceof nÌku nedoch·zÌ jiû k v˝skytu dlouhodob˝ch long-lasting winter smog situations affecting zimnÌch smogov˝ch epizod, kterÈ by zasa- the large areas were not observed anymore. hovaly velkÈ Ë·sti ˙zemÌ. Byly zaznamen·ny Only single short-time local maximum con- pouze ojedinÏlÈ kr·tkodobÈ maxim·lnÌ kon- centration were observed from time to time. centrace na lok·lnÌ ˙rovni.

Results of air pollution monitoring showed V˝sledky sledov·nÌ zneËiötÏnÌ ovzduöÌ that the emission abatement strategies applied uk·zaly, ûe strategie sniûov·nÌ emisÌ uplat- in the Black Triangle region were and still Úovan· v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku byla are fully effective and are tending to a signi- a je v plnÈm rozsahu ˙Ëinn· a vede k v˝raz- ficant improvement of the air quality in the nÈmu zlepöenÌ kvality ovzduöÌ v tÈto oblasti. BT region. Therefore the air quality in the Kvalita ovzduöÌ v »ernÈm troj˙helnÌku se Black Triangle is reaching a level com- tak p¯ibliûuje ˙rovni kvality ovzduöÌ v Ëlen- parable to the EU member states. sk˝ch st·tech EU.

114 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Messstationen ¸berschritten, besonders h‰ufig rektywie 92/72/EEC Komisji Europejskiej, andenBergstationen. jako úrednie stÍøenie 24-godzinne, by≥a prze- An drei Stationen (meist Verkehrsstationen) kraczana na wszystkich stacjach pomiarowych, vondensechs, andenendieBaP-Konzentra - najwyøsza czÍstoúÊ przekroczeÒ zosta≥a zare- tionen gemessen wurden, wurde der f¸r eine jestrowana w gÛrach. neue Tochterrichtlinie diskutierte Jahres-Ziel- Na trzech stacjach (g≥Ûwnie zwiπzanych wert von1 ng/m 3 ¸berschritten. Die Jahres- z ruchem komunikacyjnym), spoúrÛd siedmiu mittelwerte f¸r Benzol lagen nicht ¸ber den miejsc pomiarowych BaP, wartoúÊ docelowa aktuell geltenden Grenzwert der Tochterricht- 1 ng/m3 dyskutowana pod kπtem nowej dy- linie 2000/69/EG (Toleranzmarge + Grenzwert rektywy ÑcÛrkiì by≥a przekroczona. årednioroczne jeweils 5 µg/m3). Generell nehmen die Benzol- wartoúci benzenu nie przekracza≥y wartoúci konzentrationenindenletztenJahrenab. granicznej 10 µg/m3, okreúlonej w dyrektywie Die Luftqualit‰t im Jahre 2001 ist durch 2000/69/EC (margines tolerancji + wartoúÊ eine hohe r‰umliche Variabilit‰t charakterisiert. graniczna rÛwna siÍ w kaødym przypadku Besonders zu erw‰hnen ist die Abh‰ngigkeit 5 µg/m3). OgÛlnie w ostatnim roku stÍøenia ben- vonlokalenBedingungenwiez.B. der emittierten zenu charakteryzowa≥y siÍ tendencjπ malejπcπ. Menge aus Emissionsquellen, Standort der Sta- Stanjakoúci powietrza w 2001 roku moøe tionsowie die spezifischenmeteorologischen byÊ scharakteryzowany, jako mocno zrÛønico- Bedingungen. Trotz der allgemeinen Verbesserung wany. Oczywista by≥a znaczna zaleønoúÊ od bestehenindeneinzelnenL‰ndernimmernoch warunkÛw lokalnych, takich jak odleg≥oúÊ spezifische Probleme bei der Luftverschmutzung. od ürÛd≥a emisji, lokalizacja stacji i szczegÛlne Diese sind auf lokale Quellen und den Verkehr warunki meteorologiczne. Pomimo ogÛlnej aber nicht zuletzt auch auf grenz¸berschreitende tendencji poprawy, nadal istniejπ specyficzne Transporte der Luftverschmutzung zur¸ck- problemy zanieczyszczenia powietrza w poszcze- zuf¸hren,die vondengroflenQuellenausgehen gÛlnych krajach. Te problemy by≥y spowodo- und die Luftqualit‰t im regionalen Maflstab wane przez ürÛd≥a lokalne, ruch samochodowy beeintr‰chtigen. i na koÒcu ñ chociaø nie jest to najmniej istotne ñ Im SchwarzenDreieck nehmendieMaximal- przez transgraniczny transport zanieczyszczeÒ konzentrationen f¸r Ozon im allgemeinem ab, z duøych ürÛde≥, wp≥ywajπcy na jakoúÊ po- w‰hrend die Mittelwerte gleichbleiben bzw. wietrza w skali regionalnej. leicht ansteigen. Vergleichbares Verhalten wird W regionie Czarnego TrÛjkπta maksymalne f¸r das gesamte EU-Gebiet berichtet. wartoúci stÍøeÒ ozonu sπ ogÛlnie malejπce, ale Infolges der starken Verminderung der úrednie wartoúci sπ stabilne lub nieznacznie SO2-Emissionen und der damit einher gehenden rosnπce. Podobna cecha jest raportowana w ca- Abnahme der SO2-Konzentrationen im Gebiet ≥ym regionie UE. des SchwarzenDreiecks wurdenkeinelang W zwiπzku ze znacznπ redukcjπ emisji andauernden groflr‰umigen Wintersmogepisoden i spadkiem stÍøeÒ dwutlenku siarki w regionie mehr beobachtet. VonZeit zu Zeit tretennur Czarnego TrÛjkπta, wystÍpowanie sytuacji smogu noch kurzzeitige lokale SO2-Maximalkonzentra- zimowego, oddzia≥ywujπcego na duøe obszary, tionen auf. nie by≥o juø rejestrowane. Tylko od czasu do czasu rejestrowano lokalnie pojedyncze, krÛtkotermi- nowe maksymalne stÍøenia dwutlenku siarki.

Die Ergebnisse der Luftschadstoff¸ber- Wyniki monitoringu zanieczyszczenia po- wachung zeigen, dass die Strategien zur wietrza wykaza≥y, øe strategie ograniczenia Senkung der Emissionen in der Region des emisji zanieczyszczeÒ, zastosowane w regionie Schwarzen Dreiecks sehr effizient waren und Czarnego TrÛjkπta, by≥y i nadal sπ w pe≥ni immer noch sind und zu einer erheblichen efektywne i prowadzπ do znacznej poprawy Verbesserung der Luftqualit‰t f¸hren. Die jakoúci powietrza w regionie Czarnego TrÛj- Luftqualit‰t im Schwarzen Dreieck erreicht kπta. Dlatego jakoúÊ powietrza w Czarnym somit ein den EU-Mitgliedsstaaten vergleich- TrÛjkπcie osiπga poziom porÛwnywalny bares Niveau. z krajami cz≥onkowskimi UE.

5. SUMMARY AND CONCLUSIONS 115 6. RECOMMENDATIONS 6. DOPORU»ENÕ PRO DALäÕ PR¡CI FOR FURTHER WORK

1. Further areas of focus will occur as a result 1. DalöÌ oblasti cÌlenÈho z·jmu vyplynou v d˘- of the new and future European Directives sledku nov˝ch a p¯ipravovan˝ch smÏrnic EU affecting air quality monitoring. t˝kajÌcÌch se monitorov·nÌ Ëistoty ovzduöÌ. 2. The adaptation of the monitoring systems 2. ProvÈst zmÏny monitorovacÌch systÈm˘ should be realised according to the existing podle p¯Ìsluön˝ch st·vajÌcÌch a p¯ipravova- and future regulation of EU Directives. n˝ch p¯edpis˘ stanoven˝ch smÏrnicemi EU. 3. It is necessary to develop and continue the 3. Je nezbytnÈ d·le rozvÌjet spoleËn˝ systÈm joint quality assurance/quality control system zajiötÏnÌ a ¯ÌzenÌ kvality SpoleËnÈho systÈmu for the Joint Air Monitoring System ìBlack sledov·nÌ kvality ovzduöÌ v »ernÈm troj- Triangleî. Interlaboratory exercises will ˙helnÌku (JAMS). Budou tedy nad·le prov·- therefore be continued for all gaseous pollu- dÏny mezilaboratornÌ zkouöky pro vöechny tants (SO2,NOx, CO, C6H6 and O3) inthe plynnÈ zneËiöùujÌcÌ l·tky (SO2,NOx, CO, CHMI Calibrationlaboratory onceper year. C6H6 aO3), a to jednou za rok v kalibraËnÌ Nowadays, a Polish calibrationlaboratory laborato¯i »HM⁄. V polskÈ Ë·sti JAMS establishing is in progress. probÌh· z¯ÌzenÌ kalibraËnÌ laborato¯e. 4. Periodical (annual) publication of reports 4. PravidelnÏ (roËnÏ) vyd·vat zpr·vu o kvalitÏ about the air quality inthe Black Triangle ovzduöÌ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v sou- region, according to the terms of the agree- ladu s podmÌnkami dohody podepsanÈ t¯emi ment signed by the three ministers. p¯Ìsluön˝mi ministry. 5. The still existing technical problems regarding 5. P¯etrv·vajÌcÌ technickÈ problÈmy v oblasti the data transmission should be solved by p¯enosu dat by mÏly b˝t ¯eöeny pomocÌ uûöÌ a closer and more efficient cooperation of efektivnÏjöÌ spolupr·ce z˙ËastnÏn˝ch zemÌ. participating states. 6. Rok 2002 je rokem 10. v˝roËÌ zah·jenÌ 6. 2002 is the 10th anniversary of the start up mnohostrannÈ spolupr·ce v r·mci projektu of the multilateral co-operationwithinthe PHARE »ern˝ troj˙helnÌk. Trojstrann· pra- frame of PHARE ìBlack Triangleî Project. covnÌ skupina navrhla uspo¯·dat p¯i tÈto p¯Ì- The trilateral working group suggests to leûitosti semin·¯ nebo konferenci v blÌzkosti hold a special workshop/conference on this spoleËn˝ch hranic. Tento n·vrh podpo¯ili occasion, in a place close to the common minist¯i ûivotnÌho prost¯edÌ z˙ËastnÏn˝ch borders. For this event the working group is zemÌ i Evropsk· komise. supported by their Environmental Ministers and the European Commission.

116 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 6. EMPFEHLUNGEN F‹R DIE WEITERE 6. ZALECENIA DOTYCZCE PRZYSZ£EJ ARBEIT PRACY

1. Weitere Arbeitsschwerpunkte werden sich 1. NastÍpne obszary zainteresowania bÍdπ po- als Folge der neuen und zuk¸nftigen EU- jawiaÊ siÍ jako wynik nowych i przysz≥ych Richtlinien zur Luftqualit‰t ergeben. Dyrektyw, wp≥ywajπcych na monitoring ja- 2. Die Anpassung der ‹berwachungssysteme koúci powietrza. sollte gem‰ﬂ den bestehenden und zuk¸nftigen 2. Adaptacja systemÛw monitoringu powinna Regelungen der EU-Richtlinien erfolgen. byÊ realizowana zgodnie z istniejπcymi 3. Es ist notwendig, das gemeinsame Qualit‰ts- i przysz≥ymi regulacjami prawnymi dy- sicherungs- und -kontrollsystem des JAMS rektyw UE. weiter zu entwickeln und fortzuf¸hren. 3. Koniecznym jest rozwÛj i kontynuacja Ringversuche werden daher f¸r alle gas- wspÛlnego systemu zapewnienia jakoúci/ fˆrmigen Verunreinigungen (SO2,NOx, kontroli jakoúci dla WspÛlnego Systemu CO, C6H6 und O3) einmal pro Jahr im Monitoringu Powietrza ÑCzarny TrÛjkπtì. Kalibrierlabor des CHMU fortgesetzt. Das Dlatego kontynuowane bÍdπ porÛwnania Kalibrierlabor im polnischen Teil des miÍdzylaboratoryjne dla zanieczyszczeÒ Schwarzen Dreiecks sollte, unter anderem gazowych (SO2,NOx, CO, C6H6 iO3) aufbauendauf dentschechischenund w Laboratorium kalibracyjnym CHMI raz deutschenErfahrungensowietechnischer w roku. Obecnie tworzone jest polskie Unterst¸tzung, errichtet werden. laboratorium kalibracyjne. 4. Es sollenweiterhinperiodische (j‰hrlich) 4. Okresowe (coroczne) publikowanie raportÛw Berichte ¸ber die Luftqualit‰t im Schwarzen o jakoúci powietrza w regionie Czarnego Dreieck auf der Grundlage der von den TrÛjkπta, zgodnie z zapisami porozumienia drei Ministern unterzeichneten Vereinbarung podpisanego przez trzech ministrÛw. verˆffentlicht werden. 5. Istniejπce jeszcze problemy techniczne, 5. Die noch bestehenden technischen Probleme zwiπzane z transmisjπ danych, powinny bez¸glich der Daten¸bertragung sollten byÊ rozwiπzane przez úciúlejszπ i bardziej durch engere und effektivere Zusammen- efektywnπ wspÛ≥pracÍ trzech zaintereso- arbeit zwischendenbeteiligtenStaaten wanych paÒstw. gelˆst werden. 6. W roku 2002 przypada 10 rocznica roz- 6. Im Jahre 2002 j‰hrt sich der Beginn der poczÍcia wielostronnej wspÛ≥pracy w ramach multinationalen Zusammenarbeit im Rahmen Projektu PHARE ÑCzarny TrÛjkπtì. Z tej des PHARE Projektes ÑSchwarzes Dreieckì okazji trÛjstronna grupa robocza zapropono- zum zehnten Mal. Die trilaterale Arbeits- wa≥a zorganizowanie specjalnych warszta- gruppe wird dabei durch schl‰gt aus diesem tÛw/konferencji, w miejscu zlokalizowanym Anlass vor einen speziellen Workshop w pobliøu wspÛlnych granic. Grupa robocza odereine Konferenz zu in Grenzn‰he durch- jest w tym zakresie wspierana przez swoich zuf¸hren. Die Arbeitsgruppe die entsprechenden MinistrÛw årodowiska i KomisjÍ Europejskπ. Ministerien und die Europ‰ische Kommission unterst¸tzt.

6. RECOMMENDATIONS FOR FURTHER WORK 117 This report was writtenonthe basis of Tato zpr·va byla zpracov·na na z·kladÏ the agreement between the national Ministries dohody mezi ministerstvy ûivotnÌho prost¯edÌ of the Environment of the Czech Republic, »eskÈ republiky, SpolkovÈ republiky NÏmecko the Federal Republic of Germany and the a PolskÈ republiky o ÑV˝mÏnÏ dat ze sledov·nÌ Republic of Poland on the ìExchange of Air kvality ovzduöÌ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌkaì Monitoring Data in the Black Triangleî dated podepsanÈ 17. z·¯Ì 1996. 17 September 1996.

The trilateral working group formed under T¯Ìstrann· pracovnÌ skupina, kter· pracuje the auspices of the agreement is made up of pod z·ötitou tÈto dohody, je sloûena ze z·stupc˘ representatives of the following institutions: n·sledujÌcÌch institucÌ: ï onthe Czech side: the Czech Hydrome - ï na ËeskÈ stranÏ: »esk˝ hydrometeorologick˝ teorological Institute, Prague and ⁄stÌ nad ˙stav Praha a ⁄stÌ nad Labem, Labem, ï na nÏmeckÈ stranÏ: Sask˝ zemsk˝ ˙¯ad pro ï onthe Germanside: the SaxonState Authority ûivotnÌ prost¯edÌ a geologii, Dr·ûÔany, Spol- for the Environment and Geology, Dresden; kov˝ ˙¯ad pro ûivotnÌ prost¯edÌ, BerlÌn, the Federal Environmental Agency, Berlin, ï na polskÈ stranÏ: Vojvodsk˝ inspektor·t ï onthe Polish side the Voivodship Inspectorate ochrany ûivotnÌho prost¯edÌ, Wroc≥aw a for Environmental Protection, Wroc≥aw and Jelenia GÛra. Jelenia GÛra.

This publicationis the fourth jointtrilateral Tato publikace je Ëtvrtou spoleËnou t¯Ì- report to describe and evaluate the air quality strannou zpr·vou popisujÌcÌ a hodnotÌcÌ kva- inthe Black Triangle. litu ovzduöÌ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku. The report focuses onthe measured values P¯edloûen· zpr·va se zamÏ¯uje na hodnoty for atmospheric pollutants taken from the year ökodlivin v ovzduöÌ namÏ¯enÈ v roce 2001. 2001. Inadditionthe trendof the emissions KromÏ toho popisuje emisnÌ trendy od roku 1989 since 1989 and the development of the ambient a v˝voj kvality ovzduöÌ od roku 1996. air quality since 1996 are described. Zpr·va bude zpracov·v·na a vyd·v·na This report is to be compiled and published v roËnÌm intervalu. onanannualbasis.

118 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Dieser Bericht wurde auf der Grundlage Raport ten zosta≥ opracowany na podstawie der am 17. September 1996 geschlossenen Porozumienia miÍdzy krajowymi Ministrami Vereinbarung zwischen den nationalen Minis- årodowiska Republiki Czeskiej, Republiki terienf¸r Umwelt der TschechischenRepublik, Federalnej Niemiec i Rzeczpospolitej Polski der Bundesrepublik Deutschland und der Pol- w sprawie ÑWymiany danych monitoringu nischenRepublik¸ber denÑAustausch von powietrza w Czarnym TrÛjkπcieì z dnia Immissionsdaten der Luftbelastung im Schwarzen 17 wrzeúnia 1996 roku. Dreieckì erstellt.

Die trilaterale Arbeitsgruppe setzt aus Mit- Powo≥ana w oparciu o powyøsze Poro- arbeitern folgender Institutionen zusammen: zumienie trÛjstronna grupa robocza sk≥ada siÍ ï f¸r die tschechische Seite: das Tschechische z przedstawicieli nastÍpujπcych instytucji: Hydrometeorologische Institut in Prag und ï ze strony czeskiej: Czeski Instytut Hydro- ⁄stÌ nad Labem, meteorologiczny, Praga i ⁄stÌ nad Labem, ï f¸r die deutsche Seite: das S‰chsische ï ze strony niemieckiej: SaksoÒski Urzπd Landesamt f¸r Umwelt und Geologie, Dresden Krajowy årodowiska i Geologii, Drezno, und das Umweltbundesamt, Berlin, Federalna Agencja årodowiska, Berlin, ï f¸r die polnische Seite: die Wojewodschafts- ï ze strony polskiej: WojewÛdzki Inspektorat inspektion f¸r Umweltschutz Wroc≥aw und Ochrony årodowiska, Wroc≥aw i Jelenia GÛra. Jelenia GÛra.

Diese Verˆffentlichung ist der vierte Publikacja ta jest czwartym wspÛlnym trÛj- dritte gemeinsame trilaterale Bericht zur stronnym raportem opisujπcym i oceniajπcym Beschreibung und Bewertung der Luftqualit‰t jakoúÊ powietrza w Czarnym TrÛjkπcie. im SchwarzenDreieck. Raport skupia siÍ na wartoúciach pomiaro- Der Bericht konzentriert sich auf die Mess- wych zanieczyszczeÒ atmosferycznych z 2001 werte f¸r atmosph‰rische Schadstoffe, die im roku. OprÛcz tego opisane sπ tendencje emisji Jahr 2001 gemessen wurden. Dar¸ber hinaus od 1989 roku oraz zmiany jakoúci powietrza wird der Trend der Emissionen seit 1989 und od 1996 roku. die Entwicklung der Luftqualit‰t seit 1996 Taki raport bÍdzie opracowywany i publi- beschrieben. kowany co roku. Der Bericht soll j‰hrlich zusammengestellt und verˆffentlicht werden.

6. RECOMMENDATIONS FOR FURTHER WORK 119 LIST OF FIGURES SEZNAM OBR¡ZKŸ

Figure 1. Joint Air Monitoring System Obr·zek 1. SpoleËn˝ systÈm monitoringu ovzduöÌ inthe Black Triangle v »ernÈm troj˙helnÌku Figure 2. Frequency of the wind direction Obr·zek 2. »etnost smÏru vÏtru v oblasti »ernÈho inthe Black TriangleRegion2001 troj˙helnÌku v roce 2001 Figure 3. Relative emission tendencies in the Black Obr·zek 3. Trendy pomÏrn˝ch emisÌ v oblasti »ernÈho Triangle region (see text for details) troj˙helnÌku v obdobÌ 1989ñ2001 1989ñ2001 (1989 = 100 %) (1989 = 100 %) (podrobnosti jsou uvedeny v textu) Figure 4. Changes of annual mean concentrations Obr·zek 4. ZmÏny roËnÌch pr˘mÏrn˝ch koncentracÌ (1996ñ2001 period) (obdobÌ 1996ñ2001) Figure 5. Changes of 98 percentiles (1996ñ2001 period) Obr·zek 5. ZmÏny 98. percentil˘ (obdobÌ 1996ñ2001)

Figure 6. Number of days 2001 with ozone daily Obr·zek 6. PoËet dnÌ v roce 2001 s dennÌmi pr˘mÏry means exceeding the value for the ozonu p¯ekraËujÌcÌmi hodnoty pro ochranu protectionof vegetation(65 µg/m 3) vegetace (65 µg/m3)

Figure 7. Annual means of lead, chromium, nickel Obr·zek 7. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ obsahy olova, chrÛmu,

and cadmium contents in PM10 niklu a kadmia v PM10

Figure 8. Temporal variationof monthlymeanvalues Obr·zek 8. Pr˘bÏh mÏsÌËnÌch pr˘mÏrn˝ch hodnot for BaP over the 1998ñ2001 period inng/m 3 BaP v obdobÌ 1998ñ2001 v ng/m3

Figure 9. Annual means for 2000 of different Obr·zek 9. RoËnÌ pr˘mÏry r˘zn˝ch PAH namÏ¯enÈ PAH measured at the monitoring sites v roce 2000 na monitorovacÌch stanicÌch inthe Black TriangleRegioninng/m 3 v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v ng/m3

Figure 10. Annual means for 2001 of different PAH Obr·zek 10. RoËnÌ pr˘mÏry r˘zn˝ch PAH namÏ¯enÈ measured at monitoring sites in the Black v roce 2001 na monitorovacÌch stanicÌch TriangleRegioninng/m 3 v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v ng/m3

Figure 11. Monthly mean concentration in µg/m3 Obr·zek 11. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace benzenu of benzene in 2001 v µg/m3 v roce 2001 Figure 12. Annual mean values of sulphur dioxide Obr·zek 12. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty oxidu si¯iËitÈho

(SO2) inthe Black TriangleRegionñ (SO2) v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001 1998ñ2001 Figure 13. Annual mean values of nitrogen dioxide Obr·zek 13. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty oxidu dusiËitÈho

(NO2) inthe Black TriangleRegionñ (NO2) v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001 1998ñ2001 Figure 14. Annual mean values of suspended Obr·zek 14. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty praönÈho

particulate matter PM10 inthe Black aerosolu PM10 v oblasti »ernÈho Triangle Region ñ 1998ñ2001 troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001 Figure 15. Annual mean values of carbon monoxide Obr·zek 15. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty oxidu (CO) inthe Black TriangleRegionñ uhelnatÈho (CO) v oblasti 1998ñ2001 »ernÈho troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001

Figure 16. Annual mean values of ozone (O3) Obr·zek 16. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ hodnoty ozonu (O3) inthe Black TriangleRegionñ 1998ñ2001 v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001 Figure 17. Annual wet deposition in the Black Obr·zek 17. RoËnÌ hodnota mokrÈ depozice v oblasti Triangle Region ñ 2001 »ernÈho troj˙helnÌku ñ 2001

Figure 18. Heavy metal contents in PM10 Obr·zek 18. RoËnÌ pr˘mÏry obsahu tÏûk˝ch as annual means in the Black Triangle kov˘ v PM10 v oblasti »ernÈho Regionñ 2001 troj˙helnÌku ñ 2001

120 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 VERZEICHNIS DER ABBILDUNGEN SPIS RYSUNK”W

Abbildung 1 Das gemeinsame Luft¸berwachungs- Rysunek 1. WspÛlny System Monitoringu Powietrza systems im SchwarzenDreieck (JAMS) w Czarnym TrÛjkπcie Abbildung 2. Windrichtungsverteilung im Schwarzen Rysunek 2. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru w regionie Dreieck 2001 Czarnego TrÛjkπta 2001 Abbildung 3. Relative Emissionsentwicklung Rysunek 3. Tendencje emisji wzglÍdnych w regionie im SchwarzenDreieck (Details s. Text) Czarnego TrÛjkπta (patrz szczegÛ≥y 1989ñ2001 (1989 = 100 %) w tekúcie) 1989ñ2001 (1989 = 100 %)

Abbildung 4. Die Entwicklung der Jahresmittelwerte Rysunek 4. Zmiany stÍøeÒ úredniorocznych 1996 bis 2001 (okres 1996ñ2001) Abbildung 5. Die Entwicklung der 98-Perzentile Rysunek 5. Zmiany 98 percentyli (okres 1996ñ2001) 1996 bis 2001 Abbildung 6. Anzahl der Tage im Jahr 2001 Rysunek 6. Liczba dni w 2001 z wartoúciami mit Tagesmittelwerten, welche úredniodobowymi ozonu przekraczajπcymi denSchwellenwertzum Schutz wartoúÊ dla ochrony roúlin (65 µg/m3) der Vegetation(65 µg/m 3) ¸berschritten Abbildung 7. Jahresmittelwerte der Schwermetall- Rysunek 7. årednie roczne zawartoúci o≥owiu,

gehalte (Blei, Chrom, Nickel und chromu, niklu i kadmu w PM10 Cadmium) im PM10-Staub Abbildung 8. Zeitliche ƒnderungen der Monatsmittel- Rysunek 8. Zmiany czasowe úrednich miesiÍcznych werte am Beispiel BaP f¸r die Jahre wartoúci BaP w okresie 1998ñ2001 w ng/m3 1998ñ2001 inng/m 3 Abbildung 9. Jahresmittelwerte 2000 in ng/m3 Rysunek 9. årednioroczne stÍøenia w roku 2000 f¸r PAK, gemessenanStationen wybranych WWA mierzonych na im Gebiet des SchwarzenDreiecks stacjach monitoringowych w Regionie Czarnego TrÛjkπta w ng/m3 Abbildung 10. Jahresmittelwerte 2001 in ng/m3 f¸r Rysunek 10. årednioroczne stÍøenia w roku 2001 PAK, gemessenanStationenimGebiet rÛønych WWA mierzonych na stacjach des SchwarzenDreiecks monitoringowych w Regionie Czarnego TrÛjkπta w ng/m3 Abbildung 11. Monats- und Jahresmittel der Benzol- Rysunek 11. åredniomiesiÍczne stÍøenia benzenu konzentrationen 2001 [µg/m3] w µg/m3 w 2001 roku Abbildung 12. Schwefeldioxid-Jahresmittelwerte Rysunek 12. årednie roczne wartoúci stÍøeÒ

im SchwarzenDreieck ñ 1998ñ2001 dwutlenku siarki (SO2) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 Abbildung 13. Stickstoffdioxid-Jahresmittelwerte Rysunek 13. årednie roczne wartoúci stÍøeÒ

im SchwarzenDreieck ñ 1998ñ2001 dwutlenku azotu (NO2) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001

Abbildung 14. PM10-Schwebstaub-Jahresmittelwerte Rysunek 14. årednie roczne wartoúci stÍøeÒ py≥u im SchwarzenDreieck ñ 1998ñ2001 zawieszonego PM10 w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 Abbildung 15. Kohlenmonoxid-Jahresmittelwerte Rysunek 15. årednie roczne wartoúci stÍøeÒ tlenku im SchwarzenDreieck ñ 1998ñ2001 wÍgla (CO) w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001

Abbildung 16. Ozon-Jahresmittelwerte im Schwarzen Rysunek 16. årednie roczne wartoúci stÍøeÒ ozonu (O3) Dreieck ñ 1998ñ2001 w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001

Abbildung 17. Jahreswerte der nassen Deposition Rysunek 17. Roczna mokra depozycja w regionie im SchwarzenDreieck ñ 2001 Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 Abbildung 18. Jahresmittelwerte der Schwermetall- Rysunek 18. årednie roczne zawartoúci metali

gehalte im PM10-Staub im Schwarzen ciÍøkich w PM10 w regionie Czarnego Dreieck ñ 2001 TrÛjkπta ñ 2001

LIST OFFIGURES 121 Figure 19. Lead contents in PM10 as annual means Obr·zek 19. RoËnÌ pr˘mÏry obsahu olova v PM10 inthe Black TriangleRegionñ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku ñ 1998ñ2001 1998ñ2001 Figure 20. Summer episode: Tuöimice lowland station Obr·zek 20. LetnÌ epizoda: stanice Tuöimice v nÌzko poloûenÈ oblasti Figure 21. Summer episode: Rudolice mountain Obr·zek 21. LetnÌ epizoda: horsk· stanice Rudolice station Figure 22. Summer episode: Lehm¸hle lowland Obr·zek 22. LetnÌ epizoda: stanice Lehm¸hle v nÌzko station poloûenÈ oblasti Figure 23. Summer episode: Zinnwald mountain Obr·zek 23. LetnÌ epizoda: horsk· stanice Zinnwald station Figure 24. Summer episode: JeleniÛw lowland station Obr·zek 24. LetnÌ epizoda: stanice JeleniÛw v nÌzko poloûenÈ oblasti Figure 25. Summer episode: ånieøne Kot≥y mountain Obr·zek 25. LetnÌ epizoda: horsk· stanice station ånieøne Kot≥y Figure 26. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 26. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice Tuöimice ñ lowland station Tuöimice v nÌzko poloûenÈ oblasti Figure 27. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 27. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· Fl·je ñ mountain station stanice Fl·je Figure 28. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 28. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice Gˆrlitz ñ lowland station Gˆrlitz v nÌzko poloûenÈ oblasti Figure 29. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 29. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· Zinnwald ñ mountain station stanice Zinnwald Figure 30. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 30. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: stanice JeleniÛw ñ lowland station JeleniÛw v nÌzko poloûenÈ oblasti Figure 31. Maximum concentration in wintertime: Obr·zek 31. Maxim·lnÌ zimnÌ koncentrace: horsk· Czerniawa ñ mountain station stanice Czerniawa

122 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Abbildung 19. Jahresmittelwerte der Bleigehalte im Rysunek 19. årednie roczne zawartoúci o≥owiu w PM10 PM10-Staub im SchwarzenDreieck ñ w regionie Czarnego TrÛjkπta ñ 1998ñ2001 1998ñ2001 Abbildung 20. Sommerepisode: tiefer gelegene Station Rysunek 20. Epizod letni: Tuöimice, stacja nizinna Tuöimice Abbildung 21. Sommerepisode: Bergstation Rudolice Rysunek 21. Epizod letni: Rudolice, stacja gÛrska

Abbildung 22. Sommerepisode: tiefer gelegene Station Rysunek 22. Epizod letni: Lehm¸hle, stacja nizinna Lehnm¸hle Abbildung 23. Sommerepisode: Bergstation Zinnwald Rysunek 23. Epizod letni: Zinnwald, stacja gÛrska

Abbildung 24. Sommerepisode: tiefer gelegene Station Rysunek 24. Epizod letni: JeleniÛw, stacja nizinna JeleniÛw Abbildung 25. Sommerepisode: Bergstation ånieøne Rysunek 25. Epizod letni: ånieøne Kot≥y, stacja gÛrska Kot≥y Abbildung 26. Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Rysunek 26. Maksymalne stÍøenie w okresie StationTuöimice zimowym: Tuöimice ñ stacja nizinna Abbildung 27. Winterepisode f¸r die Bergstation Rysunek 27. Maksymalne stÍøenie w okresie Fl·je zimowym: Fl·je ñ stacja gÛrska Abbildung 28. Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Rysunek 28. Maksymalne stÍøenie w okresie StationGˆrlitz zimowym: Gˆrlitz ñ stacja nizinna Abbildung 29. Winterepisode f¸r die Bergstation Rysunek 29. Maksymalne stÍøenie w okresie Zinnwald zimowym: Zinnwald ñ stacja gÛrska Abbildung 30. Winterepisode f¸r die tiefer gelegene Rysunek 30. Maksymalne stÍøenie w okresie StationJeleniÛw zimowym: JeleniÛw ñ stacja nizinna Abbildung 31. Winterepisode f¸r die Bergstation Rysunek 31. Maksymalne stÍøenie w okresie Czerniawa zimowym: Czerniawa ñ stacja gÛrska

LIST OFFIGURES 123 LIST OF TABLES SEZNAM TABULEK

Table 1. The Black Triangle region Tabulka 1. Oblast »ernÈho troj˙helnÌku Table 2. Description of the Black Triangle Joint Air Tabulka 2. Popis spoleËnÈho systÈmu sledov·nÌ Monitoring System kvality ovzduöÌ v »ernÈm troj˙helnÌku

Table 3. Meteorological conditions in the Czech part Tabulka 3. MeteorologickÈ podmÌnky v ËeskÈ Ë·sti of the Black Triangle ñ 2001 »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 4. Frequency of the wind direction and calms Tabulka 4. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v ËeskÈ inthe Czech part of the Black Triangleñ 2001 Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 5. Meteorological conditions in the German part Tabulka 5. MeteorologickÈ podmÌnky v nÏmeckÈ of the Black Triangle ñ 2001 Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 6. Frequency of the wind direction and calms Tabulka 6. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v nÏmeckÈ inthe Germanpart of the Black Triangleñ 2001 Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 7. Meteorological conditions in the Polish part Tabulka 7. MeteorologickÈ podmÌnky v polskÈ Ë·sti of the Black Triangle ñ 2001 »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 8. Frequency of the wind direction and calms Tabulka 8. »etnost smÏru vÏtru a bezvÏt¯Ì v polskÈ inthe Polish part of the Black Triangleñ 2001 Ë·sti »ernÈho troj˙helnÌku v r. 2001

Table 9. Air Quality Standards for the Czech Republic Tabulka 9. Normy kvality ovzduöÌ pro »eskou republiku Table 10. Air quality standards in Saxony Tabulka 10. Normy kvality ovzduöÌ v Sasku Table 11. Limit values of the air pollutants Tabulka 11. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek concentrations within the area of the country zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ na ˙zemÌ st·tu and the period in which they are valid a obdobÌ jejich platnosti Table 12 Limit value of ozone concentration Tabulka 12. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ ozonu withinthe area of the country na ˙zemÌ st·tu Table 13. Limit values of the air pollutants Tabulka 13. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek concentrations in the health-resort zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ v l·zeÚsk˝ch protectionareas andthe period ochrann˝ch zÛn·ch a obdobÌ jejich inwhich they are valid platnosti Table 14. Limit values of the air pollutants Tabulka 14. LimitnÌ hodnoty koncentracÌ l·tek concentrations in the area of National Parks zneËiöùujÌcÌch ovzduöÌ v oblasti and the period in which they are valid N·rodnÌch park˘ a obdobÌ jejich platnosti Table 15. EC Directives Tabulka 15. SmÏrnice EC Table 16. Emissiontrendsinthe Black Triangleregion Tabulka 16. EmisnÌ trendy v oblasti »ernÈho troj˙helnÌka 1989ñ2001 v obdobÌ 1989ñ2001 Table 17. Changes of annual mean concentrations Tabulka 17. ZmÏny roËnÌch pr˘mÏrn˝ch koncentracÌ (1996ñ2001 period) (obdobÌ 1996ñ2001) Table 18. Changes of 98 percentiles (1996ñ2001 period) Tabulka 18. ZmÏny 98. percentilu (obdobÌ 1996ñ2001)

Table 19. Annual mean concentrations 2001 Tabulka 19. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace ñ 2001 Table 20. Values of 98 percentiles Tabulka 20. Hodnoty 98. percentil˘ Table 21. Number of days in2001 with ozonedaily Tabulka 21. PoËet dnÌ v roce 2001 s dennÌmi pr˘mÏry means exceeding the target value ozonu p¯ekraËujÌcÌmi cÌlovou hodnotu for the protectionof vegetation(65 µg/m3) pro ochranu vegetace (65 µg/m3)

124 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 VERZEICHNIS DER TABELLEN SPIS TABEL

Tabelle 1. Das Schwarze Dreieck Tabela 1. RegionCzarnegoTrÛjkπta Tabelle 2. Beschreibung des gemeinsamen Tabela 2. Opis WspÛlnego Systemu Monitoringu Luft¸berwachungssystems des Schwarzen Powietrza Czarny TrÛjkπt Dreiecks Tabelle 3. Die meteorologischen Bedingungen Tabela 3. Warunki meteorologiczne w czeskiej czÍúci im tschechischenTeil des Schwarzen Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 Dreiecks f¸r 2001 Tabelle 4. Windrichtungsverteilung und Anteil Tabela 4. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz w czeskiej der Calmenim tschechischenTeil czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 des SchwarzenDreiecks f¸r 2001 Tabelle 5. Die meteorologischen Bedingungen Tabela 5. Warunki meteorologiczne w niemieckiej im deutschenTeil des Schwarzen czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 Dreiecks f¸r 2001 Tabelle 6. Windrichtungsverteilung und Anteil Tabela 6. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz der Calmenim deutschenTeil w niemieckiej czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 des SchwarzenDreiecks f¸r 2001 Tabelle 7. Die meteorologischen Bedingungen Tabela 7. Warunki meteorologiczne w polskiej czÍúci im polnischen Teil des Schwarzen Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 Dreiecks f¸r 2001 Tabelle 8. Windrichtungsverteilung und Anteil Tabela 8. CzÍstoúci kierunkÛw wiatru i cisz w polskiej der Calmenim polnischenTeil czÍúci Czarnego TrÛjkπta ñ 2001 des SchwarzenDreiecks f¸r 2001 Tabelle 9. Luftqualit‰tsstandards f¸r die Tschechische Tabela 9. Normy jakoúci powietrza dla Republiki Republik Czeskiej Tabelle 10. Luftqualit‰tsstandards in Deutschland Tabela 10. Normy jakoúci powietrza w Saksonii Tabelle 11. Grenzwerte der Luftschadstoffe Tabela 11. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji (landesweit) und deren Zeitbez¸ge zanieczyszczajπcych w powietrzu na obszarze kraju oraz czas ich obowiπzywania Tabelle 12. Ozon-Grenzwerte (landesweit) Tabela 12. Dopuszczalna wartoúÊ stÍøenia ozonu w powietrzu dla obszaru kraju Tabelle 13. Grenzwerte der Luftschadstoffe Tabela 13. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji (g¸ltig f¸r Kurgebiete) und deren zanieczyszczajπcych w powietrzu na Zeitbez¸ge obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz czas ich obowiπzywania Tabelle 14. Grenzwerte der Luftschadstoffe Tabela 14. Dopuszczalne wartoúci stÍøeÒ substancji (g¸ltig f¸r Nationalparks) und deren zanieczyszczajπcych w powietrzu na Zeitbez¸ge obszarach parkÛw narodowych Tabelle 15. EU-Richtlinien Tabela 15. Dyrektywy UE Tabelle 16. Entwicklung der Emissionen im Schwarzen Tabela 16. Tendencje emisji w regionie Czarnego Dreieck 1989 bis 2001 TrÛjkπta 1989ñ2001 Tabelle 17. Die Entwicklung der Jahresmittelwerte Tabela 17. Zmiany stÍøeÒ úredniorocznych (1996 bis 2001) (okres 1996ñ2001) Tabelle 18. Die Entwicklung der 98-Perzentile Tabela 18. Zmiany 98 percentyli (okres 1996ñ2001) 1996 bis 2001 Tabelle 19. Jahresmittelwerte 2001 Tabela 19. årednie roczne stÍøenia 2001 Tabelle 20. 98-Perzentile Tabela 20. Wartoúci 98 percentyli Tabelle 21. Anzahl der Tage im Jahr 2001 Tabela 21. Liczba dni w 2001 roku z wartoúciami mit Tagesmittelwerten, welche úredniodobowymi ozonu przekraczajπcymi denSchwellenwertzum Schutz wartoúÊ docelowπ dla ochrony roúlin der Vegetation(65 µg/m 3) ¸berschritten (65 µg/m3)

LIST OFTABLES 125 Table 22. Annual means of heavy metal contents in PM10 Tabulka 22. RoËnÌ pr˘mÏry obsah˘ tÏûk˝ch kov˘ v PM10

Table 23. Annual wet deposition 2001 Tabulka 23. RoËnÌ mokr· depozice 2001 Table 24. InformationonPAHmeasurements Tabulka 24. Informace o mÏ¯enÌ PAH v oblasti inthe Black TriangleRegion »ernÈho troj˙helnÌku Table 25. Monthly mean concentrations of BaP Tabulka 25. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace BaP inaerosols for the years 1999 and2001 v aerosolu v letech 1999 a 2001 inng/m 3 v ng/m3 Table 26. Annual means concentration values Tabulka 26. RoËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace r˘zn˝ch of different PAH measured in 1998ñ2001 PAH mÏ¯enÈ v letech 1998 aû 2001 inthe Black TriangleRegioninng/m 3 v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku v ng/m3 Table 27. Monthly mean concentration of benzene Tabulka 27. MÏsÌËnÌ pr˘mÏrnÈ koncentrace benzenu measured inthe Black TriangleRegion namÏ¯enÈ v oblasti »ernÈho troj˙helnÌku inµg/m 3 v µg/m3 Table 28. Results from interlaboratory exercises Tabulka 28. V˝sledky mezilaboratornÌch zkouöek

126 COMMON REPORT ON AIR QUALITY IN THE BLACK TRIANGLE REGION 2001 Tabelle 22. Jahresmittelwerte der Schwermetallgehalte Tabela 22. årednie roczne zawartoúci metali ciÍøkich

im PM10-Staub wPM10 Tabelle 23. J‰hrliche nasse Depositionen 2001 Tabela 23. Roczna mokra depozycja 2001 Tabelle 24. Informationen zu PAK-Messungen Tabela 24. Informacja o pomiarach WWA w regionie im Gebiet des SchwarzenDreiecks Czarnego TrÛjkπta Tabelle 25. BaP-Monatsmittelwerte f¸r die Jahre Tabela 25. årednie miesiÍczne wartoúci stÍøeÒ BaP 1999ñ2001 inng/m 3 w aerozolach w latach 1999, 2000 i 2001 w ng/m3 Tabelle 26. Jahresmittelwerte 1999 bis 2001 Tabela 26. årednioroczne wartoúci stÍøeÒ rÛønych verschiedener PAK im Schwarzen Dreieck WWA mierzonych w latach 1999ñ2001 inng/m 3 w Regionie Czarnego TrÛjkπta w ng/m3 Tabelle 27. Monats- und Jahresmittel der Benzol- Tabela 27. åredniomiesiÍczne i úrednioroczne stÍøenia konzentrationen im Schwarzen Dreieck benzenu mierzonego w regionie Czarnego inµg/m 3 TrÛjkπta w µg/m3 Tabelle 28. Ergebnisse des Ringversuches Tabela 28. Wyniki porÛwnaÒ miÍdzylaboratoryjnych

LIST OFTABLES 127