Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Łubowo Na Lata 2019-2022 Z Perspektywą Do 2026 Roku

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŁUBOWO NA LATA 2019-2022 Z PERSPEKTYWĄ DO 2026 ROKU

Łubowo 2019

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Informacje zamieszczone w niniejszym opracowaniu zostały udostępnione przez :  Urząd Gminy Łubowo,  Zarząd Dróg Powiatowych w Poznaniu ,  Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Poznaniu ,  Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Gnieźnie ,  Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego ,  Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ,  Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ,  Wielkopolska Izba Rolnicza ,  Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oddział w Poznaniu ,  Główny Urząd Statystyczny .

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Spis treści: 1. Wstęp ...... 9 1.1. Cel i podstawa prawna opracowania ...... 9 1.2. Metodologia opracowania i zawartość dokumentu ...... 9 2. Streszczenie ...... 10 3. Uwarunkowania prawne, spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi ...... 12 4. Ogólna charakterystyka Gminy Łubowo ...... 20 4.1. Położenie geograficzne i administracyjne ...... 20 4.2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze ...... 22 4.3. Mieszkalnictwo ...... 23 4.4. Gospodarka ...... 24 4.4.1. Rolnictwo...... 24 4.4.2. Przemysł ...... 25 4.5. Rynek pracy ...... 28 4.6. Rzeźba terenu ...... 28 4.7. Walory kulturowo- turystyczne ...... 29 5. Ocena stanu środowiska- obszary interwencji ...... 30 5.1. Ochrona klimatu i jakość powietrza ...... 30 5.1.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 30 5.1.2. Opis stanu obecnego ...... 32 5.1.2.1. Klimat na obszarze Gminy Łubowo ...... 32 5.1.2.2. Jakość powietrza na obszarze Gminy Łubowo ...... 33 5.1.2.3. Emisja z emitorów liniowych ...... 36 5.1.2.4. Emisja powierzchniowa ...... 39 5.1.2.5. Warunki wykorzystania OZE...... 46 5.1.3. Analiza SWOT...... 51 5.1.4. Tendencje zmian ...... 51 5.1.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 54 5.1.5.1. Adaptacja do zmian klimatu...... 54 5.1.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska...... 55 5.1.5.3. Działania edukacyjne ...... 55 5.1.5.4. Monitoring środowiska ...... 55 5.2. Zagrożenia hałasem ...... 56 5.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 56 5.2.2. Opis stanu obecnego ...... 57 5.2.2.1. Hałas przemysłowy ...... 57 5.2.2.2. Hałas drogowy ...... 57 5.2.2.3. Hałas kolejowy i lotniczy ...... 61 5.2.3. Analiza SWOT...... 63 5.2.4. Tendencje zmian ...... 63 5.2.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 64 5.2.5.1. Adaptacja do zmian klimatu...... 64 5.2.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska...... 64 5.2.5.3. Działania edukacyjne ...... 64 5.2.5.4. Monitoring środowiska ...... 64 5.3. Pola elektromagnetyczne ...... 65 5.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 65 5.3.2. Opis stanu obecnego ...... 65 5.3.3. Analiza SWOT...... 66 5.3.4. Tendencje zmian ...... 67 5.3.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 67 5.3.5.1. Adaptacja do zmian klimatu...... 67 5.3.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska...... 67 5.3.5.3. Działania edukacyjne ...... 67 3

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.3.5.4. Monitoring środowiska ...... 67 5.4. Gospodarowanie wodami ...... 68 5.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 68 5.4.2. Opis stanu obecnego ...... 68 5.4.2.1. Wody powierzchniowe ...... 68 5.4.2.2. Wody podziemne ...... 70 5.4.2.3. Monitoring jakości wód powierzchniowych ...... 76 5.4.2.4. Monitoring wód podziemnych ...... 79 5.4.2.5. Ochrona przed powodzią oraz skutkami suszy ...... 82 5.4.3. Analiza SWOT...... 83 5.5. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 83 5.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 83 5.5.2. Opis stanu obecnego ...... 84 5.5.2.1. Zaopatrzenie w wodę ...... 84 5.5.2.2. Odbiór ścieków ...... 86 5.5.3. Analiza SWOT...... 87 5.5.4.Tendencje zmian w zakresie gospodarowania wodami i gospodarki wodno- ściekowej...... 88 5.5.5. Zagadnienia horyzontalne w zakresie gospodarowania wodami i gospodarki wodno- ściekowej ...... 90 5.5.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 90 5.5.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 90 5.5.5.3. Działania edukacyjne ...... 90 5.5.5.4. Monitoring Środowiska ...... 90 5.6. Zasoby geologiczne ...... 91 5.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 91 5.6.2. Opis stanu obecnego ...... 91 5.6.2.1. Surowce naturalne ...... 91 5.6.2.2.Zagrożenia geologiczne ...... 94 5.6.3. Analiza SWOT...... 94 5.6.4. Tendencje zmian ...... 94 5.6.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 95 5.6.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 95 5.6.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 95 5.6.5.3. Działania edukacyjne ...... 95 5.6.5.4. Monitoring środowiska ...... 95 5.7. Gleby ...... 95 5.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 95 5.7.2. Opis stanu obecnego ...... 96 5.7.2.1. Badania gleb ...... 97 5.7.3. Analiza SWOT...... 99 5.7.4. Tendencje zmian ...... 100 5.7.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 100 5.7.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 100 5.7.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 100 5.7.5.3. Działania edukacyjne ...... 100 5.7.5.4. Monitoring środowiska ...... 100 5.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 101 5.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 101 5.8.2. Opis stanu obecnego ...... 102 5.8.2.1. Zasady gospodarowania odpadami na terenie Gminy ...... 104 5.8.2.2. Ilości zebranych odpadów ...... 105 5.8.2.3. Azbest ...... 107 5.8.3. Analiza SWOT...... 108 5.8.4. Tendencje zmian ...... 108

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.8.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 109 5.8.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 109 5.8.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 109 5.8.5.3. Działania edukacyjne ...... 109 5.8.5.4. Monitoring środowiska ...... 109 5.9. Zasoby przyrodnicze, w tym także leśne ...... 110 5.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ...... 110 5.9.2. Opis stanu obecnego ...... 111 5.9.2.1. Formy ochrony przyrody ...... 112 5.9.2.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ...... 117 5.9.3. Analiza SWOT...... 118 5.9.4. Tendencje zmian ...... 118 5.9.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 118 5.9.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 118 5.10. Zagrożenie poważnymi awariami...... 120 5.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ ...... 120 5.10.2. Opis stanu obecnego ...... 120 5.10.3. Analiza SWOT ...... 122 5.10.4. Tendencje zmian ...... 122 5.10.5. Zagadnienia horyzontalne ...... 123 5.10.5.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 123 5.10.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 123 5.10.5.3. Działania edukacyjne ...... 123 5.10.5.4. Monitoring środowiska ...... 123 6. Cele Programu Ochrony Środowiska i ich finansowania ...... 124 7. System realizacji Programu Ochrony Środowiska ...... 145

SPIS TABEL TABELA 1- ZESTAWIENIE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH WPISUJĄCYCH SIĘ W CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŁUBOWO NA LATA 2019-2022 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2026 12 TABELA 2. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 2014– 2017 ...... 22 TABELA 3. MIGRACJE LUDNOŚCI NA POBYT STAŁY NOTOWANE W LATACH 20014– 2017 ...... 23 TABELA 4. SKŁAD POWIERZCHNI GMINY ŁUBOWO(STAN NA DZIEŃ 31.XII.2017 R.) ...... 24 TABELA 5. WYNIKI POMIARÓW PYŁU PM10 ZA LATA 2014–2017 ...... 35 TABELA 6. ŚREDNIO DOBOWY RUCH NA DROGACH KRAJOWYCH I WOJEWÓDZKICH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 38 TABELA 7. ŁĄCZNE ZUŻYCIE Z POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 ...... 42 TABELA 8. ŚREDNIE ZUŻYCIE NOŚNIKA ENERGII DLA JEDNEGO GOSPODARSTWA DOMOWEGO W CIĄGU ROKU ...... 43 TABELA 9. ŁĄCZNE ZUŻYCIE ENERGII Z POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 ... 44 TABELA 10. ŁĄCZNE ZUŻYCIE ENERGII Z POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 . 44 TABELA 11. ŁĄCZNE ZUŻYCIE ENERGII Z POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 . 45 TABELA 12. PORÓWNANIE EMISJI ZE ŹRÓDEŁ POWIERZCHNIOWYCH W ROKU BAZOWYM I PROGNOZY W PRZYPADKU ZASTOSOWANIA WSZYSTKICH DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH ...... 52 TABELA 13. PORÓWNANIE EMISJI ZE ŹRÓDEŁ LINIOWYCH W ROKU 2015 I PROGNOZY W PRZYPADKU ZASTOSOWANIA DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH ...... 52 TABELA 14. POWIERZCHNIA TERENU I LICZBA MIESZKAŃCÓW EKSPONOWANYCH NA HAŁAS KOLEJOWY W OTOCZENIU LINII NR 353 W POWIECIE GNIEŹNIEŃSKIM CHARAKTERYZOWANA WSKAŹNIKAMI LDWN I LN...... 62 TABELA 15. DANE MORFOMETRYCZNE JEZIOR POŁOŻONYCH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 70 TABELA 16. CHARAKTERYSTYKA GZWP NR 144 ...... 74 TABELA 17. STACJE UZDATNIANIA WODY NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 85 TABELA 18. SIEĆ WODOCIĄGOWA GMINY ŁUBOWO NA PRZESTRZENI LAT 2014-2017 ...... 85 TABELA 19. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 86 TABELA 20. SIEĆ KANALIZACYJNA NA TERENIE GMINY ŁUBOWO NA PRZESTRZENI LAT 2014-2017 ... 87 TABELA 21. OCENA RYZYKA OSIĄGNIĘCIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH DLA JCW UJĘTYCH W PLANIE GOSPODAROWANIA WODAMI NA OBSZARZE DORZECZA ODRY...... 89 TABELA 22. WYKAZ ZŁÓŻ PIASKÓW I ŻWIRÓW NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 92 5

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

TABELA 23. UDZIELONE KONCESJE NA WYDOBYCIE KOPALIN NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 93 TABELA 24. CHARAKTERYSTYKA PUNKTÓW POMIAROWO-KONTROLNYCH NA TERENIE POWIATU GNIEŹNIEŃSKIEGO ...... 97 TABELA 25. ILOŚCI ZEBRANYCH ODPADÓW Z TERENU GMINY ŁUBOWO ...... 106 TABELA 26. WYKAZ POMNIKÓW PRZYRODY GMINY ŁUBOWO ...... 115 TABELA 27. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 124 TABELA 28. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ... 126 TABELA 29. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 127 TABELA 30. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY PRZED HAŁASEM ..... 128 TABELA 31. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 128 TABELA 32. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 129 TABELA 33. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 130 TABELA 34. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE PÓŁ ELEKTROMAGNETYCZNYCH .. 130 TABELA 35. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE PÓŁ ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 130 TABELA 36. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI 131 TABELA 37. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 132 TABELA 38. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 132 TABELA 39. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO- ŚCIEKOWEJ ...... 133 TABELA 40. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 134 TABELA 41. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO- ŚCIEKOWEJ ...... 134 TABELA 42. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 135 TABELA 43. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 135 TABELA 44. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 135 TABELA 45. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 136 TABELA 46. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 137 TABELA 47. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 138 TABELA 48. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI .... 139 TABELA 49. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 139 TABELA 50. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAKŻE LEŚNYCH ...... 140 TABELA 51. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAKŻE LEŚNYCH ...... 141 TABELA 52. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAKŻE LEŚNYCH ...... 142 TABELA 53. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 143 TABELA 54. HARMONOGRAM ZADAŃ WŁASNYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 143 TABELA 55. HARMONOGRAM ZADAŃ MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 144 TABELA 56. DZIAŁANIA W RAMACH ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 146

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1. POŁOŻENIE GMINY ŁUBOWO NA TLE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO I POWIATU GNIEŹNIEŃSKIEGO ...... 21 RYSUNEK 2. LOKALIZACJA MIEJSCOWOŚCI NA TLE GMINY ŁUBOWO ...... 21 RYSUNEK 3. ZMIANY LICZBY LUDNOŚCI W GMINIE ŁUBOWO W LATACH 2002 – 2017 ...... 22 RYSUNEK 4. UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUNTÓW W OGÓLNEJ POWIERZCHNI GMINY ŁUBOWO W 6

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

2017 ROKU ...... 24 RYSUNEK 5. UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH KLAS BONITACYJNYCH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO W ROKU 2018 ...... 25 RYSUNEK 6. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W LATACH 2014- 2017 ...... 26 RYSUNEK 7. MAPA MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO TERENÓW DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ I PRODUKCYJNEJ- WĘZEŁ FAŁKOWO ...... 27 RYSUNEK 8. SZACUNKOWA STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO W GMINIE ŁUBOWO NA PRZESTRZENI LAT 2014-2017 NA TLE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO ORAZ CAŁEGO KRAJU .. 28 RYSUNEK 9. SZLAK ŚW. JAKUBA ...... 29 RYSUNEK 10. WIATRAKI W MORACZEWIE ...... 30 RYSUNEK 11. REGIONY KLIMATYCZNE ...... 32 RYSUNEK 12. WYNIKI OCENY JAKOŚCI POWIETRZA W ROKU 2017 POD KĄTEM OCHRONY ZDROWIA LUDZI ...... 35 RYSUNEK 13. WYNIKI OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA ROK 2017 POD KĄTEM OCHRONY ROŚLIN ..... 36 RYSUNEK 14. ROZMIESZCZENIE DRÓG NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 38 RYSUNEK 15. UDZIAŁ POJAZDÓW NA DROGACH KRAJOWYCH I WOJEWÓDZKICH PRZEJEŻDŻAJĄCYCH PRZEZ TEREN GMINY ŁUBOWO ...... 39 RYSUNEK 16. ŁĄCZNE ZUŻYCIE POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW ENERGII WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 W BUDYNKACH MIESZKALNYCH [MWH] ...... 42 RYSUNEK 17. STOPIEŃ TERMOMODERNIZACJI BUDYNKÓW NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 42 RYSUNEK 18. MAPA OBRAZUJĄCA EMISJĘ CO2 W POSZCZEGÓLNYCH MIEJSCOWOŚCIACH GMINY ŁUBOWO Z SEKTORA MIESZKALNICTWA ...... 43 RYSUNEK 19. ZUŻYCIE ENERGII I PRODUKCJA CO2 PRZEZ POSZCZEGÓLNE NOŚNIKI ...... 44 RYSUNEK 20. ZUŻYCIE ENERGII I PRODUKCJA CO2 PRZEZ POSZCZEGÓLNE NOŚNIKI ...... 45 RYSUNEK 21. ŁĄCZNIE ZUŻYCIE POSZCZEGÓLNYCH NOŚNIKÓW ENERGII WRAZ Z PRODUKCJĄ CO2 W BUDYNKACH GMINNYCH ...... 46 RYSUNEK 22. ŚREDNIE ROCZNE SUMY USŁONECZNIENIA ...... 47 RYSUNEK 23. ENERGIA WIATRU W KWH/(M2/ROK) NA WYSOKOŚCI 10 I 30 M N.P.M...... 49 RYSUNEK 24. MAPA ROZKŁADU GĘSTOŚCI ZIEMSKIEGO STRUMIENIA CIEPLNEGO NA OBSZARZE POLSKI ...... 50 RYSUNEK 25. PRZEWIDYWANA LICZBA DNI Z PRZEKROCZENIEM PYŁU PM10 NA OBSZARZE STREFY WIELKOPOLSKIEJ W ROKU ...... 53 RYSUNEK 26. PRZEWIDYWANE STĘŻENIE ŚREDNIOROCZNE PYŁU PM2,5 ORAZ BENZO(A)PIRENUORAZ NA OBSZARZE STREFY WIELKOPOLSKIEJ W ROKU 2022 ...... 53 RYSUNEK 27. LOKALIZACJA ANALIZOWANYCH ODCINKÓW DRÓG KRAJOWYCH NA TERENIE POWIATU GNIEŹNIEŃSKIEGO ...... 59 RYSUNEK 28. WZROST POZIOMU HAŁASU W WYNIKU PROCENTOWEGO WZROSTU NATĘŻENIA RUCHU ...... 59 RYSUNEK 29. LOKALIZACJA ANALIZOWANYCH LINII KOLEJOWYCH WRAZ Z LOKALIZACJĄ PUNKTÓW POMIARÓW HAŁASU KOLEJOWEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO ...... 62 RYSUNEK 30. MAPY JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO, PO LEWEJ WRZEŚNICA, PO PRAWEJ MAŁA WEŁNA DO WYPŁYWU Z JEZ. GORZUCHOWSKIEGO ...... 69 RYSUNEK 31. MAPA JEDNOLITEJ CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO, GŁÓWNA DO ZLEWNI ZB. KOWALSKIEGO ...... 69 RYSUNEK 32. MAPA JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD PODZIEMNYCH ZWERYFIKOWANYCH W 2008 ROKU (172) ...... 71 RYSUNEK 33. MAPA OBSZARU GMINY ŁUBOWO NA TLE JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD REGIONU WODNEGO WARTY ...... 71 RYSUNEK 34. MAPA Z LOKALIZACJĄ JCWPD NR 42 ...... 72 RYSUNEK 35. MAPA Z LOKALIZACJĄ JCWPD NR 60 ...... 73 RYSUNEK 36. MAPA Z LOKALIZACJĄ JCWPD NR 61 ...... 73 RYSUNEK 37. LOKALIZACJA GZWP NR 144, DOLINA KOPALNA WIELKOPOLSKA ...... 74 RYSUNEK 38. STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY JCWP PŁYNĄCYCH W 2017 R...... 77 RYSUNEK 39. STAN CHEMICZNY JCWP PŁYNĄCYCH W 2017 R...... 78 RYSUNEK 40. WYNIKI MONITORINGU JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W ROKU 2017/WG BADAN PIG . 80 RYSUNEK 41. BADANIA WÓD PODZIEMNYCH NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA ZANIECZYSZCZENIA POCHODZENIA ROLNICZEGO OSN...... 81 RYSUNEK 42. OBSZARY W GMINIE ŁUBOWO NARAŻONE NA NIEBEZPIECZEŃSTWO POWODZI ...... 82 RYSUNEK 43. LUDNOŚĆ KORZYSTAJĄCA Z SIECI WODOCIĄGOWEJ I KANALIZACYJNEJ NA PRZESTRZENI LAT 2014-2017 ...... 87 RYSUNEK 44. LOKALIZACJA ZŁÓŻ KOPALIN NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 93 7

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

RYSUNEK 45. UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH KOMPLEKSÓW GLEBOWYCH W GMINIE ŁUBOWO ...... 96 RYSUNEK 46. UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH KLAS BONITACYJNYCH W GRUNTACH GMINY ŁUBOWO 96 RYSUNEK 47. ROZMIESZCZENIE PUNKTÓW POMIAROWO-KONTROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM ...... 98 RYSUNEK 48. LOKALIZACJA GMINY ŁUBOWO NA TLE VII REGIONU GOSPODARKI ODPADAMI ...... 102 RYSUNEK 49. OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 111 RYSUNEK 50. OBSZAR LEDNICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO ...... 112 RYSUNEK 51. DĄB SZYPUŁKOWY ...... 114 RYSUNEK 52. WIĄZ SZYPUŁKOWY ...... 114 RYSUNEK 53. SOSNY ZWYCZAJNE ...... 114 RYSUNEK 54. GRĄDY W CZERNIEJEWIE ...... 116 RYSUNEK 55. LOKALIZACJA OBSZARÓW LEŚNYCH NA TERENIE GMINY ŁUBOWO ...... 117

Wykaz skrótów Analiza SWOT – nazwa analizy jest akronimem słów z języka angielskiego: Strenght (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia) BaP – benzo(a)piren b.d. – brak danych c.o.- centralne ogrzewanie c.w.u.- ciepła woda użytkowa GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GDOŚ – Generalna Dyrekcja Ochrony środowiska GUS – Główny Urząd Statystyczny GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych JCW – jednolite części wód JCWPd – jednolite części wód podziemnych PSP –Państwowa Straż Pożarna mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nd – nie dotyczy NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OSN – obszary szczególnego narażenia OSP – ochotnicza straż pożarna OZE – odnawialne źródła energii PGN – plan gospodarki niskoemisyjnej PIG-PIB – Państwowy Instytut Geologiczny PMŚ – Państwowy Monitoring środowiska POIiŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko POP – program ochrony powietrza POŚ – Prawo ochrony Środowiska Program – program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo Prognoza – prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony środowiska dla Gminy Łubwo PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna PSZOK-Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych pt – pod tytułem PUA – program usuwania azbestu PZD – Powiatowy Zarząd Dróg RLM – równoważna liczba mieszkańców RDOŚ – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SUW – stacja uzdatniania wody UE – Unia Europejska UMWW – Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu WIOŚ – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu WRPO – Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna WUW – Wielkopolski Urząd Wojewódzki wytyczne - wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska WZDW – Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich WZMiUW – Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych ZPKWW – Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego 8

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

1. Wstęp 1.1. Cel i podstawa prawna opracowania

Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata 2019-2022 z perspektywą do 2026 roku, który porusza zagadnienia związane z szeroko rozumianą problematyką ochrony środowiska na terenie Gminy Łubowo. Podstawą prawną dokumentu jest ustawa Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 799 z późn. zm.) po wejściu której nastąpiła zmiana sposobu realizacji krajowej polityki ochrony środowiska. Obecnie jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych oraz za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Według ustawy Prawo Ochrony środowisk „[…] w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy sporządza program ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”. Przedmiotowy dokument wspomaga dążenie do uzyskania sukcesywnego ograniczenia degradacji środowiska, ochronę i rozwój jego walorów oraz racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska z uwzględnieniem konieczności jego ochrony na terenie Gminy Łubowo. Niniejszy „Program…” jest czwartym z kolei dokumentem tego rodzaju i obejmuje zadania, które będą realizowane w latach 2019-2022 oraz w perspektywie do 2026 roku.

1.2. Metodologia opracowania i zawartość dokumentu

Program jest dokumentem wyznaczającym ramy dla przedsięwzięć, co oznacza, że jedynie wyznacza cele i kierunki działań konieczne do realizacji w Gminie w zakresie ochrony środowiska. Wskazano w tym dokumencie na problemy środowiskowe w podziale na najważniejsze obszary interwencji. Niniejszy dokument został opracowany zgodnie z Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska we wrześniu 2015 roku. Przytoczone wytyczne wymagają podziału harmonogramów realizacji zadań na zadania własne samorządu gminnego oraz zadania monitorowane. Zadania monitorowane to zadania realizowane przez jednostki realizujące zadania środowiskowe na terenie Gminy, ale bez jej zaangażowania finansowego. Zgodnie z ww. wytycznymi, podstawowe zasady tworzenia programów ochrony środowiska to:  zwięzłość i prostota,  spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi,  konsekwentne i świadome stosowanie terminów,  wyznaczenie ram czasowych,  oparcie na wiarygodnych danych,  prawidłowe określenie celów,  włączenie interesariuszy w proces opracowania POŚ.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w Gminie w odniesieniu m.in. do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej. W opracowaniu znajduje się ich charakterystyka, ocena stanu aktualnego oraz określenie stanu docelowego. Identyfikacja potrzeb Gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawnych, polega na sformułowaniu celów nadrzędnych oraz strategii ich realizacji. Wszystkie obszary interwencji uwzględniają zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptację do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring. Podczas tworzenia niniejszego Programu brano pod uwagę założenia, cele, kierunki działań i interwencji zapisane w aktualnie obowiązujących dokumentach nadrzędnych. Program ochrony środowiska w swoich założeniach uwzględnia najbardziej istotne kierunki rozwoju zaczerpnięte z dokumentów wyższych szczebli przyjmując analogiczną perspektywę czasową. W związku z tym w niniejszym dokumencie przyjęto perspektywę czasową realizacji zadań na lata 2019-2022 oraz horyzont długoterminowy do 2026 roku. Po opracowaniu projektu dokumentacji przeprowadzone zostały konsultacje z Urzędem Gminy w celu dopracowania ostatecznego kształtu, który został skierowany do opiniowania. Kolejnym etapem jest uchwała Rady Gminy Łubowo przyjmująca „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata 2019-2022 z perspektywą do 2026 roku ” do realizacji.

2. Streszczenie

Program Ochrony Środowiska jest opracowaniem planistycznym, którego obowiązek opracowania wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 799 z późn. zm). Program ma na celu stworzenie efektywnych warunków niezbędnych do realizacji zadań związanych z ochroną środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Program ochrony środowiska jest dokumentem kształtującym lokalną politykę środowiskową. Analizuje i ocenia istniejące uwarunkowania przyrodnicze. Przedstawia mocne i słabe strony każdego z komponentów środowiska oraz ocenia możliwe szanse poprawy stanu środowiska lub zagrożenia nieosiągnięcia standardów środowiskowych. Program ochrony środowiska wyznacza cele i kierunki działań jakie należy podjąć w perspektywie najbliższych lat aby poprawić stan środowiska przyrodniczego lub utrzymać go na poziomie zgodnym z przepisami prawa. Dokument przedstawia konkretne zadania inwestycyjne i nie inwestycyjne jakie będą zobowiązane podjąć instytucje ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska odwołuje się do dokumentów szczebla krajowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, które związane są pośrednio lub bezpośrednio z kształtowaniem polityki środowiskowej. Istotą Programu jest zapewnienie spójności i kontynuacji działań na każdym szczeblu organizacyjnym, w celu osiągnięcia jednorodnego efektu ekologicznego. Opracowany Program Ochrony Środowiska bierze pod uwagę cele nadrzędne zapisane w innych dokumentach oraz ocenia i analizuje możliwość ich realizacji na poziomie gminnym biorąc pod uwagę lokalne uwarunkowania i zagrożenia środowiskowe. Oceny stanu środowiska dokonano w ramach 10 obszarów interwencji, które są kluczowe do podjęcia działań strategicznych zmierzających do poprawy stanu poszczególnych elementów 10

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

środowiska. Ocenie poddano następujące obszary/komponenty środowiska: ochrona klimatu i jakości powietrza , zagrożenia hałasem , pola elektromagnetyczne, gospodarowanie wodami, gospodarka wodno- ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, zagrożenia poważnymi awariami. W oparciu o ocenę stanu środowiska i cele priorytetowe dokumentów strategicznych i programowych wyższego szczebla wyznaczono cele środowiskowe, kierunki interwencji oraz zadania jakie przewiduje się zrealizować w latach obowiązywania niniejszego dokumentu. W tym celu opracowano harmonogram rzeczowo-finansowy z uwzględnieniem ram czasowych jego realizacji. Zadania inwestycyjne i nie inwestycyjne wynikają z założeń budżetowych Gminy, powiatu i województwa oraz innych jednostek ochrony środowiska, które cyklicznie opracowują różnego rodzaju strategie i programy działań krótko- i długo okresowych. Realizacja wyznaczonych celów i kierunków interwencji wymaga ustalenia odpowiedniego systemu zarządzania Programem Ochrony Środowiska. Wyznaczenie prawidłowych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Zarządzanie Programem powinno odbywać się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju w oparciu o instrumenty: prawne, finansowe, społeczne i strukturalne. System zarządzania w Polsce odbywa się na szczeblu centralnym (krajowym), wojewódzkim, powiatowym i gminnych. W odniesieniu do analizowanego Programu główną jednostką, na której spoczywać będzie realizacja wyznaczonych zadań będzie Gmina Łubowo. Niemniej jednak całościowe zarządzanie systemem realizacji Programu Ochrony Środowiska obejmie jednostki powiatowe, wojewódzkie i krajowe w zakresie wyznaczonych działań monitorowanych. Reasumując, zarządzanie Programem wiąże się z:  koordynacją przebiegu wdrażania i realizacji  bieżącą oceną realizacji i aktualizacją celów i kierunków interwencji  monitorowaniem skutków realizacji wyznaczonych zadań  sprawozdawczością na temat wykonania Programu System wdrażania Programu Ochrony Środowiska będzie podlegał regularnej ocenie poprzez odpowiednio zaplanowane działania monitorujące. Celem monitoringu jest zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych o środowisku i zachodzących w nim zmian, w sposób zapewniający zwiększenie efektywności zaplanowanej polityki środowiskowej. Monitoring jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Na potrzeby Programu Ochrony Środowiska, w tym sprawnego monitorowania postępu wdrażania przyjętej polityki środowiskowej ustalono odpowiednie wskaźniki monitorowania. Wskaźniki te opisują wartość bazową oraz wartość docelową jaka powinna być osiągnięta w wyniku realizacji określonych w programie celów środowiskowych. Co dwa lata Wójt Gminy Łubowo zobowiązany będzie do sporządzania Raportów z realizacji Programu Ochrony Środowiska. Realizacja wyznaczonych zadań oraz osiągnięcie wyznaczonych celów Programu Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych niejednokrotnie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Głównymi źródłami finansowania będą środki własne Gminy, środki inwestorów, mieszkańców oraz podmiotów komunalnych. Środki te będą stanowiły uzupełnienie i wkład własny dla źródeł krajowych i zagranicznych – szczególnie krajowych funduszy ekologicznych (WFOŚiGW, NFOŚiGW) i funduszy unijnych w ramach ściśle sprecyzowanych Programów operacyjnych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

3. Uwarunkowania prawne, spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi

W celu zapewnienia spójności polityki ochrony środowiska na poziomie gminnym należy zapewnić adekwatność i komplementarność Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata 2019-2022 z perspektywą do 2026 roku , przez jego zgodność z podstawowymi aktami prawnymi: • Ustawa Prawo ochrony środowiska, • Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • Ustawa o ochronie przyrody, • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, • Ustawa o lasach, • Ustawa Prawo wodne, • Ustawa Prawo geologiczne i górnicze, • Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, • Ustawa o odpadach, • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

Istotnym elementem prognozowania strategicznego jest zapewnienie spójności celów rozwoju wyznaczonych w dokumentach programowych i strategicznych opracowanych na poziomie powiatowym, wojewódzkim, krajowym i UE. Poniżej przedstawiono powiązanie „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata 2019-2022 z perspektywą do roku 2026” z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego. Cele, obszary problemowe oraz kierunki rozwoju analizowanych dokumentów prezentuje poniższa tabela.

Tabela 1- Zestawienie dokumentów strategicznych wpisujących się w cele Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata 2019-2022 z perspektywą do 2026 roku

Kierunki interwencji dokumentu strategicznego spójne z Nazwa Cele ujęte w dokumencie strategicznym Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łubowo na lata dokumentu 2019-2022 z perspektywą do roku 2026

NADRZĘDNE DOKUMENTY STRATEGICZNE

Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa 1. Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne. stanu środowiska. 2. Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych. Długookresowa Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów 3. Realizacja programu inteligentnych sieci w energetyce. Strategia terytorialnego równoważenia rozwoju dla 4. Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej Rozwoju rozwijania i pełnego wykorzystania gospodarki. Kraju Polska potencjałów regionalnych. 5. Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2030 Cel 9 - Zwiększenie dostępności 6. Rewitalizacja obszarów problemowych. terytorialnej Polski poprzez utworzenie 7. Sprawna modernizacja, rozbudowa i budowa zintegrowanego zrównoważonego, spójnego i przyjaznego systemu transportowego. użytkownikom systemu transportowego. 12

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

I.1.5: Zapewnienie ładu przestrzennego. I.3.3: Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela. Średniookresowa II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami. Strategia I. Sprawne i efektywne państwo, II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej. Rozwoju II. Konkurencyjna gospodarka. II.6.4. Poprawa stanu środowiska. I.6.5. Adaptacja do zmian klimatu. Kraju 2020 II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych. II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich. 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody. 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym Cel 1 – Zrównoważone gospodarowanie wielofunkcyjna gospodarka leśna. zasobami środowiska. 2.2. Poprawa efektywności energetycznej. Strategia 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich. Bezpieczeństwo Cel 2 - Zapewnienie gospodarce krajowej 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki. Energetyczne bezpiecznego i konkurencyjnego 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie i Środowisko zaopatrzenia w energię. ich na cele energetyczne. 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania Cel 3 - Poprawa stanu środowiska. energetyki. 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych. 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. I - Poprawa efektywności energetycznej. 1.Ograniczenie emisji CO2 do 2020 przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego. II - Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i 2. Ograniczenie emisji SO2, NOx oraz pyłów do poziomów Polityka energii. wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych. energetyczna 3. Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan Polski III - Rozwój wykorzystania odnawialnych wód powierzchniowych i podziemnych. do 2030 roku źródeł energii w tym biopaliw. 4. Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce. IV – Ograniczenie odziaływania energetyki 5. Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii na środowisko. niskoemisyjnych.

DOKUMENTY SEKTOROWE Cel 1 - osiągnięcie w możliwie krótkim 1. Podniesienie rangi zagadnienia poprawy jakości powietrza czasie poziomów dopuszczalnych i poprzez skonsolidowanie działań na szczeblu krajowym oraz docelowych niektórych substancji, powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza. Krajowy określonych w dyrektywie 2008/50/WE i 2. Stworzenie ram prawnych sprzyjających realizacji 2004/107/WE, oraz utrzymanie ich na tych efektywnych działań mających na celu poprawę jakości Program obszarach, na których są dotrzymywane, a powietrza. Ochrony w przypadku pyłu PM2,5 także pułapu 3. Włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy Powietrza stężenia ekspozycji oraz Krajowego Celu jakości powietrza poprzez zwiększenie świadomości społecznej do roku 2020 Redukcji Narażenia. oraz tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami (z perspektywą Cel 2 - osiągnięcie w perspektywie do roku społecznymi. do 2030 stężeń niektórych substancji w 4. Rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjających powietrzu na poziomach wskazanych przez poprawie jakości powietrza. roku 2030) WHO (Światową Organizację Zdrowa) oraz 5. Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji nowych wymagań wynikających z regulacji sprzyjających poprawie jakości powietrza. prawnych projektowanych przepisami 6. Upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjających prawa unijnego. poprawie jakości powietrza. Cel 1 - Zmniejszenie ilości powstających 1. Zmniejszenie ilości powstających odpadów. odpadów, zwiększanie świadomości 2. Zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat właściwego społeczeństwa na temat należytego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami gospodarowania odpadami komunalnymi. żywności i innymi odpadami ulegającymi biodegradacji. 3. Doprowadzenie do funkcjonowania systemów Cel 2 - osiągniecie poziomu recyklingu i zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchią sposobów Krajowy Plan przygotowania do ponownego użycia postępowania z odpadami. Gospodarki ogólnej masy odpadów komunalnych w 4. Zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w Odpadami 2022 wysokości 50% do 2025 r. całym strumieniu zbieranych odpadów (zwiększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie). Cel 3 - zmniejszenie udziału zmieszanych 5. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających odpadów komunalnych w całym strumieniu biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby niebyło zbieranych odpadów (zwiększenie udziału składowanych w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów w odpadów zbieranych selektywnie). stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r. 6. Zaprzestanie składowania odpadów ulegających biodegradacji 13

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

selektywnie zebranych. 7. Zaprzestanie składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia. 8. Zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych. 9. Utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi. 10. Monitorowanie i kontrola postępowania z frakcją odpadów komunalnych wysortowywaną ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczoną do składowania (frakcja 19 12 12). 11. Zbilansowanie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowiązującego zakazu składowania określonych frakcji odpadów komunalnych i pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawartości ogólnego węgla organicznego powyżej 5% s.m. i o cieple spalania powyżej 6 MJ/kg suchej masy, od 1 stycznia 2016 r. Cel 1. - Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu Kierunek działań 1.1- dostosowanie sektora gospodarki wodnej środowiska. do zmian klimatu. Strategiczny Kierunek działań 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do Plan Cel 2. - Skuteczna adaptacja do zmian zmian klimatu. Adaptacji dla klimatu na obszarach wiejskich. Kierunek działań 1.4 – ochrona różnorodności biologicznej i sektorów i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu. obszarów Cel 3. - Rozwój transportu w warunkach Kierunek działań 2.1 - stworzenie lokalnych systemów wrażliwych na zmian klimatu. monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami. Kierunek działań 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie zmiany klimatu Cel 4. - Zapewnienie zrównoważonego działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. do rozwoju regionalnego i lokalnego z Kierunek działań 3.2 – zarządzanie szlakami komunikacyjnymi roku 2020 uwzględnieniem zmian klimatu. w warunkach zmian klimatu. z perspektywą do Kierunek działań 6.1 – zwiększenie świadomości odnośnie do roku 2030 Cel 5. - Stymulowanie innowacji ryzyk związanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami (SPA2020) sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. ograniczania ich wpływu. Kierunek działań 6.2 - ochrona grup szczególnie narażonych Cel 6. - Kształtowanie postaw społecznych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych. sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Oś priorytetowa I Zmniejszenie Działanie 1.3 Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach. Program emisyjności gospodarki. Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z Operacyjny zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski Oś priorytetowa II Ochrona środowiska, w Infrastruktura żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring tym adaptacja do zmian klimatu. środowiska. i Środowisko 2014-2020 Działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi. Oś priorytetowa VII Poprawa Działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna. bezpieczeństwa energetycznego. Działanie 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego. Działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii. Aktualizacja Krajowego Celem KPZL jest zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości kraju do 30%, a także optymalnego Programu rozmieszczenia zalesień, ustalenia priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz instrumentów Zwiększania realizacyjnych. Lesistości 2014

DOKUMENTY O CHARAKTERZE PROGRAMOWYM Cel strategiczny 2. Poprawa stanu 1. Wsparcie działania oraz doposażanie podmiotów biorących środowiska i racjonalne gospodarowanie udział w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie Strategia jego zasobami. pożarów oraz innych klęsk i zdarzeń powodujących zagrożenia rozwoju dla środowiska. Województwa Cel operacyjny 2.1. Wsparcie ochrony 2. Zrównoważone użytkowanie przestrzeni, ograniczanie Wielkopolskiego przyrody. przekształcania terenów cennych pod względem przyrodniczym i do roku 2020. krajobrazowym, także nieobjętych ochroną prawną, w tym Wielkopolska Cel operacyjny 2.2. Ochrona krajobrazu. likwidacji zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, 2020 prac zmieniających znacząco rzeźbę terenu, likwidowania i Cel operacyjny 2.3. Ochrona zasobów przekształcania zbiorników wodnych oraz obszarów wodno- leśnych i racjonalne ich wykorzystanie. błotnych. 14

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

3. Rekultywacja obszarów zdegradowanych. Cel operacyjny 2.4. Wykorzystanie, 4. Ograniczanie fragmentacji powierzchni leśnych inwestycjami racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin liniowymi. oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji. 5. Przeciwdziałanie otaczaniu powierzchni leśnych zwartą zabudową oraz drogami o dużym natężeniu ruchu. Cel operacyjny 2.5. Ograniczanie emisji 6. Promocja wielofunkcyjnej gospodarki leśnej w zakresie substancji do atmosfery. funkcji ekologicznych, socjalnych i gospodarczych. 7. Ochrona lasów przed pożarami, w tym wykorzystanie Cel operacyjny 2.6. Uporządkowanie społecznego potencjału Ochotniczych Straży Pożarnych. gospodarki odpadami. 8. Eliminacja emisji niskiej. 9. Promocja niskoemisyjnych form transportu. Cel operacyjny 2.7. Poprawa gospodarki 10. Uwzględnianie ochrony powietrza w planach wodno – ściekowej. zagospodarowania przestrzennego. 11. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w Cel operacyjny 2.8. Ochrona zasobów odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i wodnych i wzrost bezpieczeństwa tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z powodziowego. wymogami ochrony środowiska. 12. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w Cel operacyjny 2.9. Poprawa konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. przyrodniczych warunków dla rolnictwa. 13. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów Cel operacyjny 2.10. Promocja postaw komunalnych. ekologicznych. 14. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Cel operacyjny 2.11. Zintegrowany system 15. Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zarządzania środowiskiem przyrodniczym. zakresie kompleksowych i racjonalnych metod gospodarowania odpadami. Cel operacyjny 2.12. Poprawa stanu 16. Budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci kanalizacji akustycznego województwa. sanitarnej i oczyszczalni ścieków. 17. Poprawa gospodarki wodno-ściekowej na obszarach Cel strategiczny 3. Lepsze zarządzanie wiejskich. energią. 18. Budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci wodociągowej, ujęć i stacji uzdatniania wody. Cel operacyjny 3.1. Optymalizacja 19. Wdrażanie nowoczesnych technologii służących gospodarowania energią. oszczędzaniu wody oraz powtórnemu wykorzystaniu wód zużytych. Cel operacyjny 3.2. Rozwój produkcji i 20.Budowa instalacji, retencja oraz racjonalna gospodarka wykorzystanie alternatywnych źródeł wodami opadowymi. energii. 21. Prace melioracyjne porządkujące stosunki wodne, ograniczające stany ekstremalne. Cel operacyjny 3.3. Poprawa 22 . Ochrona wód przed zanieczyszczeniami rolniczymi. bezpieczeństwa energetycznego regionu. 23. Promocja programów rolnośrodowiskowych. 24. Wsparcie ekologicznej produkcji rolnej oraz odnowy tradycyjnych, regionalnych ras zwierząt i odmian roślin. 25. Wsparcie edukacji rolniczej i promocja wysokiej jakości żywności oraz produktów tradycyjnych i regionalnych. 26. Wspieranie i promocja inicjatyw społecznych w sferze ochrony środowiska przyrodniczego. 27. Kontrola wymagań prawnych w zakresie środowiska. 28. Wsparcie inwestycji zapewniających bezpieczeństwo energetyczne i rozwój regionu, w tym rozbudowa sieci przesyłowych.

1. Ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez likwidację starych kotłów Program (poprzez podłączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie ochrony ogrzewania elektrycznego) lub ograniczenie emisji (poprzez Głównym celem podejmowanych działań powietrza dla zmianę paliwa, wymianę starych kotłów na nowe niskoemisyjne). jest poprawa jakości powietrza na danym 2. Ograniczenie zużycia produkowanej energii poprzez strefy obszarze, a nie tylko wielkość redukcji termoizolację budynków, co przyczyni się wielkopolskiej emisji. do ograniczenia emisji na obszarze przekroczeń. 3. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub wykorzystania energii wiatru, które stanowiłyby uzupełniające źródła pozyskiwania energii cieplnej.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Oś priorytetowa 3. Energia: 1.Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. 2. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. 1. Modernizacja kotłowni opalanych węglem (zmiana rodzaju 3. Wspieranie efektywności energetycznej, paliwa na ekologiczne nośniki ciepła, stosowanie kotłów o inteligentnego zarządzania energią i spalaniu niskoemisyjnym). wykorzystania odnawialnych źródeł energii 2. Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie korzystania z w infrastrukturze publicznej, w tym w proekologicznych nośników energii, unikanie spalania odpadów budynkach publicznych i w sektorze w piecach domowych. mieszkaniowym. 3. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i użyteczności 4. Promowanie strategii niskoemisyjnych publicznej. dla wszystkich rodzajów terytoriów, w 4. Wprowadzenie zintegrowanej gospodarki energetycznej w szczególności dla obszarów miejskich, w miastach poprzez wykorzystanie do celów komunalnych ciepła tym wspieranie zrównoważonej odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych. multimodalnej mobilności miejskiej i 5. Modernizacja układów technologicznych ciepłowni działań adaptacyjnych mających 6. Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych oddziaływanie łagodzące na zmiany w procesie spalania paliw. klimatu. 7. Działania naprawcze. Oś priorytetowa 4. Środowisko: 8. Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz 1. Promowanie dostosowani a do zmiany ich automatyzacja. klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania 9. Wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych ryzykiem. środowisku. 2. Wspieranie inwestycji ukierunkowanych 10. Rozpoczęcie wdrażania pozwoleń na emisję zanieczyszczeń na konkretne rodzaje zagrożeń, do powietrza w ramach zintegrowanego pozwolenia zapewniających ekologicznego. odporność na klęski żywiołowe oraz 11. Stymulowanie zakładów do samokontroli poprzez stworzenie systemów zarządzania klęskami wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem oraz żywiołowymi. dobrowolnych działań w celu ograniczenia emisji. 3. Zachowanie i ochrona środowiska 12. Promowanie proekologicznych środków transportu. naturalnego oraz wspieranie efektywnego 13. Bieżąca modernizacja dróg. gospodarowania zasobami. Wielkopolski 14. Stymulowanie zakładów przemysłowych do ograniczenia ich 4. Inwestowanie w sektor gospodarki Regionalny uciążliwości hałasowej. odpadami celem wypełnienia zobowiązań Program 15. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego określonych w dorobku prawnym Unii w zagadnienia pól elektromagnetycznych, Operacyjny na zakresie środowiska oraz zaspokojenia 16. Przestrzeganie obszarów ochronnych zgodnie z ocenami lata 2014-2020 wykraczających poza oddziaływania na środowisko urządzeń nadawczych. te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych 17.Preferowanie niekonfliktowych lokalizacji źródeł określonych przez państwa członkowskie. promieniowania elektromagnetycznego. 5. Inwestowanie w sektor gospodarki 18. Likwidację źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych i wodnej celem wypełnienia zobowiązań podziemnych. określonych w dorobku prawnym Unii w 19. Zmniejszenie strat wody oraz zapewnienie dostawy wody. zakresie środowiska oraz zaspokojenia 20. Rozbudowa infrastruktury. wykraczających poza te zobowiązania 21. Zwiększenie ilości ścieków oczyszczanych, redukcje potrzeb inwestycyjnych, określonych przez związków azotu i fosforu w odprowadzanych ściekach państwa członkowskie. komunalnych. 6. Zachowanie, ochrona, promowanie i 22. Systematyczna regulacja cieków wodnych i konserwacja rozwój dziedzictwa naturalnego i obiektów regulacyjnych. kulturowego. 23. Sprawne funkcjonowanie nowego systemu gospodarowania 7. Ochrona i przywrócenie różnorodności odpadami. biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby 24. Zminimalizowanie masy odpadów deponowanych na oraz wspieranie usług ekosystemowych, składowisku i osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu. także poprzez program „Natura 2000” i 25. Ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko zieloną infrastrukturę. istniejących składowisk odpadów – poprzez prowadzenie Oś priorytetowa 5. Transport monitoringu eksploatacyjnego i poeksploatacyjnego w tym 1. Promowanie zrównoważonego transportu monitoringu gruntowo – wodnego. i usuwanie niedoborów przepustowości w 26. Doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów poprzez działaniu najważniejszych infrastruktur rozwój selektywnej zbiórki surowców wtórnych oraz budowa sieciowych. gminnych punktów zbierania odpadów 2. Zwiększanie mobilności regionalnej 27. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i 28. Inicjowanie i finansowe wspomaganie usuwania wyrobów trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w zawierających azbest. tym z węzłami multimodalnymi. 3. Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu. 16

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

1. Ochrona klimatu i jakości powietrza – cele: dobra jakość powietrza atmosferycznego bez przekroczeń dopuszczalnych norm - osiągnięcie 1. Plany Gospodarki Niskoemisyjnej. poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń 2. Modernizacja budynków w celu poprawy efektywności powietrza: pyłu PM10, pyłu PM2,5; energetycznej, stosowanie energooszczędnych materiałów i osiągnięcie technologii przy budowie nowych obiektów, budownictwo poziomu docelowego benzo(a)pirenu; pasywne. osiągnięcie poziomu celu 3. Budowa i modernizacja dróg. długoterminowego dla ozonu; ograniczenie 4. Wprowadzenie rozwiązań typu e-urząd. emisji gazów cieplarnianych. 5. Instalacja OZE na budynkach użyteczności publicznej i mieszkalnych. 2. Zagrożenie hałasem – cele: dobry stan 6. Uwzględnienie w mpzp zapisów dotyczących korzystania z klimatu akustycznego bez przekroczeń odnawialnych źródeł energii. dopuszczalnych norm poziomu hałasu; 7. Budowa dróg/ścieżek rowerowych. zmniejszenie liczby osób narażonych na 8. Modernizacja oświetlenia budynków praz drogowego – ponadnormatywny hałas. wymiana na systemy energooszczędne. 9.Wprowadzenie do mpzp zapisów uwzględniających ochronę 3. Pola elektromagnetyczne – cel: przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. utrzymanie poziomów pól 10. Ograniczanie koncentracji źródeł promieniowania elektromagnetycznych elektromagnetycznego na etapie planowania i wydawania decyzji na poziomach nieprzekraczających lokalizacyjnych i środowiskowych wartości. 11. Konserwacja stawów, rzek, kanałów, rowów. 12. Zwiększenie retencji wodnej poprzez inwestowanie w 4. Gospodarowanie wodami – cele: „zieloną” i „niebieską” infrastrukturę. zwiększenie retencji wodnej województwa; 13. Monitoring wód podziemnych. ograniczenie wodochłonności gospodarki; 14. Programy obniżania strat wody. osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej 15. Działania edukacyjne oraz akcje promujące oszczędzanie dobrego stanu wód. wody. 16. Edukacja rolników w zakresie ochrony wód. 5. Gospodarka wodno-ściekowa, - cele: 17. Budowa/ rozbudowa sieci wodociągowych, stacji uzdatniania Program poprawa jakości wody; wyrównanie oraz inteligentne systemy zarządzania siecią wodociągową. Ochrony dysproporcji pomiędzy stopniem 18. Budowa/modernizacja kanalizacji sanitarnej, oczyszczalni Środowiska dla zwodociągowania i skanalizowania na ścieków. Województwa terenach wiejskich. 19. Budowa/modernizacja kanalizacji deszczowej. Wielkopolskiego 20. Inteligentne systemy zarządzania siecią kanalizacyjną na lata 6. Zasoby geologiczne – cele: ograniczenie 21.Ochrona złóż kopalin poprzez wprowadzanie odpowiednich 2016 - 2020 presji wywieranej na środowisko podczas zapisów w mpzp. prowadzenia prac geologicznych i 22. Doposażenie jednostek OSP w sprzęt do remediacji terenów eksploatacji kopalin; rekultywacja terenów zanieczyszczonych. poeksploatacyjnych. 23. Rekultywacja terenów zdegradowanych / poprzemysłowych. 24. Odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych. 7. Gleby – cele: dobra jakość gleb; 25. Zakup kontenerów / pojemników do selektywnego zbierania rekultywacja i rewitalizacja terenów odpadów komunalnych. zdegradowanych. 26. Budowa/modernizacja PSZOK. 27. Promocja budowy przydomowych kompostowników. 8. Gospodarka odpadami i zapobieganie 28. Likwidacja nielegalnych wysypisk odpadów. powstawaniu odpadów – cele: ograniczenie 29. Demontaż azbestu i unieszkodliwianie odpadów azbestu. ilości odpadów komunalnych 30. Zagospodarowanie osadów ściekowych Gminy. przekazywanych do składowania; 31. Utrzymanie właściwego stanu ochrony siedlisk ograniczenie negatywnego oddziaływania przyrodniczych i gatunków fauny i flory w ramach sieci Natura odpadów na środowisko. 2000.. 32. Ochrona istniejących form ochrony przyrody oraz prace 9. Zasoby przyrodnicze – cel: zwiększenie pielęgnacyjne i ochronne z tym związane (w tym lesistości województwa; zachowanie inwentaryzacja). różnorodności biologicznej. 33. Tworzenie nowych form ochrony przyrody. 34. Zakup budek lęgowych dla gatunków chronionych. 10. Zagrożenie poważnymi awariami – cel: 35. Ochrona, pielęgnacja i odtwarzanie poprzez nasadzanie utrzymanie stanu bez incydentów o zadrzewień i zakrzewień śródpolnych tworzących korytarze znamionach poważnej awarii. ekologiczne. 36. Akcje informacyjno-edukacyjne. Poza głównymi obszarami interwencji w 37. Zielone szkoły; Akcje o tematyce ekologicznej (ip.. strategii ochrony środowiska uwzględniono ,,Sprzątanie świata”, „Dzień Ziemi”) również zagadnienia horyzontalne takie, jak 38. Automatyczna stacja pomiaru zanieczyszczeń środowiska działania edukacyjne, czy monitoring 39. Opracowanie raportów o stanie środowiska, raportów z środowiska: monitoringu.

11. Edukacja – cel: świadome ekologicznie społeczeństwo. 17

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

12. Monitoring środowiska – cel: zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska.

DOKUMENTY LOKALNE Zadania w zakresie ochrony środowiska Wieloletni umieszczone zostały w ramach II celu 1. Likwidacja wyrobów zawierających azbest, Strategiczny strategicznego – cel operacyjny, 2. Zmniejszenie ryzyka powodziowego Program odpowiednio 3 i 5: 3. Pogłębienie świadomości ekologicznej dzieci, młodzieży i Operacyjny – zrównoważony rozwój w zakresie dorosłych bezpiecznych warunków życia, zdrowia, Powiatu 4. Promocja ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, aktywności i wypoczynku mieszkańców, Gnieźnieńskiego - zwiększenie udziału energii rozproszonej przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz propagowanie na poprzez inwestycje w odnawialne źródła odnawialnych źródeł energii w szczególności biomasy jako lata 2014 - 2020 energii OZE oraz zmniejszenie emisji najstarszego i najtańszego źródła energii. zanieczyszczeń 1. Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie korzystania z proekologicznych nośników energii, unikania spalania odpadów w piecach domowych. 2. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i użyteczności 1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń publicznej. powstających ze spalania paliw stałych 3. Bieżąca modernizacja dróg. oraz zmniejszenie strat energii. 4. Zmniejszenie strat wody oraz zapewnienie dostawy wody do picia. 2. Ograniczenie wpływu emisji 5. Poprawa jakości wody dostarczanej do odbiorców. zanieczyszczeń powodowanej przez 6. Rozbudowa infrastruktury. komunikację 7. Zwiększenie ilości ścieków oczyszczanych, redukcję na warunki życia ludzi. związków azotu i fosforu w odprowadzanych ściekach komunalnych. Program 3. Zapewnienie dobrego klimatu 8. Budowa, remonty i odbudowa urządzeń małej retencji wodnej. Ochrony akustycznego, zwłaszcza na terenach 9. Ochrona mieszkańców przed hałasem komunikacyjnym np. Środowiska dla zabudowanych. poprzez budowę ekranów akustycznych i pasów zwartej zieleni Powiatu ochronnej w miejscach newralgicznych. Gnieźnieńskiego 4. Ochrona przed oddziaływaniem pól 10. Wzrost wiedzy w zakresie możliwości wykorzystania elektromagnetycznych na środowisko i odnawialnych źródeł energii. zdrowie. 11. Efektywne wykorzystanie dostępnych źródeł finansowania na OZE. 5. Poprawa jakości wód podziemnych i 12. Organizowanie konkursów, konferencji, spotkań, warsztatów, powierzchniowych. akcji ekologicznych. 13. Wspieranie merytoryczne i finansowe działań edukacyjnych. 6. Racjonalna gospodarka odpadami. 14. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól 7. Ochrona ekosystemów leśnych. elektromagnetycznych. 15. Rozwój selektywnej zbiórki surowców wtórnych oraz budowa gminnych punków zbierania odpadów. 16. Dofinansowanie do usuwania wyrobów zawierających azbest. 17. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. Cel operacyjny nr 1:Termomodernizacja Działanie nr 1.2 Rozwój budownictwa pasywnego i obiektów użyteczności publicznej. energooszczędnego. Działanie nr 1.3 Modernizacja oświetlenia wewnętrznego oraz Cel operacyjny nr 2 Modernizacja źródeł wymiana sprzętu biurowego na energooszczędny w budynkach ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w użyteczności publicznej. produkcji energii użytkowej w sektorze Działanie nr 1.4 Produkcja energii elektrycznej i cieplnej na mieszkalnym. potrzeby budynków użyteczności publicznej. Działanie nr 1.5 Modernizacja energochłonnej infrastruktury Plan Gospodarki Cel operacyjny nr 3 Zmniejszenie emisji wodno– ściekowej wraz z pozyskiwaniem przy niej energii Niskoemisyjnej wywołanej transportem. elektrycznej. Działanie nr 2.1 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń dla Gminy Cel operacyjny nr 4 Poprawa efektywności powstających ze spalania paliw na potrzeby c.o. Łubowo energetycznej oraz wzrost świadomości Działanie nr 2.2 Przygotowanie ciepłej wody użytkowej za ekologicznej pomocą alternatywnych sposobów pozyskiwania energii w sektorze usługowym i przemysłowym. pierwotnej. Działanie nr 2.3 Montaż instalacji fotowoltaicznych na obiektach Cel operacyjny nr 5 Promocja i edukacja mieszkalnych. interesariuszu Planu w zakresie idei Działanie nr 2.4 Termomodernizacja budynków mieszkalnych. proekologicznych, zrównoważonej Działanie nr 2.5 Modernizacja zabudowy wielomieszkaniowej i mobilności, a także uwzględnienie budynków komunalnych. gospodarki niskoemisyjnej w dokumentach Działanie nr 3.1 Modernizacja dróg gminnych oraz rozbudowa i 18

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

strategicznych Gminy. modernizacja ścieżek pieszo-rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Działanie nr 3.2 Promowanie zachowań energooszczędnych w transporcie - ECO-DRIVING. Działanie nr 3.3 Modernizacja oświetlenia ulicznego oraz zastosowanie oświetlenia hybrydowego. Działanie nr 3.4 Wprowadzenie nowych usług w zakresie mobilności. Działanie nr 4.1 Wzrost świadomości ekologicznej oraz wykorzystania energii z OZE w sektorze usługowym i przemysłowym wraz z zrównoważonym rozwojem gospodarczym. Działanie nr 5.1 Szkolenia interesariuszy Planu w zakresie gospodarki niskoemisyjnej i zrównoważonej mobilności. Działanie nr 5.2 Promocja i edukacja lokalnej społeczności w zakresie ograniczenia zużycia energii, wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz prawidłowej logistyki transportowej. Działanie nr 5.4 Zielone zamówienia publiczne. Działanie nr 5.5 Aktualizacja Planu gospodarki niskoemisyjnej. Działanie nr 5.5 Zmiany w Planie zagospodarowania przestrzennego, umożliwiające lokalizację instalacji odnawialnych źródeł energii. 1. Aktualizacja baz danych dotyczących ilości i rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest. 1. Doprowadzenie do stopniowej eliminacji 2. Szacunki jednostkowych kosztów usuwania wyrobów wyrobów zawierających azbest z terenu azbestowych. Gminy oraz ich bezpieczne 3. Podjęcie działań w kierunku pozyskiwania funduszy ze źródeł unieszkodliwienie. zewnętrznych na realizację Programu. Program 2. Wyeliminowanie negatywnych skutków 4. Zapoznanie i pomoc mieszkańcom Gminy w pozyskiwaniu zdrowotnych u mieszkańców Gminy środków finansowych na zadania związane z usuwaniem azbestu usuwania spowodowanych obecnością azbestu. i wyrobów zawierających azbest. azbestu oraz 3. Spowodowanie sukcesywnej likwidacji 5. Mobilizowanie właścicieli nieruchomości do usunięcia wyrobów oddziaływania azbestu na środowisko i wyrobów azbestowych poprzez edukację w zakresie zawierających stopniowe doprowadzenie do spełnienia szkodliwości azbestu, obowiązków dotyczących postępowania z azbest na terenie wymogów ochrony środowiska. wyrobami zawierającymi azbest. Gminy Łubowo 4. Pomoc mieszkańcom Gminy w realizacji 6. Propagowanie właściwych metod i sposobów bezpiecznego wymiany płyt cementowo-azbestowych dla środowiska i zdrowia człowieka usuwania azbestu. na lata 2010- zgodnie z obowiązującymi przepisami 7. Monitoring terenu Gminy wykluczający możliwość 2032 prawa. powstawania nielegalnych miejsc składowania odpadów zawierających azbest. 8. Bieżący monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji władzom samorządowym oraz mieszkańcom. 9. Okresowa weryfikacja i aktualizacja programu.

1. Kierunek ochrony środowiska -konserwatorsko-pielęgnacyjny (zachowawczy) -na terenie parków krajobrazowych, obszarze chronionego krajobrazu oraz w stosunku do innych cennych przyrodniczo obiektów (stanowiska gatunków roślin chronionych, rzadkich zbiorowisk roślinnych, pomniki przyrody). 2.Kierunek ochrony środowiska -sanacyjny –w odniesieniu do zieleni leśnej i parkowej. Studium 3.Kierunek ochrony i kształtowania środowiska o charakterze uwarunkowań i kreatywnym: wprowadzanie zielonych ciągów jako łączników kierunków ekologicznych , budowa obiektów “małej retencji” , uzupełnianie zagospodarowani zieleni w obszarach zurbanizowanych , racjonalizacja a przestrzennego wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych, Gminy wprowadzania zalesień i zadrzewień. 4.Kierunek ochrony i kształtowania środowiska w działaniach Łubowo inwestycyjnych i przestrzennych (w zagospodarowaniu przestrzennym ) wprowadzający: ♦ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym jak: -określenie wymaganej powierzchni terenów biologicznie czynnych na działkach zabudowy mieszkaniowej, usługowej, działalności gospodarczej produkcyjnej,-ograniczenia maksymalnej wysokości zabudowy z uwagi na uwarunkowania przestrzenno-krajobrazowe; 19

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

-ograniczenia intensywności zagospodarowania (wielkość działek, procent zabudowy); -optymalizacja ruchu samochodowego, ograniczenie ciężkiego transportu samochodowego. ♦zakazy: - lokalizacji obiektów szkodliwych, mogących pogorszyć stan środowiska oraz uciążliwych z wyjątkiem obiektów gospodarki komunalnej i infrastruktury technicznej, - inwestowania na terenach wyłączonych z zabudowy ♦nakazy: -wzbogacanie zieleni wokreślonych rejonach, -wprowadzenia infrastruktury technicznej( woda, kanalizacja sanitarna, gaz) jednocześnie z zabudową, -wprowadzania dla celów grzewczych i technologicznych gazu, ewentualnie oleju opałowego oraz niekonwencjonalnych źródeł energii. Celem ograniczenia nadmiernej presji na środowisko ze strony działalnośći produkcyjnej i gospodarki komunalnej jest przyjęcie strategii likwidacji zanieczyszczeń u źródła: ⇒recykling ,zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody, surowców ze ścieków i odpadów, gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich odprowadzanie do środowiska (składowanie na wysypiskach), ⇒neutralizacja zanieczyszczeń tj. oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, neutralizacja i kompostowanie odpadów stałych, ⇒preferencja dla działalności inwestycyjnej niematerialnej. źródło: opracowanie własne

4. Ogólna charakterystyka Gminy Łubowo 4.1. Położenie geograficzne i administracyjne

Gmina Łubowo usytuowana jest w środkowo- wschodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie gnieźnieńskim (w latach 1975-1998 położona w województwie poznańskim). Siedzibą Gminy jest Łubowo. Gmina oddalona jest od miasta powiatowego Gniezno o 13 km i od miasta wojewódzkiego Poznań o 36 km. Charakter Gminy jest typowo wiejski, jednakże położenie pomiędzy Gnieznem, a Poznaniem stawia gminę Łubowo w sytuacji uprzywilejowanej. Gmina Łubowo sąsiaduje z pięcioma innymi gminami:  od zachodu i północnego- zachodu –gmina Kiszkowo,  od północy - gmina Kłecko,  od wschodu -gmina Gniezno,  od zachodu i południowego- zachodu - gmina Pobiedziska,  od południowego- wschodu - gmina Czerniejewo.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 1. Położenie Gminy Łubowo na tle województwa wielkopolskiego i powiatu gnieźnieńskiego ( źródło: https:// poznan.stat.gov.pl)

Administracyjnie Gmina Łubowo jest podzielona na 18 sołectw, w skład których wchodzą 21 miejscowości: Chwałkówko, Baranowo, Dziekanowice, Fałkowo, Imielno, Imielenko, Lednogóra, Leśniewo, Łubowo, Moraczewo, Myślęcin, Owieczki, Pierzyska, Rybitwy, Rzegnowo, Siemianowo, Strychowo, Wierzyce, Woźniki, Żydówko

Rysunek 2. Lokalizacja miejscowości na tle Gminy Łubowo ( źródło: http://imielno.mozello.pl)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

4.2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze

Według danych GUS na dzień 31.XII.2017 roku teren Gminy Łubowo zamieszkiwało 6 563 osób, z czego 50,4% stanowią kobiety, a 49,6% mężczyźni. W latach 2002-2017 liczba mieszkańców wzrosła o 27,9%. Średni wiek mieszkańców wynosi 36,9 lat i jest mniejszy od średniego wieku mieszkańców województwa wielkopolskiego oraz znacznie mniejszy od średniego wieku mieszkańców całej Polski. Gmina Łubowo ma dodatni przyrost naturalny wynoszący 27. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 4,15 na 1000 mieszkańców Gminy Łubowo. 61,3% mieszkańców Gminy Łubowo jest w wieku produkcyjnym, 23,5% w wieku przedprodukcyjnym, a 15,2% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym.

3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 kobiety mężczyźni

Rysunek 3. Zmiany liczby ludności w Gminie Łubowo w latach 2002 – 2017 (źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS)

Sytuację demograficzną Gminy kształtuje ruch naturalny i ruch migracyjny ludności. Wskaźniki te na przestrzeni lat 2002-2017 przyjmowały różne wartości.

Tabela 2. Ruch naturalny ludności w latach 2014– 2017

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017

Urodzenia ogółem 69 64 83 85 Kobiety Mężczyźni 34 35 32 32 48 35 48 37 Zgony ogółem 43 45 40 58 Kobiety Mężczyźni 18 25 22 23 23 15 31 27 Przyrost naturalny ogółem 26 19 43 27 Kobiety Mężczyźni 16 10 10 9 23 20 17 10 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 3. Migracje ludności na pobyt stały notowane w latach 2014– 2017

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017

Zameldowania w ruchu wewnętrznym 105 141 115 146 Zameldowania z zagranicy 0 0 1 1 Wymeldowania w ruchu wewnętrznym 62 50 73 74 Wymeldowania za granicę 0 0 0 0 Saldo migracji 43 91 43 73 Saldo migracji wewnętrznych 43 91 42 72 Saldo migracji zagranicznych 0 0 1 1 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Sytuację demograficzną Gminy Łubowo wyróżnia notowany od lat dodatni przyrost naturalny ludności oraz korzystny wskaźnik migracji ludności. Analizując przedstawione wskaźniki w latach 2014-2017 w wyniku przyrostu naturalnego liczba ludności wzrosła o 115 osób, a w wyniku migracji o 250 osób.

Wskaźniki demograficzne dla Gminy Łubowo wynoszą (wg GUS, stan na 31.XII. 2017):  wskaźnik obciążenia demograficznego: - ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 63,3 osób, - ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 24,9 osób - ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym: 64,7 osób

 udział ludności według ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem: - w wieku przedprodukcyjnym: 23,5 % osób, - w wieku produkcyjnym: 61,3 % osób, - w wieku poprodukcyjnym: 15,2 % osób,

 wskaźniki modułu gminnego: - gęstość zaludnienia: 58 osób na 1 km2, - małżeństwa na 1000 ludności: 5,7 - urodzenia żywe na 1000 ludności: 13,07 - zgony na 1000 ludności: 8,92 - przyrost naturalny na 1000 ludności: 4,15

4.3. Mieszkalnictwo

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na 31.XII.2017 r.), w Gminie Łubowo oddano do użytku 49 mieszkań. Na każdych 1000 mieszkańców oddano więc do użytku 7,47 nowych lokali. Jest to wartość znacznie większa od wartości dla województwa wielkopolskiego oraz znacznie większa od średniej dla całej Polski. Całkowite zasoby mieszkaniowe w Gminie Łubowo to 1852 nieruchomości. Na każdych 1000 mieszkańców przypada zatem 286 mieszkań. Jest to wartość znacznie mniejsza od wartości dla województwa 23

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo wielkopolskiego oraz znacznie mniejsza od średniej dla całej Polski. Biorąc pod uwagę instalacje techniczno-sanitarne 98,49% mieszkań przyłączonych jest do wodociągu, 95,84% nieruchomości wyposażonych jest w ustęp spłukiwany, 93,09% mieszkań posiada łazienkę, 82,24% korzysta z centralnego ogrzewania, a 62,26% z gazu sieciowego.

4.4. Gospodarka

4.4.1. Rolnictwo Powierzchnia Gminy Łubowo jest równa 11 354 ha, co stanowi 9,05 % powierzchni powiatu gnieźnieńskiego oraz 0,38% województwa wielkopolskiego. Użytki rolne zajmują 81,3 % całkowitej powierzchni Gminy, co nadaje jej typowo rolniczego charakteru. Udział poszczególnych gruntów w ogólnej powierzchni Gminy został przedstawiony w poniższej tabeli.

Tabela 4. Skład powierzchni Gminy Łubowo(stan na dzień 31.XII.2017 r.)

Rodzaj gruntu Powierzchnia Udział procentowy w ogólnej [ha] powierzchni Gminy [%] Użytki rolne 9 234 81,33 Lasy, grunty leśne 1 022 9,00 Grunty zadrzewione i zakrzewione 39 0,34 Grunty pod wodami 256 2,25 Drogi 488 4,30 Tereny kolejowe 48 0,42 Tereny osiedlowe 128 1,13 Użytki kopalne 10 0,09 Nieużytki, różne 129 1,14 Razem 11 354 100,00 źródło: UG Łubowo

użytki rolne lasy, grunty leśne grunty zadrzewione i zakrzewione grunty pod wodami Drogi Tereny kolejowe Tereny osiedlowe Użytki kopalne Nieużytki

Rysunek 4. Udział poszczególnych gruntów w ogólnej powierzchni Gminy Łubowo w 2017 roku (źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Łubowo) 24

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Użytki rolne Gminy Łubowo charakteryzują się przewagą gleb kompleksu 4 - pszenno- żytniego (kl. IIIa i b) i kompleksu 5 – żytniego dobrego (kl. IVa) , oraz 6 – żytniego słabego (kl. IVb, i V) z dużym udziałem kompleksu 7 - żytnio-łubinowego (kl. VI). Niewielki obszar zajmują gleby zaliczone do kompleksu 2 pszennego dobrego (kl. II - najlepsza na terenie Gminy i częściowo kl. IIIa) i grunty zaliczone do kompleksów wilgotnych 8 - zbożowo-pastewnego mocnego (kl. IIIb i IVa) oraz 9 - zbożowo-pastewnego słabego (kl. IVb, V i VI). Na stromych zboczach gliniastych gleby zaliczono do kompleksu 3 - pszennego wadliwego (kl. IIIb i IVa). Na wysoczyźnie, gdzie jest podłoże gliniaste przeważają gleby dobre i średnie – brunatne i czarne ziemie. Na pozostałym obszarze występują gleby słabsze piaszczyste.

II IIIa IIIb IV a IV b V VI

Rysunek 5. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych na terenie Gminy Łubowo w roku 2017 (źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Łubowo)

Wysoki udział gleb klasy III skutkuje w dużym potencjale oraz osiąganiu wysokiej wydajności w rolnictwie. Tereny rolnicze są w znacznej części przeznaczone na grunty orne, natomiast bardzo mały udział mają łąki i pastwiska, co wpływa na ograniczony rozwój hodowli bydła. Użytki zielone zajmują blisko 10 % powierzchni Gminy oraz przez ostatnie kilkanaście lat ich powierzchnia została zmniejszona, poprzez przekształcenie w grunty orne i obszary związane z realizacją programu Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy oraz Wielkopolskiego Parku Etnograficznego. Niewielka część została zdegradowana do nieużytków. Wszystkie te uwarunkowania wynikają z obecności dobrych rolniczo gleb i ukierunkowaniu mieszkańców na zagospodarowanie terenów pod uprawę. Produkcja roślinna prowadzona w gospodarstwach rolnych ukierunkowana jest głównie na zboża, natomiast produkcja zwierzęca prowadzona w gospodarstwach rolnych ukierunkowana jest głównie na hodowlę trzody chlewnej. 4.4.2. Przemysł W Gminie Łubowo w roku 2017 w rejestrze REGON zarejestrowane były 653 podmioty gospodarki narodowej, z czego 500 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W tymże roku zarejestrowano 46 nowych podmiotów, a 40 podmiotów zostało wyrejestrowanych. Na przestrzeni lat 2009-2017 najwięcej (69) podmiotów zarejestrowano w roku 2013, a najmniej (45) w roku 2009. W tym samym okresie najwięcej (60) podmiotów wykreślono z rejestru REGON w 2016 roku, najmniej (20) podmiotów wyrejestrowano natomiast w 2010 roku. Według danych z rejestru REGON wśród podmiotów posiadających osobowość prawną w Gminie Łubowo najwięcej (52) jest stanowiących spółki handlowe z ograniczoną odpowiedzialnością. Analizując rejestr pod kątem liczby zatrudnionych pracowników można stwierdzić, że najwięcej (622) jest mikro-przedsiębiorstw, zatrudniających

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

0 - 9 pracowników. 4,3% (28) podmiotów jako rodzaj działalności deklarowało rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, jako przemysł i budownictwo swój rodzaj działalności deklarowało 28,3% (185) podmiotów, a 67,4% (440) podmiotów w rejestrze zakwalifikowana jest jako pozostała działalność. Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w Gminie Łubowo najczęściej deklarowanymi rodzajami przeważającej działalności są handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (23.8%) oraz budownictwo (20.2%).

500 400 300 200 100 0 2014 2015 2016 2017 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Przemysł i budownictwo Pozostała działalność Nowo zarejestrowane Wyrejestrowane

Rysunek 6. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w latach 2014-2017 (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

Do kluczowych przedsiębiorców z terenu Gminy Łubowo należą: FGP Polska Sp z o. o., Fałkowo; Zakład Produkcyjno Usługowo Handlowy, Dariusz Kalmus, Łubowo 102; Monolit Hurtownia Granitu, Rzegnowo 56; Lena Łubowo, Łubowo 85 B; Badera firma Produkcyjno- Handlowo-Usługowa, Łubowo 25 a; Centrum Kamienia Setkowicz, Lednogóra 25; Wojciech Eder "EDER', Fałkowo 66 a; Henzel - Karczma na Lednicy, Dziekanowice 34a; Bar Oberża Marek Rajczyk, Łubowo 49; Groszek Wiesław Jakubowski i Sławomir Lewandowski, Łubowo 6a; Neo Bank, Łubowo 86 a; Apteka Św. Mikołaja Ewa Wachowiak, Łubowo 13; Apteka Przy Przychodni Radosław Pokorski, Łubowo 2 D; Firma Pruska Łubowianka, Łubowo 85 a; Henryk Ignasiak Zakład Ogólnobudowlany, Łubowo 29 c; M.B. Ogrody Beata Szczepańska, Łubowo 59; Ogrody Gałęzewski Maciej Gałęzewski, Łubowo 90 g; Agrom Przemysław Pruchniewski, Łubowo 15 e; Trans - Englert ciężarowy Paweł Englert, Łubowo 37; Sklep spożywczo- przemysłowy Zenon Talarczyk; Wierzyce, os. Dziewanny 1 a; 62-262 Fałkowo; Complet Chmielewscy, Myślęcin 4a; Wendex Mieczysław Wendland, Łubowo 14b. Na terenie Gminy Łubowo realizuje się strategię na rzecz rozwoju i rozbudowy strefy przemysłowej poprzez wyznaczane terenów przemysłowych w aktualnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Gmina Łubowo realizuje w ramach WRPO 2014 - 2020 (OSI) (poddziałanie 1.3.3) projekt pn.: "Uzbrojenie terenów inwestycyjnych na terenie Gminy Łubowo przeznaczonych do włączenia do Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej "INVEST-PARK" - Podstrefa Łubowo". Głównym celem projektu jest uzyskanie poprawy warunków inwestowania na terenie Gminy Łubowo, poprzez rozwój istniejącej i budowę nowej, wspólnej, ogólnodostępnej infrastruktury terenów inwestycyjnych położonych w pobliżu węzła komunikacyjnego przy trasie S5- węzeł Łubowo. Tereny inwestycyjne obejmują obszar niemal 36 ha. Działki 174/7, 174/9, 174/14, 174/21, 174/24 i 171/4 położone w miejscowości Fałkowo, gm. Łubowo, o łącznej powierzchni 35,86.31 ha objęte są aktualnym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego terenów działalności gospodarczej oraz terenów 26

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo mieszkaniowych w rejonie Węzła Fałkowo – zatwierdzonym Uchwałą Rady Gminy Łubowo Nr XII/104/2004 z dnia 30.01.2004r. (Dz.U. Nr 56 poz. 1268 z dn. 27.04.2004r.) zgodnie z którym przeznaczone są pod tereny aktywizacji gospodarczej. Działki położone są w sąsiedztwie drogi ekspresowej S5 oraz graniczą ze stacją GPZ która pozwala na uzbrojenie terenu w sieć energetyczną z mocą powyżej 800kW, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zaplanowano możliwość budowy bocznicy kolejowej. Tereny położone są 10 minut jazdy od Gniezna i ok. 35 minut od Poznania. Tereny inwestycyjne w Gminie Łubowo to grunty klas V i VI, co jest istotne dla inwestorów którzy nie są obciążani dodatkowymi kosztami związanymi z wyłączeniem gruntów z produkcji rolnej.

Rysunek 7. Mapa miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów działalności gospodarczej i produkcyjnej- węzeł Fałkowo (źródło: http://www.lubowo.pl)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

4.5. Rynek pracy

Według danych GUS w roku 2017 w Gminie Łubowo na 1000 mieszkańców pracuje 139 osób. Spośród wszystkich pracujących ogółem kobiety stanowią 46,9%, a 53,1% mężczyźni. Bezrobocie rejestrowane w Gminie Łubowo wynosiło 4,0% (5,9% wśród kobiet i 2,3% wśród mężczyzn). W 2017 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Gminie Łubowo wynosiło 3 774,18 PLN, co odpowiada 83.40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców Gminy Łubowo 601 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 276 pracujących przyjeżdża do pracy spoza Gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi -325. 20,7% aktywnych zawodowo mieszkańców Gminy Łubowo pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 30,5% w przemyśle i budownictwie, a 20,3% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,9% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości).

8 Gmina Łubowo 6 woj. wielkopolskie 4 Polska 2

0 2014 2015 2016 2017

Rysunek 8. Szacunkowa stopa bezrobocia rejestrowanego w Gminie Łubowo na przestrzeni lat 2014-2017 na tle województwa wielkopolskiego oraz całego kraju(źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

4.6. Rzeźba terenu

Gmina Łubowo zgodnie z podziałem geomorfologicznym Niziny Wielkopolskiej opracowanym przez B. Krygowskiego, położona jest w granicach Północno-Wielkopolskiego Pasa Wysoczyznowego, w regionie - Wysoczyzna Gnieźnieńska z subregionami: Pagórki Kostrzyńskie, Równina Gnieźnieńska, Równina Wrzesińska. Obszar Gminy Łubowo pokrywa się z zasięgiem zlodowacenia bałtyckiego- fazy poznańskiej oraz charakteryzuje się słabym urozmaiceniem rzeźby terenu, co jest wynikiem działania lądolodu i związanych z nim procesów morfotwórczych. Rzeźbę terenu kształtują równiny wysoczyzny morenowej płaskiej i falistej (Równina Gnieźnieńska) zalegającej najczęściej na wysokości od 115 do 120 m n.p.m., pagórki moreny czołowej o drobnym rytmie (północno-wschodnia części Gminy oraz strefa przejściowa między Równiną Gnieźnieńską a Równiną Wrzesińską), fragmenty wysoczyzny morenowej pagórkowatej (na zachód od Jeziora Lednica) oraz piaski sandrowe sandru Czerniejewskiego (Równina Wrzesińska). W powierzchni Równiny Gnieźnieńskiej uwidoczniona jest dolina Małej Wełny oraz rynna Jeziora Lednica, wykorzystujące rynny subglacjalne zlodowacenia bałtyckiego. 28

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Na zachód od Lednogóry znajduje się największe wyniesienie terenu osiągające wysokość 129,8 m n.p.m., natomiast najniższe na granicy Gminy, w dolinie Małej Wełny- 104,2 m n.p.m. (ujście do jeziora Mistrzewskiego).

4.7. Walory kulturowo- turystyczne Na terenie Gminy Łubowo, mieści się niezwykle atrakcyjne historycznie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Przy wschodnim brzegu jeziora Lednica, w Dziekanowicach mieści się Wielkopolski Park Etnograficzny, oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Jest to jeden z największych w Polsce i Europie skansenów, w którym zgromadzono najstarsze i najbardziej oryginalne obiekty stanowiące przykład regionalnego budownictwa ludowego Wielkopolski. Położone w przepięknym otoczeniu nad jeziorem lednickim prezentuje tradycyjną zabudowę chłopską, sakralną oraz dworską reprezentującą różne regiony historycznej Wielkopolski. W skansenie można zobaczyć chałupy mieszkalne oraz budynki gospodarcze. Odbywają się tam liczne wycieczki i pokazy, ukazujące codzienne życie i zwyczaje ludności w tamtejszych czasach. Najstarszy polski wiatrak koźlak znajduje się w Małym Skansenie na terenie Wielkopolskiego Parku Etnograficznego w Dziekanowicach. Wiatrak prawdopodobnie pochodzi z 1585 roku i pierwotnie stał w Gryżynie koło Kościana. Wiatrak trafił do muzeum w 1967 roku. Pod opieką Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy znajduje się również Wyspa Ostrów Lednicki, uznawana za Pomnik Kultury Narodu Polskiego. 25 lipca 2010 na Ostrowie Lednickim został uroczyście otwarty nowy punkt przystankowy na Szlaku św. Jakuba Apostoła. Tu bowiem w latach trzydziestych XX w., w obrębie cmentarzyska znaleziono muszlę pielgrzymią stanowiącą znak pątnika pielgrzymującego pod koniec XIII – początek XIV wieku do Santiago de Compostela w hiszpańskiej Galicji. Muszla ta jest jednym z najcenniejszych tego typu zabytków na ziemiach polskich i symbolem stałej łączności naszych ziem z kulturą europejską.

Rysunek 9. Szlak Św. Jakuba (zródło: http://www.lednicamuzeum.pl/) 29

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W leżącej po zachodniej stronie jeziora miejscowości Moraczewo uwagę przyciągają usytuowane na wzgórzu trzy wiatraki koźlaki oraz uzupełniające ekspozycję etnograficzną chałupa oraz stodoła. W miejscowości Moraczewo znajdują się także relikty niegdyś monumentalnego grodziska z VIII w., którego wały, według jednej z hipotez archeologów, sięgały wysokości 17 m przy zewnętrznych wymiarach grodziska 100 x 120 m. To otoczone fosą, dwuczłonowe grodzisko prawdopodobnie spełniało niegdyś rolę zwierzchniego grodu wojskowego nad Ostrowem Lednickim, który pod koniec X wieku zaczął przejmować jego funkcję. Ciekawostką jest odkrycie w pobliżu grodziska kultowego kurhanu podobnego do odkrytego później na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie. Oba te kurhany sugerują istnienie na tych terenach w czasach pogańskich kultu lunarnego.

Rysunek 10. Wiatraki w Moraczewie (źródło: http://www.polskaniezwykla.pl)

5. Ocena stanu środowiska- obszary interwencji 5.1. Ochrona klimatu i jakość powietrza

5.1.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE W ramach realizacji zadania w okresie 2014- 2017 Gmina Łubowo wykonała następujące działania: W 2014 roku:  Ocieplenie świetlicy w Woźnikach; Termomodernizacja koszt: 1.500 zł Termomodernizacja 3 budynków użyteczności budynków użyteczności publicznej.  Remont dachu oraz elewacji na budynku publicznej Szkoły Podstawowej w Fałkowie; koszt: 102.929,72 zł W 2015 roku:  Ocieplenie budynku Urzędu Gminy w Łubowie; Prowadzenie systematycznych W latach 2014 – 2017 Gmina prowadziła szereg akcji edukacji ekologicznej na działań mających na celu poszerzenie wiedzy Podnoszenie świadomości, temat oszczędności energii ekologicznej mieszkańców. Zadanie było wiedzy, prewencja cieplnej i elektrycznej oraz realizowane m.in. poprzez: edukację ekologiczną 30

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo stosowania proekologicznych w szkołach i przedszkolach, konkursy nośników energii, ekologiczne, gazetki gminne, ulotki i foldery szkodliwości spalania propagujące działania ekologiczne m.in. w materiałów odpadowych w zakresie ochrony powietrza np. ulotki dotyczące kotłowniach domowych. zakazu spalania śmieci, oraz umieszczanie na stronach internetowych gminy informacji dotyczących ochrony powietrza np. zakazu spalania odpadów i materiałów niedozwolonych. Uchwała Nr XXXIV/294/2017 Rady Gminy Przyjęcie PGN do realizacji Łubowo z dnia 22.12.2017r. w sprawie przyjęcia zadań w obszarze Działania legislacyjne (poza aktualizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej dla potencjalnie największego harmonogramem) Gminy Łubowo. źródła zanieczyszczeń tzw. niskiej emisji. W 2014 roku:  Remont dróg w Woźnikach, Owieczkach, Rzegnowie, Imielnie, Fałkowie; koszt: 156.329,32 zł W 2015 roku:  Przebudowa drogi w Myślęcinie; koszt: 82.638,45 zł  Przebudowa drogi gminnej w Owieczkach; koszt: 322.774,49 zł W 2016 roku:  Przebudowa drogi gminnej w Moraczewie; koszt: 260.696,43 zł  Przebudowa drogi gminnej nr P285020 łączącej drogę wojewódzką z drogą powiatową w Lednogórze; koszt: Bieżące utrzymanie dróg 202.453,85 zł Modernizacja i przebudowa gminnych W 2017 roku: 14 odcinków dróg gminnych (poza harmonogramem)  Modernizacja układu komunikacyjnego pomiędzy węzłami drogi ekspresowej S5 „Łubowo” oraz „Gniezno Południe” polegająca na przebudowie odcinków dróg gminnych: od drogi powiatowej do 2157P do drogi ekspresowej S5 oraz do drogi powiatowej 2157P do drogi powiatowej 2211P; koszt: 740.278,04 zł  Modernizacja drogi w Pierzyskach; koszt: 60.514,87 zł  Przebudowa drogi gminnej w Imielenku; koszt: 248.887,93 zł  Przebudowa drogi gminnej w Wierzycach; koszt: 288.099,27 zł  Przebudowa drogi gminnej w Łubowie; koszt: 117.253,74 zł ZADANIA KOORDYNOWANE Wspieranie rozwoju ruchu Zintegrowany niskoemisyjny transport w Ścieżka rowerowa Myślęcin rowerowego poprzez powiecie gnieźnieńskim- budowa ścieżek – Owieczki o długości likwidację barier technicznych rowerowych; poniesione nakłady w 2016 r.- 2814,5 m oraz tworzenie ścieżek 20.000 zł, okres realizacji 2016-2018 r.; łączne rowerowych nakłady: 3.141.456,73 zł W 2014 roku:  Dotacja celowa na przebudowę drogi powiatowej Lednogóra- Imielenko; koszt: 150.000 zł Modernizacja i przebudowa Bieżące utrzymanie dróg W 2015 roku: 7 odcinków dróg (poza harmonogramem)  Dotacja celowa na pomoc finansową dla powiatowych Powiatu Gnieźnieńskiego na przebudowę drogi powiatowej nr 2199P Lednogóra- Imielno; koszt: 99.997,45 zł oraz remont 31

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

drogi Łubowo-Rzegnowo; koszt: 108.494,82 zł W 2016 roku:  Dotacja celowa na pomoc finansową dla Powiatu Gnieźnieńskiego na remont drogi powiatowej nr 2155P w Dziekanowicach; koszt: 68.280 zł oraz remont drogi nr 2155P w Siemanowie; koszt: 87.014 zł W 2017 roku:  Dotacja dl Powiatu Gnieźnieńskiego na remont drogi Dziekanowice- Siemianowo; koszt: 70.000 zł  Dotacja dla Powiatu Gnieźnieńskiego na przebudowę drogi powiatowej nr 2199P Imielenko; koszt: 200.000 zł źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.1.2. Opis stanu obecnego 5.1.2.1. Klimat na obszarze Gminy Łubowo Warunki klimatyczne panujące na terenie Gminy Łubowo należą do umiarkowanych w obszarze wzajemnego oddziaływania powietrza morskiego i kontynentalnego. Przejściowość ta uwidacznia się głównie zmiennymi stanami pogody, które uwarunkowane są rodzajem napływających mas powietrza polarnomorskiego, polarnokontynentalnego, arktycznego lub zwrotnikowego. Nieduża ilość opadów przy niewielkim stopniu lesistości i wysokim udziale gleb ornych powoduje dużą zmienność przepływów wody w rzekach i obniżenie poziomu wód gruntowych w ciągu roku – obszar Wielkopolski w porównaniu z innymi obszarami Polski uchodzi za najbardziej deficytowy w wodę.

Rysunek 11. Regiony klimatyczne (źródło: „Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody”, Alojzy Woś, PAN 1993)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Zgodnie z opracowaniem Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania z roku 1993, Gmina Łubowo leży w regionie XV- Środkowewielkopolskim, który pod względem zajmowanego obszaru jest największym wydzielonym na obszarze Polski regionem klimatycznym. Środkową jego część stanowi Pojezierze Gnieźnieńskie. Granice regionu odznaczają się różnym stopniem ostrości. Najmniej wyraźny jest odcinek granicy południowej, oddzielający go od Regionu Południowowielkopolskiego. Taki charakter granic świadczy o wielu podobieństwach klimatu panującego w omawianym regionie do stosunków klimatycznych obszarów z nim sąsiadujących. Ten fakt wyraża między innymi brak występowania skrajnie dużych lub małych, w porównaniu z innymi regionami, rocznych liczb dni z wyróżnionymi typami pogody. Na tle innych obszarów, zwraca uwagę względnie bardzo duża roczna liczba dni z pogodą bardzo ciepłą, pochmurną, bez opadu. Dni takich jest około 39 w roku.

5.1.2.2. Jakość powietrza na obszarze Gminy Łubowo Ze względu na źródło zanieczyszczenia rozróżnia się emisję punktową, powierzchniową i liniową. Emisja punktowa pochodzi głównie ze spalania paliw do celów energetycznych i z procesów technologicznych prowadzonych w zakładach przemysłowych. Emisja liniowa to przede wszystkim emisja komunikacyjna z transportu drogowego, kolejowego i lotniczego. Emisja powierzchniowa jest sumą emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urządzeniach oczyszczających oraz składowania surowców, produktów i odpadów. Na poziomie regionalnym strategiczne znaczenie w walce o czyste powietrze mają przygotowane przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego, a uchwalone przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego, Programy ochrony powietrza. Pierwsze uchwalono w 2007 r., a dziś są systematycznie aktualizowane. W lipcu 2017 roku Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął uchwałę w sprawie określenia Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej w zakresie pyłu PM10, PM2,5 oraz B(a)P. Zawarto w nich najpilniejsze działania, które należy podjąć, by osiągnąć jakość powietrza odpowiadającą obowiązującym standardom przewidzianym dla drobnocząsteczkowego pyłu PM10 i PM2,5 oraz osiągnięcia poziomu docelowego benzo(a)pirenu. W 2015 roku weszła w życie tzw. Ustawa antysmogowa, dzięki niej samorządy – sejmiki województw będą mogły ustalić jakość spalanych paliw i możliwe do stosowania źródła ciepła w określonych terenach województwa. Samorząd Województwa Wielkopolskiego skorzystał z nowego instrumentu prawnego, jaki umożliwia tzw. ustawa antysmogowa. Uchwały antysmogowe są – podobnie jak programy ochrony powietrza – aktami prawa miejscowego i mają znaczenie strategiczne, choć dotyczą wszystkich mieszkańców Wielkopolski. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja zanieczyszczeń pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie Gminy i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o 33

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Na obszarze Gminy Łubowo, stwierdzono występowanie ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń, w związku z tym obszar ten został wpisany do Programu Ochrony Powietrza dla strefy wielkopolskiej i jest zobligowany do realizacji wyznaczonych działań, w ramach których zostanie osiągnięty efekt ekologiczny polegający na redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu. W celu scharakteryzowania stanu aktualnego w zakresie jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Łubowo odniesiono się do „Rocznej oceny jakości powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2017”, przygotowanej przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Ocena jakości powietrza wykonywana jest na obszarze stref. W przypadku województwa wielkopolskiego są to: • strefa aglomeracja poznańska obejmująca Poznań – miasto o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, • strefa miasto Kalisz – miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, • strefa wielkopolska obejmująca pozostały obszar województwa. Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza stanowią: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, • poziom docelowy, • poziom celu długoterminowego. Ocenę przeprowadza się z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych: • ze względu na ochronę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, • ze względu na ochronę roślin – dla strefy wielkopolskiej. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO2 , dwutlenek siarki SO2 , benzen C6H6,ozon O3, tlenek węgla CO, pył PM10, pył PM2,5 i oznaczane w pyle PM10: ołów Pb, arsen As, nikiel Ni, kadm Cd i benzo(a)piren B(a)P. W ocenie pod kątem ochrony roślin uwzględnia się: dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu NOx i ozon O3. Wartości kryterialne zamieszczono w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Wynikiem oceny jest klasyfikacja stref wykonywana dla każdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Z klasyfikacji pod kątem ochrony roślin wyłączone są aglomeracje powyżej 250 tys. mieszkańców i miasta powyżej 100 tys. mieszkańców. Strefy można sklasyfikować: • w klasie A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • w klasie C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych; Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń substancji występujących na jej obszarze i wiąże się z koniecznością podjęcia działań na rzecz poprawy lub utrzymania jakości powietrza. W przypadku klasy A, należy utrzymać stężenia zanieczyszczeń poniżej poziomów dopuszczalnych/docelowych oraz dążyć do utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. W przypadku klasy C należy podjąć działania w celu obniżenia stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych/docelowych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia Dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego kadmu, arsenu, niklu wszystkie strefy zaliczono do klasy A. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy A. Odnosząc otrzymane wyniki do celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy D2.

Rysunek 12. Wyniki oceny jakości powietrza w roku 2017 pod kątem ochrony zdrowia ludzi (źródło: http://poznan.wios.gov.pl) Ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego stężenia pyłu PM10 strefę aglomeracja poznańska i strefę wielkopolską zaliczono do klasy C. Strefie miasto Kalisz przypisano klasę A. Z przebiegu rocznych serii pomiarów odczytać można wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu. Można więc przypuszczać, że powodem przekroczeń w sezonie grzewczym jest niska emisja z sektora komunalno-bytowego wpływająca na wyraźne pogorszenie warunków aerosanitarnych. Duży wpływ na sytuację aerosanitarną ma również położenie geograficzne, rodzaj i charakter zabudowy, jej lokalizacja oraz możliwość przewietrzania obszaru. Dopuszczalna liczba dni z przekroczeniem wynosi 35 dni, a liczbę dni z przekroczeniami w latach 2015-2017 na stacji pomiarowej w Gnieźnie (stacja Gniezno, ul. Paczkowskiego) przedstawiono w tabeli. Stacja w Gnieźnie jest najbardziej reprezentatywną stacją dla badanego terenu Gminy Łubowo.

Tabela 5. Wyniki pomiarów pyłu PM10 za lata 2014–2017 Stężenie pyłu PM10 uśrednianie 24-godzinne – częstość przekraczania średnie dla roku [μg/m3 ] Lokalizacja poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym stanowiska [liczba dób] 2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Gniezno, ul. 86 60 46 46 36 33 31 34 Paczkowskiego źródło: http://poznan.wios.gov.pl 35

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W przypadku pyłu PM2,5, strefy: aglomeracja poznańska i miasto Kalisz zaliczono do klasy A, natomiast strefę wielkopolską − do klasy C. W roku 2017 stwierdzono również przekroczenia poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu; wszystkie oceniane strefy zaliczono do klasy C.  Wyniki klasyfikacji w oparciu o kryteria określone dla ochrony roślin W wyniku oceny za rok 2017 przeprowadzonej dla ozonu, dwutlenku siarki i tlenków azotu strefę wielkopolską zaliczono do klasy A.

Rysunek 13. Wyniki oceny jakości powietrza za rok 2017 pod kątem ochrony roślin (źródło: http://poznan.wios.gov.pl)

5.1.2.3. Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, związanych z komunikacją jest zanieczyszczenie powietrza występujące w sąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszające się po drogach, emitują do atmosfery duże ilości różnorodnych substancji toksycznych, powstających w wyniku spalania paliwa napędowego, a także na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zużywania się niektórych elementów pojazdu (powstają wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie zwartej zabudowy mieszkalnej. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynność ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie oraz w słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Gmina Łubowo posiada rozbudowaną sieć dróg, którą tworzą: droga krajowa, dwie drogi wojewódzkie i liczne drogi powiatowe i gminne. Przez gminę przebiegają następujące drogi, będące w administracji:  Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad  droga S5d jezdnia kier. Poznań 12,700 km (od km 0+000 – 12+700),  droga S5d jezdnia kier. Gniezno 12,700 km (od km 0+000 – 12+700)  Wielkopolskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Poznaniu  droga wojewódzka Nr 197, długość na terenie Gminy Łubowo 8,09 km, (Myślęcin od Owieczek, w kierunku Komorowa);  droga wojewódzka – dawna droga krajowa nr 5, dł. na terenie Gminy Łubowo 10,2 km;  Zarządu Dróg Powiatowych w Gnieźnie  2155P – gr. gm. Kłecko – Siemianowice – Dziekanowice; dł. 5,411 km  2156P - dr. kraj 5 – Fałkowo – dr pow. 434; dł. 2,527 km 36

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 2157P - Owieczki – Łubowo – Leśniewo – gr. gm. Czerniejewo; dł. 9,267 km  2196P – gr. gm. Kłecko – Strychowo; dł. 1,393 km  2199P – gr. gm. Kiszkowo – Rybitwy – Lednogóra – Imielno – Wierzyce; dł. 11,597 km  2211P – gr. gm. Gniezno – Strychowo – Łubowo – Pierzyska – gr. gm. Czerniejewo; dł. 9,528 km  2484P - (Łagiewniki) - gr. pow. gnieźnieńskiego - Rybitwy; dł. 2,728 km  2483P-(Pobiedziska)-gr. pow.gnieźnieńskiego–Wierzyce–gr. gm. Czerniejewo;dł.0,710 km  Drogi gminne LP. NUMER PRZEBIEG 1. P285001 Moraczewo – droga krajowa nr 5 DROGI 2. P285002 Moraczewo – Lednogóra 3. P285003 Granica Gminy – Lednogóra 4. P285004 Mały Skansen – Dziekanowice 5. P285005 Dziekanowice - Diekanowice 6. P285006 Dziekanowice- droga nr 5 7. P285007 Żydówko – Dziekanowice 8. P285008 Siemianowo – Żydówko 9. P285009 Żydówko – Rzegnowo 10. P285010 Owieczki – Rzegnowo 11. P285011 Woźniki – Baranowo 12. P285012 Wierzyce – Baranowo 13. P285013 Fałkowo –Baranowo 14. P285014 Dziekanowice – Fałkowo 15. P285015 Lednogóra – Imielenko 16. P285016 Imielenko – Fałkowo 17. P283022 Dębnica – Owieczki 18. P285018 od granicy Gminy nr 17 – Owieczki 19. P285019 Owieczki – Owieczki 20. P285020 Lednogóra – Lednogóra 21. P283021 Waliszewo – Siemianowo 22. P285022 Baranowo – Pawłowo 23. P285023 Imieleno – Chwałkówko 24. P285024 Polska Wieś – Nowa Wieś Lednogóra 25. P285025 Nowa Wieś –Lednogóra – Gołuń 26. P285026 Rzegnowo-Łubowo 27. P285027 Łubowo-Łubowo 28. P285028 Fałkowo – do drogi krajowej nr 258 29. P285029 Imielenko – Nowa Wieś Lednogóra 30. P285030 Chwałkówko – Przyborowo 31. P285031 Lednogóra Kol. – Latalice 32. P285032 Lednogóra – Kocanowo 33. P285033 Pierzyska - Pierzyska 37

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Na terenie Gminy Łubowo istnieje rozbudowana sieć dróg gminnych, łączących okoliczne miejscowości. Łączna długość dróg gminnych wynosi 72,875 km. Sieć dróg w Gminie Łubowo przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 14. Rozmieszczenie dróg na terenie Gminy Łubowo (źródło: http://lubowo.e-mapa.net)

Na drogach krajowych i wojewódzkich regularnie co 5 lat (z wyłączeniem miast na prawach powiatu) Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadza Generalny Pomiar Ruchu (GPR), którego celem jest zilustrowanie aktualnego poziomu natężenia ruchu na poszczególnych odcinkach sieci dróg oraz wskazanie prognozy ruchu w perspektywie kolejnych 5, 10 oraz 15 lat. W roku 2015 na sieciach dróg krajowych oraz wojewódzkich został przeprowadzony Generalny Pomiar Ruchu (GPR), który stanowi podstawowe źródło informacji o ruchu drogowym. Na terenie Gminy Łubowo pomiar ruchu na drodze krajowej nr S5 był prowadzony na dwóch odcinkach: węzeł Gniezno Południe- węzeł Łubowo oraz węzeł Łubowo- węzeł Czerniejewo. Dla drogi wojewódzkiej nr 197 pomiar był prowadzony na jednym odcinku drogi Komorowo-Gniezno w miejscowości Owieczki. Tabela 6. Średnio dobowy ruch na drogach krajowych i wojewódzkich na terenie Gminy Łubowo Liczba pojazdów na dobę węzeł Gniezno Południe- węzeł Łubowo- Owieczki Rodzaj pojazdu/odcinek węzeł Łubowo węzeł Czerniejewo Motocykle 39 37 22 Samochody osobowe, mikrobusy 11051 11254 1934 Lekkie samochody ciężarowe 1287 1555 220 Samochody ciężarowe bez przyczepy 524 561 60 Samochody ciężarowe z przyczepą 2835 2860 155 Autobusy 78 77 17 Ciągniki rolnicze 0 0 10 SUMA 15814 16344 2418 źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015 38

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

motocykle

samochody osobowe

lekkie samochody ciężarowe

samochody ciężarowe bez przyczepy samochody ciężarowe z przyczepą autobusy

ciągniki rolnicze

Rysunek 15. Udział pojazdów na drogach krajowych i wojewódzkich przejeżdżających przez teren Gminy Łubowo (źródło: opracowanie własne na podstawie GPR 2015)

Spośród wszystkich pojazdów poruszających się po drogach na terenie Gminy, największy udział mają samochody osobowe oraz mikrobusy 70,1%, co świadczy o dominacji transportu prywatnego. Samochody ciężarowe oraz samochody dostawcze stanowią łącznie 29,1%. Najmniejszy udział przypadł pojazdom wykorzystywanym rolniczo, autobusom oraz motocyklom 0,8%. Największą emisją zanieczyszczeń, charakteryzują się drogi krajowe oraz wojewódzkie, gdyż odnotowuje się największy ruch pojazdów. Największa emisja zanieczyszczeń gazów i pyłów do powietrza dotyczy głównie tlenku węgla oraz tlenków azotu. Pojazdy odpowiadają również za emisję węglowodorów alifatycznych i aromatycznych benzenu, pyłów oraz dwutlenku siarki.

5.1.2.4. Emisja powierzchniowa Źródłem emisji powierzchniowej, pochodzącej z sektora bytowego, są lokalne kotłownie i paleniska domowe. Na terenie Gminy Łubowo duża część mieszkańców ogrzewa swoje domy węglem, co przyczynia się do wysokiej emisji dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłów, sadzy oraz tlenku węgla i węglowodorów aromatycznych. Coraz wyższe ceny paliw opałowych przyczyniają się z kolei do poszukiwania różnego rodzaju oszczędności. Z tego powodu istnieje ryzyko spalania w piecach różnego rodzaju odpadów, emitujących duże ilości toksycznych zanieczyszczeń do atmosfery. Praktyki te są w dalszym ciągu powszechne na obszarach wiejskich. W konsekwencji zaobserwować można zjawisko tzw. „niskiej emisji”, czyli emisji pochodzącej ze źródeł o wysokości nieprzekraczającej kilkunastu metrów wysokości. Zjawisko to jest obserwowane na terenach zwartej zabudowy, charakteryzującej się brakiem możliwości przewietrzania. Elementem składowym „niskiej emisji” są zanieczyszczenia emitowane podczas ogrzewania budynków mieszkalnych. Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Sposobem ograniczenia niskiej emisji na terenie jest termomodernizacja budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności 39

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo publicznej, których przegrody zewnętrzne nie spełniają warunków technicznych w zakresie wartości współczynnika przenikania ciepła. Docieplenie ścian zewnętrznych, stropów lub stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz usprawnienia w zakresie instalacji c.o. i c.w.u. wiążą się z istotnym ograniczeniem zapotrzebowania budynku na ciepło, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w ilości spalanego paliwa, a w rezultacie emisji zanieczyszczeń. W wyniku spalania paliw naturalnych, oprócz ciepła, powstają również gazy spalinowe oraz w przypadku paliw stałych popioły i żużle. Skład spalin jest różny w zależności od rodzaju paliwa oraz samego procesu spalania, który wbrew pozorom jest procesem skomplikowanym, zależnym od temperatury, ilości paliwa, rodzaju palnika lub paleniska i wielu innych czynników. Głównym składnikiem spalin powstających przy spalaniu paliw stałych jest dwutlenek węgla (CO2), w mniejszych ilościach dwutlenek siarki (SO2), tlenek węgla (CO), tlenki azotu (NO2), para wodna (HO), sadza i pył. W przypadku paliw ciekłych i gazowych udział pary wodnej w spalinach jest większy i porównywalny z ilością CO2, natomiast nie ma w nich pyłów, a w przypadku gazu ziemnego – SO2. Niektóre gatunki ropy naftowej także nie posiadają związków siarki. W spalinach pochodzących z paliw ciekłych i gazowych również występują, choć w mniejszych ilościach, tlenki azotu i sadza, gdyż ich obecność jest związana raczej z samym procesem spalania niż z rodzajem paliwa.  Tlenki siarki Głównym źródłem emisji SO2 jest energetyka – 90%, natomiast za pozostałe 10% emisji odpowiada przemysł i komunikacja. Dwutlenek siarki, jako taki nie szkodzi środowisku, jednak w obecności ozonu – O3, który powstaje podczas wyładowań atmosferycznych, przekształca się w bardzo niebezpieczny dla środowiska SO3, który łączy się w chmurach z parą wodną i spada na ziemię w postaci kwaśnego deszczu.  Tlenki węgla Z punktu widzenia ochrony środowiska rozróżnia się dwa rodzaje dwutlenków węgla: przyjazny dla środowiska – o krótkim (trwającym od 1 roku do kilkudziesięciu lat) obiegu w przyrodzie, który powstaje w procesach utleniania biomasy (drewna, słomy, biopaliw i biomasy) i nieprzyjazny, który jest produktem spalania paliw nieodnawialnych (węgla, ropy, gazu), a cykl jego obiegu określa się w milionach lat.  Związki organiczne Związki organiczne w spalinach to głównie węglowodory alifatyczne (parafiny), które są praktycznie obojętne dla środowiska, oraz policykliczne węglowodory aromatyczne (wielopierścieniowe), które alergizują, podrażniają błony śluzowe, a nawet mogą wywoływać nowotwory. Najbardziej znany z tych związków to benzo(a)piren (BaP), który jest związkiem silnie rakotwórczym. Przyczyną powstawania tych węglowodorów jest niepełne spalanie paliw przy zbyt małej ilości powietrza, termiczny rozkład paliwa (piroliza) również wobec braku tlenu, a także gwałtowne schładzanie płomienia na skutek nierównomiernego spalania, rozruchu urządzenia lub spalania paliw w nieodpowiednich kotłach, palnikach lub silnikach.  Sadza Głównym składnikiem sadzy, która tworzy ze spalinami lub powietrzem aerozol nazywany dymem, jest węgiel bezpostaciowy. Sadza zawiera także węglowodory. Ponieważ z węglowodorów aromatycznych sadza powstaje łatwiej niż z alifatycznych, więc to one są drugim składnikiem sadzy. Należy zatem przypuszczać, że sadza może mieć, podobnie jak i węglowodory aromatyczne, działanie rakotwórcze.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 Pyły Pyły i popioły to stałe składniki mineralne, które pozostają po spaleniu paliw. Popiół i sadza stanowią główne składniki dymu, którego cząsteczki o rozmiarach nieprzekraczających 0,1 μm mają bardzo dobrze rozwiniętą powierzchnię, dzięki której adsorbują lotne toksyczne składniki spalin i dlatego są bardzo niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt, a także roślin. Najważniejsze negatywne skutki oddziaływania produktów spalania paliw nieodnawialnych, głównie węgla kamiennego i brunatnego, to pogłębienie się efektu cieplarnianego oraz powiększanie się stref występowania smogu. Kwaśny smog, zwany londyńskim, na skutek inwersji aerozolu, składającego się z tlenków siarki i pyłu ze spalonego węgla oraz mgły, zamiast unosić się jako cieplejszy od powietrza, opada na miasto i zatruwa jego mieszkańców. Wraz z rozwojem motoryzacji i komunikacji miejskiej, oprócz smogu londyńskiego, pojawił się nowy rodzaj smogu, zwany fotochemicznym, który atakuje w upalne lata. Smog ten zawiera, oprócz tlenków siarki i pyłów, także: tlenki azotu, związki organiczne, np. aldehydy, ketony, azotany i nadtlenki organiczne oraz ozon. W efekcie zamkniętego cyklu ponad 200 reakcji chemicznych, efekt smogu fotochemicznego pogłębia się, a jego produkty nie są obojętne dla środowiska. Wolne rodniki działają rakotwórczo, a ozon, który w stratosferze chroni nas przed promieniowaniem ultrafioletowym, w dolnych warstwach atmosfery jest równie niebezpieczny dla organizmów żywych jak związki rakotwórcze.

Negatywne oddziaływanie energetyki konwencjonalnej na środowisko obejmuje ponadto:  zakwaszenie atmosfery tlenkami siarki i azotu wskutek czego giną lasy, zamiera życie w rzekach i jeziorach;  brak tlenu w środowisku morskim, co jest następstwem emisji tlenków azotu, zaburza równowagę pokarmową w morzu ze szkodą dla żyjących w nim organizmów roślinnych i zwierzęcych;  zanieczyszczenie wód zaskórnych metalami ciężkimi wymywanymi z nieprawidłowo składowanych popiołów i żużli, a także produktami ubocznymi powstającymi podczas oczyszczania spalin metodami mokrymi i suchymi.

Zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń powietrza są groźniejsze od zanieczyszczeń wód czy gleb, ze względu na nie dającą nie kontrolować łatwość rozprzestrzeniania.

 Emisja CO2 w sektorze mieszkalnictwa Według danych statystycznych GUS na terenie Gminy Łubowo w 2017 roku występowały 1852 mieszkania. Przeciętna powierzchnia użytkowa nieruchomości oddanej do użytkowania w 2017 roku w Gminie Łubowo to 117,40 m2 i jest znacznie większa od przeciętnej powierzchni użytkowej dla województwa wielkopolskiego oraz znacznie większa od przeciętnej powierzchni nieruchomości w całej Polsce. Poniżej przedstawiono zestawienie poszczególnych nośników energii wraz z produkcją dwutlenku węgla. Dla obliczenia zużycia energii i wywołanej emisji dwutlenku węgla do atmosfery w sektorze mieszkalnictwa zostały wykorzystane dane ankietowe, które uzyskano podczas przygotowaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Łubowo.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 7. Łączne zużycie z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2

Nośnik Energia Gaz ziemny Węgiel Drewno/ inna Suma elektryczna kamienny biomasa Zużycie energii 4 355,04 11 145,80 13 322,09 15 886,22 44 709,14 [MWh] Emisja CO 2 3 536,29 2 240,30 4 542,83 0,00 10 319,43 [tCO2] źródło: PGN,2016

Rysunek 16. Łączne zużycie poszczególnych nośników energii wraz z produkcją CO2 w budynkach mieszkalnych [MWh] (źródło:PGN,2016)

Na terenie Gminy Łubowo przystąpiono do modernizacji obiektów mieszkalnych. Zgodnie za zapisami Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Łubowo w 2016 roku liczba budynków, które zostały poddane całkowitej modernizacji wynosiła 119. Ponadto na terenie Gminy są obiekty, które zostały poddane częściowej modernizacji. Stopień modernizacji budynków mieszkalnych w Gminie Łubowo przedstawia rysunek poniżej.

Rysunek 17. Stopień termomodernizacji budynków na terenie Gminy Łubowo(źródło: PGN, 2016)

Wśród gospodarstw domowych dominuje ogrzewanie centralne. Do najczęściej stosowanych kotłów należą kotły węglowe z podajnikiem oraz kotły węglowe rusztowe. W kilku gospodarstwach domowych stosuje się ogrzewanie w pokojach, w których dominują piece 42

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo kaflowe. Ponadto kilkanaście gospodarstw korzysta z ogrzewania gazowego, a w niektórych ciepło pozyskiwane jest z kominka. Średni wiek kotła w Gminie Łubowo wynosi 12 lat. Jako główne nośniki ciepła mieszkańcy wskazali węgiel i drewno. Dodatkowo stosowany jest także gaz ziemny. W wielu gospodarstwach domowych stosuje się więcej niż jedno źródło ciepła. Strukturę zużycia poszczególnych surowców w Gminie Łubowo przedstawia poniższa tabela.

Tabela 8. Średnie zużycie nośnika energii dla jednego gospodarstwa domowego w ciągu roku

Średnie zużycie nośnika energii dla jednego Paliwo Jednostka gospodarstwa domowego w ciągu roku Węgiel kamienny [t] 371,8 Gaz ziemny [m3] 76 556 Drewno [t] 515,1 Energia elektryczna [kWh] 10 900 źródło: PGN, 2016

Łącznie w 2015 roku sektor mieszkalnictwa na terenie Gminy Łubowo zużył 44 709,14 MWh energii, co przełożyło się na produkcję dwutlenku węgla o łącznej wartości 10 319,43 t CO2. Dla zobrazowania emisji wywołanej przez sektor mieszkalnictwa na terenie Gminy Łubowo sporządzono mapę, która przedstawia emisję dwutlenku węgla w poszczególnych miejscowościach. Według mapy największa emisja dwutlenku węgla występuje w miejscowościach: Łubowo (1 813 tCO2) i Fałkowo (1 499 tCO2), natomiast najmniejsza w miejscowości Myślęcin (159 tCO2) oraz Baranowo (145 tCO2). Emisja w pozostałych miejscowościach z terenu Gminy Łubowo została przestawiona na mapie poniżej.

Rysunek 18. Mapa obrazująca emisję CO2 w poszczególnych miejscowościach Gminy Łubowo z sektora mieszkalnictwa(źródło: PGN,2016) 43

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 Emisja CO2 w sektorze przemysłowym Poniżej przedstawiono zestawienie zużycia poszczególnych nośników energii wraz z produkcją dwutlenku węgla przez sektor przemysłu z terenu Gminy Łubowo, z uzyskanych danych ankietowych oraz danych operatorów energetycznych z terenu Gminy Łubowo.

Tabela 9. Łączne zużycie energii z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2 Nośnik Energia Gaz ziemny Węgiel Drewno/ inna Suma elektryczna kamienny biomasa Zużycie energii 0,00 505,26 0,00 555,56 1060,82 [MWh] Emisja CO 2 0,00 101,56 0,00 0,00 101,56 [tCO2] źródło: PGN,2016

Rysunek 19. Zużycie energii i produkcja CO2 przez poszczególne nośniki (źródło: PGN, 2016)

Łącznie w 2015 roku sektor przemysłu na terenie Gminy Łubowo zużył 1060,82 MWh, co przyczyniło się do emisji 101,56 t CO2

 Emisja CO2 w sektorze usługowym

W sektorze usług działają 462 podmioty, których zużycie energii oraz emisja zostały przedstawione w tabeli poniżej. W sektorze usług w ramach opracowywania PGN zebrano 8 ankiet oraz posłużono się danymi od operatorów energetycznych.

Tabela 10. Łączne zużycie energii z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2 Nośnik Energia Gaz Gaz Olej Węgiel Węgiel Drewno/ elektryczna płynny ziemny opałowy kamienny brunatny inna Suma biomasa Zużycie 3 563,2 energii 1 123,31 595,50 99,83 6 276,80 9,73 3 056,03 14 724,46 7 [MWh] Emisja CO2 912,13 135,18 716,22 27,55 2 140,39 3,78 0,00 3 935,24 [tCO2] źródło: PGN, 2016 44

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 20. Zużycie energii i produkcja CO2 przez poszczególne nośniki(źródło: PGN, 2016)

Łącznie w 2015 roku sektor usług na terenie Gminy Łubowo zużył 14 724,46 MWh, co przyczyniło się do emisji 3 935,24 t CO2.

 Emisja CO2 w sektorze publicznym Z danych uzyskanych podczas inwentaryzacji podczas tworzenia PGN, wynika, że obiekty użyteczności publicznej na terenie Gminy Łubowo w roku 2015 wykorzystały najwięcej energii pochodzącej ze spalania gazu ziemnego (1 329,94 MWh), co spowodowało produkcje 267,32 t CO2. Inwentaryzacja wykazała, że prawie wszystkie budynki użyteczności publicznej są przyłączone do sieci gazowniczej. Zużycie energii elektrycznej przez obiekty użyteczności publicznej na terenie Gminy Łubowo wyniosło 143,53 MWh, co spowodowało emisję 116,55 t CO2. Największe zużycie energii zanotowano w budynku Szkoły Podstawowej Tysiąclecia im. Mieszka I w Lednogórze i wyniosło 254,68 MWh.

Tabela 11. Łączne zużycie energii z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2 Nośnik Energia Gaz Gaz Olej Węgiel Drewno/ elektryczna płynny ziemny opałowy kamienny inna Suma biomasa Zużycie energii 143,53 0,00 1 329,94 0,00 0,00 0,00 1 473,47 [MWh] Emisja CO2 116,55 0,00 267,32 0,00 0,00 0,00 383,86 [tCO2] źródło: PGN, 2016

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 21. Łącznie zużycie poszczególnych nośników energii wraz z produkcją CO2 w budynkach gminnych (źródło: PGN, 2016)

Zgodnie z wynikami przeprowadzonej inwentaryzacji można stwierdzić, że łącznie w 2015 roku sektor budynków publicznych w Gminie Łubowo zużył 1 473,47 MWh energii, co spowodowało emisję dwutlenku węgla do atmosfery w wysokości 383,86 t CO2. W sektorze gospodarki wodno-ściekowej uwzględniano zużycie energii przez przedsiębiorstwa zajmujące się dostarczaniem wody i odbiorem ścieków na terenie Gminy Łubowo. W inwentaryzacji uwzględniono następujące obiekty:  Stacje Uzdatniania Wody,  Oczyszczalnie ścieków,  Przepompownie. W inwentaryzacji uwzględnione zostało całkowite zużycie energii przez infrastrukturę wodno-ściekową zlokalizowaną na terenie Gminy. Dzięki bazowej inwentaryzacji wykazano, że obiekty infrastruktury wodno-ściekowej na terenie Gminy Łubowo zużyły w roku 2015: 571,60 MWh energii, co przyczyniło się do emisji 464,14 t CO2.

5.1.2.5. Warunki wykorzystania OZE W działaniach związanych z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną, największego potencjału upatruje się w odnawialnych źródłach energii, które zastąpić mogą wysokoemisyjne źródła konwencjonalne. Dodatkowo, działania termomodernizacyjne obiektów oraz przedsięwzięcia poprawy efektywności energetycznej (w szczególności modernizacji oświetlenia), sprzyjają obniżeniu zapotrzebowania energetycznego budynków i infrastruktury technicznej. Perspektywa wyczerpania się zapasów paliw kopalnych, a także podejmowane działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego człowieka, przyczyniły się do wzrostu zainteresowania odnawialnymi źródłami energii, czego efektem jest duży wzrost ich stosowania. Odnawialne źródła energii są to źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię występującą w rozmaitych postaciach, w szczególności promieniowana słonecznego, wiatru, wody, a także biomasy i ciepła wnętrza Ziemi. Obecny poziom cywilizacji technicznej stwarza możliwość uznania za odnawialne źródło energii również części odpadów komunalnych i przemysłowych, 46

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo która nadaje się do energetycznego przetworzenia. Źródła energii odnawialnej są praktycznie niewyczerpalne, gdyż ich zasoby uzupełniane są nieustannie w procesach naturalnych. Najłatwiej dostępne są zasoby energii promieniowania słonecznego i biomasy, natomiast dostępność energii geotermalnej, wiatru czy wody jest ograniczona i zależna od położenia geograficznego. Dużą zaletą źródeł odnawialnych jest również ich minimalny wpływ na środowisko naturalne. Odnawialne źródła energii mogą stanowić istotny udział w bilansie energetycznym kraju. Mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu, przede wszystkim zaś do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być rolnictwo, jak również mieszkalnictwo i komunikacja. „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” (dokument zatwierdzony 10.11.2006 r. przez Radę Ministrów) zawiera pakiet działań, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, konkurencyjności gospodarki, jej efektywności energetycznej oraz ochrony środowiska. Wśród celów strategicznych polityki państwa jest wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii i uzyskanie 15% udziału energii, pochodzącej z tych źródeł, w bilansie energii pierwotnej do roku 2020 oraz osiągniecie do tegoż roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych.  Energia słoneczna Podstawowym źródłem energii dla Ziemi jest Słońce. Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza. Można ją wykorzystywać dla celów ogrzewania budynków oraz podgrzewania wody, jednak energetyka słoneczna jest praktycznie najmniej wykorzystywaną formą energii w Polsce. Praktyczną możliwość wykorzystania tego rodzaju energii ograniczają warunki klimatyczne oraz wciąż jeszcze wysokie nakłady inwestycyjne, związane z zainstalowaniem odbiorników o bardzo dużych powierzchniach.

Rysunek 22. Średnie roczne sumy usłonecznienia (źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Potencjalna energia użyteczna dla rejonu Gminy Łubowo wynosi ogółem 985 kWh/m2/rok, w półroczu letnim 785 kWh/m2/rok, a w sezonie zimowym 200 kWh/m2/rok, natomiast średnie sumy usłonecznienia w ciągu roku wahają się w granicach 1450-1500 h/rok. Potencjał ten jest wystarczający do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszkańców, do podgrzewania ciepłej wody, natomiast nie zaspokoi, ze względu na dużą zmienność dobową i sezonową w pełni potrzeb grzewczych i przemysłowych. Dane te odnoszą się do skali regionalnej. W rzeczywistych warunkach terenowych, wskutek lokalnego zanieczyszczenia atmosfery i występowania przeszkód terenowych, rzeczywiste warunki nasłonecznienia mogą odbiegać od podanych. W Gminie Łubowo funkcjonują baterie słoneczne na budynku boiska szkolnego w Łubowie. Są to kolektory słoneczne do ogrzewania wody użytkowej o powierzchni ok. 50 m2 każdy.  Energia wodna Polska nie posiada zbyt dobrych warunków do rozwoju energetyki wodnej – przyjmuje się, że hydroenergetyczne zasoby techniczne wynoszą około 13,7 tys. GWh na rok, z czego ponad 45% przypada na rzekę Wisłę. Technologia małych elektrowni wodnych obejmuje pozyskiwanie energii z cieków wodnych, przy czym maksymalną moc zainstalowaną w pojedynczej lokalizacji określa się na około 5 MW. Rozwój energetyki wodnej (wytwarzanie energii elektrycznej pochodzącej z przetwarzania energii zawartej w przepływającej rzece) będzie miało mniejsze znaczenie ze względu na niezbyt korzystne warunki hydrologiczne. Na terenie Gminy Łubowo istnieje niewielka możliwość wykorzystania istniejących cieków wodnych do budowy małych elektrowni wodnych, co wymaga w każdym przypadku szczegółowej analizy warunków wodnych, prędkości przepływu, oraz analiz techniczno- ekonomicznych.  Energia wiatru Trwający obecnie rozwój technologiczny siłowni wiatrowych pozwala na szersze wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej. Energia wiatrowa jest ekologicznie czysta - do jej wytworzenia niepotrzebne jest wykorzystanie jakiegokolwiek paliwa. Średnie roczne prędkości powyżej 4 m/s, co uważane jest za wartość minimalną do efektywnej konwersji energii wiatrowej, występują na wysokości 25 i więcej metrów na 2/3 powierzchni naszego kraju. Uważa się, że na 1/3 powierzchni Polski istnieją odpowiednie warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Jak wynika z opracowań Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej znaczna część Polski posiada wystarczające warunki do wykorzystania energii wiatru do produkcji energii elektrycznej i do napędu urządzeń technologicznych. Z analizy mapy kierunków i sił wiatru Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej wynika, że Gmina Łubowo znajduje się w strefie korzystnej, w indywidualnych punktach pomiarowych mogą wiać wiatry o prędkości przekraczającej wymagane 4 m/s, kwalifikującej postawienie elektrowni wiatrowej. Wybór punktowych, optymalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych, wymaga jednak prowadzenia rocznej serii pomiarów Projektowanie farmy wiatrowej wymaga także kompromisu pomiędzy oszczędnością powierzchni, a opłacalnością produkcji. Obecnie na terenie Gminy nie funkcjonują urządzenia wykorzystujące energię wiatru.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 23. Energia wiatru w kWh/(m2/rok) na wysokości 10 i 30 m n.p.m. (źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW)

 Biomasa Do celów energetycznych można również wykorzystywać biomasę. Biomasa to głównie pozostałości i odpady. Różne rodzaje biomasy mają różne właściwości. Na cele energetyczne wykorzystuje się drewno i odpady z przerobu drewna, rośliny pochodzące z upraw energetycznych, produkty rolnicze oraz odpady organiczne z rolnictwa, niektóre odpady komunalne i przemysłowe. Biomasa występuje w różnych stanach skupienia: stałej, gazowej i ciekłej. Przy oczyszczalniach ścieków i na składowiskach odpadów, tam gdzie rozkładają się odpady organiczne występuje biogaz będący mieszaniną głównie metanu i dwutlenku węgla. Biogaz powstaje podczas beztlenowej fermentacji substancji organicznych. Można go wykorzystywać na różne sposoby, m. in. do produkcji: • energii elektrycznej w silnikach iskrowych lub turbinach, • energii cieplnej w przystosowanych kotłach, • energii elektrycznej i cieplnej w układach skojarzonych. Biomasa jest paliwem nieszkodliwym dla środowiska: ilość dwutlenku węgla emitowana do atmosfery podczas jego spalania równoważona jest ilością CO2 pochłanianego przez rośliny, które odtwarzają biomasę w procesie fotosyntezy. Ogrzewanie biomasą jest opłacalne – ceny biomasy są konkurencyjne na rynku paliw. Koszty ogrzewania takim paliwem są obecnie niższe od kosztów ogrzewania olejem opałowym. Ponadto wykorzystanie biomasy pozwala

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo zagospodarować nieużytki i spożytkować odpady. Potencjalne źródło energii w tej grupie biomasy stanowi przede wszystkim drewno pochodzące z czyszczenia lasu, drewno opałowe produkowane celowo oraz drewno z sadów (z corocznych wiosennych prześwietleń drzew oraz likwidacji starych zadrzewień). Oszacowanie potencjału zasobów energii możliwej do uzyskania z odpadów drzewnych jest trudne do oszacowania i obarczone znacznym błędem. Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej oraz ochrona istniejących zasobów leśnych ogranicza pozyskanie zasobów drewna i odpadów drzewnych, możliwych do wykorzystania na dużą skalę. Gmina Łubowo jako gmina typowo rolnicza, stwarza znaczny potencjał energetyczny, wykorzystując odpowiednie zasiewy Gminy w celu otrzymania biomasy. Używanie słomy i drewna jako paliwa energetycznego, obniża zużycie paliw kopalnych, sprzyja ochronie środowiska oraz zwiększa dochody sektora rolniczego.  Energia geotermalna Energia geotermalna jest to naturalne ciepło Ziemi. W skorupie ziemskiej występuje kilka rodzajów energii geotermalnej. Jest to energia magmy i energia geociśnień, energia gorących suchych skał i energia geotermalna nagromadzona w wodach podziemnych. Temperatury tych wód wynoszą od kilkudziesięciu do ponad 90°C, a w skrajnych przypadkach osiągają sto kilkadziesiąt stopni. Podstawowymi cechami zasobów geotermalnych decydującymi o atrakcyjności ich wykorzystania w kraju są: odnawialność, niezależność od zmiennych warunków klimatycznych i pogodowych, możliwość budowy instalacji osiągających znaczne moce cieplne (do kilkudziesięciu MWt z jednego otworu).

Rysunek 24. Mapa temperatury na głębokości 2000 m p.p.t. (źródło: http://www.pgi.gov.pl)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Gmina Łubowo leży na obszarze występowania wód geotermalnych, co stwarza możliwość ich wykorzystania w celach gospodarczych . Należy podkreślić, że wykorzystanie energetyczne wód geotermalnych wiąże się z przeprowadzeniem badań geologicznych i wykonaniem odwiertu, co niesie ze sobą konieczność poniesienia dużych nakładów inwestycyjnych. To stanowi poważną barierę w wykorzystywaniu energii geotermalnej. Przedsięwzięcie takie jest opłacalne, gdy wody geotermalne stosuje się do różnych celów równocześnie jak np. produkcja energii elektrycznej, balneologia i lecznictwo oraz rekreacja. Na terenie całej Gminy Łubowo można wykorzystać geotermię płytką przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Pompa ciepła jest urządzeniem przenoszącym ciepło z ogólnie dostępnego środowiska cechującego się niewyczerpalnymi zasobami energii, tj. gruntu, wody lub powietrza (dolne źródło ciepła) do górnego źródła ciepła w postaci ciepła o wyższej temperaturze. Proponowane jest wspieranie przez gminę podmiotów i właścicieli budynków instalujących rozwiązania wykorzystujące pomy ciepła w pozyskiwaniu środków finansowych na tego typu przedsięwzięcia.

5.1.3. Analiza SWOT Ochrona klimatu i jakość powietrza MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Część dróg w złym stanie technicznym Spore nakłady na bieżące modernizacje i Większość budynków jednorodzinnych remonty dróg opalanych węglem kamiennym Spalanie paliw stałych niskiej jakości Korzystne warunki dla rozwoju i Niska świadomość społeczna dotycząca wykorzystania odnawialnych źródeł energii racjonalnego wykorzystania energii i źródeł (pompy ciepła, solary i fotowoltaika) odnawialnych Nadmierne straty energetyczne związane m.in. z brakiem izolacji cieplnej budynków SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Brak dużych emitorów zanieczyszczenia Napływ zanieczyszczeń spoza granic Gminy powietrza źródło: opracowanie własne

5.1.4. Tendencje zmian W aktualnym „Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej (w zakresie pyłu PM10, PM2,5 oraz B(a)P)” przedstawiono harmonogram rzeczowo-finansowy szczegółowych działań naprawczych, kierowanych do konkretnych gmin, wskazując odpowiedzialnych za realizację, skalę działań, orientacyjne koszty oraz możliwe źródła ich finansowania. Analizę jakości powietrza w Programie wykonano zachowując rok prognozy 2022 zgodnie z Programem ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej z 2013 roku. Działania zaplanowane do realizacji mają charakter ciągły bądź przewidziane są do realizacji do roku 2022 w celu osiągnięcia wówczas wartości normatywnych stężeń w powietrzu. Na zdecydowanym obszarze strefy wielkopolskiej największy wpływ na jakość powietrza spośród wszystkich źródeł emisji ma emisja powierzchniowa. W przypadku prognoz niepodejmowania dodatkowych działań niż wymagane redukcja emisji pyłu PM10 w roku 2022 w skali strefy będzie na poziomie 10% w stosunku do roku 2015. Redukcja na jest 51

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo niewystarczająca i nie doprowadzi do braku występowania przekroczeń dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 i PM2,5 w roku prognozy. Brak podejmowanych działań naprawczych nie spowoduje poprawy w zakresie przekroczeń stężeń docelowych benzo(a)pirenu w roku prognozy. Konieczne jest zatem wprowadzenie dodatkowych działań w celu poprawy stanu jakości powietrza w strefie. Analiza wyników stężeń występujących na obszarze strefy wielkopolskiej wykazała, że konieczna jest redukcja emisji powierzchniowej na poziomie 25% w stosunku do całości emisji powierzchniowej ze strefy i do 76% w obszarze przekroczeń.

Tabela 12. Porównanie emisji ze źródeł powierzchniowych w roku bazowym i prognozy w przypadku zastosowania wszystkich działań naprawczych

źródło: bip.umww.pl Poziom redukcji emisji dla pyłów PM10 i PM2,5 jest wystarczający do uzyskania jakości powietrza wymaganej przepisami prawnymi. W perspektywie kolejnych lat należy liczyć się ze wzrostem ilości pojazdów na drogach. Wskaźniki wzrostu ruchu pojazdów na drogach krajowych, wojewódzkich i lokalnych sygnalizują zwiększenie natężenia ruchu samochodów osobowych o kilkanaście procent i kilka procent dla pojazdów dostawczych i ciężarowych. Wskazuje to na dodatkowe obciążenia układów komunikacyjnych w perspektywie do 2022 r. i wzrost emisji komunikacyjnej. Wzrost emisji bilansowany będzie przez poprawę parametrów emisyjnych nowych aut. Nowe pojazdy spełniają normy emisji spalin dla pojazdów, w tym normę EURO 6. Ze względu na tę sytuację w prognozie emisji dla roku 2022 nie uwzględnia się zmian w emisji liniowej. W ramach działań zmierzających do ograniczenia wpływu zanieczyszczeń pochodzących z komunikacji na stan jakości powietrza, zaproponowano działania polegające na ograniczeniu emisji wtórnej pyłów poprzez odpowiednie utrzymanie czystości dróg (czyszczenie przy użyciu sprzętu niepowodującego pylenia – nawilżenie zalegającego na jezdni piasku, pyłu itp. w szczególności po czyszczenie po okresie zimowym) na terenach gdzie znaczący (ale nie dominujący) udział w stężeniach mają źródła liniowe. Dla tych obszarów założony został wskaźnik redukcji pyłów na poziomie 9% w przypadku pyłu PM10 i 6% w przypadku PM2,5. Redukcja pochodzi z dróg znajdujących się w obszarach zabudowy mieszkalnej (>10 tys. mieszkańców).

Tabela 13. Porównanie emisji ze źródeł liniowych w roku 2015 i prognozy w przypadku zastosowania działań naprawczych

źródło: bip.umww.pl 52

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 25. Przewidywana liczba dni z przekroczeniem pyłu PM10 na obszarze strefy wielkopolskiej w roku 2022 (źródło: bip.umww.pl)

Rysunek 26. Przewidywane stężenie średnioroczne pyłu PM2,5 oraz benzo(a)pirenuoraz na obszarze strefy wielkopolskiej w roku 2022 (źródło: bip.umww.pl) 53

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.1.5. Zagadnienia horyzontalne

5.1.5.1. Adaptacja do zmian klimatu. Obserwacje i badania naukowe pokazują, że postępujące od połowy XX wieku zmiany klimatu są faktem. Związane z nimi ekstremalne zjawiska atmosferyczne występują coraz częściej, a ich gwałtowność rośnie. Podtopienia i zniszczenia spowodowane przez nawalne deszcze to oprócz fali upałów i susz jeden z najważniejszych problemów wynikających ze zmian klimatu, z jakimi muszą borykać się mieszkańcy w naszej strefie klimatu umiarkowanego. Zmiany klimatu i notowane ich skutki mają swoje odzwierciedlenie w jakości powietrza, a także wpływają na działalność przemysłową i sektor komunalny, energetykę i system zaopatrzenia w ciepło i wodę. W niedalekiej przyszłości konieczne będzie dostosowanie systemu energetycznego do wahań zapotrzebowania na energię elektryczną i cieplną, m.in. poprzez wdrożenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. W przyszłości będzie zachodzić konieczność intensyfikacji działań w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł produkcji energii, szczególnie na potrzeby ogrzewania i klimatyzacji (ze względu na coraz częstsze okresy upalne). Można przypuszczać, że przyszłe technologie energetyczne OZE praktycznie nie będą wrażliwe na zmiany klimatu, co zapewni odpowiedni rozwój poszczególnych technologii i ich adaptację do nowych warunków. Niektóre podsektory, jak energetyka wodna czy technologie spalania biomasy naturalnej (w tym plantacji energetycznych) nie będą wykorzystywane w związku ze znacznie ograniczonymi ich zasobami. Sektor energetyki powinien przygotować się do efektywnego pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, ich magazynowania i przetwarzania w energię końcową, biorąc pod uwagę specyfikę poszczególnych odbiorców: przemysłu, budownictwa, transportu i rolnictwa, jak i zróżnicowaną specyfikę OZE. Konieczne jest prowadzenie działań zintegrowanych pomiędzy poszczególnymi sektorami gospodarki. Działania adaptacyjne poszczególnych sektorów powinny uwzględniać odpowiednie podlegające im obszary, tj. planowania energetycznego, przestrzennego, budownictwa i infrastruktury, transportu, rolnictwa, z uwzględnieniem wspólnych celów zmniejszania ich energochłonności i zanieczyszczenia środowiska. Jednocześnie istotne jest, aby obiekty energetyczne, wytwarzające czy też pozyskujące energię dostosowywały się do zmian klimatu. Oznacza to konieczność rozszerzenia i wzmocnienia badań nad nowymi technologiami energetycznymi oraz rozszerzenia programów nauczania na szczeblu podstawowym, średnim i wyższym. Transport to jedna z najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu dziedzina gospodarki. We wszystkich jego kategoriach, tj. transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym i żegludze śródlądowej wrażliwość na warunki klimatyczne należy rozpatrywać z punktu widzenia trzech podstawowych elementów, tj. infrastruktury, środków transportu oraz komfortu socjalnego. Największym zagrożeniem dla transportu, wskazanym w scenariuszach klimatycznych w perspektywie do końca XXI wieku mogą być zmiany w strukturze: występowanie ekstremalnych opadów deszczu oraz zwiększenie opadu zimowego. Prognozy dotyczące średnich prędkości wiatru nie przewidują zmian w oddziaływaniu wiatru. Natomiast prognozowanie zmian ekstremalnych prędkości jest jeszcze niemożliwe. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że zmiany te w dalszej perspektywie będą oddziaływać na transport negatywnie. W okresie do 2070 roku należy się liczyć przede wszystkim ze zdarzeniami ekstremalnymi, które będą utrudniać funkcjonowanie sektora.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.1.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.

W obszarze powietrza atmosferycznego konieczne jest zwrócenie uwagi na awarie przemysłowe oraz inne nadzwyczajne zagrożenia środowiska będące efektem intensyfikacji zmian klimatycznych (wywołanych sztucznie poprzez antropopresję). Awarie mają najczęściej miejsce w zakładach przemysłowych, ale także w sieciach gospodarki komunalnej. Na terenie Gminy Łubowo nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ani zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Zagrożenia środowiska są związane z emisją substancji oraz ze zwiększonym ryzykiem związanym z nagromadzeniem i stosowaniem w procesach produkcyjnych oraz przewożeniem materiałów niebezpiecznych.

5.1.5.3. Działania edukacyjne

Wszelkie działania proekologiczne i możliwości zastosowania urządzeń niskoemisyjnych powinny być promowane podczas szkoleń i spotkań dla mieszkańców, podmiotów gospodarczych. Także edukacja mieszkańców i zwiększanie ich świadomości w zakresie zmian klimatu i sposobów minimalizowania skutków tych zmian, a także metod zapobiegania niekorzystnym zmianom klimatu, powinny mieć pośredni wpływ na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza i minimalizacji lokalnych zmian topoklimatu.

5.1.5.4. Monitoring środowiska

Monitoring środowiska w zakresie powietrza atmosferycznego na terenie całego powiatu gnieźnieńskiego prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Monitoring WIOŚ nie jest prowadzony bezpośrednio na terenie Gminy Łubowo, najbardziej reprezentatywną stacją dla badanego terenu Gminy Łubowo jest stacja w Gnieźnie. W ramach działań realizowanych przez Gminę Łubowo w zakresie monitoringu jakości powietrza wykonywana są m.in. inwentaryzacja niskiej emisji. Składają się na nią następujące działania:  systematyczne zbieranie danych oraz informacji dotyczących realizacji poszczególnych zadań zgłoszonych do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej;  wprowadzenie danych dotyczących monitoringu do bazy danych;  przygotowanie raportów z realizacji zadań ujętych w Planie – ocena realizacji;  przeprowadzenie zaplanowanych działań korygujących, w razie konieczności – aktualizacja Planu.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.2. Zagrożenia hałasem

5.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU DLA MIESZKAŃCÓW GMINY Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Wprowadzenie do miejscowych planów W uchwalanych miejscowych planach zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego, np. dla przestrzennego zapisów budownictwa mieszkaniowego określano zasady poświęconych ochronie w zakresie ochrony przed hałasem. przed hałasem oraz stref ograniczonego użytkowania W 2014 roku:  Remont dróg w Woźnikach, Owieczkach, Rzegnowie, Imielnie, Fałkowie; koszt: 156.329,32 zł W 2015 roku:  Przebudowa drogi w Myślęcinie; koszt: 82.638,45 zł  Przebudowa drogi gminnej w Owieczkach; koszt: 322.774,49 zł W 2016 roku:  Przebudowa drogi gminnej w Moraczewie; koszt: 260.696,43 zł  Przebudowa drogi gminnej nr P285020 łączącej drogę wojewódzką z drogą powiatową w Lednogórze; koszt: Bieżące utrzymanie dróg 202.453,85 zł Modernizacja i przebudowa gminnych W 2017 roku: 14 odcinków dróg gminnych (poza harmonogramem)  Modernizacja układu komunikacyjnego pomiędzy węzłami drogi ekspresowej S5 „Łubowo” oraz „Gniezno Południe” polegająca na przebudowie odcinków dróg gminnych: od drogi powiatowej do 2157P do drogi ekspresowej S5 oraz do drogi powiatowej 2157P do drogi powiatowej 2211P; koszt: 740.278,04 zł  Modernizacja drogi w Pierzyskach; koszt: 60.514,87 zł  Przebudowa drogi gminnej w Imielenku; koszt: 248.887,93 zł  Przebudowa drogi gminnej w Wierzycach; koszt: 288.099,27 zł  Przebudowa drogi gminnej w Łubowie; koszt: 117.253,74 zł ZADANIA KOORDYNOWANE W roku 2017 w ramach realizacji obowiązków zarządzających drogami wynikających z art. 179 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Mapy akustyczne dla Inwentaryzacja źródeł ochrony środowiska, wykonane zostały mapy czterech odcinków drogi uciązliwości akustycznej akustyczne obszarów położonych w otoczeniu krajowej nr 5 i S5d odcinków dróg o ruchu powyżej 3 mln pojazdów rocznie, w tym w Gminie Łubowo dla czterech odcinków drogi krajowej nr 5 oraz S5d. źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.2.2. Opis stanu obecnego Na stan akustyczny środowiska ma wpływ wiele czynników, wśród których należy wyróżnić uwarunkowania wynikające z położenia Gminy, wielkości zajmowanego obszaru, zaludnienia, stopnia urbanizacji, uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych. Najbardziej uciążliwym hałasem dla człowieka jest hałas komunikacyjny (najbardziej odczuwalny) oraz przemysłowy. Oddziaływanie hałasu nie wywołuje nieodwracalnych zmian w środowisku naturalnym. Jednakże długotrwałe narażenie na działanie nadmiernego hałasu powoduje szereg dolegliwości u ludzi, prowadzących nawet do częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Hałas pochodzenia antropogenicznego, dzieli się w zależności od sposobu powstawania, na hałas komunikacyjny i przemysłowy:  Hałas przemysłowy jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz obiektów budowlanych różnego typu. Bywa on najczęstszą przyczyną skarg ludności. Wynika to między innymi z faktu, że hałasy tego typu mają najczęściej charakter ciągły, często o bardzo dokuczliwym brzmieniu. Największymi źródłami są zakłady przemysłowe, wytwórcze i rzemieślnicze.  Hałas komunikacyjny pochodzi od środków transportu lotniczego, kolejowego i drogowego. Szczególnie narażone są tereny znajdujące się w pobliżu większych tras komunikacyjnych. Wynika to z dużej dynamiki wzrostu ilości środków transportu, zwłaszcza pojazdów samochodowych notowanego w ostatnich latach oraz wzmożonego ruchu tranzytowego (towarowego i osobowego) w komunikacji międzynarodowej.

5.2.2.1. Hałas przemysłowy Przedsiębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą kształtują klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Dominującymi źródłami hałasu przemysłowego są: instalacje wentylacji ogólnej, odpylania i odwiórowania, sprężarki, chłodnie, maszyny tartaczne, maszyny stolarskie, maszyny do plastycznej obróbki metalu, maszyny budowlane, węzły betoniarskie, sieczkarnie, specjalistyczne linie technologiczne, transport wewnątrzzakładowy oraz urządzenia nagłaśniające. Na terenie Gminy Łubowo niewielkie źródło hałasu stanowią liczne zakłady usługowe, które nie są jednak mocno uciążliwe dla mieszkańców oraz brak jest zakładów posiadających decyzję o dopuszczalnej emisji hałasu do środowiska lub pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska. Na terenach wyznaczonych pod aktywizację gospodarczą i przemysł w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przewiduje się budowę firm, których działalność może wpłynąć na wzrost emisji hałasu.

5.2.2.2. Hałas drogowy Kryteria poprawności klimatu akustycznego uzależnione są od funkcji terenu i rodzaju źródła hałasu. Przeznaczenie terenu określa plan zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku – przeważający sposób zagospodarowania danego terenu i terenów sąsiednich. Działania planistyczne w zakresie ochrony przed hałasem mają swoje uzasadnienie prawne w art. 72 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (POŚ) (Dz.U. z 2018 r., poz. 799 z późn. zm.), który wskazuje, że w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i w miejscowych planach zagospodarowania 57

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez uwzględnianie potrzeb ochrony przed hałasem. Największa uciążliwość hałasu obserwowana jest na obszarach położonych wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Z przeprowadzonych analiz wynika, że najbardziej uciążliwy jest hałas drogowy, generowany przez pojazdy samochodowe, który ma charakter ciągły i obejmuje swoim zasięgiem coraz większy obszar. Przez ostatnie lata liczba samochodów na drogach systematycznie rośnie, co powoduje wzrost emisji hałasu, nie tylko przez pojazdy osobowe, ale również przez pojazdy ciężarowe i motocykle. Hałas dokuczliwy jest też dla wszelkich zabudowań usytuowanych przy szlakach komunikacyjnych i osób w nich mieszkających. Uciążliwość hałasu może być pośrednio zmniejszana poprzez realizację inwestycji z zakresu przebudowy czy modernizacji dróg, a także poprzez tworzenie wzdłuż tras o wysokim natężeniu ruchu pasów zieleni izolacyjnej. Znajomość stanu akustycznego środowiska ma fundamentalne znaczenie dla właściwego kształtowania polityki planistycznej. W aktualnym stanie prawnym tj. zgodnie z art. 117. ust. 1 ustawy POŚ oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zachodzących zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska co 5 lat obowiązkowo dla: ‒ aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; ‒ terenów poza aglomeracjami, położonych w zasięgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych lub lotnisk zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, a także dla innych obszarów, jeśli zostaną one wskazane w powiatowych programach ochrony środowiska. Zgodnie z art. 118 i 179 ustawy POŚ realizacja obowiązku oceny klimatu akustycznego na terenach wskazanych w ustawie następuje poprzez sporządzenie mapy akustycznej. Wskaźnikami oceny hałasu mającymi zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzania map akustycznych są:

 LDWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 18:00), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18:00 do godz. 22:00) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00),

 LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00). W roku 2017 w ramach realizacji obowiązków zarządzających drogami wykonana została „Mapa akustyczna dla dróg krajowych o ruchu powyżej 3 000 000 pojazdów rocznie na terenie województwa wielkopolskiego”.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 27. Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu gnieźnieńskiego (źródło: www.gddkia.gov.pl)

Przy wzroście natężenia ruchu, który wystąpił w latach 2010 – 2015 na terenie województwa wielkopolskiego, tj. ok. 11 %, wzrost poziomu hałasu wynosi ok. 0,5 dB. Można zatem ogólnie stwierdzić, że poziom hałasu samochodowego generowany z dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego, w latach 2010 – 2015, wzrósł średnio o 0,5 dB. Porównując te wartości do uzyskanych w latach 2005-2010, w których wskaźnik wzrostu ruchu wynosił 17% co odpowiada wzrostowi hałasu o ok. 0,7 dB, można zauważyć, że tendencja wzrostowa utrzymuje się, natomiast maleje jej dynamika.

Rysunek 28. Wzrost poziomu hałasu w wyniku procentowego wzrostu natężenia ruchu (źródło: www.gddkia.gov.pl)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W celu określenia trendów zmian klimatu akustycznego, porównano również zasięgi hałasu uzyskane w Mapie akustycznej 2012 oraz w mapie z 2017 dla dróg, które objęte były dwoma mapowaniami. Porównania dokonano dla wskaźnika LDWN, dla izolinii o poziomie równym 65 dB. Na terenie Gminy Łubowo odnotowano wzrost zasięgu hałasu na drodze krajowej nr 5 od miejscowości Łubowo do Modliszewka. Wykonane obliczenia i analizy w ramach opracowania mapy akustycznej pozwoliły na wskazanie miejsc i obszarów eksponowanych na ponadnormatywne oddziaływanie hałasu od dróg krajowych na terenie Wielkopolski. Otrzymane wyniki mapy akustycznej są podstawą do dalszych prac przeciwhałasowych w ramach Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem. Docelowo dla obszarów zagrożonych ponadnormatywnym poziomem hałasu proponuje się działania przeciwhałasowe oparte o poniższe metody redukcji hałasu samochodowego: a) ekrany akustyczne (przy dużych przekroczeniach wartości dopuszczalnych, powyżej 5 dB, gdy warunki terenowe umożliwiają ich wprowadzenie), b) modernizacja nawierzchni drogowych (połączona z wyrównaniem górnej warstwy nawierzchni), c) ciche nawierzchnie drogowe; redukcja hałasu do 3-4 dB, maleje z czasem, jeśli nawierzchnia nie jest regularnie myta, d) ograniczenie prędkości ruchu samochodowego, zwłaszcza w porze nocnej (przy jednoczesnej egzekucji tego ograniczenia, np. poprzez stosowanie fotoradarów), oczekiwana zmiana poziomu hałasu do ok. 2 dB, w zależności od procentu udziału pojazdów ciężkich, e) upłynnienie ruchu (ronda, wysepki drogowe, wydzielone pasy do skrętu), f) zmiana natężenia i struktury ruchu samochodowego, np. przez budowę obwodnic. Jednym z wyników analiz akustycznych jest mapa „Proponowanych kierunków zmian zagospodarowania przestrzennego”. Mapa ta zawiera proponowany zakres ograniczenia rozwoju zabudowy mieszkaniowej, wynikający z występowania wysokich wartości poziomu dźwięku w otoczeniu drogi w porze nocnej, wyrażonej wskaźnikiem LN. Mapę te oparto na wskaźniku LN ze względu na jego korelację ze wskaźnikiem LAeqN, który jest stosowany wg POŚ na potrzeby kontroli i oceny stanu środowiska i charakteryzuje się większymi przekroczeniami niż wskaźnik LAeqD, dla pory dziennej. Kierunki zmian w zagospodarowaniu przestrzennym powinny być podyktowane również narażeniem na hałas. Głównymi miejscami, gdzie należy przeanalizować zmianę zagospodarowania przestrzennego są bezpośrednie rejony dróg. Dlatego obszar proponowanych zmian wyznaczono jako teren w otoczeniu drogi, na którym przekroczona jest dopuszczalna wartość średniorocznego poziomu hałasu dla pory nocnej, dla wskaźnika LN. Przy opracowywaniu lub zmianie mpzp dla danego obszaru niezbędne jest wprowadzenie zapisów poświęconych ochronie przed hałasem drogowym. Ponadto każdorazowo należy brać pod uwagę uwarunkowania wynikające z obecnego stanu klimatu akustycznego i możliwości jego kształtowania, w tym z uwzględnieniem kosztochłonności, podejmując działania, np. rozdzielenie stref oddziaływania hałasu samochodowego od terenów mieszkalnych. szczególnie dla nowoprojektowanych terenów zabudowy mieszkaniowej. W miejscach o największym oddziaływaniu ponadnormatywnego poziomu hałasu należy – w ostateczności – rozważyć możliwość tworzenia stref ograniczonego użytkowania. Mapy akustyczne dla odcinków dróg wojewódzkich objętych okresowymi pomiarami hałasu, tj. dla odcinków dróg, dla których natężenie ruchu pojazdów przekracza 3 mln rocznie zrealizowane zostały w roku 2016. Zakresem opracowania objęto 43 odcinki dróg wojewódzkich o łącznej długości 212,6 km. Podział dróg na odcinki wynika ze zróżnicowania parametrów

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo komunikacyjnych i odpowiada przyjętemu w generalnym pomiarze ruchu. W przeprowadzonej analizie nie występowały odcinki dróg wojewódzkich na terenie Gminy Łubowo. Analizy wykazały, iż w okresie 2010–2015 w całej sieci dróg wojewódzkich województwa wielkopolskiego (niezależnie od natężenia ruchu pojazdów) odnotowano wzrost natężenia ruchu średnio o 6%, podczas gdy w poprzednim okresie pięcioletnim zarejestrowano wzrost ruchu aż o 26%. Dla odcinków dróg wojewódzkich objętych zakresem map akustycznych w większości przypadków, średnioroczne wartości natężenia ruchu zarejestrowane w ramach Generalnego Pomiaru Ruchu w 2015 r. są niższe w niż ustalone podczas pierwszej edycji map akustycznych. Znalazło to potwierdzenie w uzyskanych średnich zasięgach hałasu, które zmniejszyły się w porównaniu z zasięgami uzyskanymi w ramach poprzedniej edycji mapowania. Dodatkowy wpływ na zmniejszenie zasięgów hałasu mają również inwestycje zrealizowane w ostatnim pięcioleciu, m.in. modernizacje nawierzchni dróg, budowa obwodnic oraz ekranów akustycznych. Mapy akustyczne stanowią źródło informacji o stanie klimatu akustycznego oraz podstawę opracowania programów ochrony środowiska przed hałasem. Na terenie województwa wielkopolskiego przyjęte zostały następujące programy ochrony środowiska przed hałasem, które obejmują swym zakresem Gminę Łubowo:  Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa wielkopolskiego na lata 2011-2023.  Program ochrony środowiska przed hałasem dla dróg wojewódzkich o natężeniu ruchu ponad 3 000 000 pojazdów na rok znajdujących się na terenie województwa wielkopolskiego na lata 2014-2023.

5.2.2.3. Hałas kolejowy i lotniczy W roku 2017 sporządzono „Mapę akustyczną dla odcinków linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 30 000 pociągów rocznie, opracowana dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska województwo wielkopolskiego”. W granicach województwa zlokalizowanych jest 10 odcinków linii kolejowych o natężeniu ruchu większym niż 30 000 pociągów rocznie, co odpowiada dziennemu natężeniu równemu ok. 83 pociągów na dobę. Warunek ten spełniają odcinki w ciągu linii kolejowych nr 3 (6 odcinków), 272 (1 odcinek), 351 (2 odcinki) i 353 (1 odcinek), położone w granicach powiatów: czarnkowsko-trzcianeckiego, gnieźnieńskiego, kolskiego, konińskiego, m. Konin, nowotomyskiego, poznańskiego, m. Poznań, słupeckiego, szamotulskiego i wrzesińskiego. Lokalizacje odcinków podlegających mapowaniu akustycznemu na terenie województwa wielkopolskiego przedstawiono na poniższym rysunku.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 29. Lokalizacja analizowanych linii kolejowych wraz z lokalizacją punktów pomiarów hałasu kolejowego na tle województwa wielkopolskiego (źródło: https://bip.umww.pl)

Przez teren Gminy Łubowo (stacje Lednogóra- Fałkowo- Pierzyska) przebiega odcinek w ciągu linii kolejowej nr 353 (Kobylnica- Gniezno). Dane dotyczące ekspozycji terenu i ludności na hałas powodowany eksploatacją linii kolejowej nr 353 przedstawiono poniżej.

Tabela 14. Powierzchnia terenu i liczba mieszkańców eksponowanych na hałas kolejowy w otoczeniu linii nr 353 w powiecie gnieźnieńskim charakteryzowana wskaźnikami LDWN i LN.

źródło: http://poznan.wios.gov.pl

Przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu w otoczeniu linii kolejowych mieszczą się w zakresie 0–15 dB, nie stwierdzono występowania warunków akustycznych kwalifikowanych jako bardzo złe. Realizowane przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. działania określone w programach ochrony środowiska przed hałasem w dużym stopniu

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo zminimalizowały oddziaływanie akustyczne pochodzące od odcinków linii kolejowych zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie terenów podlegających ochronie akustycznej. Zakres podjętych przez Spółkę działań ograniczających oddziaływanie akustyczne odcinków linii kolejowych jest bardzo szeroki i obejmował zarówno budowę różnego typu urządzeń akustycznych ograniczających emisję hałasu, jak również kompleksową modernizację linii kolejowych, a także remonty i prace utrzymaniowe na nawierzchniach kolejowych, takie jak: szlifowanie i frezowanie szyn, wymiana podkładów i rozjazdów kolejowych, a także wymiana starych szyn na nowoczesne szyny bezstykowe. Na terenie województwa wielkopolskiego przyjęte zostały następujące programy ochrony środowiska przed hałasem, które obejmują swym zakresem gminę Łubowo: • Program ochrony środowiska przed hałasem dla linii kolejowych o natężeniu ruchu ponad 30 000 pociągów na rok znajdujących się na terenie województwa wielkopolskiego na lata 2014-2023. Hałas lotniczy nie występuje na terenie Gminy, najbliżej położony jest Port Lotniczy Poznań- Ławica, który zlokalizowany jest w odległości około 50 km.

5.2.3. Analiza SWOT Zagrożenia hałasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Dobra dostępność komunikacyjna Gminy Część dróg w złym stanie technicznym

Brak przedsiębiorstw posiadających decyzje Powiększająca się liczba pojazdów o dopuszczalnej emisji hałasu SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Dyskomfort akustyczny dla mieszkańców Planowane modernizacje dróg zamieszkujących tereny wzdłuż dróg źródło: opracowanie własne

5.2.4. Tendencje zmian W efekcie prowadzonych działań organizacyjnych i inwestycyjnych powinna nastąpić poprawa klimatu akustycznego terenów zamieszkanych. Natomiast negatywny wpływ wywiera systematyczny wzrost liczby pojazdów mechanicznych i związany z tym wzrost zasięgu hałasu (określany w ramach kolejnych map akustycznych). W wielu przypadkach, w szczególności przy odcinkach dróg, nie ma technicznych możliwości zastosowania środków ochrony przed hałasem. Występuje możliwość działań alternatywnych polegających na inwestycyjnej albo organizacyjnej ochronie przed hałasem. W większości przypadków dostępne i zaproponowane działania pozwalają na wyeliminowanie przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku, natomiast tam gdzie nie jest to możliwe zaproponowane alternatywne środki pozwalają na prawne uregulowanie występujących naruszeń standardów akustycznych (np. w postaci obszarów ograniczonego użytkowania).

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.2.5. Zagadnienia horyzontalne

5.2.5.1. Adaptacja do zmian klimatu.

Adaptacja przestrzeni do warunków dużego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwań współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura generuje rozwój i zwiększenie liczby urządzeń klimatyzacyjnych i chłodniczych, co w zwartej zabudowie budynków mieszkaniowych, wielorodzinnych może powodować nadmierną emisję hałasu.

5.2.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.

W związku ze wzrostem negatywnych czynników związanych z emisją hałasu należy przewidzieć podjęcie działań zmierzających do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ograniczeń prędkości, czy też nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej. Będzie to mieć wpływ także na ograniczenie możliwości wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, gdyż minimalizować będzie możliwość wystąpienia wypadku drogowego, na skutek którego mogą zostać uwolnione toksyczne dla środowiska i ludzi substancje.

5.2.5.3. Działania edukacyjne

Kontynuowane są podejmowane do tej pory działania edukacyjne dla zwiększania świadomości mieszkańców, a szczególnie młodzieży szkolnej w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierzęta. Zintensyfikować powinno się promocję systemu ścieżek rowerowych, także wśród turystów, zachęcać mieszkańców do wykorzystywania roweru jako codziennego środka transportu na krótkich dystansach.

5.2.5.4. Monitoring środowiska

Danych na temat poziomów hałasu w środowisku oraz działań naprawczych umożliwiających ograniczenie uciążliwości i eliminację przekroczeń dostarcza Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa wielkopolskiego oraz opracowane mapy akustyczne. Pomiary hałasu dokonywane są przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.3. Pola elektromagnetyczne 5.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel UTRZYMYWANIE NATĘŻENIA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO NIEJONIZUJĄCEGO PONIŻEJ POZIOMÓW DOPUSZCZALNYCH LUB CO NAJWYŻEJ NA TYM SAMYM POZIOMIE Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Uwzględnianie w planach zagospodarowania W ostatnich latach nie realizowano zadania. przestrzennego zagadnień W Miejscowych Planach Zagospodarowania dotyczących znaczącego Przestrzennego nie ma zapisów dotyczących miejsc Brak realizacji oddziaływania na środowisko i możliwych lokalizacji instalacji emitujących człowieka pól promieniowanie elektromagnetyczne. elektromagnetycznych ZADANIA KOORDYNOWANE W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska corocznie wykonywane są badania promieniowania Inwentaryzacja i kontrola źródeł Badania wykonywane są elektromagnetycznego W okresie 2014-2017 promieniowania przez WIOŚ w trzyletnich wykonano na terenie powiatu gnieźnieńskiego 11 elektromagnetycznego na cyklach, nie odnotowano pomiarów promieniowania. Przeprowadzone badania terenie Gminy przekroczeń. na terenie powiatu nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania. źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.3.2. Opis stanu obecnego Pola elektromagnetyczne, zgodnie z ustawą POŚ, definiowane są jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. 2003 nr 192 poz. 1883 ze zm.) reguluje dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku. W 2017 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonał kolejną serię badań poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania te zrealizowano w sposób określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. 2007 Nr 221, poz. 1645). Pomiary przeprowadzono w 45 punktach pomiarowych – tych samych, w których badania wykonano w roku 2011 i 2014. Najbliżej położone Gminy Łubowo punkty pomiarowe mieściły się w Gnieźnie na ulicy Orcholskiej i Powstańców Wielkopolskich. W żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz). Najwyższy zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł 1,58 V/m (Poznań – punkt nr 11). W porównaniu z badaniami prowadzonymi w tych samych punktach pomiarowych w roku 2011 i 2014 nie zanotowano istotnych zmian poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Mierzone wartości są znacznie niższe od poziomów dopuszczalnych. Przeprowadzona analiza aktualnie uzyskanych wyników oraz tych z lat ubiegłych doprowadziła do postawienia następujących wniosków: • mimo postępującego wzrostu ilości źródeł pól elektromagnetycznych nie obserwuje się

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo wzrostu natężenia poziomów pól w środowisku; • najwyższe zmierzone poziomy pól występują w dużych miastach, gdzie koncentracja źródeł jest znacznie większa niż na pozostałych terenach; • mierzone wartości są wielokrotnie niższe niż poziomy dopuszczalne. Na terenie Gminy Łubowo nie ma obiektów nadawczych radiowo-telewizyjnych. Najbliżej położony obiekt nadawczy znajduje się w Gnieźnie. Istnieje natomiast sieć urządzeń radiokomunikacyjnych. W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej. Elementem tej sieci są stacje bazowe telefonii komórkowej należące do Polkomtel S.A. i Polskiej Telefonii Komórkowej „Centertel” Sp. z o.o. Przy ww. stacjach nie stwierdza się występowania, w miejscach dostępnych dla ludzi, pól elektromagnetycznych o wartościach przekraczających wartości dopuszczalne. Negatywną konsekwencją lokalizacji anten na dużych wysokościach, jest konieczność wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, najczęściej w postaci wież kratowych, które są widocznym akcentem w krajobrazie. W Gminie znajdują się tereny o szczególnych walorach krajobrazowych. Dlatego też istotne jest lokalizowanie tych obiektów poza miejscami objętymi szczególna ochroną, z uwzględnieniem zakazów wynikających z aktów prawa miejscowego powołujących określony formy ochrony przyrody i w taki sposób, aby ich wpływ na krajobraz był najmniejszy. Przez obszar Gminy przebiega linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 KV relacji GPZ Czerwonak - Pobiedziska - Łubowo - Gniezno. Na terenie Gminy w rejonie wsi Fałkowo znajduje się stacja rozdzielcza 110/15 KV. Ze stacji 110/15 KV wyprowadzone są linie średniego napięcia które zasilają stacje transformatorowe 15/0,4 KV. Jest to bardzo istotny element układu elektroenergetycznego, od którego zależy pewność zasilania odbiorców. Stacje transformatorowe 15/0,4 KV przetwarzają średnie napięcie 15 KV na niskie napięcie 0,4 KV a więc takie, które zasila większość odbiorców energii elektrycznej. Gmina Łubowo jest uczestnikiem projektów realizowanych z Programu Polska Cyfrowa w Polsce w latach 2014-2020. Projekt ma na celu wspieranie działań umożliwiających jak najszerszy dostęp do sieci szerokopasmowych, poprzez udzielanie przedsiębiorstwom telekomunikacyjnym wsparcia na finansowanie przedsięwzięć uwzględniających budowę, rozbudowę lub przebudowę sieci infrastruktury telekomunikacyjnej, zapewniających głównie szerokopasmowy dostęp do szybkiego internetu, tj. o parametrach 30 Mb/s i więcej. Prace związane z budową infrastruktury potrwają do 30.06.2020r. Miejscowości w których będzie realizowane projekt to: Owieczki, Rzegnowo, Myślęcin, Strychowo, Żydówko, Łubowo, Dziekanowice, Pierzyska, Imielno, Woźniki, Siemianowo, Chwałkówko. 5.3.3. Analiza SWOT Pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Brak przekroczeń dopuszczalnych Brak obwarowań lokalizacyjnych dla poziomów promieniowania instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetycznego elektromagnetyczne na terenie Gminy SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Stale zwiększający się zasięg sieci Na przestrzeni lat zwiększający się poziom komórkowych promieniowania elektromagnetycznego źródło: opracowanie własne 66

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.3.4. Tendencje zmian Na terenie Gminy Łubowo nie ma stwierdzonego zagrożenia negatywnymi skutkami promieniowania elektromagnetycznego. Dotychczasowe wyniki przeprowadzanych pomiarów wskazują, że mierzone wartości są wielokrotnie niższe niż poziomy dopuszczalne. Rozwijająca się jednak dynamicznie struktura telekomunikacyjna, budowa nowych instalacji antenowych, uruchamianie nowych nadajników powodują potencjalny wzrost wartości promieniowania. Jednocześnie planowanie, rozbudowa i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej odbywać powinna się z zapewnieniem jej bezpieczeństwa oraz mechanizmów jakości, co wpłynie pozytywnie na środowisko i przyczyni się do jego ochrony przed szkodliwym wpływem wytwarzanego przez nie promieniowania.

5.3.5. Zagadnienia horyzontalne

5.3.5.1. Adaptacja do zmian klimatu.

5.3.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.

W związku z wzrostem negatywnych czynników związanych z emisją hałasu należy przewidzieć podjęcie działań zmierzających do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ograniczeń prędkości, czy też nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej. Będzie to mieć wpływ także na ograniczenie możliwości wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, gdyż minimalizować będzie możliwość wystąpienia wypadku drogowego, na skutek którego mogą zostać uwolnione toksyczne dla środowiska i ludzi substancje.

5.3.5.3. Działania edukacyjne

5.3.5.4. Monitoring środowiska

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.4. Gospodarowanie wodami 5.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel OSIĄGNIECIE DOBREGO STANU WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Prowadzenie akcji Edukacja i spotkania z mieszkańcami Gminy edukacyjno informacyjnej Łubowo dotyczące racjonalnego gospodarowania propagującej optymalizację wodami organizowane są przy okazji Edukacja prowadzona jest zużycia wody przez propagowania ochrony środowiska, w tym cyklicznie indywidualnych powietrza, ochrony przyrody czy użytkowników gospodarki odpadami. źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.4.2. Opis stanu obecnego 5.4.2.1. Wody powierzchniowe

 Rzeki Gminy Łubowo

Gmina Łubowo leży w zasięgu regionu wodnego Warty, w obszarze zlewni Warty Dolnej i Obry. Teren Gminy odwadniany jest przez rzekę Małą Wełnę- dopływ rzeki Wełny, rzekę Główną, Cybinę i Wrześnicę- dopływ rzeki Warty. Dolina Małej Wełny jest na ogół wąska i charakteryzuje się niewielkim spadkiem. W rozszerzeniach zajętych najczęściej przez obszary podmokłe lub jeziora jej szerokość zwiększa się i osiąga około 250-300 metrów. Wody odprowadzane przez Małą Wełnę spływają w kierunku północnym. Początek rzece Głównej daje wyraźnie zaznaczona rynna jeziora Lednica. Rzeka Główna w obrębie Gminy płynie płaską, zatorfioną dość szeroką doliną – lokalnie ponad 500 metrów, pociętą siecią rowów melioracyjnych. Do dorzecza rzeki Cybiny należą południowe fragmenty Gminy Łubowo. Znajdujące się na nich zagłębienia terenu przez sieć rowów i kanałów włączone zostały w system odwodnieniowy rzeki Cybiny. Cieki należące do górnej części dorzecza rzeki Wrześnicy mają dolinki słabo zaznaczone na powierzchni terenu, na ogół wąskie, a w rozszerzeniach miejscami podmokłe. Podmokłości i drobne oczka wodne występujące w dolinkach i w lokalnych zagłębieniach terenu na wysoczyznach w większości zostały włączone w system odwodnienia naturalnego. Te trzy cieki kierują się na południe. działy wodne oddzielające poszczególne zlewnie w granicach Gminy Łubowo są działami III rzędu. Sieć cieków i rowów na terenie Gminy Łubowo jest dość gęsta. Większość z nich jest pogłębiona, ma brzegi umocnione faszyną i stanowi część systemu melioracyjnego. Wiele cieków w wyniku prac regulacyjnych nabrało charakteru kanałów, np. Dymacz. Wszystkie cieki charakteryzują się wyrównanymi w ciągu roku stanami. Po kulminacji wiosennej obserwuje się w nich szybki spadek stanów wód. W czerwcu osiągają one wartości niżówkowe, trwające z reguły do końca grudnia. Taki rytm stanów wody jest charakterystyczny dla rzek zasilanych z obszarów deficytowych, w których wody zretencjonowane zimą zostają szybko wyczerpane, a zasilanie opadowe w miesiącach letnich, ze względu na deficyty wodne gruntów strefy aeracji nie zaznacza się w przebiegu stanów wód powierzchniowych. Blisko połowa Gminy położona jest w zlewni Małej Wełny. W zasięgu tej zlewni znajdują się: Łubowo (siedziba Gminy), Strychowo, Rzegnowo, Owieczki, Woźniki, Żydówko, Myślęcin. 68

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W zasięgu dorzecza Głównej znajdują się wsie: Dziekanowice, Fałkowo, Imielenko, Imielno, Lednogóra, Moraczewo, Rybitwy, Siemianowo. Do dorzecza Wrześnicy należą wsie: Baranowo, Leśniewo, Pierzyska, rozrzucone zabudowania Przyborowa. Najmniejszy fragment Gminy zajmuje dorzecze Cybiny z wsią Wierzyce.

Rysunek 30. Mapy jednolitych części wód powierzchniowych na terenie Gminy Łubowo, po lewej Wrześnica, po prawej Mała Wełna do wypływu z Jez. Gorzuchowskiego (źródło: RZGW Poznań)

Rysunek 31. Mapa jednolitej części wód powierzchniowych na terenie Gminy Łubowo, Główna do zlewni zb. Kowalskiego(źródło: RZGW w Poznaniu)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 Jeziora Gminy Łubowo Zasoby wód powierzchniowych Gminy Łubowo wiążą się przede wszystkim z jeziorem Lednica. Pozostałe jeziora są niewielkich rozmiarów.

Tabela 15. Dane morfometryczne jezior położonych na terenie Gminy Łubowo

L.p. Nazwa Powierzchnia Wysokość Objętość Głębokość Długość Szerokość Długość jeziora n.p.m. maks. maks. maks. linii [ha] [m] [tys. m3] [m] [m] [m] [m] brzegowej

1. Lednica * 339,1 110,0 24397,0 15 7300 1400 22300

2. Owieczki 13,3 104,6 399,0 6,5 780 240 2000

3. Żydówko 6,5 104,9 bd bd 700 180 1650 *jezioro częściowo położone w granicach Gminy Łubowo (źródło: Jańczak 1996)

5.4.2.2. Wody podziemne

Wody podziemne odnawialne poprzez infiltrację z powierzchni ziemi tworzą z wodami powierzchniowymi jeden system wodonośny, są jednak w znacznie mniejszym stopniu zdegradowane niż wody występujące na powierzchni. Związane jest to z lepszą ochroną przed bezpośrednimi zanieczyszczeniami pochodzącymi z powierzchni terenu i uzależnione od stopnia ich izolacji utworami. Jakość wód podziemnych w dużym stopniu zależy od zagospodarowania terenu, stanu czystości powierzchni ziemi, gruntów, powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych, a przede wszystkim od ilości i rodzaju wprowadzanych do ziemi ścieków i odpadów. Ze względu na duże zasoby oraz wysoką jakość wody podziemne stanowią bardzo ważne źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Zasoby eksploatacyjne zwykłych wód podziemnych w województwie wielkopolskim wynoszą 189 423,6 m3/h; przyrost zasobów w 2015 roku osiągnął wielkość 1 184,87 m3 /h (stan na 31.12.2015 r.). W przeliczeniu zasobów na powierzchnię województwa, województwo wielkopolskie zajmuje 9 pozycję w Polsce (6,35 m3/h/km2). Z występujących poziomów wodonośnych największe znaczenie mają wody ujmowane z utworów czwartorzędowych (60,4 %), wody trzeciorzędu wykorzystywane są w mniejszym stopniu (24,6%). Wody z utworów kredowych (13,4 %) i starszych (1,6 %) mają małe znaczenie gospodarcze. Wydzielenie jednolitych części wód podziemnych i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2005 r. przez Państwowy Instytut Geologiczny (wraz ze swoimi Oddziałami) w konsultacji z RZGW, GIOŚ i Biurem Gospodarki Wodnej. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną państwa członkowskie UE zobowiązane były do zidentyfikowania JCWPd i do wstępnej oceny ich stanu w ramach charakterystyki obszaru dorzecza, dokonywanej dla potrzeb opracowania pierwszego planu gospodarowania wodami w dorzeczach. W 2008 r. została przeprowadzona weryfikacja przebiegu granic JCWPd wydzielonych w 2005 r. a w wyniku tych prac powstał nowy podział Polski w zakresie JCWPd - wydzielono 172 części oraz 3 subczęści. Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód podziemnych: 14 w regionie wodnym Warty, w rejonie działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu (nr 27, 28, 36, 42, 43, 61, 62, 63, 64, 72, 73, 77, 78, 79), 4 w obszarze dorzecza Odry, w obrębie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu 70

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

(nr 71, 74, 76, 93). Trzy z nich oceniono jako zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu. Są to JCWPd nr 62, 73 i 74, których położenie odpowiada rozmieszczeniu obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Po weryfikacji w 2016 roku wprowadzono nowy podział, zgodnie z którym na terenie Polski znajdują się 172 JCWPd, w tym na obszarze województwa wielkopolskiego – 24 JCWPd o numerach: 25, 26, 34, 35, 36, 41, 42, 43, 47, 59, 60, 61, 62, 63, 69, 70, 71, 72, 79, 80, 81, 82, 96, 97. Gmina Łubowo leży w zasięgu JCWPd nr 42, 60 i 61.

Rysunek 32. Mapa jednolitych części wód podziemnych zweryfikowanych w 2008 roku (172) ( źródło: http:// www.pgi.gov.pl).

Rysunek 33. Mapa obszaru Gminy Łubowo na tle jednolitych części wód regionu wodnego Warty ( źródło: RZGW Poznań) 71

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

JCWPd nr 42 (PLGW600042)  Powierzchnia: 2633,3 km2  Dorzecze: Odry  Region wodny: Warty  Główna zlewnia w obrębie JCWPd : Wełna  Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: VI – wielkopolski  Głębokość występowania wód słodkich ok. 170 m  Na całym obszarze, pod warstwą utworów czwartorzędowych o znacznej miąższości, występuje mioceński poziom wodonośny W południowej części JCWPd poziom kredowy nie będący w kontakcie hydraulicznym z poziomem mioceńskim.

Rysunek 34. Mapa z lokalizacją JCWPd nr 42 ( źródło: https://www.pgi.gov.pl

JCWPd nr 60 (PLGW600060)  Powierzchnia: 3817,5 km2  Dorzecze: Odry  Region wodny: Warty  Główna zlewnia w obrębie JCWPd : Warta  Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: VI – wielkopolski.  Głębokość występowania wód słodkich ok. 200 m.  Wody podziemne w utworach czwartorzędowych tworzą jeden poziom wodonośny na części JCWPd związany z większymi strukturami dolinnymi. Poziom mioceński występuje pod dobrze izolującą warstwą utworów słabo przepuszczalnych. Brak kontaktów hydraulicznych z poziomem czwartorzędowym.  Cecha szczególna JCWPd: występowanie w miocenie, na części obszaru, strefy wód zabarwionych, o złej jakości pochodzenia geogenicznego.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 35. Mapa z lokalizacją JCWPd nr 60 ( źródło: https://www.pgi.gov.pl)

JCWPd nr 61 (PLGW600061)  Powierzchnia: 2702,3 km2  Dorzecze: Odry  Region wodny: Warty  Główna zlewnia w obrębie JCWPd : Warta  Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: VI – wielkopolski, VII – łódzki.  Głębokość występowania wód słodkich ok. 180 m.  Wody podziemne w utworach czwartorzędowych występują w północnej części obszaru, związanym ze strukturą wielkopolskiej doliny kopalnej. Wody w utworach mioceńskich tworzą poziom wodonośny o dobrej izolacji od powierzchni i bez kontaktu hydraulicznego z poziomem czwartorzędowym.

Rysunek 36. Mapa z lokalizacją JCWPd nr 61 ( źródło: https://www.pgi.gov.pl)

Zasoby wód podziemnych na terenie Gminy związane są z utworami wodonośnymi czwartorzędu, trzeciorzędu i lokalnie kredy. Główny zbiornik wodonośny wód w utworach czwartorzędowych występuje w południowej części Gminy i jest to Wielkopolska Dolina Kopalna, stanowiąca Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 144. Z zasięgiem zbiornika 73

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo czwartorzędowego, w obrębie Gminy Łubowo, pokrywa się zasięg głębiej położonego i słabiej rozpoznanego trzeciorzędowego “Subzbiornika Inowrocław- Gniezno nr 143”. Główny poziom wodonośny w utworach czwartorzędu występujący w Wielkopolskiej Dolinie Kopalnej (WDK) jest poziomem zakrytym. Budujące go piaski i żwiry zalegają na głębokości od 40 do 70 metrów i mają miąższość od 15 do 25 metrów. Uzyskiwane wydajności przeciętne mieszczą się w przedziale od 70 do 120 m3/h. Poziomy wodonośne miocenu w omawianej części WDK są słabo rozpoznane i mają niewielkie znaczenie. Budujące je utwory piaszczyste zalegają na głębokości od 100 do 130 metrów.

Rysunek 37. Lokalizacja GZWP nr 144, Dolina Kopalna Wielkopolska (źródło: www.pgi.gov.pl)

Tabela 16. Charakterystyka GZWP nr 144

źródło: www.pgi.gov.pl

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Wody zbiornika należą do wód słodkich o mineralizacji 0,2–0, 65 g/dm3 . Na większości obszaru od Obry na zachodzie po Wisłę na wschodzie są typu HCO3 -Ca-Mg, zaś od Odry po Obrę typu HCO3 -Ca, a tylko lokalnie HCO3 -SO4--Ca-Mg. Do spożycia nadają się z reguły po redukcji związków żelaza o stężeniu 0,3–5,0 mg/dm3 i manganu o stężeniu 0,05–0,45 mg/dm3 do wielkości dopuszczalnych normą. Zwiększone stężenie amoniaku do 1,2 mg/dm3 jest wynikiem przemian geochemicznych w warstwie zawierającej rozproszoną materię organiczną. Podstawą obliczeń zasobów dyspozycyjnych były z jednej strony ustalone zasoby dyspozycyjne w ramach dokumentowania regionalnego wód podziemnych (obszary: zlewnia Ilanki i Pliszki, Poznańskiej Zlewni Warty, wysoczyzny średzko-gnieźnieńskiej i zlewni Tążyny), z drugiej dla obszarów nieudokumentowanych ustalenia wynikające z odnawialności i przyjętych ograniczeń hydrogeologicznych i środowiskowych. Zasoby te wynoszą dla całego zbiornika 394 298,4 m3/d, co stanowi 62% zasobów odnawialnych i kształtują się w wielkościach podawanych dla podsystemów od 71,28 do 113,76 m3/d × km2, średnio 95,76 m3 /d × km2. Eksploatacja wód podziemnych z poziomu zbiornika wynosi według pozwoleń wodnoprawnych 183 316,8 m3/d. Wód podziemnych zbiornika do tej pory nie zanieczyszczono. W części obszaru GZWP czasy potencjalnej migracji zanieczyszczeń są mniejsze od 25 lat. Biorąc pod uwagę zasady i kryteria wydzieleń terenów ochronnych na obszarze GZWP nr 144 o powierzchni 4 122,4 km2 wyznaczono 9 terenów ochronnych o łącznej powierzchni 30,4 km2. Poza WDK pierwszy użytkowy poziom wodonośny związany jest z reguły z utworami miocenu. Występuje on najczęściej na głębokości około 100 metrów i charakteryzuje się wydajnościami przeciętnymi rzędu 10-30 m3/h. Na zachód od Łubowa, w stronę Gniezna, wydajności przeciętne z utworów trzeciorzędowych (miocenu) sięgają 30-70 m3/h. W pojedynczych otworach studziennych na obszarze położonym poza zasięgiem WDK ujmowane są poziomy wodonośne kredy górnej (Lednogóra, Siemianowo). Wody trzeciorzędowego “Subzbiornika Inowrocław-Gniezno” ujmowane są w rejonie Gniezna. Intensywna eksploatacja mioceńskiego poziomu wodonośnego w Gnieźnie doprowadziła do powstania rozległego leja depresyjnego, obejmującego swym zasięgiem część Gminy Łubowo. Poziomy użytkowe czwartorzędu na obszarze wysoczyznowym, ze względu na niewielkie miąższości utworów wodonośnych oraz słabe wydajności uzyskiwane z poszczególnych otworów mają niewielkie znaczenie. Wody podziemne posiadają dużą wartość użytkową dla celów spożywczych z uwagi na korzystny i stabilny skład właściwości fizyko – chemicznych. Pomimo wielu zalet i wysokiej jakości, tylko nieznaczny ułamek ujmowanych wód podziemnych nadaje się do bezpośredniego wykorzystania bez uzdatniania. Zdecydowana większość wód podziemnych, również tych klasyfikujących się do najwyższej jakości, wymaga odżelaziania i odmanganiania, przez co procesy te odgrywają fundamentalna rolę w technologii ich uzdatniania. Dopuszczalne stężenie żelaza i manganu w wodzie do picia, określone z uwzględnieniem przesłanek zdrowotnych są nie do zaakceptowania przez odbiorców wody i eksploatorów systemów wodociągowych. Dzieje się tak, ponieważ dopuszczalne stężenie żelaza i manganu w wodzie, określone jedynie względami zdrowotnymi powodują, wytrącanie się osadów w rurociągach i armaturze, tworzenie się plam na umywalkach, wannach i pranej bieliźnie, rozwój bakterii żelazowych i manganowych w sieciach wodociągowych, prowadzący do ich korozji i dalszego zarastania. Poza tym pojawia się metaliczny smak wody, pogarsza się zapach i zwiększa się barwa, która ze względów estetycznych jest nieakceptowana przez klienta.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Technologia uzdatniania wód podziemnych jest realizowana w prostych systemach, składająca się często z napowietrzania i filtracji pospiesznej. Filtry pospieszne są podstawowym urządzeniem wszystkich systemów uzdatniania wód podziemnych. Mają zasadniczy wpływ na uzyskiwane efekty a także na koszty inwestycyjne i eksploatacyjne systemów uzdatniania. Aktywnym elementem filtrów są złoża filtracyjne, w których zachodzi szereg złożonych procesów odżelaziania i odmanganiania wody. Są to procesy natury fizycznej, fizykochemicznej i chemicznej, występujące kolejno po sobie czy też zachodzące równolegle. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele rodzajów złóż filtracyjnych oksydacyjnych i tradycyjnych piasków kwarcowych. Najczęściej używane są piaski kwarcowe, często w połączeniu z piaskiem antracytowym. Nowym złożem , które może być z powodzeniem stosowane w technologii uzdatniania wód podziemnych jest chalcedonit. Jest to naturalne złoże , wydobywane w kopalni odkrywkowej Teofilów. Technologia uzdatniania wody w zakresie jej odżelaziania i odmanganiania jest dobrze rozpoznana zarazem teoretycznie, jak i technicznie. Powszechnie znane i szczegółowo przebadane są warunki biofizykochemiczne, w jakich zachodzi usuwanie typowych form występowania żelaza, manganu. W wielu zaś Zakładach Uzdatniania Wody zaostrzenie przepisów, które w 2002 roku zmniejszyło dopuszczalne stężenie żelaza w wodzie do picia do 0,2 mg/dm3, a manganu do 0,05 mg/dm3, stworzyło wiele problemów i wymusiło potrzebę modernizacji systemów uzdatniania wody. Skala techniczna wskazuje, że wielość czynników warunkujących końcowy efekt jest nierzadko trudne do skoordynowania i drobne czasami pozornie niezwiązane elementy często są przyczyną poważnych problemów. Od 2002 roku służby sanitarne województwa wielkopolskiego dokonują kompleksowej oceny jakości ujmowanej wody dla celów zbiorowego zaopatrzenia w wodę do spożycia przez ludzi. Na ternie Powiatu Gnieźnieńskiego zadanie to realizowane jest przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Gnieźnie. W „Ocenie obszarowej jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na terenie Gminy Łubowo” w latach 2014-2018 nie stwierdzono odchyleń od wartości normatywnych, które mogłyby mieć wpływ na zdrowie mieszkańców Gminy Łubowo. Wszystkie wodociągi zapewniające zaopatrzenie w wodę na terenie Gminy dostarczały wodę przydatną do spożycia przez ludzi.

5.4.2.3. Monitoring jakości wód powierzchniowych

Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach państwowego monitoringu środowiska (pmś) wynika z art. 349 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz.U. 2018 poz. 2268 z późn. zm.). Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych (w tym substancji priorytetowych w matrycy będącej wodą) należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Zgodnie z ustawą – Prawo wodne, realizacja monitoringu wód powierzchniowych ma na celu m.in. pozyskanie informacji o stanie wód powierzchniowych na potrzeby planowania w gospodarowaniu wodami i oceny osiągnięcia celów środowiskowych przypisanych jednolitym częściom wód powierzchniowych, czyli oddzielnym i znaczącym elementom wód powierzchniowych, takich jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny; sztuczny zbiornik wodny; struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części; morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Uzyskane, na podstawie prowadzonego w 2017 roku monitoringu, wyniki badań pozwoliły na sporządzenie klasyfikacji elementów jakości wód, stanu/potencjału ekologicznego i stanu 76

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo chemicznego oraz na oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Ocenę przeprowadzono na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187). Dodatkowo uwzględniono zasady określone szczegółowo w opracowanych przez GIOŚ wytycznych dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska do przeprowadzenia oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych (GIOŚ, Warszawa 2018). Przeprowadzono kolejno klasyfikację poszczególnych elementów jakości wód powierzchniowych (elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych, chemicznych), klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego, klasyfikację stanu chemicznego oraz ocenę stanu badanych jednolitych części wód powierzchniowych. W 2017 roku zostały zrealizowane badania wód rzek i jezior, w zakresie elementów biologicznych, obserwacji hydromorfologicznych, elementów fizykochemicznych oraz chemicznych w ramach:  monitoringu diagnostycznego (MD),  monitoringu operacyjnego (MO),  monitoringu badawczego (MB),  monitoringu obszarów chronionych (MOC).

Rysunek 38. Stan/potencjał ekologiczny JCWP płynących w 2017 r. (źródło: http://poznan.wios.gov.pl)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Spośród JCWP badanych w roku 2017, dobry stan/potencjał ekologiczny osiągnęły 2 JCWP: Samborka oraz Przeźmierka (3%), umiarkowany stan/potencjał ekologiczny charakteryzował największą liczbę JCWP – 48 JCWP (73%), słaby – 8 JCWP (12%), zły również 8 JCWP (12%). Klasyfikację stanu chemicznego wykonano dla 102 JCWP monitorowanych w roku 2017. Dla wszystkich badanych JCWP stan chemiczny oceniono jako poniżej dobrego. Spośród substancji badanych w wodzie, o wyniku klasyfikacji zdecydowały przekroczenia środowiskowych norm jakości dla wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (przekroczenia odnotowano w każdej JCWP, w której prowadzono badania), w szczególności benzo(a)pirenu, a także rtęci i niklu. Natomiast dla substancji badanych w biocie przekroczenia stwierdzono dla: difenyloeterów bromowanych (przekroczenia odnotowano w każdej JCWP, w której prowadzono badania), heptachloru oraz w jednej JCWP – dla rtęci.

Rysunek 39. Stan chemiczny JCWP płynących w 2017 r. (źródło: http://poznan.wios.gov.pl)

Stan jednolitych części wód badanych w roku 2017, będący oceną końcową, określono dla 124 JCWP – dla wszystkich jako zły. W jednej JCWP – Przeźmierka nie wykonano oceny stanu ze względu na brak klasyfikacji stanu chemicznego przy dobrym potencjale ekologicznym. O złym stanie wód w 22 JCWP zdecydowała klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego, w 60 78

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

JCWP stan chemiczny, natomiast w 42 JCWP zarówno stan/potencjał ekologiczny jak i stan chemiczny. Ważnym czynnikiem wpływającym negatywnie na stan wód jest niedostateczne wyposażenie w sieci kanalizacyjne terenów wiejskich oraz terenów rekreacyjnych. Rozwojowi budownictwa jednorodzinnego i wielorodzinnego na terenach pozamiejskich nie towarzyszy, w wystarczającym stopniu, budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnych oraz procesy modernizacyjne gminnych oczyszczalni ścieków. Niewystarczająca jest też kontrola stanu technicznego i opróżniania bezodpływowych zbiorników na ścieki bytowe oraz oczyszczalni przydomowych. Pomimo wykorzystywania do produkcji rolnej słabych gleb użytki rolne utrzymywane są w dobrej kulturze rolnej, co wiąże się z wysokim poziomem nawożenia nawozami mineralnymi i naturalnymi, i przyczynia się do wprowadzania do wód określonego ładunku związków azotu i fosforu. Źródłem produkcji nawozów naturalnych są liczne fermy trzody, drobiu i zwierząt futerkowych. Nadmierna zawartość związków biogennych powoduje eutrofizację wód i zmniejsza ich wartość użytkową. Zjawiskiem potęgującym problemy związane z wprowadzaniem zanieczyszczeń do wód, jest obserwowany od lat niekorzystny bilans wodny – opady i spływ jednostkowy są poniżej średniej krajowej. Problem stanowią również odwodnienia związane z działalnością kopalni odkrywkowych powodujące obniżenie zwierciadła wód podziemnych i powstanie lejów depresyjnych, wyłączających z eksploatacji dotychczasowe ujęcia wody. Przekształcenia morfologiczne cieków (m.in. umacnianie brzegów, regulowanie, prostowanie koryt) powodują pogorszenie warunków życia organizmów wodnych, co niekorzystnie wpływa na stan elementów biologicznych wód oraz zmniejsza zdolność cieków do samooczyszczania. W roku 2017 w województwie wielkopolskim w przeprowadzono obserwacje hydromorfologiczne 20 JCWP jeziornych. Jezioro Lednica nie zostało poddane monitoringowi.

5.4.2.4. Monitoring wód podziemnych Monitoring jakości wód podziemnych to system oceny stanu i oceny zmian stanu chemicznego wód podziemnych polegający na prowadzeniu powtarzalnych pomiarów i badań w wybranych, reprezentatywnych punktach pomiarowych, a także interpretacji wyników tych badań w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych (Program PMŚ). Monitoring wód podziemnych jest w Polsce prowadzony w sieciach: krajowej, regionalnych i lokalnych. Przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). JCWPd obejmują te wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Badania chemizmu wód podziemnych prowadzone są w sieci krajowej, w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. W 2017 r. badania jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzone były w ramach monitoringu operacyjnego. Na terenie województwa wielkopolskiego sieć obejmowała 74 punkty pomiarowe, w większości występowały one w obrębie czwartorzędowego piętra wodonośnego, 4 w obrębie paleogenu i neogenu, 8 w obrębie kredy i jeden w obrębie jury. 79

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Zakres badań obejmował wskaźniki takie jak: odczyn, temperatura, przewodność elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, amonowy jon, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, beryl, chlorki, chrom, cyjanki wolne, cyna, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tal, tytan, uran, wanad, wapń, wodorowęglany, indeks fenolowy, żelazo. Ocena jakości wód została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz.U. 2016, poz. 85). Wody o bardzo dobrej jakości (I klasy) odnotowano w 3 punktach pomiarowych, wody dobrej jakości (II klasy) – w 18 punktach, zadowalającą jakość wód (III klasa) stwierdzono w 30 punktach, niezadowalającą (IV klasa) – w 15, złą jakość wód (V klasa) oznaczono w 8 punktach (rys. 4.2, mapa 4.1). W granicach stężeń IV klasy jakości wystąpiły podwyższone wartości: amoniaku, potasu, manganu, żelaza, wodorowęglanów, azotanów, siarczanów, wapnia, arsenu, chloru i potasu. W granicach V klasy jakości oznaczono wartości azotanów, potasu, manganu i żelaza.

Rysunek 40. Wyniki monitoringu jakości wód podziemnych w roku 2017/wg badań PIG (źródło: http://poznan.wios.gov.pl) 80

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W roku 2017 WIOŚ w Poznaniu kontynuował badania wód podziemnych na obszarach wyznaczonych w latach poprzednich jako szczególnie narażone na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego (OSN). Punkty pomiarowe zlokalizowano w 7 jednolitych częściach wód podziemnych o numerach: 59, 60, 61, 70, 79, 80, 81. Zakres badań był zgodny z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093) i obejmował: temperaturę wody, tlen rozpuszczony, odczyn, przewodnictwo elektrolityczne, azot azotanowy, azot azotynowy, azot ogólny, azot organiczny, azot Kjeldahla i azot amonowy.

Rysunek 41. Badania wód podziemnych na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego OSN (źródło: https://poznan.wios.gov.pl)

Badania wykonano w 16 punktach pomiarowo-kontrolnych: • w 6 studniach wierconych ujmujących głębsze poziomy wodonośne (powyżej 15 m) – opomiarowanych dwa razy w roku (w okresie wiosennym i jesiennym), • w 10 studniach wierconych ujmujących płytkie poziomy wodonośne (do głębokości 15 m) – opomiarowanych 4 razy w roku (co kwartał). W wyniku badań przeprowadzonych w roku 2017, podobnie jak w latach ubiegłych, zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego stwierdzono w 4 punktach pomiarowych: w dwóch punktach powyżej 50 mg NO3/l (w Mórce i w Kucharkach), w kolejnych dwóch punktach powyżej 100 mg NO3/l (w Bukownicy i w Szkaradowie). W 12 punktach nie stwierdzono zagrożenia zanieczyszczeniem ani zanieczyszczenia wód. 81

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

6.4.2.5. Ochrona przed powodzią oraz skutkami suszy Według Prawa wodnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2268 z późn. zm.) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, w szczególności wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączeniem pokrycia terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i inne. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół: • bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większą część zlewni. Od 1 stycznia 2018 roku, na podstawie ustawy Prawo Wodne z dnia 20 lipca 2017 roku, zostaje utworzona państwowa osoba prawna Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Zgodnie z art. 527 ustawy Prawo Wodne, z dniem wejścia w życie ustawy należności, zobowiązania, prawa i obowiązki Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej, będących państwowymi jednostkami budżetowymi, stają się odpowiednio należnościami, prawami i obowiązkami Wód Polskich. Ponadto, jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie zostaną przekazane zadania ze starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, które jest również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.

Rysunek 42. Obszary w Gminie Łubowo narażone na niebezpieczeństwo powodzi (źródło: http://mapy.isok.gov.pl/imap/)

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Zgodnie z powyższym rysunkiem na terenie Gminy Łubowo nie występują obszary zagrożone występowaniem powodzi. Zagrożenie stanowią natomiast lokalne podtopienia na polach, które są wynikiem długotrwałych lub intensywnych opadów deszczu i śniegu.

5.4.3. Analiza SWOT Gospodarowanie wodami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne

Wysoki stopień skanalizowania Gminy Podatność wód na zanieczyszczenia Brak zagrożenia podtopieniami obszarów Występowanie JCWP o złym stanie zamieszkałych SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Opracowanie planów przeciwdziałania Zmiany klimatyczne sprzyjające suszy skutkom suszy w regionach wodnych Możliwość przenikania zanieczyszczeń do Opracowanie aktualizacji planów poziomów wodonośnych gospodarowania wodami źródło: opracowanie własne

5.5. Gospodarka wodno-ściekowa 5.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ

Zakładany cel RACJONALIZACJA WYKORZYSTANIA ZASOBÓW WÓD DLA POTRZEB ZBIOROWEGO ZAOPATRZENIA W WODĘ Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Remont i modernizacja W 2014 roku wykonano rewitalizację stawu w Rewitalizacja 3.000 m2 stawu urządzeń melioracyjnych Łubowie; koszt: 53.787,08 zł W ramach realizacji zadania w okresie 2014- 2017 Gmina Łubowo wykonała następujące działania: W 2014 roku:  Rozbudowa sieci wodociągowej w Żydówku, Woźnikach, Wierzycach, Dziekanowicach; koszt: 78.837,31 zł W 2015 roku:  Rozbudowa sieci wodociągowej w Rozbudowa sieci Owieczkach, Imielnie, Łubowie, wodociągowej i wymiana Fałkowie; koszt: 64.680 zł Wybudowano 9,8 km sieci wyeksploatowanych W 2016 roku: wodociągowej odcinków sieci  Rozbudowa sieci wodociągowej w Lednogórze, Dziekanowicach, Imielnie, Woźnikach, Moraczewie, Rybitwach; koszt: 173.911,40 zł W 2017 roku:  Rozbudowa sieci wodociągowej w Łubowie, Przyborowie, Lednogórze, Chwałkówku, Wierzycach; koszt: 191.719,51 zł

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

W 2017 roku rozbudowano sieć kanalizacji Budowa kanalizacji Wybudowano 9,2 km sieci sanitarnej z przepompowniami w miejscowości sanitarnej w Leśniewie kanalizacji sanitarnej Leśniewo i Pierzyska; koszt: 1.334.336,93 zł Prowadzenie akcji Edukacja i spotkania z mieszkańcami Gminy edukacyjno- informacyjnej Łubowo dotyczące racjonalnego gospodarowania propagującej optymalizację wodami organizowane są przy okazji Edukacja prowadzona jest zużycia wody przez propagowania ochrony środowiska, w tym cyklicznie indywidualnych powietrza, ochrony przyrody czy użytkowników gospodarki odpadami. W ramach realizacji zadania w okresie 2014- 2017 Gmina Łubowo wykonała następujące działania: W 2014 roku:  Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Woźnikach, Przyborowie, Wierzycach; koszt: 1.991.913,84 zł W 2015 roku:  Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Imielnie, Łubowie, Fałkowie, Rozbudowy sieci kanalizacji Wierzycach, Lednogórze; koszt: Wybudowano 15,3 km sieci sanitarnej 104.482,27 zł kanalizacji sanitarnej W 2016 roku:  Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Łubowie, Imielnie, Fałkowie, Owieczkach, Woźnikach, Lednogórze, Dziekanowicach, Moraczewie, Rybitwach; koszt: 333.988,33 zł W 2017 roku:  Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Lednogórze, Przyborowie, Wierzycach Łubowie; koszt: 261.342,12 zł ZADANIA KOORDYNOWANE Kontrola zagospodarowania W Urzędzie Gminy prowadzona jest ewidencja ścieków bytowo- przydomowych gospodarczych i oczyszczalni i zbiorników bezodpływowych. - przemysłowych na terenach nieskanalizowanych Edukacja i spotkania z mieszkańcami Gminy Edukacja mieszkańców w Łubowo dotyczące racjonalnego gospodarowania zakresie konieczności wodami organizowane są przy okazji Edukacja prowadzona jest oszczędzania wody w propagowania ochrony środowiska, w tym cyklicznie gospodarstwach domowych powietrza, ochrony przyrody czy gospodarki odpadami W latach 2013-2017 Gmina Łubowo Dofinansowanie budowa 11 Budowa przydomowych dofinansowała budowę 11 oczyszczalni ścieków; przydomowych oczyszczalni oczyszczalni kwota dofinansowania: 25.287,50 zł ścieków źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.5.2. Opis stanu obecnego 5.5.2.1. Zaopatrzenie w wodę Mieszkańcy Gminy Łubowo zaopatrywani są w wodę z sieci wodociągowych bazujących na ujęciach wód podziemnych eksploatujących mioceńskie warstwy wodonośne.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 17. Stacje uzdatniania wody na terenie Gminy Łubowo pobór wody ( z pozwolenia wodnoprawnego) głębokość studni/ rok Obsługiwane SUW Nr pozwolenia wykonania/ zasoby miejscowości Qmax Qmax godz Qśr dob Qroczne eksploatacyjne [m3/s] m3/h m3/d m3/r

nr 1a- 108m/1992r. / 24,0 m3/h przy s=11,76m Dziekanowice, Dziekanowice OS.6341.14.2012 nr 2- 86,2m/2009r. / 0.00666667 24 493 180.000 Fałkowo, Siemianowo 34,0m3/h przy s=15,0m (tzreciorzędowe-neogen

Łubowo, Myślęcin, nr 1-112m/1972r. nr 2- Owieczki, Rzegnowo, 115m/1986r. / kat.B- Łubowo Strychowo, Żydówko, OS.6341.A.8.2011 Q=51,0 m3/h przy depresji 0.02136111 77 712 260.006 Pierzyska, Leśniewo, 22,2m (trzeciorzędowe- Baranowo mioceńskie)

nr 1- 120m/2017r. / 40,0 m3/h przy s=22,29-30,35m Strefa ekonomiczna w PO.ZUZ.4.421.521.2 Fałkowo nr 2- 116m/2017r. / 40,0 0.01500000 20 960 350.400 Fałkowie 018.KC m3/h przy s=22,29-30,35m (neogen-miocen)

Chwałkówko, nr 1- 93m/1991r. / 50,0 Imielenko, Imielno, m3/h przy s=5,6m Wierzyce Lednogóra, OS.6341.A.9.2011 0.01833333 66 900 328.500 (czwartorzędowe- Moraczewo, Wierzyce, plejstocen) Przyborowo, Rybitwy

nr 2- 110m/1992r. / 5,6 Woźniki Woźniki OS.6341.A.7.2011 m3/h przy s=5,1m 0.00090277 5,1 61 22.224 (trzeciorzędowe-miocen) źródło: opracowanie własne

Podstawowym sposobem użytkowania zasobów wodnych jest pobór wód podziemnych na cele gospodarki komunalnej, rolnictwa oraz cele usługowo-produkcyjne podmiotów gospodarczych. Biorąc pod uwagę instalacje techniczno-sanitarne w 2017 roku 98,49% mieszkań przyłączonych było do wodociągu. Długość czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej w Gminie w 2017 r. (dane GUS) wyniosła 141,5 km. Z zaopatrzenia w wodę z sieci komunalnej korzystało 6557 mieszkańców.

Tabela 18. Sieć wodociągowa Gminy Łubowo na przestrzeni lat 2014-2017 Parametry 2014 2015 2016 2017

Długość sieci wodociągowej rozdzielczej [km] 134,4 135,6 138,8 141,5

Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych [szt] 1374 1411 1418 1428

Zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca [m3], 45,2 47,6 47,9 47,8

Woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam3] 282,0 302,0 308,0 310,5

Ludność korzystająca z sieci [osoba] 6274 6384 6465 6557

źródło: GUS (2014-2017) W 2017 r. w ramach prowadzonego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Gnieźnie monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na terenie Gminy Łubowo, przebadano próbki wody pobranych z wodociągu wiejskiego w Łubowie, Dziekanowicach, Wierzycach i Woźnikach. Na podstawie wyników badań wody pobranej z ww. wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę w 2017 r. w ramach nadzoru 85

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

sanitarnego i kontroli wewnętrznej oraz mając na względzie, że stwierdzone okresowe odchylenia od wartości normatywnych nie miały wpływu na zdrowie konsumentów, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gnieźnie pozytywnie ocenił jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi dostarczanej przez w/w wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę.

5.5.2.2. Odbiór ścieków

Gmina Łubowo ma w dużym zakresie rozwiązaną gospodarkę ściekami sanitarnymi. Istnieją 4 biologiczno- mechaniczne oczyszczalnie ścieków w Łubowie, Przyborowie, Strychowie i Dziekanowicach.

Tabela 19. Oczyszczalnie ścieków na terenie Gminy Łubowo

Q Obsługiwane Nr Q max Q Q Oczyszczalnia RLM max śr dob roczne. Odbiornik ścieków miejscowości pozwolenia [m3/s] godz [m3/d] [m3/r] [m3/h]

Lednogóra, 1970 Rybitwy, PO.ZUZ.4.42 0,0033 Dziekanowice (docelo 23 220 105.850 rzeka Główna 45+550 Dziekanowice 1.8.2019.EP 565 we) Siemianowo

rów meliorcyjny na Łubowo, dz. 81/5, który dalej OS.6341.108. 0,0083 Łubowo Fałkowo, 1743 30 300 109.500 przechodzi w rów na 2012 333 Żydówko dz. 70 -ujście do rzeki Mała Wełna

Imielno, kanał na dz. 26/10, Imielenko, OS.6341.89.2 900 0,0038 który w km 8+500 Przyborowo Wierzyce, 14 135 49.275 012 (I etap) 889 uchodzi do Kanału Chwałkówko, Dymacz Przyborowo

Strychowo, Myślęcin, 803 rów melioracyjny na Owieczki, OS.6341.48.2 (docelo 0,0063 dz. 12, Strychowo- Strychowo Rzegnowo, 23 260 94.900 015 we 889 ujście rzeka Mała Woźniki, 2610) Wełna Pierzyska, Baranowo źródło: opracowanie własne

W miejscowościach, w których nie ma dostępu do sieci kanalizacyjnej oraz pozostali niepodłączeni do sieci mieszkańcy, ścieki gromadzą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywność tych rozwiązań może być bardzo duża, jednak istnieje niebezpieczeństwo związane ze świadomą niewłaściwą eksploatacją tego rodzaju urządzeń i instalacji prowadzącą do emisji zanieczyszczeń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczystości ciekłe, związane z tym nielegalne pozbywanie się nieczystości ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). 86

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 20. Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy Łubowo na przestrzeni lat 2014-2017

Parametry 2014 2015 2016 2017

Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 128,3 128,6 130,7 142,1

Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych [szt] 1311 1326 1333 1353

Ścieki odprowadzone [dam3] 139,0 148,0 155,0 162,0

Ludność korzystająca z sieci [osoba] 5923 6030 6108 6200

źródło: GUS (2014-2017)

6600

6400

6200 woda 6000 ścieki

5800

5600 2014 2015 2016 2017

Rysunek 43. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na przestrzeni lat 2014-2017 (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

5.5.3. Analiza SWOT Gospodarko wodno- ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne

Wysoki poziom skanalizowania Gminy Ciągła rozbudowa i modernizacja instalacji Brak kanalizacji deszczowej na terenach kanalizacji sanitarnej zabudowanych Wysokie zainteresowanie mieszkańców korzystaniem z sieci kanalizacyjnej SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Integracja z UE i wpływ środków Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych pomocowych oddziaływań człowieka na środowisko (np. Regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe w zakresie zanieczyszczeń obszarowych) zobowiązujące do podniesienia jakości Niedostateczna pula środków finansowych środowiska źródło: opracowanie własne 87

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.5.4. Tendencje zmian w zakresie gospodarowania wodami i gospodarki wodno- ściekowej Wody podziemne w JCWPd obejmujących teren Gminy Łubowo zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry są w dobrym stanie ilościowym i chemicznym. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych nie wykazała zagrożenia. Określenie tendencji zmian w tym przypadku jest jednak dość trudne – zmiany w wodach podziemnych zachodzą dość powoli i skutki działań chroniących wody w perspektywie kilku lat mogą być niewidoczne, podobnie jak skutki skażeń powierzchni ziemi mogą się przełożyć na zanieczyszczenie wód dopiero po wielu latach. Zasoby wód powierzchniowych w Polsce są szczególnie wrażliwe na warunki klimatyczne, przede wszystkim na wahania opadów i parowanie. W latach 1997–2003 odnotowano wzrost częstotliwości występowania wezbrań, a jednocześnie wyraźny wzrost odpływu i to zarówno w półroczu zimowym, jak i letnim. W tych latach Polska doświadczyła szeregu katastrofalnych powodzi. Częstotliwość przepływów maksymalnych rzek o prawdopodobieństwie 1% (woda stuletnia) wzrosła dwukrotnie w latach 1981–2000 w porównaniu z latami 1961–1980. Średnia roczna liczba dni z pokrywą śnieżną w obu okresach prognostycznych wykazuje tendencję spadkową. Wyniki wszystkich analizowanych modeli klimatycznych symulują wzrost temperatury wody. Najwyższy wzrost temperatury wody nawet o 4°C prognozowany jest dla miesięcy wiosennych (kwiecień, maj) oraz w grudniu. W przemyśle, energetyce i gospodarce komunalnej wdrażanie mniej wodochłonnych technologii i bardziej efektywne wykorzystywanie zasobów spowoduje, że zużycie wody w tych sektorach będzie spadać przez cały okres prognozowania. Jedynym sektorem, w którym średnie roczne potrzeby wodne wykazują stałą tendencję rosnącą jest rolnictwo. Wraz z rozwojem technicznym rolnictwa będzie rosła jego efektywność ekonomiczna, pociągając za sobą zwiększone zużycie wody. Potrzeby wodne są zróżnicowane regionalnie i są funkcją strategii rozwojowych. Największy wzrost potrzeb w stosunku do stanu aktualnego w pierwszym okresie prognozowania będzie w województwach centralnych i wschodnich oraz lubuskim. Zgodnie z wynikami prowadzonego monitoringu, wody powierzchniowe płynące w Gminie Łubowo są w badanych punktach określone jako będące w stanie złym. O stanie wód powierzchniowych decydują nie tylko wskaźniki fizykochemiczne, ale i biologiczne czy hydromorfologiczne, co oznacza, że przywrócenie czystości wodom powierzchniowym nie spowoduje automatycznie dobrego stanu wód. Przywracanie właściwych dla danej części wód elementów biologicznych jest procesem długotrwałym. Można przypuszczać, że stan wód powierzchniowych zostanie utrzymany bądź będzie ulegał stopniowej poprawie, przynajmniej w zakresie wskaźników fizykochemicznych, w dłuższej perspektywie poprawie będą również ulegały elementy biologiczne w wodach. Dla poszczególnych jednolitych części wód określane są ryzyka osiągnięcia celów środowiskowych dla JCW ujętych w Planie gospodarowania wodami w dorzeczu Odry, które przedstawiono w tabeli poniżej:

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 21. Ocena ryzyka osiągnięcia celów środowiskowych dla JCW ujętych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry.

Nazwa/ Typ Ostateczny Cel środowiskowy Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów Przedłużenie terminu osiągnięcia celów kod status środowiskowych hydromorfo stan/pote stan monitoring aktualny ryzyko termin Odstępstwo- uzasadnienie logiczny ncjał chemic stan nieosiągnię osiągnięcia ekologicz zny cia celu dobrego ny stanu

Wrześnica/ potok nizinny naturalna dobry dobry tak zły zagrożona 2027 Przedłużenie terminu. Brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występują presje: PLRW60001718389 piaszczysty część wód nierozpoznana presja, presja komunalna. W programie działań zaplanowano działanie na utworach obejmujące przegląd pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do staroglacjalny ziemi przez użytkowników w zlewni JCWP z uwagi na zagrożenie osiągnięcia celów ch (17) środowiskowych, zgodnie z art. 136 ust. 3 ustawy Prawo Wodne, mające na celu szczegółowe rozpoznanie i w rezultacie ograniczenie tej presji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dla dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla wdrożenia tego działania, następnie konkretnych działań naprawczych, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2027. W celu rozpoznania przyczyn nieosiągnięcia dobrego stanu zaplanowano również następujące działania: przeprowadzenie pogłębionej analizy presji w celu zaplanowania działań ukierunkowanych na redukcję fosforu. Konieczne jest również dokonanie szczegółowego rozpoznania przyczyn w celu prawidłowego zaplanowania działań naprawczych. Główna do zlewni cieki łączące naturalna dobry dobry tak zły zagrożona 2027 Przedłużenie terminu. Brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występuje presja zb. Kowalskiego / jeziora (25) część wód komunalna. W programie działań zaplanowano działania podstawowe, obejmujące PLRW60002518592 uporządkowanie gospodarki ściekowej, które nie są wystarczające, aby zredukować tą presję w 5 zakresie wystarczającym dla osiągnięcia dobrego stanu. W związku z powyższym wskazano również działania uzupełniające, obejmujące przeprowadzenie pogłębionej analizy presji w celu zaplanowania działań ukierunkowanych na redukcję fosforu oraz zaplanowano działania obejmujące przegląd pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemii przez użytkowników w zlewni JCWP z uwagi na zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych, zgodnie z art.. 136 ust. 3 ustawy - Prawo wodne, mające na celu rozpoznanie presji a ostatecznie ograniczeniepresji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dla dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla wdrożenia działań, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2027. Mała Wełna do cieki łączące naturalna dobry dobry tak zły zagrożona 2021 Przedłużenie terminu. Brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występuje presja wypływu z Jez. jeziora (25) część wód komunalna. W programie działań zaplanowano działania podstawowe, obejmujące Gorzuchowskiego/ uporządkowanie gospodarki ściekowej ,które są wystarczające, aby zredukować tą presję w PLRW60002518665 zakresie wystarczającym dla osiągnięcia dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla 39 wdrożenia działań, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2021. źródło: Dz.U. 2016 poz. 1967 w sprawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.5.5. Zagadnienia horyzontalne w zakresie gospodarowania wodami i gospodarki wodno- ściekowej 5.5.5.1. Adaptacja do zmian klimatu

Na kształtowanie zasobów wodnych w dużej mierze wpływa pokrywa śnieżna. Prognozy przewidują, że długość jej zalegania będzie się stopniowo zmniejszać i w połowie XXI wieku może być średnio o 28 dni krótsza niż obecnie. Zmniejszenie się maksymalnej wartości zapasu wody w śniegu, może mieć zarówno wpływ pozytywny jak i negatywny. Pozytywnym skutkiem zmniejszenia się zawartości wody w pokrywie śnieżnej, będzie niższe prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi roztopowych, jednocześnie może się to przyczynić do pogorszenia struktury gleby oraz kondycji ekosystemów. Ze względu na zmiany klimatyczne powodujące coraz częściowej pojawiające się deszcze o charakterze nawalnym w połączeniu z silnym wiatrem, ważna jest ochrona przeciwpowodziowa, a co za tym idzie konserwacja urządzeń melioracyjnych na terenie całego dorzecza. Ze względu na opadający poziom wód gruntowych oraz dłuższe okresy susz niezbędne jest przetrzymanie wód opadowych. Tereny zieleni, które w naturalny sposób pochłaniają nadmiary wody opadowej, projektowane powinny być w obniżeniu, by w maksymalnym stopniu przetrzymać wody opadowe. W przypadku terenów utwardzonych na obiektach zieleni stosowane powinny być nawierzchnie przepuszczalne.

5.5.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

Ze zwiększaniem częstotliwości i długości występowania wysokich stanów wód w rzekach wiąże się także zagrożenie podtopieniami związanymi ze wzrostem poziomu wód gruntowych. Poważne zagrożenie mikrobiologiczne może wystąpić także w przypadku awarii oczyszczalni ścieków. Długie okresy bezopadowe skutkują obniżeniem się przepływów w rzekach. Z reguły rzadko wpływa to na trudności z zaopatrzeniem w wodę do celów komunalnych, gdyż ujęcia wody są na ogół bezpieczne. Sytuację może poprawić zmniejszanie zużycia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonności produkcji, wprowadzanie mechanizmów finansowych sprzyjających oszczędności wody, a także uszczelnienie systemów wodociągowych w cel ograniczenia strat w sieci.

5.5.5.3. Działania edukacyjne

Działania edukacyjne dotyczące zrównoważonej gospodarki wodno-ściekowej wiążą się z możliwością prowadzenia działań informacyjnych i promocyjnych o oszczędności zużywanej wody, zakazu odprowadzania ścieków w sposób niezorganizowany.

5.5.5.4. Monitoring Środowiska

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie - RZGW w Poznaniu prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzeczy. Monitoring wód powierzchniowych i podziemnych realizuje także WIOŚ zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie wielkopolskim. Wykonawcą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilościowego) jest również Państwowa Służba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo realizowane są przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG - PIB). Prowadzący zakłady wodociągowo-kanalizacyjne oraz zakłady przemysłowe są zobowiązani do wykonania systematycznych badań jakości wody i ścieków. Również WIOŚ, w ramach bieżących kontroli przedsiębiorstw czy oczyszczalni ścieków prowadzi kontrole w zakresie gospodarki wodno-ściekowej.

5.6. Zasoby geologiczne

5.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ

Zakładany cel RACJONALIZACJA ZUŻYCIA SUROWCÓW Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Uwzględnienie w studium uwarunkowań oraz planach Wszystkie złoża zostały uwzględnione w studium zagospodarowania - oraz planach zagospodarowania przestrzennego przestrzennego obszarów złóż źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.6.2. Opis stanu obecnego 5.6.2.1. Surowce naturalne

Złoża kopalin to naturalne skupienia minerałów, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą. Są rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich występowanie i możliwość wykorzystania zależą w dużej mierze od budowy geologicznej. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku prawo geologiczne i górnicze (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 868 z późn. zm.). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Posiadający koncesję na wydobycie złoża kopaliny jest zobowiązany zastosować środki niezbędne zarówno do ochrony złoża jak i do ochrony wód powierzchniowych i podziemnych a także do ochrony powierzchni ziemi. Po zakończonej eksploatacji zobowiązany jest prowadzić rekultywację oraz przywracać do właściwego stanu elementy przyrodnicze. Obszary poeksploatacyjne należy sukcesywnie i na bieżąco poddawać rekultywacji. Obowiązek ten ciąży na osobie powodującej utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntu. Koszty rekultywacji ciążą na sprawcy. W przypadku złóż nieeksploatowanych, które zostały udokumentowane złoże zabezpiecza się, jako zaplecze surowcowe. W 2018 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski pn.: „Bilans złóż zasobów kopalin w Polsce według stanu na 30 grudnia 2017 roku”. W Polsce północnej i centralnej - na Niżu Polskim najważniejsze są złoża o genezie lodowcowej 91

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

(akumulacyjne moreny czołowe) i wodnolodowcowej (sandry, ozy) oraz rzecznej. W północnej części tego obszaru są to złoża żwirowo-piaszczyste, zawierające głównie skały skandynawskie - utwory krystaliczne i wapienie z domieszką kwarcu i piaskowców. W części centralnej i południowej znaczny udział w utworach wodno-lodowcowych mają osady piaszczyste, zawierające duże ilości skał lokalnych. Naturalne kruszywa piaszczysto-żwirowe udokumentowane są w 4 podtypach: piaski, piaski ze żwirem, żwir, piaski pylaste i gliniaste. Najwięcej złóż udokumentowanych jest obecnie w województwach: mazowieckim (1 340), wielkopolskim (1 205), lubelskim (930), łódzkim (843) i warmińsko-mazurskim (778). Według „Bilansu…” na terenie Gminy Łubowo zlokalizowanych jest 15 złóż kopalin. Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 22. Wykaz złóż piasków i żwirów na terenie Gminy Łubowo (stan na dzień 30.XII.2017r.)

Stan Zasoby [tys.t] Nazwa złoża zagospodarowania geologiczne Wydobycie przemysłowe złoża bilansowe Fałkowo BDX R 1188 - - Myślęcin BDX T 443 406 - Baranowo R 45 - - Baranowo I R 181 - - Pierzyska Baranowo R 354 314 - Leśniewo T 561 539 - Leśniewo I T 85 85 - Leśniewo II E 30 30 68 Chwałkówko M - - - Chwałkówko MŁ T 1293 1137 - Chwałkówko MŁ II E 2783 2603 25 Wierzyce Z 395 - - Wierzyce II T 837 661 - Wierzyce III T 185 - - Wierzyce IV E 340 340 15 źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają:E - złoże eksploatowane, M- złoże skreślone z bilansu w roku sprawozdawczym, R -złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C1, a dla ropy i gazu – w kat. A+B), Z - złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane, T - złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 44. Lokalizacja złóż kopalin na terenie Gminy Łubowo (źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl)

Tabela 23. Udzielone koncesje na wydobycie kopalin na terenie Gminy Łubowo

Koncesja Nazwa obszaru górniczego Właściciel Data ważności

Marszałek Woj. Wlkp. Wierzyce II Przedsiębiorca 31 marca 2025 r. DSR. IV.7512-24/10 „ŻWIRPOL”

Marszałek Woj. Wlkp. Wierzyce IV Przedsiębiorca 31 grudnia 2065 r. DSR. I. 7422.45/2016 „ŻWIRPOL” Marszałek Woj. Wlkp. Chwałkówko MŁ dz. Przedsiębiorca 31 grudnia 2036 r. DSR. IV. 7512-298/10 3/10 „ŻWIRPOL” Marszałek Woj. Wlkp. Pierzyska- Baranowo Przedsiębiorca 31 grudnia 2022 DSR.I.7422.119/2017 „DROGBUD Sp.j.” Marszałek Woj. Wlkp. Myślęcin BDX Przedsiębiorca 31 grudnia 2025 DSR.I.7422.32/2015 „BUDIMEX S.A.” Marszałek Woj. Wlkp. Leśniewo II Przedsiębiorca 31 grudnia 2030 DSR.I.7422.38/2016 „TRANS BRUK.” Marszałek Woj. Wlkp. Leśniewo I Przedsiębiorca 31 grudnia 2030 DSR.I.7422.84/2014 „SAN MARINO.” Starosta Gnieźnieński Przedsiębiorca Wierzyce III 31 sierpnia 2019 GP.7512-03/2009 „ŻWIRPOL‖ źródło: UG Łubowo 93

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.6.2.2. Zagrożenia geologiczne

Ruchy masowe ziemi określone zostały w art. 3 pkt 32a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z późn. zm.), jako powstające naturalnie lub na skutek działalności człowieka osuwanie, spełzywanie lub obrywanie powierzchniowych warstw skał, zwietrzeliny i gleby. Zgodnie z art. 101 pkt 6 ww. ustawy, ochrona powierzchni ziemi polega na zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom. Ustawa ta wskazuje starostów jako odpowiedzialnych za prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestru zawierającego informacje o tych terenach (art. 110 a). Sposób ustanawiania ww. terenów oraz metody, zakres i częstotliwość prowadzenia obserwacji, a także zakres, sposób prowadzenia, formę i układ rejestru został określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi (Dz. U. Nr 121, poz. 840). Dla obszarów zarejestrowanych osuwisk oraz wyznaczonych terenów zagrożonych ruchami masowymi należy ograniczyć planowanie rozwoju zabudowy. Dla bezpieczeństwa ludności każda inwestycja powinna być poprzedzona badaniami geologiczno-inżynierskimi podłoża gruntowego. Tereny już zabudowane, na których występują osuwiska, powinny zostać poddane szczególnej kontroli przy wykonywaniu prac ziemnych (wykonywania wkopów, nasypów, odwodnienia) oraz kontroli gospodarki wodnościekowej. W wyjątkowych wypadkach jest możliwe dopuszczenie budownictwa mieszkaniowego (np. na zdenudowanych jęzorach osuwiskowych), pod warunkiem wykonania dokumentacji geologiczno- inżynierskiej, zawierającej zalecenia dotyczące zabezpieczeń oraz prowadzenia prac budowlanych, które nie doprowadzą do zaburzenia równowagi i nie spowodują uaktywnienia się osuwiska. Pozostała zabudowa może być dopuszczona pod warunkiem wykonania dokumentacji geologiczno- inżynierskiej, zawierającej zalecenia dotyczące zabezpieczeń i oświadczeń, że projektowana inwestycja nie naruszy stanu równowagi i nie spowoduje uaktywnienia się osuwiska. Na terenie Gminy Łubowo rozpoznano jeden teren potencjalnie zagrożony ruchami masowymi, zlokalizowany po zachodniej stronie Jeziora Owieczki.

5.6.3. Analiza SWOT

Zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Dobry stopień rozpoznania zasobów Brak geologicznych SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Rozwój nowych technologii poszukiwania Mechanizmy gospodarki rynkowej dyktujące i eksploatacji surowców mineralnych poziom wydobycia kopalin źródło: opracowanie własne

5.6.4. Tendencje zmian Przeprowadzone rozpoznanie występujących złóż jest dokładne, nie jest wykluczone dokonanie odkryć nowych i perspektywicznych złóż, mogących znacząco powiększyć zasoby surowców geologicznych na terenie Gminy.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.6.5. Zagadnienia horyzontalne 5.6.5.1. Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu nie wpływają na zasoby złóż (w perspektywie krótkoterminowej).

5.6.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

Na terenie Gminy nie występują osuwiska i tereny zagrożone osuwiskami.

5 .6.5.3. Działania edukacyjne

Działania edukacyjne prowadzone powinny być wspólnie w ramach prowadzenia edukacji ekologicznej, z uwzględnieniem ochrony zasobów złóż.

5.6.5.4. Monitoring środowiska

Niewłaściwe, niezgodne z koncesją wydobycie kopalin, lub wydobycie kopalin bez koncesji może stanowić niebezpieczeństwo dla stanu środowiska. Służby geologiczne (Marszałek Województwa Wielkopolskiego, Starosta Gnieźnieński, Okręgowy Urząd Górniczy w Poznaniu) prowadzą nadzór nad niekontrolowanym użytkowaniem i degradacją gruntów oraz nielegalnym składowania odpadów, co służy ochronie przed nieodwracalnymi zmianami w środowisku.

5.7. Gleby

5.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ

Zakładany cel OGRANICZENIE NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA PROCESÓW GOSPODARCZYCH NA ŚRODOWISKO GLEBOWE Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Likwidacja magazynów i W ostatnich latach zlikwidowano „dzikie” „dzikich“ wysypisk, a Likwidacja jednego wysypisko w Leśniewie, na którym składowano następnie rekultywacja „dzikiego” wysypiska odpady budowlane gleby i ziemi ZADANIA KOORDYNOWANE Proponowanie proekologicznych zasad gospodarki rolnej Edukacja i spotkania z mieszkańcami Gminy systematycznie Łubowo dotyczące proekologicznych zasad Edukacja prowadzona jest zmniejszającej negatywny gospodarki rolnej systematycznie zmniejszającej cyklicznie wpływ na środowisko negatywny wpływ na środowisko poprzez organizowanie szkoleń Prowadzenie prac rekultywacyjnych i W ostatnich latach nie prowadzono działań zalesianie zdegradowanych związanych z rekultywacja zdegradowanych gleb Brak realizacji działania gleb na obszarach użytkowanych rolniczo źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo 95

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.7.2. Opis stanu obecnego

Na stan gleb ma wpływ wiele czynników zewnętrznych, m.in.: procesy erozyjne, emisja gazów i pyłów, oraz prowadzona gospodarka rolna (nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin). Niebagatelne znaczenie ma również świadomość ekologiczna użytkowników gruntów. Gmina Łubowo leży w strefie gleb brunatnoziemnych, bielicoziemnych i pobagiennych. W strukturze gruntów Gminy Łubowo dominują użytki rolne, zajmujące blisko 81 % powierzchni ogólnej. Grunty orne stanowią 88,8 % tych terenów, natomiast sady, łąki i pastwiska stanowią 11,2 %. Wysoki udział terenów przeznaczonych pod uprawę wynika z obecności gleb dobrych rolniczo. Na terenie Gminy Łubowo przeważają grunty orne żytnie bardzo dobre (pszenno- żytnie) i dobre.

zbożowo- pszenny zbożowo- słaby pszenny dobry pastewny mocny żytni bardzo słaby pszenno- żytni

żytni słaby

żytni dobry

Rysunek 45. Udział poszczególnych kompleksów glebowych w Gminie Łubowo (źródło: UG Łubowo)

Analizując grunty orne w Gminie pod względem bonitacji gleb należy stwierdzić, że większość terenów rolniczych sprzyja produkcji rolniczej. Znaczna część uprawianych gruntów zalicza się do średnich klas bonitacyjnych.

VI II III a V

III b

IV b IV a

Rysunek 46. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w gruntach Gminy Łubowo (źródło: UG Łubowo) 96

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Gleby Gminy Łubowo charakteryzują się niską zawartością przyswajalnego magnezu oraz potasu. Magnez jako składnik chlorofilu, wpływa na regulację procesów fotosyntezy i przemian energetycznych. Jest też aktywatorem procesów odpowiedzialnych za pobieranie składników mineralnych z gleby. Jego zawartość wpływa w istotny sposób na kondycję i rozwój roślin. Korzystnie oddziałuje na rozwój wegetatywnych i generatywnych części roślin. Utrzymanie odpowiedniej zawartości magnezu w glebie wymaga kompleksowego podejścia do nawożenia. Należy unikać nie tylko niedoborów, ale także przenawożenia, gdyż magnez szczególnie w glebach lekkich lub zakwaszonych dość łatwo ulega wymywaniu, a przez to dochodzi do jego strat. Potas jest składnikiem, który reguluje gospodarką wodną, wpływa na aktywność enzymów, a w niewielkim stopniu decyduje o wielkości biomasy.

5.7.2.1. Badania gleb

Od 2015 roku działa program "Grunt to wiedza", jest to ogólnopolski, bezpłatny program badań pH gleb oraz zasobności w składniki odżywcze, w tym na kwasowość oraz zawartość fosforu, potasu i magnezu, jednocześnie rolnicy we własnym zakresie zlecają głównie pod kątem ustalania dawek nawożenia badania gleb na pH i zawartość składników mineralnych. Rolnicy maja możliwość w każdym momencie zlecenia wykonania badań gleb na własny koszt w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Poznaniu. Badania gleb na obszarze województwa wielkopolskiego i w tym powiatu gnieźnieńskiego prowadzone są w oparciu o „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski”, który stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich, począwszy od 1995 roku, w ramach krajowej sieci, na którą składa się 216 punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju. Na terenie powiatu gnieźnieńskiego w latach 2010- 2012 oraz 2015- 2017 analizowano próbki pobrane na terenie Zdziechowy i Popielewa.

Tabela 24. Charakterystyka punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu gnieźnieńskiego

Kompleks Gatunek gleby Punkt Klasa przydatności Typ gleby pomiarowy bonitacyjna BN-78/9180-11 PTG2008 BN-78/9180-11 PTG2008 rolniczej 2010 2010 2015 2015 Zdziechowa 2 B IIIa pgm gp pgm gp Popielewo 4 Ap IIIb gpp gp pgmp pg źródło: www.gios.gov.pl

Skróty literowe: 2- pszenny dobry, 4- żytni bardzo dobry (pszenno-żytni); B- gleby brunatne właściwe, Ap- gleby płowe; IIIa- gleby orne dobre, IIIb- gleby orne średnio dobre; pgm- piasek gliniasty mocny, gp- glina piaszczysta, gpp- glina piaszczysta pylasta, pgmp- piasek gliniasty mocny pylasty

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 47. Rozmieszczenie punktów pomiarowo-kontrolnych w województwie wielkopolskim (źródło: http://www.gios.gov.pl)

W przypadku większości cech opisujących właściwości i jakość gleby na terenie województwa wielkopolskiego nie doszło do istotnych zmian na przestrzeni 25 lat w porównaniu ze stanem wyjściowym. W grupie badanych profili zwiększył się udział bardzo kwaśnych i kwaśnych gleb i obecnie przekracza on 60%. Fakt ten wynika z przyczyn naturalnych (głównie skład mineralogiczny skały macierzystej) oraz wieloletnich zaniedbań w zakresie wapnowania gleb. W przedziale czasowym objętym programem Monitoringu poziom zawartości próchnicy nie uległ zasadniczym zmianom na poziomie całej grupy profili. Występuje regionalne zróżnicowanie zawartości próchnicy, a niższe średnie zawartości w województwach pasa środkowego kraju są związane, między innymi, z warunkami klimatycznymi. Badane profile glebowe wykazują duże zróżnicowanie zasobności w przyswajalne formy składników nawozowych (fosfor, potas, magnez) wynikające z warunków naturalnych oraz stosowanego poziomu nawożenia. Nie wykazano pogorszenia wskaźników zasobności gleb w fosfor, potas i magnez. W 2015 r. zawartości bardzo niskie i niskie fosforu odnotowano jednak w prawie połowie badanych punktów monitoringowych. Z kolei w przypadku potasu i magnezu odnotowano nieco korzystniejszy poziom zasobności gleb. Jedynie w 2 próbkach poziom siarki siarczanowej mieścił się w zakresie zawartości określanej jako antropogenicznie podwyższona. Zauważalny jest też spadek przeciętnej zawartości siarki na przestrzeni lat, co może skutkować deficytami siarki dla wrażliwych gatunków roślin uprawnych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Analiza danych z lat 1995 – 2015 wskazuje na postępujący proces zmniejszania się zawartości kationów zasadowych w rolniczo użytkowanych glebach Polski, przy czym spadek jest obserwowany dla kationów dwuwartościowych (wapń i magnez), natomiast nie został wykazany dla potasu i sodu. Wyniki pomiarów zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w poszczególnych latach nie wskazują na wzrost zawartości sumy tych związków na przestrzeni ostatnich 20 lat. Stosując kryteria Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395) w roku 2015 gleby nie zanieczyszczone WWA występowały w 187 lokalizacjach, natomiast 29 zaliczono do gleb zanieczyszczonych (13%). Gleby te były zanieczyszczone głównie przez 3 węglowodory: BbF, BaP i BaA. Badania pozostałości pestycydów chloroorganicznych w glebach, pobranych w 2015 r. nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych stężeń (Dz.U. 2016, poz. 1395) dla α-HCH, β-HCH, γ- HCH, Aldryny, Dieldryny i Endryny. Przekroczenia dopuszczalnych wartości stwierdzono w 14 próbkach dla DDT/DDD/DDE, co stanowiło 6% całego zbioru profili. W glebach użytków rolnych Polski nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych zawartości pestycydów związków niechlorowych: atrazyny, carbarylu i carbofuranu. W żadnej z analizowanych próbek nie stwierdzono obecności manebu. W 2015 w przypadku zaledwie 4 profili odnotowano przekroczenia dopuszczalnych zawartości pierwiastków śladowych, określonych w Rozporządzeniu. Ponadto, w przypadku żadnego z analizowanych pierwiastków śladowych nie zaobserwowano trendu akumulacji w warstwie powierzchniowej gleb obszarów użytkowanych rolniczo. Na terenie Gminy Łubowo jakość gleb związana jest przede wszystkim z: • zakwaszeniem (zjawisko pogłębione działalnością rolniczą człowieka, by przywrócić glebom kwaśnym żyzność należy poddać je wapnowaniu, na terenie Gminy Łubowo występuje od 20-40% gleb, które wymagają tego zabiegu agrotechnicznego), • zmianą stosunków wodnych (obniżenie powierzchni wód poprzez zabiegi melioracyjne), • zmianą struktury (niekorzystne przemieszanie gleb w wyniku zurbanizowania), • zanieczyszczeniem gleb (duże zakwaszenie gleby sprzyja absorpcji metali ciężkich, m.in. w wyniku stosowania środków ochrony roślin, emisją spalin samochodowych i emisją przemysłową).

5.7.3. Analiza SWOT Gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Brak istotnych patogenów i szkodników Zmniejszanie się powierzchni zajmowanej Prowadzona racjonalna gospodarka pod produkcję rolniczą odpadami Brak badań gleb na terenie Gminy Stopniowa likwidacja szamb SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Postępująca urbanizacja i fragmentacja Wzrost świadomości ekologicznej terenu społeczeństwa Wysokie wykorzystanie nawozów Popularyzacja rolnictwa ekologicznego mineralnych w rolnictwie źródło: opracowanie własne 99

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.7.4. Tendencje zmian Spośród wszystkich elementów środowiska, szybkiemu samooczyszczeniu ulega w pierwszym rzędzie powietrze, następnie woda, natomiast zanieczyszczenie gleb utrzymuje się niekiedy nawet do kilkuset lat. Wiele zanieczyszczeń (np. takich, jak metale ciężkie) posiada charakter trwały, a przedostając się do środowiska, oddziałuje na nie w sposób niekorzystny przez bardzo długi czas. Z punktu widzenia zmian jakie zachodzą na terenie Gminy, istotny jest wpływ emisji liniowej - uzależnionej głównie od czynników zewnętrznych. Ta tendencja, spowodowana z zasady warunkami i położeniem, będzie się na terenie Gminy w dalszym ciągu utrzymywać. Ponadto zwrócić uwagę należy na poprawę stanu czystości gleb w wyniku racjonalnego składowania odpadów, wzrostu gospodarczego wykorzystania odpadów oraz likwidacji nielegalnych wysypisk śmieci.

5.7.5. Zagadnienia horyzontalne 5.7.5.1. Adaptacja do zmian klimatu Rolnictwo jest sektorem bardzo wrażliwym na niedobory wody, gdzie potrzeby wodne według prognoz wzrosną o 25-30 % w perspektywie do 2050 roku. Przeprowadzone prognozy pokazują, że na skutek zwiększania się temperatury wydłuża się okres wegetacyjny, w związku z tym nastąpi przesunięcie zabiegów agrotechnicznych oraz zmiana produktywności upraw. Poprawią się warunki dla roślin ciepłolubnych, takich jak kukurydza, słonecznik, soja, winorośle czy pszenica, dzięki czemu jakość plonów będzie lepsza od obecnie otrzymywanych. Rozpoczynający się wcześniej okres wegetacji zwiększy jednak zagrożenie upraw ze względu na występowanie późnych wiosennych przymrozków. Jednocześnie wraz ze wzrostem temperatury zwiększy się zagrożenie ze strony szkodników roślin uprawnych, które podobnie jak rośliny zareagują przyspieszeniem rozwoju i będą stanowić większe zagrożenie dla upraw. Przewidywane zmiany klimatyczne i związany z nimi wzrost częstotliwości i intensywności susz w rolnictwie spowodują wzrost zapotrzebowania na wodę do nawodnień. Obok suszy także intensywne opady stanowią zagrożenie dla produkcji roślinnej. 5.7.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Na zły stan gleb wpływają głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego, związane przede wszystkim z rozwojem działalności przemysłowej i transportowej:  działalność zakładów przemysłowych i produkcyjno-usługowych, w wyniku której do gleb mogą przedostawać się szkodliwe substancje,  komunikacja i transport samochodowy, przyczyniający się do zanieczyszczenia gleb położonych w bezpośrednim sąsiedztwie intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych. 5.7.5.3. Działania edukacyjne W ramach ochrony gleb działania edukacyjne powinny być prowadzone w zakresie m.in. prowadzenia rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. 5.7.5.4. Monitoring środowiska Prowadzony w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu. 100

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

5.8.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Inwentaryzacja, W ostatnich latach zlikwidowano „dzikie” likwidacja i rekultywacja wysypisko w Leśniewie, na którym składowano tzw. „dzikich wysypisk” Likwidacja jednego odpady budowlane w lasach, przydrożnych „dzikiego” wysypiska Zdarzają się na terenie Gminy miejsca gdzie rowach, parkingach Realizacja na bieżąco mieszkańcy lub turyści podrzucają worki z śródleśnych, na terenach odpadami. niezamieszkałych posesji Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (Dz.U. 2017 poz. 2412), określa poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych Wdrożenie i rozwój w 1995 r. Brak realizacji zadania w systemu selektywnej Jeżeli osiągnięty w roku rozliczeniowym poziom latach 2014-2015 zbiórki odpadów ograniczenia masy odpadów komunalnych Realizacja zadania w latach ulegających biodegradacji ulegających biodegradacji przekazywanych do 2016-2017 występujących w składowania jest równy bądź mniejszy (TR = PR

strumieniu odpadów lub TR

komunalnych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania wynikający z załącznika do ww. rozporządzenia, to poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zostanie osiągnięty. Gmina Łubowo w okresie 2014-2015 nie osiągnęła wymaganych przepisami prawa poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Podnoszenie świadomości Edukacja i spotkania z mieszkańcami Gminy w zakresie prawidłowych Łubowo dotyczące prawidłowego sposobów postępowania z postępowania z odpadami niebezpiecznymi oraz Edukacja ekologiczna odpadami komunalnymi odpadami komunalnymi prowadzona jest cyklicznie Przeprowadzenie Okresowo organizowane są akcje ekologiczne w różnych formach, kampanii edukacyjno – dotyczące gospodarowania odpadami obejmuje szczególnie informacyjnych na temat komunalnymi, akcje organizowane są w szkołach, placówki oświatowe prawidłowego przedszkolach, a także dla szerszego grona postępowania z odpadami mieszkańców w czasie okolicznościowych niebezpiecznymi spotkań, festynów czy wiejskich imprez. ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina współpracuje ze Starostwem Powiatowym w Gnieźnie w zakresie finansowania kosztów Dofinansowanie kosztów usuwania i unieszkodliwiania wyrobów Usunięto około 271 Mg usuwania i zawierających azbest. Koszty realizacji zadania: wyrobów zawierających unieszkodliwiania wyrobów 2014 r.- 30.741,50 zł, wkład Gminy: 2.213,10 zł azbest zawierających azbest 2015 r.- 21.505,26 zł, wkład Gminy: 1.354,03 2016 r.- 26.113,43 zł, wkład Gminy: 0,00 zł 2017 r.- 40.627,33 zł, wkład Gminy: 10.000 zł źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

101

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.8.2. Opis stanu obecnego Na terenie Gminy Łubowo źródłami wytwarzanych odpadów są: • gospodarstwa domowe, w których powstają także odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne, • obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej, • obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk, • ulice i place, • przedsiębiorstwa i firmy prowadzące działalność gospodarczą.

Rysunek 48. Lokalizacja Gminy Łubowo na tle VII regionu gospodarki odpadami (źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym)

Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych, wskaźnik ich nagromadzenia, jak również ich struktura oraz skład są uzależnione od różnych uwarunkowań lokalnych. Należy do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamożność społeczeństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a także cechy charakterologiczne mieszkańców i ich podatność na edukację ekologiczną. Największy 102

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo wpływ na ilość i skład morfologiczny powstających odpadów komunalnych w danej społeczności mają pojedyncze decyzje zapadające w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodzące z rocznych sprawozdań z gospodarowania odpadami, rocznych analiz gospodarki odpadami za lata 2014-2017 oraz dane GUS. W 2017 roku uchwałą Nr XXXI/810/17 z dnia 29 maja 2017 roku Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął „Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 wraz z planem inwestycyjnym”. W obowiązującym Planie określono regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje zastępcze do obsługi tych regionów. Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami aktualnie gospodarkę̨ komunalną regionu VII obsługują̨ regionalne instalacje:  Regionalne instalacje do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (RIPOK)  ZZO Lulkowo, instalacja MBP, URBIS Sp. z o.o., ul. Chrobrego 24/25, 62-200 Gniezno  Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów  ZZO Lulkowo, kompostownia pryzmowa, URBIS Sp. z o.o., ul. Chrobrego 24/25, 62-200 Gniezno  Remondis Aqua Trzemeszno – biokompostownia osadów ściekowych i odpadów zielonych, Remondis Aqua Trzemeszno Sp. z o.o., ul. 1 Maja 21, 62-240 Trzemeszno  Składowiska RIPOK do składowania odpadów powstających w procesie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych  ZZO Lulkowo, Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, kwatera nr II, URBIS Sp. z o.o., ul. Chrobrego 24/25, 62-200 Gniezno

Na terenie Gminy Łubowo nie ma żadnej instalacji związanej z przetwarzaniem odpadów. Wszystkie powstające odpady wywożone są do przetwarzania, odzysku i składowania poza teren Gminy. Na terenie Gminy Łubowo we wsi Leśniewo znajduje się składowisko odpadów komunalnych, które jest już nieczynne, czyli zaprzestało przyjmowania zmieszanych odpadów komunalnych od lutego 2004 roku. Na wniosek Wójta Gminy Łubowo, po przeprowadzeniu kontroli na składowisku przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Starosta Gnieźnieński wydał decyzję Nr St. Gn. OS 7610/50/2002 z dnia 20 kwietnia 2004 r. określająca sposób zamknięcia składowiska. Decyzja określa działania rekultywacyjne, polegające na: • właściwym ukształtowaniu rzeźby terenu, • uregulowaniu warunków hydrogeologicznych, • odgazowaniu i odtworzeniu gleby- ukształtowana powierzchnia składowiska zostanie przykryta 20 cm warstwą piasku i 30 cm warstwą ziemi, • wprowadzeniu roślin motylkowych, drzew i krzewów. Określono harmonogram działań związanych z rekultywacją składowiska: • do 31 grudnia2004 r. – ukształtowanie rzeźby terenu składowiska odpadów, 103

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

• do 31 grudnia 2005 r.- przykrycie powierzchni składowiska 20 cm warstwą piasku 30 cm warstwą gleby • wprowadzenie roślin. Wójtowi Gminy Łubowo powierzono obowiązek bezpośredniego nadzoru nad zrekultywowanym składowiskiem, w zakresie zabezpieczenia przed ponownym deponowaniem odpadów, wykonania prac rekultywacyjnych, monitoringu składowiska w fazie poeksploatacyjnej. Przewidywany termin zakończenia monitoringu to 2035 rok.

5.8.2.1. Zasady gospodarowania odpadami na terenie Gminy Od 1 lipca 2013 r. odbiór odpadów komunalnych odbywa się na podstawie zapisów znowelizowanej Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2018 r. poz.1454 i 1629 z późn. zm.). W oparciu o zapisy powyższej ustawy Rada Gminy Łubowo uchwaliła akty prawa miejscowego regulujące zasady utrzymania czystości i porządku jak i szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Podmiotami odbierającymi (a tym samym wykonawcami usługi) są wyłonione w trybie zamówienia publicznego przedsiębiorstwa. Aktualnie jest to Firma Handlowo- Usługowa ,,ALKOM’’ Henryk Sienkiewicz, 61-249 Poznań, ul. Falista 6/1. Nieruchomości niezamieszkałe, w tym miejsca prowadzenia działalności gospodarczej oraz budynki użyteczności publicznej są zobowiązane do posiadania umowy na odbiór odpadów z firmą wpisaną do rejestru działalności regulowanej, prowadzonej przez Wójta Gminy Łubowo. Regulamin utrzymania czystości i porządku określa rodzaje odbieranych odpadów, rodzaje pojemników na nieruchomościach oraz częstotliwości odbieranych frakcji. W oparciu o ww. zapisy sporządzono Harmonogram odbioru odpadów komunalnych precyzujący terminy odbioru poszczególnych odpadów z nieruchomości. Harmonogram ten podawany jest do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Na obszarze Gminy Łubowo funkcjonuje Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) znajdujący się przy oczyszczalni ścieków w Przyborowie nr 4h. Do punktu można dostarczyć następujące odpady:  baterie, leki, chemikalia (np opakowania po chemii i farbach, tusze, tonery),  zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny,  odpady remontowo-budowlane, zużyte opony,  odpady wielkogabarytowe,  tekstylia i odzież,  odpady biodegradowalne (trawa , gałęzie i liście),  inne odpady niebezpieczne wydzielone ze strumienia odpadów komunalnych. Odpady komunalne z terenu Gminy Łubowo odbierane są w sposób następujący: a) odpady zmieszane gromadzone są w pojemnikach 240l lub 120l, które są opróżniane 1 raz w miesiącu, a w okresie letnim (czerwiec, lipiec, sierpień) 2 razy w miesiącu b) zbiórka selektywna: • w zabudowie jednorodzinnej – zbieranie odpadów w trzech workach: – żółtym – tworzyw sztucznych, metalu i opakowań wielomateriałowych (odbierane 1 raz w miesiącu) – zielonym – szkło białe i kolorowe (odbierane 1 raz na 2 miesiące) – niebieskim – papier (odbierane 1 raz na 2 miesiące)

104

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

• w zabudowie wielorodzinnej – zbieranie odpadów w trzech dzwonach, wg schematu jak w zabudowie jednorodzinnej (odbierane 1 raz w miesiącu lub po zapełnieniu) c) ze strumienia odpadów komunalnych wydziela się również frakcję odpadów tzw. kłopotliwych, tj. zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, opony, baterie, akumulatory, świetlówki, opakowania po chemikaliach i farbach, leki i opakowania po lekach, trawa, liście, odpady rozbiórkowe, itp. (była możliwość oddania do stacjonarnego PSZOK w Przyborowie 4h lub mobilnych PSZOK raz w miesiącu w trzech lokalizacjach na terenie Gminy przy świetlicach wiejskich wg harmonogramu), d) odbiór odpadów wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w systemie objazdowym u „źródła” z tzw. wystawki – 1 raz w roku w miesiącu kwietniu bądź PSZOK w Przyborowie 4h.

5.8.2.2. Ilości zebranych odpadów Gmina Łubowo liczy 6.402 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały (stan na dzień 31.12.2017r.), natomiast w deklaracjach o wysokości opłaty zagospodarowanie odpadami komunalnymi, które zostały złożone w Urzędzie Gminy Łubowo ujęte zostały 6.096 osoby. Różnica pomiędzy ilością mieszkańców zameldowanych, a osobami ujętymi w złożonych deklaracjach wynika z faktu, iż część mieszkańców przebywa poza miejscem stałego zameldowania. Mieszkańcy zamieszkują zarówno na obszarze Polski, jak również poza granicami kraju w celach edukacyjnych, zawodowych lub rekreacyjnych – wiąże się to z globalnie występującą migracją ludności. Stosownie do zapisów art.3 ust.2 ppkt e Ustawy o utrzymaniu porządku w gminach, analizie powinna zostać poddana również liczba właścicieli nieruchomości, którzy nie zawarli umowy, w imieniu których gmina powinna podjąć działania, o których mowa w art.6-12 ust.1 wyżej wymienionej ustawy. Na chwilę obecną, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że właściciel nieruchomości pozbywa się nieczystości ciekłych lub stałych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami, Wójt Gminy Łubowo przeprowadza wizje lokalną w przedmiotowej sprawie. W toku badany jest sposób pozbywania się odpadów lub nieczystości ciekłych przez właściciela nieruchomości i podejmowane są odpowiednie działania. Dzięki wprowadzeniu nowego systemu gospodarki odpadami udało się uszczelnić system zbiórki śmieci na terenie Gminy. We wcześniejszych latach, czyli przed 1 lipca 2013 r. ok. 50% mieszkańców unikało obowiązku podpisania umowy na wywóz odpadów, które później trafiały do ich pieców lub na dzikie wysypiska. Obecnym systemem objętych jest 100% nieruchomości zamieszkałych, na których powstają odpady, oraz na bieżąco prowadzone są działania „uszczelniania systemu”. W 2017 roku mieszkańcy oraz przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność na terenie Gminy Łubowo zgromadzili 1752,680 ton odpadów zmieszanych – w porównaniu z rokiem poprzednim, tj. 2016 o 214,518 ton więcej, oraz 529,030 ton odpadów segregowanych – w porównaniu z rokiem poprzednim, tj. 2016 o 185,968 ton więcej. Jeżeli osiągnięty w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania jest równy bądź mniejszy (TR = PR lub TR

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz. U. z 2012 r. poz. 676) oraz załącznika do Rozporządzenia ministra środowiska z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (Dz.U. 2017 poz. 2412), to poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zostanie osiągnięty. W okresie 2014-2017 Gmina Łubowo osiągnęła: • w 2014 roku 277,13% • w 2015 roku 214% • w 2016 roku 0 % • w 2017 roku 20,72% W latach 2014-2015 Gmina Łubowo nie osiągnęła wymaganych przepisami prawa poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz.U. 2016 poz. 2167), poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła, w okresie 2014-2017 Gmina Łubowo osiągnęła: • w 2014 roku 19,96%, • w 2015 roku 32,71%, • w 2016 roku 32,52%, • w 2017 roku 32,51%. Gmina osiągnęła wymagane przepisami prawa poziomy odzysku. Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz.U. 2016 poz. 2167), poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych, w okresie 2014-2017 Gmina Łubowo osiągnęła: • w 2014 roku 97,1%, • w 2015 roku 100%, • w 2016 roku 100%, • w 2017 roku 100%. Gmina osiągnęła wymagane przepisami prawa poziomy odzysku. Według danych zamieszczonych w sprawozdaniach z gospodarowania odpadami z terenu Gminy w latach 2014-2017 zebrano ilości odpadów jak przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 25. Ilości zebranych odpadów z terenu Gminy Łubowo Odpady komunalne Jednostka 2014 2015 2016 2017 Ogółem Mg 1622,85 1847,58 1909,47 2281,71 Odpady zmieszane Mg 1372,80 1502,0 1538,16 1752,68 Odpady selektywnie Mg 250,05 345,58 371,31 529,03 gromadzone Udział procentowy odpadów selektywnie % 15,41 18,70 19,45 23,19 gromadzonych źródło: Sprawozdania z gospodarowania odpadami oraz Analizy stanu gospodarki odpadami za lata 2104, 2015, 2016 i 2017, Łubowo

Według powyższych danych wynika, iż ilości zbieranych i odbieranych odpadów corocznie się zwiększają, co jest dowodem na zmniejszanie się niekontrolowanego pozbywania się

106

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo odpadów. Corocznie także zwiększa się udział odpadów selektywnie gromadzonych, w 2014 roku było 15,41%, natomiast w 2017 udział ten wzrósł do 23,19%. 5.8.2.3. Azbest Odpady zawierające azbest należą do odpadów niebezpiecznych. Ze względu na budowę i strukturę tych wyrobów, stanowią one poważny problem dla zdrowia ludzi i stanu środowiska. Włókna respirabilne azbestu są wystarczająco drobne by przeniknąć głęboko do płuc, gdzie stanowią ryzyko poważnych chorób układu oddechowego. Włókna te powstają na skutek działania mechanicznego (np. gdy płyty azbestowe są łamane lub poddane jakiejkolwiek obróbce mechanicznej lub ścieraniu). W dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009- 2032”, w którym jako główny cel wskazano konieczność usunięcia azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu kraju do 2032 r. W związku z realizacją zapisów „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009- 2032” - w 2010 r. opracowany został „Program usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Łubowo na lata 2010-2032”, który przyjęto Uchwałą Nr XXXVIII/451/2010 Rady Gminy Łubowo z dnia 29 września 2010 roku. Na właścicielu, zarządcy bądź użytkowniku nieruchomości, na której znajdują się wyroby zawierające azbest, ciąży obowiązek sporządzenia informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania – obowiązek tzw. inwentaryzacji. Inwentaryzacja jest wykonywana na podstawie spisu z natury. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami powinny przedkładać informację wójtowi Gminy. Podmioty prawne działające na terenie Gminy Łubowo, a posiadające lub użytkujące wyroby zawierające azbest powinny przedkładać informację bezpośrednio marszałkowi województwa wielkopolskiego. Dane należy raportować corocznie do 31 stycznia za poprzedni rok kalendarzowy. Zebrane od osób fizycznych informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu wójt przedkłada marszałkowi województwa do 31 marca każdego roku w formie aktualizacji Bazy Azbestowej. Gmina Łubowo razem z Powiatem Gnieźnieńskim, przy udziale Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, współpracuje w zakresie sfinansowania realizacji przedsięwzięcia: „Likwidacja wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu gnieźnieńskiego”. Finansowaniu podlegają koszty związane z unieszkodliwieniem odpadów zawierających azbest powstałych przy wymianie pokrycia dachowego i/lub elewacji, a mianowicie: rozbiórka (demontaż) elementów budynku zawierających azbest oraz unieszkodliwianie tj. przygotowanie do transportu – ułożenie na palecie, zabezpieczenie folią, załadunek, transport i przekazanie na składowisko. Wnioskodawcami mogą być: osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej w rozumieniu ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145), które posiadają tytuł prawny do nieruchomości lub jej części i na tej nieruchomości nie jest prowadzona działalność gospodarcza i są ujęci w Wojewódzkiej Bazie Danych o Wyrobach i Odpadach Zawierających Azbest. Według danych Bazy Azbestowej na terenie Gminy Łubowo zostało zinwentaryzowane 2531 Mg wyrobów zawierających azbest, a pozostało jeszcze do usunięcia (według stanu na grudzień 2018 roku) 2068 Mg wyrobów zawierających azbest. Od początku działań związanych z usuwaniem azbestu z terenu Gminy usunięto 463 Mg wyrobów zawierających azbest, jest to 107

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

18,29 % wszystkich kiedykolwiek zewidencjonowanych wyrobów. W latach 2014-2017 z obszaru Gminy Łubowo zdemontowano i poddano unieszkodliwieniu następujące ilości wyrobów azbestowych:  w 2014 r. – 62,8 Mg,  w 2015 r. – 52,3 Mg,  w 2016 r. – 68,8 Mg,  w 2017 r. – 87,1 Mg.

5.8.3. Analiza SWOT Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Wszystkie nieruchomości objęte zbiórką Spalanie odpadów w paleniskach domowych odpadów Nie wszyscy mieszkańcy segregują odpady Udział selektywnie gromadzonych odpadów Mała ilość akcji edukacyjnych z roku na rok się zwiększa Niska skuteczność usuwania azbestu – Utworzony Punkt Selektywnej Zbiórki usunięto 18,29% Odpadów Komunalnych (PSZOK) SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Możliwość przywożenia przez turystów Uszczelnienie systemu gospodarki odpadami odpadów na teren Gminy źródło: opracowanie własne

5.8.4. Tendencje zmian Wzrastające zapotrzebowanie na zakup różnorodnych produktów od lat przyczynia się do stopniowego wzrostu jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów w przeliczeniu na mieszkańca - przewiduje się, że w kolejnych latach tendencja ta nie ulegnie zmianie. Z kolei usprawnianie wdrożonego nowego systemu gospodarowania odpadami przełoży się na jego uszczelnienie oraz wzrost ilości odbieranych/zbieranych odpadów komunalnych, co można było zaobserwować już w minionych latach: - w 2014 r. - 1622,85Mg, - w 2015 r. - 1847,58Mg, - w 2016 r. - 1909,47Mg, - w 2017 r. - 2281,71 Mg. Jednocześnie przyczyni się to do wzrostu poziomu odzysku i recyklingu odpadów (szczególnie opakowaniowych) oraz do redukcji ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania. Ponadto rozwój technologiczny instalacji do zagospodarowania odpadów umożliwi zwiększenie stopnia odzysku i unieszkodliwiania innego niż składowanie odpadów.

108

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.8.5. Zagadnienia horyzontalne 5.8.5.1. Adaptacja do zmian klimatu W kontekście zagadnienia horyzontalnego dotyczącego zmian klimatu, należy zwrócić uwagę przy organizowaniu obiektów gospodarki odpadami, takich jak PSZOK, place magazynowania odpadów, aby nie lokalizować ich na terenach zagrożonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, będącymi następstwami kumulacji zmian, będących efektem zmian klimatycznych. Zmiany klimatyczne mogą spowodować konieczność reorganizacji gminnych systemów odbioru odpadów komunalnych, zwiększenia częstotliwości odbioru odpadów zmieszanych czy biodegradowalnych.

5.8.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

W kontekście gospodarowania odpadami przyczyną większości poważnych awarii, które mogą zdarzyć się na terenie instalacji, jest najczęściej niezachowanie zasad eksploatacji i bezpieczeństwa. Głównym zagrożeniem jest możliwość wybuchu pożaru samych odpadów, czy to komunalnych czy przemysłowych. W wyniku pożaru będą się uwalniały do atmosfery bardzo toksyczne substancje z palącego się biogazu oraz odpadów tworzyw sztucznych. Zagrożeniem dla wód podziemnych mogą być odcieki ze składowisk w przypadku katastrofy budowlanej polegającej na rozszczelnieniu sztucznej przegrody uszczelniającej.

5.8.5.3. Działania edukacyjne

Działania w zakresie edukacji ekologicznej powinny skupić się na promocji gminnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, organizowaniu różnych cyklicznych akcji (np. „Sprzątanie Świata”, „Dzień Ziemi”), segregacji odpadów w placówkach oświatowych. W dalszym ciągu powinno prowadzić się działalność edukacyjną w zakresie selektywnego zbierania odpadów i ograniczenia ich powstawania. Jednym z najważniejszych aspektów edukacji ekologicznej, w połączeniu z poprawą jakości powietrza, powinno być wzmocnienie działań edukacyjnych w zakresie szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych.

5.8.5.4. Monitoring środowiska

Monitoring środowiska w odniesieniu do gospodarki odpadami powinien skupiać, się przede wszystkim na ilościach wytwarzanych i odzyskiwanych odpadów innych niż komunalne, w tym niebezpiecznych i pochodzących z działalności przemysłowej. W kontekście odpadów komunalnych natomiast konieczne jest monitorowanie osiąganych poziomów recyklingu i odzysku odpadów celem bieżącego i ciągłego udoskonalania lokalnego, gminnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Ponadto, ze względu na zamknięte składowiska odpadów komunalnych konieczne jest dalsze prowadzenie monitoringu jakości wód podziemnych i powierzchniowych oraz osiadania składowisk odpadów komunalnych w fazie poeksploatacyjnej.

109

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.9. Zasoby przyrodnicze, w tym także leśne

5.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel OCHRONA CENNYCH EKOSYSTEMÓW RACJONALNA EKSPLOATACJA ZASOBÓW LEŚNYCH Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Okresowo organizowane są akcje Zintensyfikowanie edukacji ekologiczne, akcje organizowane są w ekologicznej mieszkańców w szkołach, przedszkolach, a także dla Edukacja ekologiczna zakresie ochrony przyrody oraz szerszego grona mieszkańców w czasie prowadzona jest cyklicznie wspieranie aktywnych form okolicznościowych w różnych formach, obejmuje edukacji ekologicznej młodzieży spotkań, festynów czy wiejskich imprez. szczególnie placówki i dzieci i zwiększenie Bieżące informowanie na stronie oświatowe różnorodności prowadzonych internetowej Urzędu Gminy o stanie działań środowiska w Gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony Wydawanie zezwoleń wyłącznie W latach 2014-2017 decyzję na wycinkę na uzasadnione wycinki drzew i drzew lub krzewów każdorazowo Zadanie realizowane jest na krzewów oraz egzekwowanie kar poprzedzono wizją lokalną w celu ustalenia bieżąco należnych za samowolne zasadności wycinki z której sporządzano wycinanie drzew lub krzewów protokół Prowadzenie właściwej struktury zagospodarowania przestrzennego Zagospodarowywanie dobrych gruntów Zadanie realizowane jest na (zagospodarowywanie gruntów o ornych pod zabudowę wyłącznie w bieżąco niskiej przydatności rolniczej, terenach zwartej zabudowy uprawy na gruntach o wyższej klasie bonitacyjnej) Wprowadzanie do planów W latach 2014-2017 nie wprowadzono do zagospodarowania planów zagospodarowania przestrzennego Brak realizacji przestrzennego obszarów obszarów przeznaczonych do zalesienia przeznaczonych do zalesienia ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina objęła patronatem honorowym Aktualizacja inwentaryzacji projekt „Dzikie Dziedzictwo”, który ma Zadanie realizowane jest na przyrodniczej Gminy realizować 15 działań projektowych w bieżąco latach 2014-2024 Prowadzenie prac pielęgnacyjnych parków i Zadanie realizowane jest na bieżąco pomników przyrody Trasa rowerowa ’”Śladami przeszłości Oznakowanie ścieżek wokół Jeziora Lednickiego”, trasa w całości Zadanie realizowane jest na dydaktycznych na terenie zlokalizowana na terenie Lednickiego Parku bieżąco obszarów przyrodniczo cennych Krajobrazowego, Zalesianie terenów W latach 2014-2017 nie zalesiano terenów Brak realizacji zdegradowanych i nieużytków zdegradowanych i nieużytków Gmina Łubowo corocznie realizuje zadania w zakresie edukacji ekologicznej. Do Organizacja imprez masowych Organizacja imprez realizacji przedsięwzięć edukacyjnych związanych z ochrona prowadzona jest cyklicznie czynnie włączają się działające na terenach środowiska: Dzień Ziemi, Dzień w różnych formach, obejmuje Gminy organizacje pozarządowe i Ochrony Środowiska, Sprzątanie szczególnie placówki stowarzyszenia ekologiczne - np. Świata oraz organizacja szkoleń oświatowe Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania " Trakt Piastów ", „Kasztelania Ostrowska” źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

110

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.9.2. Opis stanu obecnego Podstawowym aktem prawnym regulującym tę dziedzinę jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2018 poz. 1614, z późn. zm.). Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. W myśl ustawy formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Rysunek 49. Obszary chronione na terenie Gminy Łubowo ( źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy)

111

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.9.2.1. Formy ochrony przyrody

 Parki krajobrazowe  Lednicki Park Krajobrazowy

Gmina Łubowo położona jest na terenie, którego niewątpliwym atutem przyrodniczo- kulturowym jest Lednicki Park Krajobrazowy, obejmujący 7652,48 ha i położony na obszarze Pojezierza Gnieźnieńskiego.Utworzony został na mocy uchwały nr XXVI/205/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 26 maja 1988 r. i rozporządzenia nr 10/98 Wojewody Poznańskiego z dnia 19 czerwca 1998 r. Lednicki Park Krajobrazowy podlega ochronie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Na terenie parku obowiązują określone nakazy i zakazy dotyczące użytkowania tego obszaru. Został utworzony w celu ochrony tzw. "krajobrazu kulturowego", czyli unikalnych w skali kraju ziem, rozciągających się wokół jeziora Lednica, będących kolebką państwowości polskiej. Na terenie Gminy Łubowo znajduje się około 31,6% jego powierzchni (2823,47 ha). Park stanowi unikatowe miejsce występowania rzadkich gatunków roślin takich jak czerniec gronkowy, kokorycz pusta, złoć mała, fiołek przedziwny, lilia złotogłów, ostrożeń warzywny, groszek błotny , grzybienie białe, grążel żółty, okrężnica bagienna, knieć błotna, rdestnice i pływacz zwyczajny.

Rysunek 50. Obszar Lednickiego Parku Krajobrazowego (źródło: http://pl. wikipedia. org/ wiki/ Lednicki_ Park _Krajobrazowy) .

112

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

 Park Krajobrazowy Promno

Park Krajobrazowy Promno znajduje się około 25 km na wschód od Poznania, na południe od linii kolejowej Poznań – Pobiedziska – Gniezno, pomiędzy drogą krajową nr 5 przebiegającą na północ od jego granic, a granicą Gminy Pobiedziska na południowym wschodzie. Utworzony został na mocy Rozporządzenie nr 6/93 Wojewody Poznańskiego z dnia 20 września 1993 r. w sprawie utworzenia Parku krajobrazowego Promno. Położony jest na terenie Równiny Wrzesińskiej. To najmniejszy park krajobrazowy w województwie wielkopolskim. Zajmuje powierzchnię 3363,86 ha, z czego na terenie Gminy Łubowo zajmuje obszar 0.08 ha. W części zachodniej i wschodniej parku przeważają siedliska borowe, w których dominuje sosna, natomiast w części centralnej – siedliska lasowe, gdzie przeważają gatunki liściaste: grab, buk, dąb szypułkowy, klon zwyczajny, jawor, jesion i brzoza. W rejonie Nowej Górki występuje rzadki i chroniony gatunek drzewa – jarząb brekinia. Drzewostany charakteryzują się dużym udziałem gatunków liściastych i wysoką klasą wieku. Spotyka się dąbrowy w wieku ponad 140 lat. W lasach występują liczne drzewa dziuplaste. Charakterystyczne jest bogate i zróżnicowane podszycie lasów, które tworzy między innymi: leszczyna, kalina koralowa, tarnina, dereń świdwa, głóg, bez czarny, kruszyna i stosunkowo często spotykany wawrzynek wilczełyko. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała ponad 500 okazów tego gatunku. Na terenie parku odnotowano występowanie wielu zbiorowisk i zespołów roślinnych, w tym cennych zespołów roślinności leśnej, wodnej i bagiennej. Łącznie w parku znajduje się 145 zbiorowisk roślinnych, spośród których aż 68 uważanych jest za zagrożone w regionie. Fauna okolic Promna charakteryzuje się równie dużym bogactwem gatunkowym jak świat roślin. Najlepiej rozpoznaną grupą są kręgowce, których do chwili obecnej stwierdzono ponad 220 gatunków.

 Pomniki przyrody W Gminie Łubowo odnotowane są następujące pomniki przyrody ożywionej:  Stary Dąb- 22-metrowy dąb szypułkowy zwany „Starym Dębem” o obwodzie na wysokości pierścienicy 490cm, rosnący na prywatnej posesji  dwie sosny zwyczajne - rosną na terenie Wielkopolskiego Parku Etnograficznego, na wzgórzu nad jeziorem lednickim, w miejscowości Dziekanowice,  wiąz szypułkowy- rośnie w miejscowości Lednogóra, przy drodze polnej w pobliżu przyzagrodowego sadu

Zadaniem ochrony drzewa pomnikowego jest zachowanie trwałości obiektu, poprzez zakaz wycinania, niszczenia lub uszkodzenia drzewa, zrywania pączków kwiatowych, owoców i liści, jak również ochrona terenu otaczającego drzewo.

113

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 52. Wiąz szypułkowy Rysunek 51. Dąb szypułkowy (źródło: http://www.pke-zg.org.pl) (źródło: http://www.pke-zg.org.pl)

Rysunek 53. Sosny zwyczajne (źródło: http://www.pke-zg.org.pl)

114

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 26. Wykaz pomników przyrody Gminy Łubowo

Gatunek Nazwa Miejscowość Opis Podstawa prawna

Dąb szypułkowy Stary Dąb Goraninek Obwód- 485 cm Orzeczenie Nr 354 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przyrody (Dz. Wysokość- 22 m Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 1 czerwca 1957 r. Nr 7 poz. 23 )

Sosny zwyczajne - Dziekanowice Obwód- 245 cm Rozporządzenie 8/00 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 12 września 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody i Wysokość- 13 m uchylenia ochrony nad niektórymi tworami przyrody (Dz. Urz. Województwa Obwód- 200 cm Wielkopolskiego z dnia 26 września 2000 r. Nr 63 poz. 837)

Wysokość- 14 m

Wiąz - Lednogóra obwód- 240 cm Rozporządzenie 8/00 Wojewody szypułkowy Wielkopolskiego z dnia 12 września 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody i Wysokość- 16 m uchylenia ochrony nad niektórymi tworami przyrody (Dz. Urz. Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 września 2000 r. Nr 63 poz. 837)

źródło: opracowanie własne

 Natura 2000 Na terenie Gminy Łubowo mieści się fragment obszaru Natura 2000- Grądy Czerniejewskie. Jest to specjalny obszar ochrony siedlisk obejmujący 1212,9 ha. Utworzony decyzją komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE). W Gminie Łubowo znajduje się 0,291 ha tej strefy ochronnej. Grądy w Czerniejewie położone są w granicy Równiny Wrzesińskiej. Cały teren leży w zlewni prawobrzeżnego dopływu Warty - Wrześnicy. Obszar ten obejmuje leśne siedliska przyrodnicze wymagające szczególnej ochrony. Należą do nich: grąd środkowoeuropejski, lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, łęgowe lasy dębowo - wiązowo - jesionowe. Charakteryzują się najlepiej w Wielkopolsce wykształconą i zachowaną fitocenozą grądów środkowoeuropejskich Galio silvatici-Carpinetum, które zajmują największą powierzchnię na terenie Ostoi.

115

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Rysunek 54. Grądy w Czerniejewie (źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl).

 Użytki ekologiczne

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym.Użytek ekologiczny ustanawia rada Gminy (do końca czerwca 2009 r. prawo takie miał także wojewoda), w odpowiedniej uchwale określając: nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części. Uchwała wymaga uzgodnienia z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska.

Ochroną szczególną poprzez ustanowienie użytków ekologicznych powinny zostać objęte wybrane obszary z cenną roślinnością kserotermiczną i torfowiskową. Są to:

· „Moraczewskie Wzgórze” wyniesienie (z trzema wiatrakami) porośnięte zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, 116

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

· „Dolina Głównej” - obejmujący zatorfiony fragment doliny rzeki Głównej na odcinku wypływu rzeki z jeziora Lednickiego, · „Torfowisko Głównej” - kompleks torfowisk, z których część posiada jeszcze czynny proces torfotwórczy, · „Posłonkowe Wzgórze” – wyniesienie przy szosie w pobliżu dworca kolejowego w Lednogórze- bogate stanowisko roślinności kserotermicznej, wśród której na uwagę zasługuje posłonek pospolity Helianthemum ovatum/viv

5.9.2.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów

Ogólna powierzchnia gruntów leśnych na terenie Gminy Łubowo według stanu na dzień 31.12.2017 r. wynosi 1022 ha (9 % - owy wskaźnik lesistości), z czego Lasy Państwowe zajmują około 907 ha, natomiast prywatne – 115 ha. W południowej części Gminy Łubowo znajdują się obszary Lasów Czerniejewskich, które stanowią jedne z większych terenów leśnych zlokalizowanych na terenie Gminy.

Rysunek 55. Lokalizacja obszarów leśnych na terenie Gminy Łubowo (źródło: www.bdl.lasy.gov.pl)

Gmina Łubowo jest jedną z najmniej zalesionych gmin w Wielkopolsce. Powierzchnia lasów i gruntów leśnych Gminy wynosi 1022 ha, co stanowi 9 % ogólnej powierzchni Gminy. Oddziaływania antropogeniczne mające miejsce na terenie Gminy już w czasach średniowiecza, spowodowały przekształcenie pierwotnych terenów leśnych w biocenozy typowo uprawne. Najbardziej wylesiony jest obszar północny Gminy, stanowiący otoczenie jeziora Lednickiego i dolinę Małej Wełny. Na południowym obszarze Gminy występują największe zespoły leśne, w strefie wododziałowej i źródliskowej rzek wypływających z terenu Gminy (Cybiny, Małej Wełny, dopływów Wrześnicy i Głównej) oraz na obszarze pagórków moreny czołowej. 117

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Większość lasów na terenie Gminy Łubowo stanowi własność skarbu państwa i są administrowane przez Nadleśnictwo Gniezno i Czerniejewo. Dominującym typem siedliskowym występującym w lasach jest bór mieszany świeży, sporadycznie występują małe kompleksy boru świeżego, lasu mieszanego i olesu. Drzewostany leśne są stosunkowo młode- są to w przeważającej części lasy sosnowo- dębowe w wieku 50-60 lat.

5.9.3. Analiza SWOT Zasoby przyrodnicze, w tym także leśne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne Atrakcyjne położenie i walory naturalne Brak wystarczającej inwentaryzacji (Lednicki Park Krajobrazowy) przyrodniczej Gminy Występowanie obszarowych form ochrony Ograniczone fundusze na działania związane przyrody: obszarów Natura 2000 z ochroną przyrody Występowanie pomników przyrody Małe kompleksy leśne na terenie Gminy SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Możliwość rozwoju turystki ze względu na zasoby krajobrazowe Możliwość promocji regionu Zagrożenia biotyczne (szkodniki), Liczne możliwości rozwoju działań abiotyczne (susze, wiatry), zagrożenia edukacyjnych antropogeniczne (zła jakość powietrza) Wzrastające zainteresowanie zdrowym stylem życia wśród mieszkańców źródło: opracowanie własne

5.9.4. Tendencje zmian Kierunki zmian środowiska przyrodniczego w kolejnych latach to utrzymanie trwałości i ciągłości funkcji przyrodniczych, zachowanie powiązań przyrodniczych z otaczającymi obszarami oraz wzrost możliwości wykorzystania zasobów przyrody dla turystyki i rekreacji, w tym rozwój funkcji popularyzatorskiej i edukacyjnej. Te ostatnie powodują także niestety zwiększenie presji turystyki na tereny najcenniejsze przyrodniczo. W efekcie prowadzonych działań następować będzie dalsza przebudowa drzewostanów oraz wzrost zagrożeń zdrowotnych lasów przez czynniki abiotyczne i biotyczne.

5.9.5. Zagadnienia horyzontalne 5.9.5.1. Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatyczne wpływają na zasięg występowania gatunków, cykle rozrodcze, okresy wegetacji i interakcje ze środowiskiem. Jednakże różne gatunki i siedliska inaczej reagują na zmiany klimatyczne – na niektóre oddziaływanie to wpłynie korzystnie, na inne nie. Większość prognozowanych zmian opiera się o zmiany wartości przeciętnych parametrów klimatycznych: opadów, temperatury, kierunków wiatrów, różnorodność biologiczna pod wpływem tych zmian ulega stopniowym przekształceniom. Spodziewane ocieplenie się klimatu spowoduje migrację gatunków, w tym obcych inwazyjnych, głównie z Europy Południowej, Afryki Północnej, Azji 118

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo wraz z równoczesnym wycofywaniem się tych gatunków, które nie są przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znoszą ostre mrozy. Przewidywane zmiany dotyczą również siedlisk wód słodkich, płynących lub stojących. Grupa ta jest narażona na zmiany wskutek wzrostu opadów nawalnych, okresów suchych i procesów eutrofizacji. Co więcej, w wyniku prognozowanych zmian klimatycznych będzie postępował zanik małych powierzchniowych zbiorników wodnych (bagien, stawów, oczek wodnych, małych płytkich jezior a także potoków i małych rzek). Stanowi to zagrożenie dla licznych gatunków, które bądź to pośrednio bytują na tych terenach, bądź korzystają z nich jako rezerwuary wody pitnej, co może skutkować wyginięciem lub migracją gatunków. W wyniku zmian klimatycznych istotnym zmianom ulec mogą składy gatunkowe i typy lasów. Optima ekologiczne gatunków drzewiastych mogą zostać przesunięte na północny- wschód. Proces ocieplania i zwiększanie ryzyka suszy sprzyja rozwojowi chorób i szkodników, w tym także gatunków inwazyjnych. Cieplejsze zimy będą wpływać korzystnie na zimowanie szkodników, a zmniejszona pokrywa śnieżna będzie ułatwiać zimowanie zwierzą roślinożernych. Obok zmniejszenia stabilności lasów (większej podatności na szkody od czynników biotycznych i abiotycznych)oraz usług ekosystemowych (turystyka, łagodzenie zmian klimatu przez lasy, ograniczenie naturalnej retencji wodnej lasów), zostaną ograniczone również funkcje produkcyjne i ochronne lasów.

5.9.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Siedliska na terenie Gminy mogą być zagrożone przez biogeny i metale ciężkie, w szczególności jeżeli chodzi o faunę i florę zbiorników wodnych i rzek oraz powierzchnię ziemi i powietrze, co na skutek rozwoju gospodarczego obszaru i potencjalnej awarii może być dla nich zagrożeniem. Lasy znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne (głównie antropogeniczne) i biotyczne. Istotnym zagrożeniem są nadal zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.

5.9.5.3. Działania edukacyjne Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zachęcenie mieszkańców do uprawiania aktywnego wypoczynku, pokazanie różnorodności występujących form przyrody, przybliżenie problematyki gospodarki leśnej.

5.9.5.4. Monitoring środowiska Monitoring środowiska prowadzony jest przez Nadleśnictwo Czerniejewo i Gniezno.

119

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

5.10. Zagrożenie poważnymi awariami

5.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ Zakładany cel ELIMINOWANIE I ZMNIEJSZANIE SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA Z TYTUŁU AWARII Zadania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem ZADANIA WŁASNE Gmina Łubowo na swojej stronie internetowej w ramach Regionalnego Systemu Ostrzegania na bieżąco zamieszcza komunikaty i ostrzeżenia dotyczące między innymi zagrożeń ogólnych, Edukacja społeczeństwa w meteorologicznych, (w tym nawalnych Działania te realizowane są zakresie właściwych zachowań w deszczów, wiatrów) ostrzeżeń na bieżąco i w miarę potrzeb sytuacji wystąpienia zagrożenia hydrologicznych (w tym powodziowych) jakości powietrza (w tym przekroczeń dopuszczalnych poziomów oraz programów o dofinansowaniu i możliwościach poprawy jakości powietrza w tym wymiany kotłów), a także informacji drogowych i stanu wód źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych działaniach na terenie Gminy Łubowo

5.10.2. Opis stanu obecnego Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 3 pkt 23 i 24 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2018 poz. 799 z późn. zm.): - poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. - poważna awaria przemysłowa- przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie. Na terenie województwa wielkopolskiego służby inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagrożeń awariami przemysłowymi. Na ogólną liczbę 34 zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii wyróżniono 13 zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR) i 21 zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie Gminy Łubowo nie funkcjonują zakłady ZDR ani ZZR. Źródłem zagrożeń środowiskowych może być załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu jezdnego (prawdopodobieństwa wypadku lub awarii w transporcie drogowym). Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć, że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących zagrozić środowisku - obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem ruchu tego rodzaju przewozów. Należą do nich m.in. drogi wojewódzkie oraz drogi dojazdowe cystern do stacji benzynowych. Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie 120

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo powstałymi zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu gminnym i powiatowym, w powiązaniu z działaniem służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowo- kanalizacyjnym). Są one zawarte w Gminnym i Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego. Na obszarze Gminy Łubowo występują następujące zagrożenia:  zagrożenia pożarowe - powstają głównie w obszarach leśnych, szczególnie w okresach długotrwałej suszy, występują sezonowo wiosną, latem i jesienią podczas wypalania traw, wynikają z infrastruktury obiektów użytkowych (instalacje, sprzęty gospodarstwa domowego itp.). W przypadku niekorzystnych warunków meteorologicznych (jak np. długotrwały brak opadów) potencjalnie duże zagrożenie pożarowe występuje na obszarach leśnych. Do zakładów produkcyjnych i usługowych stwarzających największe zagrożenie pożarowe na terenie Gminy Łubowo zalicza się: - firmy usługowe zajmujące się dystrybucją i składowaniem butli gazowych propan – butan, - mniejsze zakłady produkcyjne takie jak: piekarnie, stolarnie, zakłady zajmujące się produkcją rolno – spożywczą, różnego rodzaju zakłady naprawcze, rzemieślnicze.  zagrożenia wynikające z transportu drogowego - przecinające teren Gminy szlaki komunikacji drogowej są potencjalnymi miejscami zagrożenia pożarowego, chemicznego oraz ekologicznego. Wynika to z faktu, że szlakami tymi transportowane są toksyczne środki przemysłowe (TSP) – materiały niebezpieczne dla ludzi i środowiska. Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć, że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących zagrozić środowisku - obszarami szczególnego zagrożenia są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem ruchu tego rodzaju przewozów.  zagrożenia chemiczne i ekologiczne - wynikają głównie z magazynowania i stosowania przez zakłady produkcyjne materiałów niebezpiecznych. Szczególnym rodzajem zagrożenia jest stosowanie w procesach produkcyjnych materiałów i substancji chemicznie niebezpiecznych. Do najbardziej niebezpiecznych zagrożeń pod tym względem należy zaliczyć: - awarie zbiorników i instalacji technologicznych w zakładach produkcyjnych i podmiotach gospodarczych, magazynujących i przetwarzających materiały i substancje chemicznie niebezpieczne, - wybuchy i przestrzenne pożary w obiektach posiadających materiały i substancje chemicznie niebezpieczne, w czasie których może dojść do wytworzenia bardzo toksycznych, niebezpiecznych dla życia i zdrowia człowieka związków chemicznych.  zagrożenia budowlane - związane głównie z utratą statyki budowli lub jej elementu – na terenie Gminy nie powinny wystąpić większe katastrofy budowlane ze względu na charakter zabudowy. Przeważają tu budynki parterowe lub jedno i dwupiętrowe. Stosunkowo największe zagrożenie stwarzają budynki produkcyjne w zakładach, które posiadają np. urządzenia ciśnieniowe, gdzie w wyniku awarii technologicznych może dojść do naruszenia statyki obiektu.  inne zagrożenia urbanistyczne i komunalne - stwarzają je głównie magistrale gazu pod wysokim ciśnieniem, stacje redukcyjne gazu oraz napowietrzne linie energetyczne wysokiego i średniego napięcia, duże transformatory. Istnieje prawdopodobieństwo przerw w dostawie 121

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

gazu z powodu awarii magistrali gazowych. Awarie te mogą być skutkiem klęsk żywiołowych na przykład podmycie rurociągu lub jego przerwanie z powodu osunięcia się ziemi, może dojść do przerwania rurociągu na wskutek działań człowieka lub dojść do rozszczelnienia rurociągu z powodu jego wad technologicznych.  zagrożenie powodziowe –mogą wystąpić lokalne podtopienia gospodarstw w wyniku gwałtownych opadów deszczu na terenach gdzie drobne cieki wodne nie będą mogły pomieścić nadmiernej ilości wody opadowej.  huragany i silne wiatry: - w przypadku występowania silnych wiatrów i huraganów istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia związanego z uszkodzeniem lub zniszczeniem linii energetycznych przebiegających przez obszar Gminy i wystąpienia przerw w dostawach energii elektrycznej. Na terenie Gminy nie ma aktualnie obiektów, składowisk i instalacji, posiadających materiały niebezpieczne w ilościach przekraczających wartości progowe, określone w Dyrektywie Rady UE z 1996 r., jak też stwarzających, w myśl przepisów prawa ochrony środowiska duże lub zwiększone ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (wg. Rozporządzenia Ministerstwa Gospodarki z 9 kwietnia 2002 r.), nie odnotowano również zdarzeń o znamionach nadzwyczajnego zagrożenia środowiska. Na podstawie informacji WIOŚ na terenie Powiatu gnieźnieńskiego nie wystąpiły w ostatnich latach zdarzenia o znamionach poważnej awarii.

5.10.3. Analiza SWOT Zagrożenie poważnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne czynniki wewnętrzne W ostatnich latach nie wystąpiła żadna poważana awaria Występujące główne szlaki komunikacyjne Brak zakładów o dużym i potencjalnym na których przewożone są substancje ryzyku wystąpienia poważnej awarii niebezpieczne Bieżące doposażanie OSP SZANSE ZAGROŻENIA czynniki zewnętrzne czynniki zewnętrzne Zmniejszenie zagrożenia wypadkowego poprzez remonty i modernizacje budynków Zagrożenia wypadkowe związane z oraz dróg transportem drogowym Prowadzone akcje edukacyjne źródło: opracowanie własne

5.10.4. Tendencje zmian Największe zagrożenie na terenie Gminy związane jest z ryzykiem wystąpienia poważnej awarii w transporcie drogowym. Awarie mogą mieć miejsce również na terenie podmiotów gospodarczych na terenie Gminy. W ocenie zagrożeń poważnymi awariami należy zwrócić uwagę na zakłady, które nie zostały zaliczone do kategorii ZZR i ZDR, ze względu na relatywnie mniejsze ilości substancji, niż ustalone w kryteriach kwalifikacyjnych. Ponadto, część substancji, klasyfikowanych jako żrące, szkodliwe lub drażniące nie została ujęta w kryteriach 122

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo kwalifikacyjnych dla obiektów zagrażających poważną awarią przemysłową. Takie substancje są często stosowane w przedsiębiorstwach, a ich uwolnienie do otoczenia w wyniku awarii może również stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Wzrastająca ilość zakładów zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia awarii. Ryzyko to jest zwiększone również ze względu na rosnący ruch pojazdów na terenie Gminy w ramach istniejącej i stosunkowo obciążonej sieci komunikacyjnej.

5.10.5. Zagadnienia horyzontalne 5.10.5.1. Adaptacja do zmian klimatu Niewłaściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności inwestowanie na terenach zagrożonych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemność retencyjna naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne działania w sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, że w przyszłości zjawiska te będą występować ze zwiększoną częstotliwością. Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazują na zwiększone prawdopodobieństwo występowania powodzi błyskawicznych wywołanych silnymi opadami mogących powodować zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest gospodarka przestrzenna.

5.10.5.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

Na terenie Gminy ryzyko wystąpienia poważnych awarii związane jest głównie z transportem drogowym. Powstanie awarii stwarza zwykle zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia mieszkańców. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska powstają w transporcie drogowym na skutek wypadków i zdarzeń drogowych, w których biorą udział pojazdy przewożące substancje niebezpieczne, a które mogą spowodować m.in.: skażenie powietrza, wód, gleb oraz pożary.

5.10.5.3. Działania edukacyjne

Edukację społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożenia realizują jednostki PSP, WIOŚ oraz sztaby zarządzania kryzysowego.

5.10.5.4. Monitoring środowiska

Obowiązki kontroli związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także Wojewodzie. WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli przedsiębiorstw. Współpracę koordynują sztaby zarządzania antykryzysowego w oparciu o opracowane plany zarządzania antykryzysowego.

123

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

6. Cele Programu Ochrony Środowiska i ich finansowania Tabela 27. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu klimatu i jakości powietrza Wskaźnik Podmiot Obszar Kierunek L.p. Cel Zadania odpowiedzialn Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji (+ źródło danych) bazowa docelowa y A B C D E F G H I J zmiana Aktualizacja "Planu Gospodarki Liczba aktualizacji PGN w przepisach Niskoemisyjnej dla Gminy Zadanie własne: źródło danych: 0 2 prawnych Łubowo" Gmina Łubowo Gmina Łubowo dotyczących

dokumentów zmiana Opracowanie „Założeń do planu Opracowanie Założeń.... w przepisach zaopatrzenia w ciepło, energię Zadanie własne: źródło danych: 0 1 prawnych elektryczną i paliwa gazowe dla Gmina Łubowo Gmina Łubowo dotyczących Gminy Łubowo” dokumentów Zadanie własne: Gmina Łubowo Roczne zużycie energii Zadanie przez oświetlenie uliczne Modernizacja i budowa oświetlenia monitorowane: brak środków (MWh/rok) 368 326 Skuteczne ulicznego Gminy Łubowo pozostali finansowych źródło danych: wdrażanie Znacząca właściciele Gmina Łubowo planów i poprawa oświetlenia programów jakości niekomunalnego służących powietrza na Roczne zużycie energii ochronie Ograniczenie niskiej emisji w Ochrona obszarze cieplnej powietrza w skali budynkach użyteczności publicznej, Zadanie własne: brak środków 1. powietrza i Gminy (MWh/rok) 1607 414 lokalnej i w tym wykorzystanie odnawialnych Gmina Łubowo finansowych klimatu związana z źródło danych: wojewódzkiej źródeł energii realizacją Gmina Łubowo poprzez kierunków Roczne zużycie energii osiągnięcie działań cieplnej zakładanych naprawczych (MWh/rok) 44709 44355 efektów źródło danych: ekologicznych Ograniczenie niskiej emisji w Zadanie Gmina Łubowo budynkach mieszkalnych, w tym monitorowane: brak środków Roczne produkcja energii z wykorzystanie odnawialnych źródeł mieszkańcy finansowych OZE energii Gminy (MWh/rok) 39 1304 źródło danych: Gmina Łubowo

Roczne zużycie energii cieplnej Ograniczenie niskiej emisji w (MWh/rok) Zadanie brak budynkach przedsiębiorstw, w tym źródło danych: 15785 15660 monitorowane: zaangażowania wykorzystanie odnawialnych źródeł przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa przedsiębiorców energii

124

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Monitoring zużycia paliw i Ilość budynków objętych nośników energii w budynkach monitoringiem Zadanie własne: brak środków 0% 100% użyteczności publicznej, system źródło danych: Gmina Łubowo finansowych zarządzania energią w budynkach Gmina Łubowo użyteczności publicznej Organizacja akcji społecznych Liczba akcji na rok związanych z ograniczeniem emisji, Zadanie własne: brak środków źródło danych: 5-10 10-15 efektywnością energetyczną oraz Gmina Łubowo finansowych Gmina Łubowo wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Czy funkcjonuje system Rozwój systemu informacyjnego informacyjny dla Zadanie dotyczącego monitoringu jakości brak środków mieszkańców tak tak monitorowane: powietrza i stanu jakości powietrza finansowych źródło danych: WIOŚ w skali lokalnej WIOŚ Liczba kontroli zakładów w Zadanie ciągu roku Wdrożenie Sukcesywna kontrola uciążliwych brak środków 0 2 monitorowane: źródło danych: mechanizmów źródeł zanieczyszczeń finansowych WIOŚ WIOŚ ograniczających negatywny wpływ Długość odcinków dróg Zadanie własne: transportu na budowanych Gmina Łubowo jakość i przebudowywanych Budowa, modernizacja i Zadanie wg potrzeb powietrza poprzez brak środków źródło danych: 21 przebudowa monitorowane: inwestycyjnych efektywną finansowych Gmina Łubowo, PZD w dróg publicznych PZD w politykę Gnieźnie, ZDW w Gnieźnie, ZDW w transportową do Poznaniu Poznaniu poziomu Ilość nowych Rozwój komunikacji publicznej w niepowodującego Brak niskoemisyjnych pojazdów oparciu o nowoczesny Zadanie negatywnego dofinansowania, transportu zbiorowego na niskoemisyjny tabor autobusowy monitorowane: 0 5 oddziaływania na brak środków terenie Gminy mający na celu przesiadkę z Przedsiębiorstwa jakość na realizację źródło danych: indywidualnych samochodów na komunikacyjne powietrza zadania PKS, prywatni przewoźnicy rzecz transportu zbiorowego

125

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 28. Harmonogram zadań własnych w zakresie klimatu i jakości powietrza

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny ( w tys. zł) L.p. Zadanie Źródło finansowania informacje o interwencji za realizację 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu zadania A B C D E F G H I J K Aktualizacja "Planu Zadanie własne: środki Gminy Łubowo, możliwe aktualizacja co Gospodarki Niskoemisyjnej Gmina 20 - - 20 40 dofinansowanie ze środków 3 lata dla Gminy Łubowo" Łubowo WFOŚiGW/NFOŚiGW Opracowanie „Założeń do Zadanie własne: środki Gminy Łubowo, możliwe planu zaopatrzenia w ciepło, Gmina 20 - - - 20 dofinansowanie ze środków energię elektryczną i paliwa Łubowo WFOŚiGW/NFOŚiGW gazowe dla Gminy Łubowo” Modernizacja i budowa Zadanie własne: środki Gminy Łubowo, oświetlenia ulicznego Gminy Gmina wg potrzeb wg potrzeb POIiŚ/RPO 2014-2020 Łubowo Łubowo Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej, budowę instalacji fotowoltaicznych zaproponowano m. in. przy Zadanie własne: środki Gminy Łubowo, następujących obiektach: Gmina wg kosztorysów inwestycji wg potrzeb POiŚ/RPO 2014-2020, -Oczyszczalnia ścieków w Łubowo WFOŚiGW/NFOŚiGW Ochrona Łubowie, Dziekanowicach, 1. powietrza i Strychowie klimatu - Hydrofornie w Łubowie, Dziekanowicah, Wierzycach, Woźnikach. Monitoring zużycia paliw i nośników energii w budynkach Zadanie własne: użyteczności publicznej, Gmina 10 10 10 10 80 środki Gminy Łubowo system zarządzania energią Łubowo w budynkach użyteczności publicznej Organizacja akcji społecznych związanych z ograniczeniem Zadanie własne: środki Gminy Łubowo (możliwe emisji, efektywnością Gmina 5 5 5 5 40 dofinansowanie ze środków energetyczną oraz Łubowo WFOŚiGW/NFOŚiGW) wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Budowa, modernizacja i Zadanie własne: środki Gminy Łubowo, przebudowa dróg publicznych Gmina wg potrzeb wg potrzeb POiŚ/RPO 2014-2020, gminnych Łubowo NFOŚiGW/WFOŚiGW

źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych 126

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 29. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie klimatu i jakości powietrza

Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie realizacja zadania Źródła finansowania informacje interwencji za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Ograniczenie niskiej emisji w budynkach Zadanie monitorowane: środki mieszkańców, POiŚ/RPO mieszkalnych, w tym wykorzystanie wg potrzeb mieszkańcy 2014- 2020, NFOŚiGW/WFOŚiGW odnawialnych źródeł energii Ograniczenie niskiej emisji w budynkach Zadanie monitorowane: środki przedsiębiorców, POiŚ/RPO zakres ustalany przedsiębiorstw, w tym wykorzystanie wg potrzeb przedsiębiorstwa 2014-2020, NFOŚiGW/WFOŚiGW na bieżąco odnawialnych źródeł energii Rozwój systemu informacyjnego dotyczącego środki własne przedsiębiorstwa, monitoringu jakości powietrza i stanu jakości wg potrzeb Zadanie monitorowane: WIOŚ POiS/RPO 2014-2020 powietrza w skali lokalnej Ochrona działanie jest 1. powietrza i Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł realizowane co Zadanie monitorowane: WIOŚ wg potrzeb środki WIOŚ klimatu zanieczyszczeń roku i będzie kontynuowane Budowa, modernizacja i przebudowa dróg Zadanie monitorowane: PZD w środki powiatu gnieźnieńskiego, wg potrzeb publicznych powiatowych Gnieźnie POiŚ/RPO 2014-2020 Budowa, modernizacja i przebudowa dróg Zadanie monitorowane: ZDW w wg potrzeb środki budżetu województwa wojewódzkich Poznaniu Rozwój komunikacji publicznej w oparciu o środki własne jednostek oraz środki nowoczesny niskoemisyjny tabor autobusowy Zadanie monitorowane: wg potrzeb gmin, fundusze krajowe i unijne (w mający na celu przesiadkę z indywidualnych przedsiębiorstwa komunikacyjne tym RPO, POIiŚ) samochodów na rzecz transportu zbiorowego źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. POWIETRZA: WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska PZD- Powiatowy Zarząd Dróg ZDW- Zarząd Dróg Wojewódzkich POIiS- Program Infrastruktura i Środowisko RPO- Regionalny Program Operacyjny

127

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 30. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed hałasem

Wskaźnik Podmiot Obszar Kierunek L.p. Cel Zadania odpowiedzialn Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji (+ źródło danych) bazowa docelowa y A B C D E F G H I J Zmniejszenie Zadanie własne: Ilość akcji liczby Gmina Łubowo Edukacja ekologiczna w zakresie brak edukacyjnych mieszkańców Zadanie 0 3 zapobiegania nadmiernej emisji zainteresowania źródło danych: narażonych na monitorowane: hałasu mieszkańców Gmina Łubowo ponadnormatywny WIOŚ, hałas Sanepid Poprawa Rozwój sieci Ochrona i utrzymanie monitoringu 1. przed dobrego stanu poziomu hałasem akustycznego Ilość punktów Bieżący monitoring poziomów emisji hałasu do brak środków środowiska monitoringowych na terenie hałasu Zadanie środowiska oraz finansowych na Gminy 0 1 w ramach Państwowego monitorowane: narażenia realizację źródło danych: Monitoringu WIOŚ mieszkańców zadania WIOŚ Środowiska na ponadnormatywny hałas

Tabela 31. Harmonogram zadań własnych w zakresie ochrony przed hałasem

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny ( w tys. zł) L.p. Zadanie Źródło finansowania informacje o interwencji za realizację 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu zadania A B C D E F G H I J K zakres zadań ustalany Zadanie własne: środki własne Gminy Ograniczenie hałasu jest w ramach Gmina wg potrzeb Łubowo , dofinansowanie drogowego potrzeb Łubowo UE i możliwości Ochrona przed 1. dofinansowania hałasem edukacja Edukacja ekologiczna w Zadanie własne: środki własne Gminy realizowana zakresie zapobiegania Gmina 30 Łubowo , środki jest nie tylko w nadmiernej emisji hałasu Łubowo zewnętrzne WFOŚiGW zakresie hałasu źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

128

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 32. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony przed hałasem

Szacunkowe koszty realizacji Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie zadania w latach Źródła finansowania informacje interwencji za realizację 2019 – 2026 o zadaniu (w tys. zł) A B C D E F G Ograniczenie hałasu przemysłowego na skutek zwiększenia działalności kontrolnej w razie koszty administracyjne i inspekcyjnej oraz wdrażania zaleceń WIOŚ środki własne WIOŚ potrzeby pokontrolnych zakres zadań ustalany jest według zadań własnych środki własne Zarząd Dróg w ramach Ograniczenie hałasu drogowego Zarządzający drogami oraz według kosztorysu Powiatowych, Zarząd Dróg potrzeb dodatkowych działań Wojewódzkich, dofinansowanie UE i możliwości Ochrona przed dofinansowania 1. hałasem ilość kontroli Bieżący monitoring poziomów hałasu zależy od w ramach Państwowego Monitoringu WIOŚ 50 środki własne WIOŚ potrzeb Środowiska i środków finansowych koszty w zależności od Redukcja hałasu przemysłowego (w tym m.in. przedsiębiorstwa prowadzące ilości środki własne przedsiębiorstw, wyciszanie hal oraz hałasujących maszyn działalność na terenie Gminy przedsiębiorstw fundusze unijne (w tym RPO, i urządzeń) Łubowo realizujących POIiŚ) zadania źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. HAŁASU: WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska POIiS- Program Infrastruktura i Środowisko RPO- Regionalny Program Operacyjny

129

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 33. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu pól elektromagnetycznych Wskaźnik Kierunek Podmiot L.p. Obszar interwencji Cel Nazwa Wartość Wartość Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Kontynuacja monitoringu pól wzrost liczby elektromagnetycznych oraz Zadanie źródeł rejestru terenów, na których monitorowane: promieniowani, Liczba punktów stwierdzono przekroczenie WIOŚ w a tym samym Utrzymanie wartości z przekroczeniami dopuszczalnych Poznaniu brak natężenia dopuszczalnych poziomów w środowisku monitoringu Ochrona przed Monitoring poziomów promieniowania poziomów zmiana 1. promieniowaniem 0 0 pól elektromagnetycznego promieniowania Ograniczanie oddziaływania w przepisach elektromagnetycznym elektromagnetycznych na dotychczasowych, elektromagnetycznego pól elektromagnetycznych dotyczących zadanie niskich poziomach źródło danych: m.in. poprzez preferowanie praw własne: Gminy WIOŚ nisko konfliktowych lokalizacji właścicielskich, Łubowo źródeł promieniowania ryzyko elektromagnetycznego sprzeciwu mieszkańców

Tabela 34. Harmonogram zadań własnych w zakresie pół elektromagnetycznych Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe odpowiedzialny ( w tys. zł) L.p. Obszar interwencji Zadanie Źródło finansowania informacje o za realizację 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu zadania A B C D E F G H I J K Ograniczanie oddziaływania pól elektromagnetycznych działanie Ochrona przed m.in. poprzez będzie promieniowaniem Gmina środki własne Gmina 1. preferowanie nisko koszty administracyjne kontynuacją elektromagnetyczny Łubowo Łubowo konfliktowych lokalizacji realizowanego m źródeł promieniowania już działania elektromagnetycznego źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych Tabela 35. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie pół elektromagnetycznych Szacunkowe koszty realizacji Dodatkowe Podmiot odpowiedzialny L.p. Obszar interwencji Zadanie zadania w latach 2019 – 2026 Źródła finansowania informacje za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Kontynuacja monitoringu pól działanie aktualnie Ochrona przed elektromagnetycznych oraz rejestru terenów, na WIOŚ jest realizowane 1. promieniowaniem koszty administracyjne środki budżetu Państwa których stwierdzono przekroczenie w Poznaniu w cyklach 3 elektromagnetycznym dopuszczalnych poziomów w środowisku letnich źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

130

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 36. Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania wodami Wskaźnik Podmiot Obszar Kierunek L.p. Cel Zadania odpowiedzialn Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji (+ źródło danych) bazowa docelowa y A B C D E F G H I J Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych Ocena JCWP wody wody Skuteczne w ramach Państwowego Zadanie źródło danych: powierzchniowe powierzchniowe wdrażanie Monitoringu monitorowane: brak WIOŚ stan zły stan dobry planów i programów Środowiska oraz udostępnianie WIOŚ, PIG służących ochronie wyników tego monitoringu, w powietrza w skali tym System lokalnej i wzmocnienie monitoringu wód zrównoważonego wojewódzkiej Działania edukacyjne, Zadanie własne: gospodarowania Ilość Osiągnięcie promocyjne, propagujące i Gmina wodami przeprowadzonych i utrzymanie upowszechniające Łubowo powierzchniowym brak działań co najmniej wiedzę o konieczności, celach, Zadanie Gospodarowanie i zainteresowania 1. edukacyjnych 2-3 rocznie 2-3 rocznie dobrego stanu zasadach i sposobach ochrony monitorowane: wodami podziemnymi, mieszkańców w Gminie jednolitych części wód, sposobach ochrony przed Państwowe umożliwiający Gminy źródło danych: wód powodzią i suszą, w Gospodarstwo zaspokojenie Gmina Łubowo powierzchniowych szczególności skierowane do Wodne Wody uzasadnionych i podziemnych, dzieci i młodzieży Polskie potrzeb wodnych zgodnie regionu Zadanie własne: z obowiązującymi Gmina Długość poddanych Planami Łubowo tylko utrzymanie i dalsza konserwacji koryt gospodarowania Utrzymanie i bieżące remonty jako współpraca z niewystarczające konserwacja 5 konserwacja i cieków wodami dla cieków i urządzeń ochrony administratorami środki odcinków utrzymanie źródło danych: dorzeczy Odry przeciwpowodziowej cieków finansowe cieków cieków PGW WP Zadanie monitorowane: PGW WP

131

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 37. Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarowania wodami

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny ( w tys. zł) L.p. Zadanie Źródło finansowania informacje o interwencji za realizację 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu zadania A B C D E F G H I J K Gmina Łubowo zadanie Utrzymanie i bieżące remonty tylko jako realizowane cieków i urządzeń ochrony współpraca z 30 30 30 30 240 środki Gminy Łubowo jako przeciwpowodziowej administratorami kontynuacja cieków wodnych Działania edukacyjne, Gospodarowanie promocyjne, propagujące i 1. wodami upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, Gmina zasadach i sposobach ochrony realizacja wg potrzeb środki Gminy Łubowo Łubowo wód, sposobach ochrony przed powodzią i suszą, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych Tabela 38. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarowania wodami Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu realizacja jako 20 środki WIOŚ Środowiska oraz udostępnianie wyników tego WIOŚ, PIG kontynuacja monitoringu w tym wzmocnienie monitoringu wód Utrzymanie i bieżące remonty cieków i urządzeń Gospodarowanie PGW WP 200 środki PGW WP 1. ochrony przeciwpowodziowej wodami Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zasadach i sposobach ochrony wód, sposobach PGW WP 30 środki PGW WP zadanie ciągłe ochrony przed powodzią i suszą, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT.GOSPODAROWANIA WODAMI: PGW WP - Państwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie” WIOS – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska PWIS – Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny PIG – Państwowy Instytut Geologiczny

132

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 39. Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej

Obszar Wskaźnik Kierunek Podmiot L.p. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Długość kanalizacji sanitarnej Zadanie własne: brak środków źródło danych: 142,1 km wg potrzeb Rozbudowa systemu sieci Gmina Łubowo finansowych Gmina Łubowo wodociągowej oraz kanalizacji Długość sieci wodociągowej sanitarnej na terenie całej Gminy Zadanie własne: brak środków źródło danych: 140,8 km wg potrzeb Łubowo Gmina Łubowo finansowych Gmina Łubowo Budowa, przebudowa i Liczba komunalnych stacji modernizacja stacji uzdatniania uzdatniania wody Rozwój Zadanie własne: brak środków 5 5 wody na terenie Gminy Łubowo; źródło danych: i dostosowanie Gmina Łubowo finansowych m.in. rozbudowa stacji uzdatniania Gmina Łubowo instalacji i urządzeń wody w Łubowie służących Budowa, przebudowa i System Liczba komunalnych zrównoważonej modernizacja oczyszczalni ścieków zrównoważonego oczyszczalni ścieków i racjonalnej Zadanie własne: brak środków 4 4 na terenie Gminy Łubowo; m.in. gospodarowania źródło danych: gospodarce Gmina Łubowo finansowych modernizacja oczyszczalni ścieków wodami Gmina Łubowo wodnościekowej w Przyborowie powierzchniowym dla potrzeb Działania edukacyjne, promocyjne, i ludności propagujące i upowszechniające podziemnymi, i przemysłu Gospodarka wiedzę o konieczności, celach, umożliwiający Ilość zrealizowanych 1. wodno- zasadach i sposobach oszczędnego brak zaspokojenie akcji edukacyjnych ściekowa użytkowania wody oraz Zadanie własne: zainteresowania uzasadnionych /rocznie/ 2-3 4-5 najważniejszych sprawach Gmina Łubowo mieszkańców potrzeb wodnych źródło danych: związanych z odprowadzaniem Gminy regionu przy Gmina Łubowo i oczyszczaniem ścieków, w osiągnięciu i szczególności skierowane do dzieci utrzymaniu co i młodzieży najmniej dobrego Liczba przydomowych Prowadzenie ewidencji zbiorników stanu wód brak kadry i oczyszczalni bezodpływowych oraz Zadanie własne: 20 wg potrzeb przeszkolonych źródło danych: przydomowych oczyszczalni Gmina Łubowo Osiągnięcie pracowników Gmina Łubowo i utrzymanie ścieków Liczba kontroli na co najmniej brak kadry i posesjach dobrego stanu Prowadzenie kontroli gospodarki Zadanie własne: 0 5/rok przeszkolonych źródło danych: jednolitych części ściekowej na posesjach prywatnych Gmina Łubowo pracowników Gmina Łubowo wód Liczba kontroli Podmiotów powierzchniowych Prowadzenie kontroli wprowadzających ścieki do i podziemnych, Zadanie przestrzegania przez podmioty brak środków wód lub ziemi 3/rok 3/rok monitorowane: warunków wprowadzania ścieków finansowych źródło danych: WIOŚ do wód lub do ziemi WIOŚ

133

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 40. Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny L.p. Zadanie ( w tys. zł) Źródło finansowania informacje o interwencji za realizację zadania 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu A B C D E F G H I J K Rozbudowa systemu sieci środki Gminy Łubowo, Zadanie własne: zakres ustalany wodociągowej oraz kanalizacji sanitarnej 5 793 wg potrzeb POiŚ/RPO 2014-2020, Gmina Łubowo w miarę potrzeb na terenie całej Gminy Łubowo NFOŚiGW/WFOŚiGW Budowa, przebudowa i modernizacja środki Gminy Łubowo, oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Zadanie własne: zakres ustalany wg kosztorysów inwestycji POiŚ/RPO 2014-2020, Łubowo; m.in. modernizacja oczyszczalni Gmina Łubowo w miarę potrzeb NFOŚiGW/WFOŚiGW ścieków w Przyborowie Budowa, przebudowa i modernizacja stacji środki Gminy Łubowo, uzdatniania wody na terenie Gminy Zadanie własne: zakres ustalany wg kosztorysów inwestycji POiŚ/RPO 2014-2020, Łubowo; m.in. rozbudowa stacji Gmina Łubowo w miarę potrzeb NFOŚiGW/WFOŚiGW uzdatniania wody w Łubowie Gospodarka Działania edukacyjne propagujące wiedzę środki Gminy Łubowo, 1. wodno- o konieczności, zasadach i sposobach Zadanie własne: ew. dofinansowanie ze ściekowa oszczędnego użytkowania wody oraz 2 2 2 2 16 Gmina Łubowo środków najważniejszych sprawach związanych z WFOŚiGW/NFOŚiGW odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków Prowadzenie ewidencji zbiorników Zadanie własne: bezodpływowych oraz przydomowych koszty administracyjne środki Gminy Łubowo Gmina Łubowo oczyszczalni ścieków Poziom Wsparcie finansowe dla gospodarstw środki Gminy Łubowo, ew. Zadanie własne: dofinansowania realizujących przydomowe oczyszczalnie wg kosztorysów inwestycji dofinansowanie ze środków Gmina Łubowo zależny od środków ścieków WFOŚiGW/NFOŚiGW finansowych Prowadzenie kontroli gospodarki Zadanie własne: koszty administracyjne środki Gminy Łubowo ściekowej na posesjach prywatnych Gmina Łubowo źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych Tabela 41. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Podmiot Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar L.p. Zadanie odpowiedzialny za realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Gospodarka Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty realizacja jako 1. wodno- koszty administracyjne środki WIOŚ warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi WIOŚ kontynuacja ściekowa źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ: WIOS – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WFOSiGW /NFOŚiGW– Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej/Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej RPO - Regionalny Program Operacyjny POIiS- Program Infrastruktura i Środowisko 134

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 42. Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Obszar Wskaźnik Podmiot L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zadanie monitorowane: Ochrona i zrównoważone Współdziałanie organów Organy administracji wykorzystanie zasobów koncesyjnych w celu ochrony trudności geologicznej szczebla kopalin oraz ograniczanie rejonów występowania organizac wojewódzkiego, presji na środowisko, udokumentowanych złóż̇ objętych yjne i Marszałek, administracja związanej z eksploatacją koncesją oraz eliminacja finansow Liczba szczebla centralnego, Racjonalna kopalin i prowadzeniem prac nielegalnego wydobycia poprzez e Gospodarowanie udokumentowanych organy nadzoru gospodarka poszukiwawczych system kontroli 1. zasobami złóż 15 wg potrzeb górniczego, Starosta zasobami geologicznymi źródło danych: Uwzględnianie w planach geologicznymi PIG zagospodarowania przestrzennego i Działania w zakresie w innych dokumentach planowania przestrzennego i Zadanie własne: planistycznych wszystkich lokalizacji inwestycji Gmina Łubowo udokumentowanych złóż wraz z

zapisami uniemożliwiającymi ich trwałe zainwestowanie

Tabela 43. Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzi ( w tys. zł) L.p. Zadanie alny za Źródło finansowania informacje o interwencji do realizację 2019 2020 2021 2022 zadaniu zadania 2026 A B C D E F G H I J K Uwzględnianie w planach zagospodarowania Zadanie Gospodarowanie Gmina przestrzennego i w innych dokumentach planistycznych realizowane 1. zasobami Łubowo koszty administracyjne środki Gminy Łubowo wszystkich udokumentowanych złóż wraz z zapisami jako geologicznymi uniemożliwiającymi ich trwałe zainwestowanie kontynuacja źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

Tabela 44. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Szacunkowe Podmiot Źródła Dodatkowe Obszar koszty realizacji L.p. Zadanie odpowiedzialny za finansowani informacje interwencji zadania realizację a o zadaniu (w tys. zł) A B C D E F G Gospodarowanie Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony rejonów występowania Marszałek, Starosta koszty środki UM, realizacja jako 1. zasobami udokumentowanych złóż̇ objętych koncesją oraz eliminacja nielegalnego wydobycia poprzez Gnieźnieński administracyjne SP kontynuacja geologicznymi system kontroli źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

135

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 45. Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie ochrony gleb Obszar Wskaźnik Kierunek Podmiot L.p. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zadanie Ilość działań promocyjnych Waloryzacja terenów pod względem monitorowane: źródło danych: 5 5 ich przydatności do produkcji Zespół Doradztwa dane ODR żywności Rolniczego w Łubowie Ilość punktów Zadanie trudności pomiarowych Kontrola poziomu zanieczyszczeń 0 1 monitorowane: organizacyjne źródło danych: gleb - rozwój sieci monitoringu gleb GIOŚ i finansowe GIOŚ Ochrona Ilość terenów, na których Identyfikacja potencjalnych i zidentyfikowano Zadanie brak Zachowanie historycznych zanieczyszczeń zapewnienie historyczne monitorowane: brak środków brak możliwości możliwie powierzchni ziemi oraz sporządzenie właściwego zanieczyszczenia Starosta finansowych 1. Ochrona gleb prognozowania dobrego stanu wykazu zgodnie z ustawą Prawo sposobu źródło danych: Gnieźnieński gleb ochrony środowiska (art. 101d POŚ) użytkowania Starostwo w Gnieźnie rolniczych powierzchni Ilość kontroli stosowania mała ilość Zadanie ziemi środków ochrony roślin Kontrole rolnictwa prowadzone przez kontroli i niska 4 4-6 monitorowane: źródło danych: WIORiN wykrywalność WIORIN WIORiN zanieczyszczeń Stosowanie dobrych praktyk Badania zawartości metali rolniczych mających na celu Zadanie ciężkich i poziomu pH przeciwdziałanie: - spadkowi monitorowane: presja na nowe przez rolników b.d. 5 zawartości próchnicy, - Zespół Doradztwa tereny pod źródło danych: wzrostowi gęstości objętościowej i Rolniczego w zabudowę OSCHR w Poznaniu zmniejszaniu porowatości, zasolenia Łubowie oraz zakwaszania gleb

136

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 46. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie ochrony gleb Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Waloryzacja terenów pod względem ich Zespół Doradztwa Rolniczego w 85 środki własne ZDR przydatności do produkcji żywności Łubowie Kontrola poziomu zanieczyszczeń gleb - rozwój sieci w zależności od ilości GIOŚ środki własne GIOŚ monitoringu gleb punktów Identyfikacja potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi oraz sporządzenie środki własne Powiatu Starosta Gnieznieński 20 wykazu zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska Gnieźnieńskiego (art. 101d POŚ) 1. Ochrona gleb Kontrole rolnictwa prowadzone przez w zależności od ilości WIORIN środki własne WIORIN WIORiN kontroli Stosowanie dobrych praktyk rolniczych mających na celu przeciwdziałanie: - spadkowi zawartości koszty własne próchnicy, - rolnicy, Zespół Doradztwa rolników oraz koszty środki własne rolników, ZDR, działania wzrostowi gęstości objętościowej i Rolniczego w Łubowie organizacji szkoleń i dofinansowanie WFOŚiGW doradcze zmniejszaniu porowatości, zasolenia oraz działań promocyjnych zakwaszania gleb źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. OCHRONY GLEB: ZDR – Zespół Doradztwa Rolniczego OSCHR – Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska WIORIN – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa WFOSiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

137

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 47. Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania odpadami

Obszar Wskaźnik Kierunek Podmiot L.p. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Rocznie wykonywane Sprawozdania z funkcjonowania sprawozdania Zadanie własne: 1 1 systemu źródło danych: Gmina Łubowo gospodarki odpadami komunalnymi Gmina Łubowo Aktualizacja inwentaryzacji i programu usuwania wyrobów realizowane Ilość PUA i jego aktualizacji zawierających azbest Zadanie własne: w miarę źródło danych: 1 2 Usuwanie wyrobów zawierających Gmina Łubowo środków Gmina Łubowo azbest finansowych z terenu Gminy Procent mieszkańców objętych zbiórkami odpadów Prowadzenie selektywnego zbierania Zadanie własne: 100 100 źródło danych: odpadów komunalnych Gmina Łubowo Gmina Łubowo Gospodarka Zmniejszenie ilości odpadów odpadami i Racjonalna Doskonalenie komunalnych 1. zapobieganie gospodarka gospodarki ulegających biodegradacji, % odzysku odpadów powstawaniu odpadami 32,51 zgodnie z odpadami unieszkodliwianych przez Zadanie własne: źródło danych: odpadów 100 rozporządzeniem składowanie. Gmina Łubowo Gmina Łubowo Selektywna zbiórka i osiąganie poziomów odzysku odpadów Prowadzenie działalności informacyjnoedukacyjnej Ilość akcji edukacyjnych dotyczącej konieczności Zadanie własne: źródło danych: 1 3 właściwego postępowania z odpadami Gmina Łubowo Gmina Łubowo niebezpiecznymi i innymi niż niebezpieczne Ilość naruszeń w ramach Prowadzenie kontroli przedsiębiorców w kontrolowanych Zadanie planowanych brak w zakresie przestrzegania przedsiębiorstwach 0 monitorowane: i kontroli obowiązków źródło danych: WIOŚ pozaplanowych związanych z gospodarką odpadami WIOŚ kontrolach

138

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 48. Harmonogram zadań własnych w zakresie gospodarowania odpadami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny Źródło L.p. Zadanie ( w tys. zł) informacje o interwencji za realizację finansowania zadania 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu A B C D E F G H I J K zadanie w ramach obowiązków służbowych pracowników Wzmacnianie kontroli prawidłowego środki własne Gminy Gmina Łubowo Gminy oraz firmy zajmującej sie wywozem odpadów, postępowania z odpadami Łubowo koszty zalezą od ilości kontroli Sprawozdania z funkcjonowania systemu środki własne Gminy Gmina Łubowo koszty administracyjne gospodarki odpadami komunalnymi Łubowo Aktualizacja inwentaryzacji i programu w zależności od 12 - - - 12 środki własne Gminy wyrobów zawierających azbest ilości Gmina Łubowo Łubowo, Starostwa, Usuwanie wyrobów zawierających azbest mieszkańców zainteresowanych 10 10 10 10 80 WFOŚiGW Gospodarka z terenu Gminy mieszkańców odpadami i Prowadzenie selektywnego zbierania środki własne Gminy 1. zapobieganie odpadów komunalnych Gmina Łubowo koszty administracyjne Łubowo powstawaniu odpadów Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, środki własne Gminy unieszkodliwianych przez składowanie. Gmina Łubowo koszty administracyjne Łubowo Selektywna zbiórka i osiąganie poziomów odzysku odpadów Prowadzenie działalności informacyjnoedukacyjnej Głównie poprzez dotyczącej konieczności środki własne Gminy Gmina Łubowo 5 5 5 5 30 placówki właściwego postępowania z odpadami Łubowo oświatowe niebezpiecznymi i innymi niż niebezpieczne źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

Tabela 49. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie gospodarowania odpadami Podmiot Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar L.p. Zadanie odpowiedzialny za realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Gospodarka odpadami i Prowadzenie kontroli przedsiębiorców w zależności od ilości środki własne jako kontynuacja 1. zapobieganie w zakresie przestrzegania obowiązków związanych WIOŚ kontroli WIOS aktualnych działań powstawaniu z gospodarką odpadami odpadów źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. ODPADÓW: WIOS – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WFOSiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PUA- Program Usuwania Azbestu 139

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 50. Cele, kierunki interwencji w zakresie zasobów przyrodniczych w tym także leśnych Obszar Wskaźnik Podmiot Kierunek L.p. interwen Cel Zadania odpowiedzialn Ryzyka Nazwa Wartość Wartość interwencji cji (+ źródło danych) bazowa docelowa y A B C D E F G H I J Zadanie własne: Liczba działań/akcji Gmina Łubowo Edukacja dzieci, młodzieży edukacyjnych Zadanie i dorosłych w zakresie ochrony i brak źródło danych: monitorowane: kilka rocznie kilka rocznie Skuteczne zachowania walorów krajobrazu i zainteresowania Gmina Łubowo, Nadleśnictwa, wdrażanie przyrody oraz promocja tych mieszkańców Nadleśnictwa, Powiat Powiat planów i walorów Gnieźnieński programów Gnieźnieński, Podejmowanie ZPKWŚ Zadanie własne: działań Przebudowa i częściowa wymiana Liczba nasadzeń/wycinka Gmina Łubowo z zakresu składu gatunkowego zadrzewień drzew Zadanie pogłębiania przydrożnych wzdłuż odcinków źródło danych: monitorowane: brak środków Zachowanie, 169/156 wg potrzeb i udostępniania dróg, nowe nasadzenia zieleni Gmina Łubowo, PZD PZD finansowych odtworzenie wiedzy wysokiej, prace w Łubowie, ZDW w w Łubowie, ZDW i zrównoważone o zasobach pielęgnacyjnokonserwacyjne Poznaniu w użytkowanie przyrodniczych zieleni przydrożnej bioróżnorodności i walorach Poznaniu i Liczba działań ochrony krajobrazowych zgodnie Zadanie georóżnorodności czynnej Gminy, w tym Prowadzenie działań z zakresu brak środków 9 z planami monitorowane: oraz ochrona źródło danych: prowadzenie ochrony czynnej przyrody finansowych działalności ZPKWŚ krajobrazu ZPKWŚ badań Ochrona Liczba korytarzy naukowych, przedłużający 1. przyrody i ekologicznych w planach w trakcie inwentaryzacji Wyznaczenie i ochrona korytarzy się Zadanie własne: krajobrazu zagospodarowania 1 aktualizacji przyrodniczej ekologicznych w planach okres Gmina Łubowo źródło danych: planów i monitoringu zagospodarowania przestrzennego uchwalenia Gmina Łubowo oraz planów działania z Zrównoważony rozwój Długość ścieżek/tras zakresu infrastruktury turystycznej na rowerowych/pieszych edukacji obszarach przyrodniczo cennych, Zadanie własne: (km) 7,5 km wg potrzeb ekologicznej. w tym: rozbudowa sieci ścieżek Gmina Łubowo źródło danych: rowerowych i szlaków pieszych, Gmina Łubowo zagospodarowanie terenów rekreacyjnych Uporządkowanie ewidencji Liczba nowych gruntów zalesionych poprzez Zadanie uproszczonych inwentaryzację i sporządzanie monitorowane: brak środków planów/inwentaryzacji 1/1 1/1 uproszczonych planów urządzania Powiat finansowych źródło danych: Zrównoważony lasów prywatnych oraz Zwiększenie Gnieźnieński Powiat Gniezno rozwój zwiększenie lesistości poprzez lesistości lasów zalesienia Powierzchnia odnowienia Realizacja zadań: gospodarczych, Zadanie lasów państwowych (ha) hodowlanych i ochronnych – monitorowane: brak środków 0 wg potrzeb źródło danych: zgodnie z planami urządzania Nadleśnictwo finansowych Nadleśnictwa lasów państwowych

140

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Powierzchnia odnowienia Realizacja zadań: gospodarczych, Zadanie lasów prywatnych (ha) hodowlanych i ochronnych – monitorowane: brak środków 0 wg potrzeb źródło danych: zgodnie z uproszczonymi planami Powiat finansowych Powiat Gnieźnieński urządzania lasów prywatnych Gnieźnieński Powierzchnia lasów objęta Zadanie uproszczonymi planami Wzmocnienie kontroli gospodarki monitorowane: brak środków urządzania lasów (%) 100 100 leśnej na obszarach nowych Powiat finansowych źródło danych: nasadzeń i w lasach prywatnych Gnieźnieński Powiat Gnieźnieński Powierzchnia zalesień Zadanie na rok (ha) Zalesianie terenów o niskich brak monitorowane: źródło danych: 0 wg potrzeb klasach bonitacyjnych gleb zainteresowania właściciele Nadleśnictwa, Powiat i gruntów porolnych zalesieniami gruntów Gnieźnieński

Tabela 51. Harmonogram zadań własnych w zakresie zasobów przyrodniczych w tym także leśnych

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny Źródło L.p. Zadanie ( w tys. zł) informacje o interwencji za realizację finansowania zadania 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu A B C D E F G H I J K środki Gminy Łubowo Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych (ew. w zakresie ochrony i zachowania Gmina Łubowo 2 2 2 2 16 dofinansowanie ze walorów krajobrazu i przyrody oraz środków promocja tych walorów WFOŚiGW/NFOŚiGW) Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia Gmina Łubowo 10 10 10 10 80 środki Gminy Łubowo Ochrona zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - 1. przyrody i konserwacyjne zieleni przydrożnej krajobrazu Wyznaczenie i ochrona korytarzy ekologicznych w planach Gmina Łubowo wg potrzeb środki Gminy Łubowo zagospodarowania przestrzennego Zrównoważony rozwój infrastruktury środki Gminy Łubowo turystycznej na obszarach przyrodniczo (ew. cennych, w tym: rozbudowa sieci ścieżek dofinansowanie ze Gmina Łubowo wg potrzeb rowerowych i szlaków pieszych, środków zagospodarowanie terenów WFOŚiGW/NFOŚiGW), rekreacyjnych POIiŚ/RPO 2014-2020 źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

141

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 52. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie zasobów przyrodniczych w tym także leśnych

Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie Nadleśnictwa, Powiat środki Nadleśnictw, Powiatu Gniezno, ochrony i zachowania walorów krajobrazu i przyrody 20/rok NFOŚiGW/WFOŚiGW oraz promocja tych walorów Gniezno Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż środki Powiatu Gniezno, PZD w Gnieźnie, ZDW w odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, 50/rok Województwa Poznaniu prace pielęgnacyjnokonserwacyjne zieleni Wielkopolskiego przydrożnej Prowadzenie działań z zakresu ochrony czynnej ZPKWŚ 25/rok środki ZPKWŚ przyrody Ochrona Uporządkowanie ewidencji gruntów zalesionych 1. przyrody i poprzez inwentaryzację i sporządzanie w razie Powiat Gniezno 100 środki Powiatu Gniezno krajobrazu uproszczonych planów urządzania lasów prywatnych potrzeby oraz zwiększenie lesistości poprzez zalesienia Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z planami urządzania lasów Nadleśnictwa 10/rok środki Nadleśnictw państwowych Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z uproszczonymi planami Powiat Gniezno 10/rok środki Powiatu Gniezno urządzania lasów prywatnych Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na w razie Powiat Gniezno koszty administracyjne środki Powiatu Gniezno obszarach nowych nasadzeń i w lasach prywatnych potrzeby Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych w razie właściciele gruntów 15/rok środki właścicieli terenów gleb i gruntów porolnych potrzeby źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. OCHRONY PRZYRODY: WFOSiGW NFOŚiGW– Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej/ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska UPUL – Uproszczony Plan Urządzania Lasów RPO - Regionalny Program Operacyjny POIiS- Program Infrastruktura i Środowisko PZD- Powiatowy Zarząd Dróg ZDW- Zarząd Dróg Wojewódzkich ZPKWW- Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego

142

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 53. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu zagrożeń poważnymi awariami

Obszar Wskaźnik Kierunek Podmiot L.p. interwen Cel Zadania Ryzyka Nazwa Wartość Wartość interwencji odpowiedzialny cji (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Ilość kontroli w zakresie Przeciwdziałanie poważnym ochrony środowiska/ilość Zadanie awariom (prowadzenie kontroli brak środków naruszeń w monitorowane: 0/0 0/0 zakładów, szkoleń, badań tak aby na działania przedsiębiorstwach WIOŚ, Przeciwdziałanie zmniejszyć ryzyko wystąpienia kontrolne źródło danych: przedsiębiorstwa awariom instalacji awarii) WIOŚ przemysłowych Zmniejszenie Ilość jednostek OSP które Wsparcie jednostek straży pożarnej zagrożenia Zadanie własne: dostały wsparcie w sprzęt do ratownictwa brak środków 3 3 oraz Gminy źródło danych: technicznochemiczno- finansowych minimalizacja Łubowo Gmina Łubowo ekologicznego skutków w przypadku Zadanie monitorowane: Zagrożenia wystąpienia Wojewoda, brak potrzeby 1. poważnymi Ilość poważnych awarii na awarii Zapobieganie lub usuwanie Marszałek realizacji awariami terenie Gminy 0 0 skutków zanieczyszczenia Woj. zadania źródło danych: środowiska Wielkopolskiego, z powodu WIOŚ Minimalizacja Straż Pożarna, braku awarii skutków awarii WIOŚ i organy dla ludzi i administracji środowiska Zadanie własne: Gminy Kreowanie Ilość akcji edukacyjnych Edukacja społeczeństwa na na Łubowo brak właściwych źródło danych: 1 3 wypadek wystąpienia zagrożeń Zadanie zaangażowania zachowań Gmina Łubowo środowiska i życia ludzi monitorowane: mieszkańców społeczeństwa Policja, OSP, WIOŚ, PWIS

Tabela 54. Harmonogram zadań własnych w zakresie zagrożeń poważnymi awariami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny Źródło L.p. Zadanie ( w tys. zł) informacje o interwencji za realizację finansowania zadania 2019 2020 2021 2022 do 2026 zadaniu A B C D E F G H I J K Wsparcie jednostek straży pożarnej w w zależności od potrzeb i posiadanych i pozyskanych środki własne Gminy jako sprzęt do ratownictwa techniczno-chemiczno- Gmina Łubowo środków Łubowo, WFOŚiGW kontynuacja Zagrożenia ekologicznego 1. poważnymi Edukacja społeczeństwa na rzecz środki własne Gminy zadanie awariami kreowania prawidłowych zachowań w Łubowo , ew. pozyskane realizowane Gmina Łubowo w miarę potrzeb sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska i z jest na życia ludzi zewnątrz bieżąco 143

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych Tabela 55. Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie zagrożeń poważnymi awariami

Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny L.p. Zadanie realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji za realizację (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Przeciwdziałanie poważnym awariom (prowadzenie kontroli zakładów, szkoleń, badań tak aby koszty zależą od ilości środki własne przedsiębiorstw, środki

zmniejszyć WIOŚ, przedsiębiorstwa i zakresu kontroli WIOŚ ryzyko wystąpienia awarii) Zadanie monitorowane: Zagrożenia Wojewoda, Zapobieganie lub usuwanie skutków 1. poważnymi Marszałek Woj. Wielkopolskiego, w zależności od skali środki własne organów ochrony zanieczyszczenia awariami Straż awarii środowiska środowiska Pożarna, WIOŚ i organy administracji Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia Policja, PSP, WIOŚ, PWIS 30 środki własne: Policji, PSP, WIOŚ zagrożeń środowiska i życia ludzi źródło: koszty zamieszczone w tabeli pochodzą z danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, WPF Gminy Łubowo a także szacunków własnych

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W TABELACH DOT. POWAŻNYCH AWARII:

WIOS – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WFOSiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PWIS- Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny PSP- Państwowa Straż Pożarna

144

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

7. System realizacji Programu Ochrony Środowiska Instrumentami wspomagającymi realizację Programu Ochrony Środowiska są elementy strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 1307, z późn. zm.). Wynikają one z obowiązków i kompetencji Gminy. Narzędziem, które koordynuje i spina w jedną całość działania związane z ochroną środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniają się do zacieśniania współpracy Gminy, instytucji i organizacji działających na jej terenie. Wszystkie te działania przyczyniają się do większej skuteczności i efektywności wdrażania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdrażania i realizacji Programu powinna zostać jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje działające w szeroko pojętej ochronie środowiska miały możliwość weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zadań środowiskowych. Niezbędne jest by w procesie wdrażania Programu Ochrony Środowiska wzięły udział przedsiębiorstwa i instytucje różnych profili gospodarki oraz różnych sfer życia społecznego, wynikiem, czego możliwa będzie realizacja Programu, a także zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego. W procesie wdrażania zapisów Programu będą uczestniczyć nie tylko jednostki bezpośrednio zaangażowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to również podmioty uczestniczące w zarządzaniu Programem, czyli jednostki administracji samorządowej, jednostki udzielające dofinansowania oraz spółki komunalne. W każdej fazie wdrażania Programu uczestniczą mieszkańcy, którzy bezpośrednio wykorzystują produkty wynikające z realizacji postanowień Programu. (np. sieć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Zasadne jest ze względu na wiele obowiązków i zadań pojawiających się na każdym etapie wdrażania Programu określenie możliwości rozłożenia środków i obowiązków na poszczególnych wykonawców Programu. Podstawową zasadą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i właściwe wykonywanie zadań własnych Gminy Łubowo oraz zadań monitorowanych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdrażaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najważniejsza i główna odpowiedzialność za prawidłowe wdrożenia spoczywa na Wójcie Gminy Łubowo, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania Programu. Wójt współdziała z organami administracji samorządowej powiatowej, które dysponują narzędziami wynikającym z ich kompetencji. Okresowo na poziomie Gminy odbywają się posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane są sprawozdania z działalności w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie Gminy. Ponadto Wójt Gminy oraz Rada Gminy współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu.

145

Program ochrony środowiska dla Gminy Łubowo

Tabela 56. Działania w ramach zarządzania środowiskiem

Główne działania w L.p. Zagadnienie Instytucje uczestniczące latach 2019-2026 Raport z wykonania Wójt Gminy Łubowo Programu (co dwa lata) Wdrażanie Programu ochrony 1. Opracowanie Programu środowiska ochrony środowiska i Wójt Gminy Łubowo okresowa jego aktualizacja Realizacja Programu ochrony środowiska oraz Rada Gminy, Zarząd Edukacja ekologiczna, współpraca Powiatu Komunikacja ze 2. z instytucjami Gnieźnieńskiego, Zarząd społeczeństwem, System zajmującymi się szeroko Województwa, WIOŚ, informacji o środowisku pojętą ochroną Organizacje pozarządowe środowiska Wspieranie i promowanie zakładów / instytucji Gmina Łubowo, Systemy zarządzania 3. wdrażających system Wojewoda, Fundusze środowiskiem zarządzania celowe środowiskiem Zgodnie z wymaganiami ustawowymi - Stan WIOŚ, WSSE, RZGW, 4. Monitoring stanu środowiska środowiska Gmina Łubowo– w razie w województwie potrzeby wielkopolskim

Elementem polityki ekologicznej Gminy Łubowo jest współpraca z instytucjami zajmującymi się badaniem stanu środowiska, przetwarzaniem uzyskanych danych oraz ich upowszechnianiem. Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań objętych Programem ochrony środowiska będzie ciągły monitoring oraz kontrola podejmowanych działań.

146