Het had drie jaar geleden ook Sociale Zaken kunnen worden. Maar Jet Bussemaker werd door bij VWS geplant. Om intellectueel tegenwicht te bieden aan de heren Klink en Rouvoet. De kleine grand lady van de PvdA die ongeduldig is en scherpzinnigheid van haar ambtenaren verwacht, regeert het liefst nog vier jaar vanuit het departement van VWS. Nog vier jaar VWS?

Drie jaar geleden liet je in Diagonaal voor de Tweede Kamer en ik was nauw weten dat ambtenaren jou met ‘je’ betrokken bij de onderhandelingen in mochten aanspreken. Deden ze dat Beesterzwaag. Ik wist wat er speelde. Ik had eigenlijk ook? Wouter aangegeven dat ik beschikbaar was ‘De meesten uiteindelijk wel.’ voor Onderwijs, Sociale Zaken en VWS. In de Kamer was ik de specialist op Sociale Zaken. Maar? Het was logisch dat ik naar SZW zou gaan.’ ‘Maar wat ik er mee wilde zeggen is dat ik een open relatie met ambtenaren wil. Je werkt als En toen kreeg je een telefoontje: VWS. een team: ik verwacht dat ze scherp met mij ‘Ik heb er één minuut over na moeten Illustratie: Saskia Wigbold meedenken. Kritisch durven zijn. Daarvoor denken. Als Wouter me had gevraagd voor moest eerst enig vertrouwen worden opge- Verkeer en Waterstaat had ik dat geweigerd. bouwd. De meeste ambtenaren zijn buitenge- Dat zou ik nu misschien minder snel doen. En? woon loyaal maar ook tamelijk hiërarchisch, Alhoewel. Ehhmm. Je kunt van elk dossier ‘Het zijn allebei echt hele aardige mensen dat zit er blijkbaar eenmaal in gebakken. En wat maken. Maar het is wel makkelijker als je en fijne collega’s.’ uiteindelijk was ik toch de baas.’ er echt hart voor hebt. Voor mij in ieder geval wel. Het werd dus VWS en achteraf ben ik Met André Rouvoet kwam je toch behoor­ Voelde je dat ook zo? daar heel blij mee. Een horizonverbreding.’ lijk in aanvaring over de embryo-selectie. ‘In die grote vergaderzalen op de 20e ‘Dat was toch vooral een politiek conflict. verdieping heb ik meegemaakt dat ik aan de Welke dossiers wilde je in 2007 per se Onlangs hoorde ik hem op tv opnieuw ene kant van de tafel zat en de rest aan de hebben? beweren dat ik door zijn ingrijpen destijds overzijde. Dat is ongemakkelijk. Dat hebben ‘De PvdA heeft het medisch-ethisch dossier een ander beleid ben gaan voeren in deze we veranderd door een andere setting te opgeëist.’ kwestie. Dat klopt niet. De eerste nota kiezen. Maar in vergelijking met andere verschilde in de kern niet van de tweede ministeries heerst er bij VWS een heel Dat mocht niet in christelijke handen nota, alleen heb ik een andere toon gezocht. informele sfeer. Bij Justitie zijn de kamers belanden? Nog zorgvuldiger de woorden gekozen om bekleed met hoogpolig tapijt. Je krijgt direct ‘We wilden en willen daarin een rekening te houden met mensen die vanuit het gevoel dat je er alleen maar mag progressieve koers varen.’ hun christelijke achtergrond moeite hebben fluisteren.’ met embryo-selectie. Maar het beleid is niet VWS was het enige departement waar alle veranderd; embryo-selectie is mogelijk.’ Hoe ging drie jaar geleden de verdeling coalitiepartners vertegenwoordigd waren. van de posten eigenlijk. Wist je zeker dat Hoe beviel dat? Ben je destijds niet uit je vel gesprongen? je bewindspersoon zou worden? ‘André Rouvoet kende ik al uit de Kamer. ‘André, Ab en ik zijn met zijn drieën om de ‘Ik stond vierde op de PvdA-verkiezingslijst kende ik niet echt.’ tafel gaan zitten. Zulke dingen moet je niet

10 Diagonaal#04 APRIL 2010 Terug naar Beesterzwaag. Heb je na het over het algemeen kwetsbaar en afhankelijk telefoontje van Wouter Bos meteen van anderen. Toen ik hier net zat, heb ik in een agenda opgesteld voor de komende al mijn brieven het woord consument vier jaar? doorgestreept en vervangen door cliënt of ‘Ik was letterlijk nog maar een uur staats­ zorgvrager.’ secretaris toen , toen nog dg, me op mijn schouder tikte. Of ik mijn Maar inhoudelijk toch niet echt relevant, handtekening­ kon zetten onder een nota een naam van een directie? om toch meer geld vrij te maken voor het ‘Pas op. De politiek is een omgeving waarin persoons­gebonden budget. Dat potje was de taal een grote rol speelt.’ namelijk al leeg. Ik kon natuurlijk niet weigeren. Ik zag de krantenkoppen al voor me; Hoe denk je dat de ambtenaren bij VWS dat een PvdA-staatssecretaris op haar eerste jou hebben ervaren? werkdag het sociale stelsel onderuit haalt.’ ‘Ik ben er niet om lief gevonden te worden. En inderdaad, ik kan kortaf en ongeduldig Was het geen trucje van de dg? zijn. Maar ik krijg ook complimenten voor ‘Martin van Rijn is geen type voor trucjes. mijn werkwijze. Onlangs nog. Een ambte- Het was wel een lijk dat uit de kast kwam.’ naar bedankte me dat ik haar het vuur aan de schenen had gelegd, maar daarna Zaten er nog meer lijken in de kast? met evenveel vuur het verhaal naar buiten ‘Nou ja, lijken... Op 1 januari 2007 was de toe verdedigde. Ik ben veeleisend. Ook Wmo ingegaan. Ik kreeg te maken met de voor mezelf.’ uitwerking van een wet die niet door mij gemaakt was. Vooral over het aanbesteden Moet je iedereen zo op de huid zitten in had ik aarzelingen. Het was niet helemaal deze functie, je kunt toch ook delegeren? duidelijk of de aanbestedingen die ‘Maar ík moet in de Tweede Kamer het debat gemeenten volgens de wet moesten doen, voeren. Aan het einde van de middag krijg je

‘Ab is een hele open en losse denker. De morele wereld van André en die van mij lopen ver uiteen. Het is de kunst om elkaar te leren begrijpen.’ bespreken met teveel andere mensen erbij. Europees gezien verplicht waren. Ik heb met de bekende tas met papieren mee naar huis. Toenmalig psg Paul Huijts heeft op een hele de mensen van de directie Maatschappelijke Ik las alles wat naar de Kamer ging, want ik constructieve manier geholpen. Hij was Ondersteuning pittige discussies gevoerd. was er uiteindelijk verantwoordelijk voor en neutraal en verplaatste zich goed in de En hen gevraagd of het echt zo moet, zoals werd er op aangesproken.’ verschillende standpunten. En als je er met het nu gaat.’ elkaar wilt uitkomen, dan lukt dat.’ Ben je het braafste meisje van de klas? Hoe pittig zijn die discussies? ‘Ik wil niet voor verrassingen komen te Je werkte samen met twee christelijke ‘Heel pittig en soms ook hard. Maar zolang staan. Misschien pietluttig maar ik verbe- politici. Geloof je zelf in een God of je de gesprekken intern houdt is er wat mij terde taalfouten van ambtenaren in nota’s. hoger bewustzijn? betreft geen probleem. Naar buiten toe zal Ik ben verantwoordelijk voor die teksten en ‘Absoluut niet.’ ik het altijd opnemen voor mijn ambte- ik wil geen bericht in de krant dat ik de d’s naren. Of ze moeten wel hele gekke en de t’s niet kan onderscheiden.’ En in een leven na de dood? dingen doen.’ ‘Ook niet.’ Maar dan houd je weinig tijd over. Vaker ruzie gemaakt met je ambtenaren? ‘De portefeuilles bij VWS zijn zwaar en Was het op ethisch gebied dan niet lastig ‘Ik heb me in het begin niet geliefd gemaakt divers. Van gehandicaptenbeleid, de om met hen samen te werken? bij de directie Markt en Consument. Ik vind Tweede Wereldoorlog tot sport. Ik had ‘Ab is een hele open en losse denker. De dat een ongelukkige naam voor een directie. nooit een minuut te veel. Gelukkig kan ik morele wereld van André en die van mij Ik ben terughoudend over marktwerking in wel ‘nee’ zeggen en heel zakelijk overleg lopen ver uiteen. Het is de kunst om elkaar de zorg en geloof niet dat mensen in de zorg voeren. Maar tijd voor een gezellig te leren begrijpen.’ een keuze als consument maken. Zij zijn kletspraatje met collega’s over de kinderen

11 Afscheidsreceptie bij VWS

en manlief thuis, nee dat zat er lang niet Hoeveel slaap heb je nodig? naren, maar als het ontspoort ben je er nog altijd in bij mij.’ ‘Als het moet kan ik met vier uur slapen meer tijd aan kwijt. Wat mij bevreemdde is goed functioneren, maar dat moet niet te dat de Kamer geen debat meer heeft Heb je zelf je agenda kunnen bepalen? lang duren.’ aangevraagd toen het met Meavita afgerond ‘Je stapt vanaf dag één in een rijdende trein. was. Waarom niet? Je wilt als Kamer toch Je moet echt de strijd aangaan om je eigen Heb je wel eens een blooper gemaakt? weten van het hoe en wat? Daar maak ik me prioriteiten op de agenda te houden. Welke? ‘Niet echt, ik heb nergens spijt van. Alleen wel zorgen om binnen onze parlementaire Ik wilde vanaf het begin een fikse stimulans dat ik dus te weinig mijn eigen agenda heb democratie. Die wordt gestuurd door incidenten en oprispingen. De kwaliteit van het debat lijdt eronder.’ De marktwerking moet duidelijk worden begrensd. Wat vind je eigenlijk van de bezuiniging Dat is niet zo makkelijk als het lijkt. De SP plakt op het aantal ambtenaren? ‘VWS wordt onevenredig hard getroffen. We op alle veranderingen in de zorg het etiket hebben een klein kerndepartement, maar met een grote werklast. Bij dergelijke markt­werking. Zo is het ook weer niet.’ operaties zouden niet de getallen moeten tellen, maar de inhoud.’

geven aan de terugkeer van de wijkverpleeg- kunnen voeren. Alhoewel. Op een aantal Je legde ontzettend veel werkbezoeken kundige en aan het verminderen van de voor mij persoonlijk belangrijke thema’s af. Kun je ze allemaal nog voor de geest bureaucratie binnen de zorgsector. Pas het heb ik behoorlijk beleid gevoerd: huiselijk halen? afgelopen half jaar heb ik daarmee een geweld, eergerelateerd geweld, het opzetten ‘Tachtig procent van de bezoeken wel.’ echte start kunnen maken.’ van de school- en sportcoaches, de integrale aanpak van dak- en thuislozen en het goed Waarom zoveel bezoeken afleggen? Dat is toch gek. faciliteren van de zorgprofessionals op ‘Ik wil echt weten wat er op de werkvloer ‘Het zijn natuurlijk altijd roerige tijden, de werkvloer.’ gebeurt. Wat er speelt. Wat er mis is. Dat wil maar zelfs mijn ambtenaren zijn het er over ik aanpakken. Beleefheidsgesprekken met eens dat de afgelopen jaren voor VWS En de waan van de dag, had je daar de managers interesseren me minder. Dat buitengewoon hectisch waren. Als ik naar last van? laatste was blijkbaar snel bekend in de mijn eigen portefeuille kijk: invoering van ‘Teveel. Van alle bewindspersonen hebben zorgsector, want bij ontvangsten werden de Wmo, de pakketmaatregelen voor de Ab Klink en ik de meeste spoeddebatten daar soms schampere opmerkingen over AWBZ, instellingen met problemen zoals moeten voeren. Over Meavita alleen al vier. gemaakt: “Zal ik u maar meteen aan de Meavita en Philadelphia, relatief veel Ik wilde de hele crisis rond Meavita zelf medewerkers voorstellen”.’ medisch-ethische kwesties en de lastige begeleiden. Dat kost veel tijd, en ja ik had maatregelen in de Wtcg.’ dat kunnen overlaten aan mijn topambte-

12 Diagonaal#04 APRIL 2010 Ben je gedisciplineerd? lijkt. Dat is het interessante aan medische in de spiegel blijven kijken. Ik wist dat ik ‘Ontzettend gedisciplineerd. En als je het nog ethiek; je moet waarden als autonomie, mijn geloofwaardigheid had behouden. niet bent, dan word je het wel in dit vak.’ goede zorg en beschermwaardigheid van het En dan de vrouwen met borstkanker die me leven tegen elkaar afwegen.’ na afloop kwamen bedanken. Ik wilde eerst Drie jaar geleden benadrukten kennissen snel het portier van de auto dicht doen en collega’s je authenticiteit. Heb je die Maar je wilt wel een progressief kabinet omdat ik dacht dat het journalisten waren. weten te behouden? na 9 juni. Pas toen ik in de auto zat, had ik door waar ‘Ik heb zelf niet het idee dat ik ben ‘Ik zou het liefst na de verkiezingen als het hen om te doen was. Een bijzonder veranderd, maar deze vraag moet je eigenlijk bewindspersoon terugkeren bij VWS. Drie moment.’ niet aan mij stellen.’ jaar was te kort. En inderdaad, in een zo progressief mogelijk kabinet.’ Ben je een tobber? Maar goede vrienden durven je een ‘Nee. Ik ken mezelf en ik weet wat ik wil. spiegel voor te houden. Ken je goed? Ik ben een denker en een serieus iemand. ‘Klopt. En dat gebeurt ook wel. Maar ja. Ik zag ‘Ik ken hem nog vanuit de Tweede Kamer.’ Ik ben zeker niet de lolligste thuis.’ ze de afgelopen drie jaar minder dan daarvoor.’ ■ douwe anne verbrugge En? Hoe is het met je echtgenoot? ‘Weet je, met bijvoorbeeld van ‘Haha. Goed hoor. Het is me in ieder geval de VVD was ik het inhoudelijk altijd oneens, wel gelukt om in gedachten aandacht te maar ik kon persoonlijk goed met hem houden voor de mensen om wie ik echt overweg. Dat had ik met Geert niet.’ geef. Maar als ik thuis was, kon mijn man wel eens vilein opmerken: Je ben bent wel Klink als premier? thuis, maar je bent er niet bij.’ ‘Daar laat ik mij niet over uit. Wij gaan voor Job.’ En dochterlief? ‘Drie jaar geleden beloofde ik dat ik haar Het kabinet was nog niet gevallen of naar school zou blijven brengen. Met veel Wouter Bos deed een oproep de markt­ pijn en moeite is mij dat aardig gelukt. werking in de zorg te verminderen. Alleen bij hele belangrijke zaken niet. Maar Gebeurt dat ook als de PvdA in de om dat bekende citaat van Cruijff recht te regering komt? doen: elk voordeel heb…. ze kon bijvoor- ‘Ik ben het met Wouter Bos eens. De beeld wel mee naar het WK turnen.’ markt­­­­­werking moet in ieder geval duidelijk begrensd worden. Dat is overigens niet zo Welke vraag is de afgelopen drie jaar niet makkelijk als het lijkt. De SP plakt op alle gesteld? veranderingen in de zorg het etiket markt- ‘Die van het komende personeelstekort in werking. Zo is het natuurlijk ook weer niet.’ de zorgsector. Bij VWS zijn we er mee bezig en ik snap maar niet dat daar in de media zo Als de PvdA niet in het kabinet komt, vervolg weinig aandacht voor is. Dat wordt een je dan net als je voorgangers Terpstra, mega-probleem en dat lijkt me ook een Vliegenthart en Ross je carrière in de sport? mega-journalistiek onderwerp. Dat valt me ‘Niet in een fulltime functie. Misschien sowieso tegen van de media. Ze brengen ergens een bestuursfunctie?’ incidentennieuws. Te weinig verdieping.’ Zou je weer Kamerlid willen worden? De pil van Drion is wel terug in het ‘Nee. Dat ben ik ruim acht jaar geweest en nieuws. dat is genoeg.’ ‘Ik snap dat mensen controle willen over hun dood en op zien tegen ziektes als Finest moment? dementie. Toch zitten er ook enge kanten ‘De 4 mei toespraak op de Dam. Mede omdat aan, bijvoorbeeld dat mensen door gebrek anderen me er nog steeds zo vaak aan aan goede zorg aan zo’n pil gaan denken. herinneren. Op het moment zelf, wist ik al Iedereen heeft recht op een waardige dood. dat dit iets speciaals was. Om daar te staan. Maar ik maak bezwaar tegen de zweem van Op dat moment. Met mijn verhaal. Dat raakt.’ individualisme; dat van “alles moet kunnen”. Je sterft dan wel in je eentje, maar Dat was inderdaad indrukwekkend. je leeft niet alleen voor jezelf, je laat mensen ‘Maar ook het Kamerdebat over de embryo- achter. Het is niet zo simpel als het allemaal selectie. Het was heftig, maar ik kon mezelf

13