ISSN 0023-3692 NUMERO 206(2005:2) Saluton — jam el Atlanto, Usono! Kiel eble vi jam komprenis, Ùanßißis ne nur la poÙt-adreso de la redakcio, sed ankaª la famili- nomo de la redaktorino! Pli ßuste, nun viaj redaktorino kaj vic-redak- toro havas la saman familinomon — ¤ar ni geedzißis! Tiu ßojiga evento okazis la 7-an de majo, en la Atlanta Loßio de la Rozkruca Ordeno (AMORC) [legu artikolon pri la Ordeno en la pasinta numero de KONTAKTO], en la ¤eesto de parencoj, aliaj rozkrucanoj kaj — kom- preneble! — esperantistaj amikoj. Do, jen naskißis plia esper- antlingva familio! Kaj tio, kompreneble, influis nian elekton de la ¤i- numera temo: FAMILIOJ (kvankam ni jam delonge pripensadis “familian” numeron). Kompreneble, atendas vin tuta fasko da artikoloj rilataj familiojn. Legu sur p. 3-5 intervjuojn de esperantistaj paroj, kun diversaj kaj tre interesaj interkulturaj spertoj, kaj — jes, ankaª de viaj geedzaj geredaktoroj (p. 9). Bernard WEST, la Loßi-majstro, prezentas al la novgeedzoj geedziß-atestilon Skribante pri familioj, tute ne eblas preteratenti tiun unikan fenomenon de nia Movado — denaskismon. Estas dedi¤itaj al ßi du artikoloj: de Ismael Mattos ANDRADE ÁVILA kaj Renato CORSETTI, kiuj dividas siajn spertojn kiel patroj de denaskaj E-parolantoj (p. 6-7). Ãu vi povas imagi, kiam okazis la unua geedzißo inter esperant- istoj? Ne? Tiukaze legu la artikolon de Jefim ZAJDMAN (p. 8-9), kiu sekvas la viv-historiojn de la unuaj tri geesperantistaj paroj. Amri WANDEL finas la familian temon de tiu ¤i numero per artikolo pri Rondo Familia, instanco de UEA, kiu okupißas ßuste pri E-familioj. Ne povis ni preteratenti ankaª alian gravan temon… Jim HENRY kaj Joel AMIS sur p. 10-11 prezentas siajn opiniojn rilate la forpason de Papo Johano Paªlo la Dua kaj elektißon de la nova papo. Jim HENRY skizas gravajn trajtojn de la vivo kaj la mesaßo de la forpasinta Papo, kaj Joel prezentas sian opinion pri la defioj por la nova "sidan- to sur la Sankta Seßo". Kun rozkrucanoj de la Atlanta Loßio Kaj, kiel ¤iam, atendas vin aliaj artikoloj (facilaj kaj ne), recenzo, anoncoj ktp. Agrablan legadon! ¥enja Esperantaj familioj: Nan kaj Ulrich MATTHIAS 3 Sonja PETROVI¤ kaj Hokan LUNDBERG 4 Julinka LITVINOVA kaj Ilja DE COSTER 4 Katja kaj Trevor STEELE 4-5 ¥enja kaj Joel AMIS 9 Interkulture: mia plej Ùatata vorto 5 Esperanto — denaske! (Ismael Mattos ANDRADE ÁVILA, Brazilo) 6-7 La familio AMIS: Jarrod (frato), Harvey Ãu tri lingvoj funkcias kiel "du lingvoj"? (patro), ¥enja, Joel kaj Lynn (patrino) (Renato CORSETTI, Italio) 7 Tri brilaj paroj (Jefim ZAJDMAN, Ukrainio) 8-9 La vivon indas vivi! (Jim HENRY, Usono) 10 Defioj por la nova sidanto sur la Sankta Seßo (Joel AMIS, Usono) 11 Rondo Familia: Familioj kaj generacioj en (Amri WANDEL, Israelo) 12 Rapidu fari bonon! (Elizabet LEMELEVA, Vladimir LEMELEV, Rusio) 13 Konkurse: Interkulturo 13 Recenze, anonce 14 Bumerange, informe 15 Vojaßo al Paradizo (¥enja AMIS)16

KONTAKTO: Dumonata socikultura revuo de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo (TEJO), eldonata de Universala Esperanto-Asocio (UEA). Fondita en 1963. N-ro 206 (2005:2), 42-a jarkolekto. ISSN 0023-3692. Legata en ¤. 90 landoj. TTT-paßo: . Eldonanto (administra- do, abonoj, anoncoj): UEA: Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando; tel.: +31 10 436 10 44, fakso: +31 10 436 17 51; ret-adreso: . Redakcio: KONTAKTO, 16800 Phillips Rd. Alpharetta, GA 30004 Usono; ret-adreso: . Redaktoro: Eugenia AMIS (Ukrainio/Usono). Vic-redaktoro: Joel AMIS (Usono). Ãef-korektisto: Paªlo MO¢AJEV (Ukrainio). Presado: SKONPRES, Bydgoszcz (Pollando), ret-adreso: . Konstantaj kunlaborantoj: Joel AMIS (Usono), Tatjana AUDERSKAJA (Ukrainio), Giancarlo BARALDI (Italio), Morteza MIRBAGHIAN (Irano), Paªlo MO¢AJEV (Ukrainio), SALIKO, (Finnlando), Behrouz SOROUSHIAN (Irano/Francio). Facillingvaj artikoloj estas verkitaj en la niveloj tre facila kaj facila, laª la vor- tolisto de KONTAKTO. Tiu listo aperas kun la unua numero ¤iujare. Anonctarifo: Tutpaßa 350 EUR, 1/2-paßa 190 EUR, 1/4-paßa 100 EUR, 1/8-paßa 55 EUR, 1/16-paßa 30 EUR. Anoncoj sur kovrilpaßoj kostas duoble. Por E-organiza¢oj 50% da rabato. Varbantoj de ekstermovadaj anoncoj ricevas maklera¢on de 30 %. Por anoncoj bv. kontakti UEA. Anoncetoj: por Anonctabulo kostas tri internaciajn respondkuponojn por dek vortoj. Bv. sendi rekte al la redakcio aª al UEA. Abontarifo: varias laªlande. Petu informojn de UEA. Malfortvidantoj: povas ricevi vo¤legitan eldonon senpage. Sendu du 60-minutajn kasedojn al Elise LAUWEN, Fort Alexanderstraat 16, NL-5241 XG Rosmalen, Nederlando. KONTAKTO en radioj: Regiono / tempo (UTC) / metroj / frekvencoj (kHz)): Radio Havano (Kubo) Okcidenta kaj Norda Ameriko kaj Pacifika Azio/ 7:00/31/9 820; Tuta Ameriko kaj Karibio / 15:00, 23:30/25/11 760; Eªropo Mediteranea/ 19:30, 22.00/21/13 715; (je la 15a horo UTC), (laª mendo tra la servilo de Radio Internacia). Pola Radio: elsendoj:13:30/41,23/7 275; ripetoj: 18:00/42.07/7 130; 20:00 kaj 9:30 sekvan tagon (nur per satelito). La satelita ricevo eblas per: Eutelsat II F – 6 – Hot Bird – 13 gradoj de la orienta latitudo; frekvenco 11,474 GHz, polarizado horizontala (H); subportanto 7,38 MHz. , , La redakcio kaj la eldonanto ne respondecas pri la opinioj de unuopaj aªtoroj.

2 saluton! numero 206 (2005:2) "En internacia interrilato toler- emo kaj pardonemo gravas e¤ pli ol en rilato inter samlandanoj"

Germano Ulrich MATTHIAS kaj ¤inino Nan — problemojn pri vizoj, civitaneco, enmigraj WANG konatißis antaª kvin jaroj — dum la leßoj ktp.? IJK en Honkongo. Kaj — jam en la unua ves- U.: Ambaªfoje — fine de 2000 kaj printempe pero ili enamißis kaj (ambaª!) pensis pri 2001 — Nan vizitis min per turisma vizo, ¤ar geedzißo! Post unu jaro — somere 2001 — ili tiucelan invitilon mi povis sendi al Ùi multe pli farißis geedzoj, kaj post ankoraª unu jaro — facile ol invitilon por geedzißo. Eksterlandanoj feli¤aj gepatroj de sia filineto, Christina Yali kun turismaj vizoj ne rajtas geedzißi en Germanio MATTHIAS. "Kiam mi vidis Uli-n la unuan — sed ni eksciis jam antaªlonge de aliaj esperan- fojon, li aspektis serioze, Ùpareme kaj mo- tistaj paroj, ke tio eblas en Danio. Ni do pasigis en deste. Li ne multe atentis pri vesta¢oj kaj aliaj julio 2001 tri belegajn tagojn en la dana urbeto materiaj aferoj, sed mi sentis, ke li estas fid- Padborg, apud la germana limurbo Flensburg, kaj inda kaj fidela homo", — rememoras Nan fine de tiu restado ni tute senprobleme geedzißis pri siaj unuaj impresoj. "Jam en la unua ves- tie. Bedaªrinde, poste en Germanio ni devis anko- pero mi rimarkis, ke Nan havas bonan koron raª iri preskaª dekfoje al diversaj oficejoj — al kaj interesan internon", — aldonas Ulrich. tiuj pri civila stato, registrado kaj eksterlandanaj KOMPLEZE DE U. KAJ N. MATTHIAS Ulrich, Christina kaj Nan - Ãu iu el vi iam konsideris internacian inter- aferoj. La germanajn burokratojn ßenis iuj tute 17-jarulino mi jam studis en Rusio 1,5 jarojn. rilaton antaªe aª ¤u tio okazis tute neatendite? malgravaj detaloj en la dokumentoj de Nan, sed En Rusio mi sentis min ekzotika kaj fremda, sed Ulrich (U.): Kiel esperantisto, mi jam de post komenca hezitado ili akceptis ¤ion. Sekve, kun esperantistoj mi sentas min pli hejme. Kaj 1986 havis multege da internaciaj kontaktoj. Mi unu monaton post nia geedzißo, Nan povis tute nun mi sentas min hejme ¤ie, kie estas mia fil- ¤iam deziris, ke mia estonta edzino estu esper- laªleße ekloßi en Germanio. ino. La germanan lingvon mi jam povas flue antistino, dum la nacieco por mi ne gravis. Sed N.: De la ¤ina flanko mi ne spertis mal- paroli, kvankam ankoraª kun multaj eraroj. Mi certe mi ne pensis speciale pri Ãinio — lando facila¢ojn, sed por la du vojaßoj al Germanio mi rimarkis, ke germanoj estas pli rigoraj, pli rektaj relative fremda kaj malproksima, kun lingvo devis ¤iam pasigi unu semajnon en Pekino, kaj pli kritikemaj ol ¤inoj. Ãiukaze mi havas malfacile lernebla por mi. Origine mi planis atendante la germanan vizon. ankaª multajn kontaktojn kun ¤inoj ¤i tie en mia viziti Azion nur unufoje en mia vivo. Tamen la - Kiel viaj familioj reagis rilate vian geedz- nova hejmurbo Wiesbaden. sorto decidis alie. ißon? Nan (N.): Kiam mi lernis la lingvon, mi vere N.: Miaj gepatroj fidis al mi, ke mi mem - Demando al Ulrich: ¤u vi iam vizitis la ekÙatis la ideon de Esperanto kaj pensis, ke elektos bonan vojon. Mia patro diris: "Vi povas familion de Nan? Kiuj estis viaj impresoj pri estus bone, se ankaª mia eventuala edzo paro- edzinißi al Uli, se vi kredas, ke tiamaniere vi Ãinio ßenerale? lus ßin. Krome, mi estas katolikino, kaj mi farißos feli¤a". U.: Mi vizitis la familion de Nan unuafoje en ekkonsciis pri tio, ke esperantistaj katolikoj U.: Preskaª ¤iuj miaj parencoj tuj ekÙatis aprilo 2001, do antaª nia geedzißo, ¤ar kom- malfacile troveblas en Ãinio. Nan. £ian integrißon en nian parencaron helpis preneble mi deziris konatißi ankaª kun miaj - Ãu vi spertis iujn interkulturajn mal- ankaª la fakto, ke Ùi estas katoliko, same kiel estontaj parencoj. Kaj, kvankam mi povis inter- facila¢ojn? ¤iuj miaj parencoj. Aliflanke, Nan sentis ankaª, paroli kun ili nur helpe de la traduko de Nan, mi U.: La unuaj du jaroj de nia komuna vivo estis ke komence mia patro ne deziris Ùin kiel bofil- tuj rimarkis, ke ili estas vere simpatiaj homoj. perfekte pacaj. Nur malofte ni havis malsamajn inon, simple pro Ùia deveno el tute alia kulturo. Pozitive impresis min, ke la frato kaj la fratino opiniojn, kaj ni ¤iam rapide sukcesis elturnißi Li — kiu ja pasigis la unuajn 11 jarojn de sia de Nan jam havis evidente tre harmoniajn tiel, ke ni ambaª ridis. Poste niaj "malsamaj opin- vivo en nazia medio — preferis havi nepojn kun familiojn kun po unu infaneto, kaj ke — mal- ioj" farißis pli oftaj. Ili parte rilatis ankaª al kul- germana aª almenaª eªropa aspekto. Nan diris graª la lingvaj baroj — e¤ aperis inter ni belaj turaj diferencoj. Ekzemple, Nan ¤iam emas doni al mi, ke certe la sinteno de mia patro Ùanßißos, ideoj por komunaj ludoj. Dum la dua vizito plej multe da libero al nia filineto. Se Christina kiam li vidos, ke ni estas vere feli¤aj. Kaj vere, grimpas sur nian manßotablon, tio estas akcept- malgraª komencaj duboj, li fine ¤eestis nian impresis min la granda ßojo sur la vizaßoj de ebla por Nan, sed por mi malpli. Kaj kiam eklezian geedzißon kaj la bapton de Christina, miaj parencoj (precipe de mia bopatro, kiu Christina malpurigas en restoracio la tablon kaj la kaj nun li ßojas, kiam nia tuta familio vizitas lin unuavide aspektas kiel relative malvarma plankon, mi sentas fortan embarason kaj e¤ volus kaj la avinon. homo), kiam ili tenis nian etan Christina-n sur forpreni Ùiajn manßilojn kaj mem nutri Ùin — sed - Ãu vi edukas vian filinon plurlingve? la brakoj. Pro kelkaj aferoj — ekzemple, §aoso Nan nur emfazas, ke Christina ja estas infano kaj U.: Jes. £ia ¤efa lingvo estas la germana, sed kaj danßero de akcidento sur la stratoj kaj do rajtas malpurigi ion. Nan ankaª multe uzas la ¤inan, kaj mi ofte ludas malpura aero — mi ne volus daªre loßi en Certe, en internacia interrilato toleremo kaj kun Ùi esperantlingve. £i jam konas multajn kant- Ãinio. Sed kiam mi nun pensas pri Ãinio, mi pardonemo gravas e¤ pli ol en interrilato inter ojn kaj rima¢ojn en ¤iuj tri lingvoj. Ïenerale ni pensas unuavice pri la multaj simpatiaj kontak- samlandanoj. Kaj kiam Nan ripro¤as ion al mi, estas tre kontentaj pri Ùia evoluo. Certe gravas, ke toj, kiujn mi trovis inter miaj novaj parencoj kaj mi ofte simple demandas al Ùi: "Ãu vi tamen la gepatroj multe parolas kaj ludas kun la infano, ankaª inter la ¤inaj esperantistoj! amas min?" Ja ni ambaª scias, ke malgraª ¤iaj dum, miaopinie, la reguloj pri la lingvouzo eble diferencoj ni deziras resti kune por ¤iam. estas nur duarangaj (ni ne havas fiksitajn regulojn, Intervjuis KONTAKTO. N.: Vere mi deziras, ke Christina havu feli¤an sed Ùanßas la lingvon laª situacio). infanaßon. Mi faras ¤ion por Ùi; mi ne donas al - Tute materia demando: kiel vi dividas Ulrich MATTHIAS estas fama inter Ùatantoj de E- Ùi regulojn. La mondo estas tiel interesa por tia taskojn en la domo? literaturo (¤efe) pro la romano Fajron sentas mi etulino. £i havas la rajton ¤ion scii kaj ¤ion fari, U.: Preskaª ¤iam Nan kuiras, dum mi zorgas interne, noveloj kaj la verko Esperanto — la nova alikaze mi detruus Ùian animon. Uli ne tute pri lavado kaj rubo. Pri Christina ni ambaª latino de la Eklezio; li estas doktoro pri matem- komprenas tion, ekzemple li ne Ùatas, kiam zorgas, sed fakte Nan havas pli da tempo por Ùi. atiko. Nan en Ãinio laboris kiel tradukistino (rusa- ¤ina) kaj redaktorino de granda junulara gazeto. Christina "uzas" nian telefonon, enÙaltas la tele- - Demando al Nan: ¤u estis malfacile adap- Se vi volus pli profunde konatißi kun Ulrich kaj vidilon aª tajpas per la komputilo. tißi loßi en Germanio? Nan, vizitu ilian retpaßon: . numero 206 (2005:2) familioj 3 renkontißis kaj post iom da tempo kon- "Pere de Esperanto, statis, ke iel ni kongruas kune. Mi neni- am vere konsideris aª aparte deziris kompreneble!" internacian rilaton, la sola deziro estis pri amata homo, kun kiu eblas dividi Fine de 1991 Trevor STEELE instruis ¤e la ßojon kaj suferon". Ankaª Julinka tiama Esperantotur en Bydgoszcz, eksplicite ne plu volis internacian rilaton, Pollando. Ãar li ne havis alian planon, li sed — "tio okazis". La paro loßas en akceptis proponon veturi buse al la slova- Belgio, sed sufi¤e ofte vizitas Rusion. ka urbo Poprad kaj pasigi kelkajn tagojn "Sendube ni spertis interkulturajn barojn tie en Esperanto-centro. Tie de¢oris Katja — foje eta¢oj, foje pli grandaj", — diras BODNAROVA. "£i faris sur mi, kaj cetere Ilja. Kiel venki ilin? VerÙajne, estante vi probable sur ¤iuj, tre bonan impreson per mem kaj per multe da dialogo. Klarigante, siaj diligento, organizkapablo kaj kion oni sentas pri io kaj aªskultante, kion bonkoreco", — diras Trevor. En la postaj jaroj Trevor kaj Katja foje korespondis, “Helpante” al la patro (Sonja, Iva kaj Hokan) KAJ H.L. KOMPLEZE DE S.P. sentas la alia persono. Foje veran solvon oni ne trovas, sed ja estas iu reciproka interkon- ne ofte, sed la leteroj estis ¤iam iom pli ol Vivo en Esperanto sento. Sed baroj aª malfacila¢oj ne estas nur saluton-kiel-vi-fartas. Trevor sendis Serbino Sonja PETROVI¤ kaj svedo Hokan (Håkan) tipaj nur por interkulturaj rilatoj — ili trov- al Katja siajn nove aperintajn verkojn, LUNDBERG konatißis en septembro 2000 dum TEJO- ißas ¤ie!" kiuj Ùajne faris siavice bonan impreson. seminario. Ili havis la okazon iom pli bone ekkoni unu Julinka: "Belgio havas tre bonajn adap- La paro revidis unu la alian dum la UK en la alian unue dum interkultura rolludo "Albatrosoj", tiß-kursojn por eksterlandanoj, kiuj enmi- Berlino en 1999 kaj ree en Zagrebo 2001. kie ili prezentis albatrosan paron. La kontakto daªris gras. Abundas ankaª lingvaj kursoj, rus- Postzagrebe ili konsciis pri la reciproka korin- per retpoÙto, postaj Esperanto-aranßoj kaj kunlaboro parolantoj, rusaj vendejoj k.s." klino. Trevor reiris al Aªstralio en tiu jaro, sed pri diversaj Esperanto-projektoj. Fine de 2002 ili "Kion mi ne Ùatas pri Rusio estas la kandidatis por la posteno de ßenerala direktoro ekloßis kune (en Beogrado, Serbio) kaj en decembro de UEA kun du celoj: labori en Roterdamo kaj 2004 naskißis ilia filineto. Ãi-junie la paro geedzißas povi kunvivi kun Katja tie. Trevor: "Ni volis tre kaj poste translokißas al Svedio. Sonja kaj Hokan baldaª poste geedzißi, sed la nederlandaj spertis distancajn rilatojn jam antaªe kaj ege volis instancoj ¤ikanis por malebligi tion. Tiutempe "eviti trairi la samon denove, sed ne tre bone sukces- Slovakio ne estis EU-lando, kaj eksteruloj ne is", — Ùercas la paro. estis bonvenaj, parte, mi supozas, pro la dek- "Ni tre miris pri tio, kiom simile ni pensas, sentas kaj strenißo de la nederlanda politiko. Do ni e¤ kutimas pri kelkaj aferoj, malgraª la malsamaj fonoj, geedzißis en Slovakio kaj poste migris al de kiuj ni venas", — konfesas Sonja kaj Hokan. Sed KOMPLEZE DE I.D.C. KAJ J.L. Aªstralio. Pasis dek jaroj inter nia unua poste, kompreneble, ni rimarkis ankaª diferencoj: konatißo kaj la komenco de nia komuna vivo". ekzemple, kiam Hokan unuafoje ¤eestis renkontißon kaj En mallonga periodo Trevor kaj Katja sper- Julinka kaj Ilja geedzißis en ZAMENHOF- tis la "ßojojn" de burokrataro de kvar regist- babiladon (en la serba) de Sonja kaj du Ùiaj amikinoj, li tago, la 15-an de decembro kredis ke ili kverelas, pro tre laªta parolmaniero. Kaj aroj: la nederlanda, la slovakia, la aªstralia kaj Sonja bezonis tempon por alkutimißi al la "rekteco" de malplaniteco de la vivo tie, — diras Ilja, kaj la hindia (la paro pasigis kvar monatojn en Hokan. "VerÙajne, gravas malferme akcepti la malsam- jen aldonas, ke la planiteco de la vivo estas Hindio survoje al Aªstralio, instruante ecojn kaj peni ¤iam memori kaj konscii pri la fono de la tio, kion li ne Ùatas pri Belgio. — Inversajn Esperanton). "Ne estas sekreto, ke tiaj aferoj alia", — konsilas la juna paro. kulturÙokojn mi regule havis, kaj sendube estas ßenaj kaj multekostaj, e¤ se ni persone En la komenco Hokan sopiris al svedaj manßa¢oj kaj havos. VerÙajne mi neniam plu perfekte bone havis relative glatan iron", — konfesas Trevor: naturo, sed iom post iom li alkutimißis al la serbaj kaj sentos min en ambaª landoj…" "Mi devis venigi el Aªstralio dokumenton, kiu nun e¤ bedaªras perdi ilin: "Tamen, mi vere ne havis La paro ankoraª ne pensas konkrete pri deklaru, ke mi ne estas jam edzo, Katja devis tempon nek fortojn por provi eniri la socion ¤i tie — mi infanoj, sed, verÙajne, ankaª Esperanto ricevi similan dokumenton el Slovakio. Tiuj ¤efe ‘vivis en Esperantujo’ per la reto k.s. — kaj tial estos unu el la lingvoj, en kiu Ilja kaj estis nur du el la stako da paperoj, kiujn ni restis iom izolita. Mi perfekte konas ¤irkaª 15 vortojn Julinka edukos siajn gefilojn. Ilja: "Ni devis transdoni al la "fremdula polico". en la serba kaj uzas ilin ¤iusemajne. Tio estas pli ol mi volas, ke niaj infanoj transprenu ambaª Laª la propra regulo, tiu oficejo devis doni atendis, — Ùercetas Hokan. — Nun mi sopiras al babi- niajn kulturajn fonojn. En la nuna tut- al ni decidon post ne pli ol tri monatoj. Nu, lado kun proksimaj amikoj el Svedio". Rilate "inversan mondißo, plurlingveco estos ege utila por dek monatojn poste ni ricevis nean decidon kulturÙokon" Hokan duonÙerce, duonserioze aldonas: niaj infanoj, kiam ili memstarißos kaj pro tio, ke niaj dokumentoj pri needz(in)a "Nur la prezoj en Svedio Ùokas min ¤iufoje". ser¤os sian lokon en la mondo. Esperanto? stato estas pli ol sesmonataj, do ne plu vali- Kun la infano Sonja parolas serbe kaj Hokan — Nu, ßi estas unu el la familiaj lingvoj, do daj. Kompreneble mi protestis, ke la prokras- Esperante; unu al la alia, la paro parolas plej ofte infanoj, verÙajne, iel "ricevos" ankaª ßin. ton kaªzis ne ni, sed la oficejo mem. Mia Esperanton kaj foje la svedan. "Iva parolas al ¤iuj en la Tamen tio funkcios en la tuta kunteksto, ni protesto senutilis: necesis refoje venigi la beba, kaj ¤iuj komprenas, — aldonas Sonja. — Ni ne nepre eduku ilin Esperante pro tio, ke ni samajn dokumentojn kaj transdoni al la frem- treege ßuas la vivon kun Ùi kaj lernas de Ùi multon, sed estas esperantistoj". Ankaª Julinka havas la dula polico. La monatoj pasis, do intertempe saman vidpunkton: "Plejofte infanoj lernas ankoraª alkutimißadas al la nova vivritmo. Havi bebon ni decidis ignori tiun instancon kaj geedzißi lingvojn de gepatroj kaj la lingvon de la estas (en pozitiva senco) pli ol ni povis imagi!" en Slovakio. Amuzis nin, ke jaron poste lando aª regiono, kie ili loßas. Tamen tio Kelkaj taskoj en la familio de Sonja kaj Hokan estas sekvis nin al Aªstralio letero de la fremdula ne ¤iam estas evidenta — mi mem, ekzem- fiksitaj — ekzemple, Hokan polvosu¤umas, Sonja pri- polico, kiu informis, ke ni ne rajtas geedzißi ple, neniam lernis la denaskan lingvon de zorgas vesta¢-lavadon, sed multon la familio faras kune en Nederlando pro tio, ke niaj dokumentoj mia patrino. Hejma lingvo estas Esperanto (ekzemple, butikumas) aª depende de cirkonstancoj estas … nu, vi divenu!" — do verÙajne nature Esperanto estos unu (kiam temas pri kuirado, manßillavado ktp.). "Ankaª La originlando de Katja — Slovakio — ne el la lingvoj". pri Iva ni faras pli-malpli la samon, krom ke nur mi multe rolas en tiu ¤i historio, sed Trevor havas Hejmajn taskojn Ilja kaj Julinka dividas povas mamnutri", — ridetas Sonja. tre pozitivan impreson pri la malgranda kaj "laª la tasko-alveno": "Laªeble ni klopodas ne aparte ri¤a lando, kies pejzaßo estas inter fari ¤ion kune, sed tio ne ¤iam eblas. La hej- la plej altiraj en Eªropo. "Mi neniam plu perfekte bone maj taskoj ja ne estas la centro de nia vivo". Trevor, laª lia konfeso, faras almenaª 5% sentos min en ambaª landoj…" "Ïenerala regulo, — aldonas Julinka, — de la hejmaj taskoj: "Katja e¤ for¤asas min el estas ke ¤iu faras tion, kion li aª Ùi Ùatas, la kuirejo, kio tre kripligas mian evoluon kiel Flandro Ilja DE COSTER, edzo de rusino Julinka almenaª iomete. Ãio alia estu farata kiam majstrokuiristo…" LITVINOVA, tute ne Ùatas fokusißon je la "interna- ni havas tempon, aª se jam urßas kaj neniu "Ãu mi antaªe pripensis internacian rilaton? cieco" de ilia rilato: "Simple ni estas du homoj, kiuj volas — tiam ni faras ¤ion duope". Certe, neniu el miaj amikinoj estis aªstraliani-

4 familioj numero 206 (2005:2) no! Ankaª tiurilate Esperanto Ankaª Katja ne spertis da poÙmono, ne tre komfort- forte rolis", — diras Trevor malfacila¢ojn pri adaptißo en aj loßkondi¤oj, multe da ridetante. Malsamaj kulturaj Aªstralio: "La ¤i-tiea vivo vojaßado, nepra adaptißo al fonoj tute ne kaªzas proble- bazißas sur eªropa kulturo diversaj kondi¤oj kaj postu- mojn. Trevor: "De tempo al kaj tio multe simpligas mian loj, neceso elturnißi en novaj tempo ni spertis problemojn, vivon. Mi ankoraª ne bone cirkonstancoj. Eble mi dume kiel en ¤iu geedza vivo, sed parolas la anglan, sed en ¤i farißis io, kion oni nomas KOMPLEZE DE T. KAJ K.S. KOMPLEZE DE T. ne pro tio, ke ni naskißis en tiu lando de enmigrintoj oni mondcivitano, kosmopolito, malsamaj kontinentoj. Nek akceptas tion tre amike kaj eble mi nur iom hardißis, Katja nek mi sentas nin helpeme. Dum la lastaj sed mi ne sentas apartajn reprezentantoj de unu specifa dudek jaroj mi ofte Ùanßis problemojn. Aªstralio estas kulturo; ni estas esperantling- mian labor- kaj restadlokon. por mi simple unu plia halt- vaj mondcivitanoj". Unu-du kofroj da hava¢o, iom ejo", — diras Katja. Katja kaj Trevor (dekstre) konvertas estron (daªrigo sur p. 9) de studenta hejmo al esperantismo dan mankon en norma Ewout, Nederlando: angla, kiam mi ne povas — Nu, ßenerale mi tre Domaße arakida pasto! uzi la oportunan "y'all". Ùatas la sonon de aliaj Sed aliaj usonanglaj lingvoj. Ekzemple, mi Kio estas via plej Ùatata frazon en la angla. Sed ¥enja, Ukrainio: dialektoj havas ankaª konas nur vorto aª frazo en via jes, havas Ùatatan neder- - Mi tre Ùatas la ger- siajn variantojn. En izolitaj unu frazon gepatra lingvo aª en la landan frazon: "Helaas manan vorton "doch" partoj de la apala¤a mon- en la lingvo, kiun vi konas? pindakaas!" (domaße [do§], kiu estas malfacile taro oni diras "yeuns" serba: Respondas dek divers- arakida pasto!). Tiu ¤i tradukebla en iun ajn el [jiens] (de ar§aika angla "Zasto si landaj esperantistoj. frazo signifas "domaße", la lingvoj, kiujn mi konas. "ye ones" [ji ªanz]; "ye" ironican? kaj mi Ùatas ßin simple Oni uzas ßin por "nei estas ar§aika angla formo Zedni smo Aleks, pro ßia amuzeco. Fakte, neon", plejparte en de "vi" plurale). En la oboje, je Francio: por simple diri "domaße" demandoj. Sonas komp- novjorka dialekto oni diras toplo" (kial vi estas iro- - Mi tre oni diras ankaª "helaas like, ¤u? Tamen, tiu vorto "yous" [jus] — t.e. oni nia? ni ambaª estas Ùatas la speculaas" ("speculaas" vere plifaciligas la vivon. simple aldonas "s" al kuti- trinkemaj, estas varme). vortojn estas speco de kekso). Ekzemple, iu diras al vi: ma "you". Kiel vi eble Mi tre Ùatas ßin ¤ar jam "bonjour" "Ãu vi ne amas min?" kaj komprenis, tio venas de en la tria leciono de tiu ler- [bon¢ur] Ben, Belgio: vi devas respondi per la multnombraj enmigrin- nolibro aperis la vorto (bonan - Mi trovis! Estas la unu vorto. Nu, imagu, ke toj, kiuj lernis, ke por plu- "ironia", kiu ial Ùajnis al tagon) — longa "bonjouu- vorto "muizekeuteltjes". vi amas tiun, kiu deman- raligi anglajn vortojn nece- mi tre tipa por Jugoslavio. uur" — kaj "oui oui" [ªi] Ïi signifas das vin. Kion vi diros — sas simple aldoni "s" fine Krome, mi ankaª ege (jes, jes). Kial? Ili Ùajnas (pardonu) jes aª ne? Se vi, ekzem- de la vorto, kaj do ßener- Ùatas francajn komputila- al mi simpatiaj, ßentilaj, "musaj ple, diros jes, rusling- aligis la regulon. jn terminojn. vano komprenos jeson bonvenigaj, komencaj, feka¢oj", kiel "jes, mi ne amas Francesco, Italio: enkondukaj. "Bonjour" sed fakte Martin, Slovakio: vin" kaj anglalingvano — - Se temas pri la beleco estas la unua vorto, kiun tio estas la - En la slovaka (mia tute male: kiel "jes, mi de la sono, ne estas vortoj oni diras al nekonato, kutima gepatra lingvo) mi Ùatas la amas vin"! La malo oka- aª frazoj, ekzemple, antaª ol doni nomo de frazon zos, se vi diros "ne"... "Nech sa kiujn mi al li informilojn pri manßa¢o — ¤okoladaj Pro tio oni devas diri la páci", kio preferas Esperanto kaj demandi hajleroj. Oni uzas ilin, plenan frazon, aª enkon- laªvorte (sed mi ¤u li konas tiun lingvon. ekzemple, por meti sur duki "doch" (ridetas). signifas mal- blankan panon. (Fakte, Lena, Ukrainio (gepatra "(ßi) pla¤u preferas lingvo la rusa): tiu vorto estas flandra — Joel, Usono: al vi", kaj tiujn ne tro - Mi Ùatas, kiam oni en la nederlanda tiu - Tiuj el vi, kiuj iam stud- estas frazo prononce- manßa¢o nomißas "hagel- is la anglan, lernis, ke la diras en la rusa "da net" uzata kiam blajn). Se temas pri la slag" — ¤okolada hajlo.) moderna angla, same kiel enhavo de iu proverbo aª [da njet] (tamen, ne; oni donas ion al iu Mi Ùatas la sonon de tiu Esperanto, havas nur unu frazo, mi elektas la devizon fakte, ne). La amuza (Esperante mi dirus "bon- ¤i vorto, ¤ar ßi enhavas vorton por "vi" (singulare de la skoltoj: "Estote fakto pri tiu ¤i frazo estas volu", sed tio estas plur- tipe nederlandlingvajn kaj plurale) — t.e. "you" signifa; angle "here you parati" latine (Esperante: ke en laªvorta traduko ßi sonojn, kiuj ne troveblas [ju], ¤u ne? Mi devas are", hungare "tessék" kaj "estu preta" aª "¤iam signifas "jes ne", kaj se en aliaj lingvoj. Kaj tamen ¤agreni vin: tio japane "dózo"). Kial mi preta"). Mi Ùatas tiun fra- oni logike pensas, tio Ùaj- krome — ¤u ne estas veras nur pri norma angla. Ùatas ßin? Ãar ßi Ùajnas al zon, ¤ar ßi instigas min nas ege amuza — oni ja amuze diri, ke ni manßas Dialektoj mem elpensis mi tre ßentila, agrabla kaj agadi ¤iam por plibonißo unue jesas, kaj tuj poste feka¢ojn? taªgajn pluralajn formojn bondezira por diri al aliaj (almenaª mi provas). neas. Ja tiel estas plene por "vi". En mia denaska homoj. Ïi estas frazo, kiun Subitaj neantaªvideblaj eventoj povas okazi, kaj ni nekompreneble, kion oni Nicola, regiono — Sud-Orienta ofte uzas ankaª vendistoj, Usono — oni diras "y'all" devas klopodi ¤iam esti fakte celas: ¤u jes? ¤u Italio: kiam vi ion a¤etas. Se [jal, jaal, jaol k.a.], kiu pretaj por solvi la proble- ne? Ja tiuj vortoj kon- - Tre ofte paroli pri aliaj lingvoj, devenas de "you all" [ju pla¤as al mi la hungara mojn. Sed... ni devas esti traªas unu la alian. mi diras ol, ju al] — "vi ¤iuj" — por "szívesen" [sivesen]. Ïi pretaj ne nur por negativaj "non esiste Chuck, alparoli pli ol unu person- laªvorte signifas "enko- okazoj. Ni devas esti pretaj Usono: proprio!" on (fakte, tiun vorton uzas re"/"korece", kaj signife ankaª por kapti bonajn — Mi ne (tute ne ek- multaj nigruloj ¤ie en la ßi estas "nedankinde"; ßi Ùancojn! vere havas zistas!). Pro kiu kialo? Ïi lando). Ïi estas tiel forte estas kutima respondo al Ùatatan tute ne ekzistas, mi sim- enradikißinta en nia kul- "köszönöm" [kesenem] = Preparis Katja IGNATJEVA, vorton aª ple Ùatas ßin! turo, ke mi sentas gran- dankon. Rusio/Svedio

numero 206 (2005:2) interkulture 5 Esperanto — denaske! Ismael Mattos ANDRADE ÁVILA (UEA- la lingvon, kvankam la estonta partopreno en fakdelegito pri denaskismo), Brazilo la Movado vere dependos de la mensa bildo pri la Esperanta vivo de iliaj gepatroj. Ãiuj fazoj de la karakterformißo povos influi tiun Denaskismo ne estas nova¢o en la sintenon: foje denaskuloj provizore dum sia Esperanto-mondo, ¤ar jam en la komenco adoleska krizo rifuzas Esperanton, kaj poste, de la dudeka jarcento kelkaj gepatroj uzis dum sia plenkreskula vivo, readoptas ßin nian lingvon kun siaj infanoj ekde frua (foje sufi¤e forte por transdoni la semon al la aßo. Sed kial oni prenas tian seriozan propraj infanoj). decidon "oficialigi" Esperanton en la sino Ankoraª plia pravigo por denaske eduki de la propra familio? siajn infanojn Esperante estas la konscio pri la psikologiaj kaj intelektaj avantaßoj, kiujn Esperanto — lunde, franca — marde, plurlingveco donas al la disvolvißantaj cer- rusa — merkrede... boj de geknaboj. Tio jam estis science pruvi- ta rilate aliajn lingvokombinojn, sed La respondoj certe estas multaj, kaj ili Esperanto Ùajnas esti pli taªga kaj konforma varias de kazo al kazo. Unu memevidenta al la logika rezonado de du- ßis sep-jaraßaj motivo estas la formißo de internaciaj paroj. infanoj. Cetere, la propedeªtika* valoro de Nemalofte esperantistoj konatißas dum Esperanto estas ¤iam valida. Mi memoras Esperanto-aranßoj, kaj foje la rilatoj evoluas okazon, kiam mi klarigis al mia filino — al geedza vivo. Kaj pro tio, ke Esperanto pere de Esperanto — koncepton, kiu estis estas la komuna lingvo de la geedzoj, ßi por Ùi ne sufi¤e klara en la nacia (portugala) aªtomate farißas la familia lingvo. Ïi estas lingvo pro ties nereguleco. transdonata al la idoj tute nature, e¤ se para- lele estas uzataj ankaª la etnaj lingvoj de ¤iu "Anstataª batali kontraª plenkreskaj gepatro. Tiu situacio permesas plurajn "krokodiloj", mi preferis dedi¤i agrablajn variantojn de utiligado de la lingvoj familie: horojn por esperantigi petolajn bubojn" unu persono — unu lingvo (mallonge UPUL), unu situacio — unu lingvo (mal- Mia decido uzi Esperanton hejme estis longe USUL) aª kombina¢o de ili. principe motivita kiel donaco al la infanoj, Laª UPUL-strategio, la gepatroj "dividas" sed ßi havis vere neatenditajn rezultojn: mi la lingvojn. Ekzemple, se la patro estas italo, kreis al mi mem bonegan manieron uzi kaj la patrino — japanino, la infanoj povas aktive kaj parole nian lingvon kun ofteco kaj paroli itale kun la patro kaj japane kun la daªro neebla por brazila esperantisto, ¤u pro patrino, kaj uzi Esperanton kiam ¤iuj estas la malfacileco vojaßi al eksterlandaj eventoj, kune. Se, krome, la familio loßas en aliling- ¤u pro la malofta veno de alilandaj esperan- va regiono, ekzemple, en Francio, la ekster- tistoj al nia lando, kio klarigas la kutimon de aj influoj (lernejo, televido, radio) sufi¤os multaj lokaj esperantistoj uzi la nacian por lernigi la francan. La miriga rezulto lingvon en la Esperanto-kluboj. Anstataª estas kvarlingvaj infanoj jam de frua aßo. elspezi herkulan energion por batali kontraª La USUL-a sistemo estas iom malpli sim- plenkreskaj "krokodiloj", mi preferis dedi¤i pla, ¤ar ¤iu aparta lingvo devas esti uzata en agrablajn horojn por esperantigi petolajn specifa situacio (loka aª tempa). Tial, (vidu la foton) bubojn. ekzemple, la familio povas uzi nacian Grava aspekto en la sinteno de la infanoj lingvon matene kaj Esperanton posttag- rilate denaskan uzon de Esperanto kuÙas en meze, aª uzi Esperanton lunde, A-lingvon tio, ¤u la gepatroj uzas la lingvon unu kun la marde, B-lingvon merkrede ktp. Tre ofte alia. Se jes (kazo de internaciaj paroj), tre USUL-an tipon kreas edzaj aª edzinaj nature, ke ankaª la infanoj emos paroli parencoj: la lingvo(j) de la parencoj estas Esperanton. Se tamen patro kaj patrino uzataj kiam ili vizitas la familion aª inverse, interparolas nacilingve (¤ar unu el ili ne alikaze oni uzas Esperanton. scipovas aª ne Ùatas Esperanton), la infanoj Alia ebla kialo por adopti Esperanton komprenos, ke ili rajtas alparoli ambaª hejme, e¤ se ne temas pri internaciaj paroj, gepatrojn nacilingve, kaj rezulte ili nur estas la deziro transdoni al siaj gefiloj tion, pasive regos Esperanton. La pasiveco daªros kion oni konsideras la plej bona — kaj por almenaª ßis kiam ili spertos tute internacian nemalmultaj esperantistoj la internacia ling- etoson, kiel renkontißo de Esperanto-famil- vo ja estas nemalhavebla trezoro. Kial do lasi ioj. La kontakto kun alilingvaj infanoj kaj la ßian lernadon al la hazardoj de la vivo, des neceso komunikißi pere de Esperanto estas pli ¤ar ordinare oni ne instruas Esperanton en stimulo sufi¤e forta por aktivigi la pasivajn la lernejoj? La denaska lernado do estas lingvo-konojn. Ankaª la uzo de la interreto KOMPLEZE DE JAMES PITON garantio de tio, ke la infanoj almenaª regos povas krei tiajn interkulturajn kontaktojn, Jean, denaskulo de familio OKABE PITON 6 familioj numero 206 (2005:2) kondi¤e ke la infano jam kapablas uzi kom- "su¤-botelon" aª "vinda¢on", kiam ili putilon. renkontas tiujn bebajn objektojn. Tial gepa- Ebla kritiko kontraª denaskismo fontas el troj devos esplori vortarojn pli ofte ol la timo, ke ßi minacus la neªtralecon de kutime, kaj jam ekzistas bonaj vortaroj por Esperanto, kiu principe estas nenies gepatra tiu celo. Estas ankaª grave zorgi ke ne lingvo. Tiu hezito ne estas pravigebla ¤ar, manku Esperantaj infan-libroj kaj infan- kiel ni vidis, Esperanto povas esti denaske muziko. Estas kortuÙa traviva¢o, kiam lega- uzata, sed tre malofte ßi estas la sola lingvo do de fabelo en Esperanto sufi¤as por ridigi de infano, kaj sekve ßi povas esti rigardata aª ploretigi la etulojn... Feli¤e, ne mankas nur kiel aldona lingvo e¤ inter denaskuloj. bonaj tradukitaj kaj originalaj infan-libroj en Cetere, la nombro de denaskuloj ¤iam estis nia Movado.

multe pli malgranda ol tiu de nedenaskaj Kun la popularigo de denaskismo eblos Pedro kaj Helena, denasku- KOMPLEZE DE LA AUTORO uzantoj, kaj tio sufi¤as por ke la normo de la organizi pli kaj pli da renkontißoj de loj de familio TRUZZI ÁVILA lingvouzo estu ¤iam difinata internacie, infanoj denaske parolantaj Esperanton, kontraste al la etnaj lingvoj. kiel la Renkontißo de Esperanto-Familioj aª la Familia MontKabana Renkontißo, Por lerni pli pri la temo vi povas aboni la bul- "Dum la averaßaj esperantistoj rapide kiuj okazas ¤iujare en Eªropo. La defio tenon Familia Esperanto, eldonata de Rondo Familia (UEA), aª membrißi en la diskut-listo komprenas, kio estas "nepagipova nun estas organizi sam-nivelajn aranßojn , pere de kiu gepatroj de lando" kaj "internacia respondkupono", en aliaj kontinentoj. En Brazilo, pro la denaskuloj interÙanßas spertojn kaj konsilojn. tre verÙajne ili ne kapablas nomi "su¤- ekzisto de almenaª dudeko da denaskuloj, botelon" aª "vinda¢on" oni jam planas provi ion similan dum la nacia kongreso de 2006. Kompreneble, Pro ¤iuj tiuj avantaßoj Ùajnas ke denask- estos bonvenaj alilandaj Esperanto-famil- Dulingve — pli simple. Ernö CSISZÁR. UEA. ismo rapide prosperos inter esperantistoj. ioj! Sendube tiuj ekzemploj de interkultura Roterdamo. 1995. 86 paßoj. 4,8 EUR. Familia lingvo: Esperanto. Gilbert R. LEDON. Tio estas bonvena, ¤ar tiu fenomeno devigas komunikado fare de tre junaj homoj estos 1996. 19 pagoj. 1,5 EUR. la utiligadon de ofte neglektataj vortoj por multe pli efika reklamilo ol deko da ordi- Hejma vortaro. Vortareto de hejma¢oj en hejmaj kaj ¤iutagaj a¢oj: dum la averaßaj naraj Esperanto-kongresoj. Esperanto. UEA. Rotterdam. 2000 (repr.). 62 esperantistoj rapide komprenas, kio estas paßoj. 7,5 EUR. "nepagipova lando" kaj "internacia respond- * propedeªtika — helpa en lernado (¤i tie) de Bv. mendi ¤e la libroservo de UEA — kupono", tre verÙajne ili ne kapablas nomi fremdaj lingvoj .

Ãu tri lingvoj funkcias kiel "du lingvoj"?

Renato CORSETTI, Italio rafinita hipotezo: "En la mondo ¤iu parolas malsaman lingvon", kaj li entuziasme Nu, nun la respondo Ùajnas banala: jes! komencis lerni la novan lingvon. Lia metodo Sed antaª ol komenci la edukadon de niaj estis tute Cseh-metoda: li rondiris la domon

infanoj per tri lingvoj ni ne estis tute cer- kaj la ßardenon kaj fingromontris al la KOMPLEZE DE R.C. taj. Mi jam sciis sufi¤e pri dulingveco, sed ¤irkaªaj objektoj, postulante ke la knabino apenaª ion pri trilingveco. Mi, do, komen- donu la nomon en la itala. cis ser¤i artikolojn pri kazoj de denaske Entute li ne havis problemojn, kaj en tiu trilingvaj infanoj, kaj trovis kelkajn, kiuj periodo, de unu ßis tri jaroj, li lernis kon- tamen priskribis iom apartajn situaciojn stante la tri lingvojn. Oni e¤ kaÙe observis en Hindio aª en Amazonio. Tamen, ¤iuj lin en la lito antaª ol endormißi, dum li Anna kaj Renato kun eta Gabrielo indikis, ke trilingveco estas normala situa- reviziis siajn lingvojn dirante al si mem: Volkswagen kiel nia, ordinara, ne de la poli- cio de la vivo en multaj partoj de la "panjo: car, pa¤jo: aªtomobilo, Maria-Elena co. Per tiuj du frazoj Gabrielo volis diri: “Jen mondo, kaj ni kuraße ekiris. (la knabino): macchina; panjo: bicycle; aªtomobilo (macchina en la itala) kiel tiu de Komence mankis veraj problemoj, ¤ar pa¤jo: biciklo; Maria-Elena: bicicletta ktp. pa¤jo [daddy en la angla] kun lampo” kaj ambaª el la gepatroj parolis po unu lingvon Kompreneble, li miksis la tri lingvojn en “Jen aªtomobilo kiel tiu de pa¤jo sen al Gabrielo, nia unua filo (Esperanton — la siaj unuaj frazoj, ¤ar en tiu periodo li ne lampo” (lampo ne, uzante la anglan “no”). patro, la anglan — la patrino), kaj li Ùajnis ¤iam konis ¤iujn vortojn en ¤iuj lingvoj, kaj En tiu periodo ni ricevis amason da kon- reagi normale. Ni sekvis la tiel nomatan sekve li utiligis tion, kion li konis. Restas siloj, ankaª de pediatroj, ke ni ¤esu konfuzi metodon unu persono — unu lingvo, kaj memorindaj en la familia historio liaj du sin- la bebon per tiom da lingvoj, ke tio havos Anna, mia edzino, nun bedaªras ke ni ne sekvaj frazoj: "Macchina daddy lampo" kaj katastrofajn sekvojn al lia evoluo ktp. sekvis la metodon unu situacio — unu ling- "Macchina daddy lampo no". La prononco BonÙance, ni ne atentis tiujn konsilojn. Post vo, kio, laª Ùi, estus fortiginta Esperanton. efektive estis iom bebeca, sed kun bonaj tri jaroj li pli kaj pli formis normalajn frazojn Sed oni ne povas refari la aferon. La elparolaj trajtoj de la tri lingvoj, sonis pli mankanta lingvo tiam estis la lingvo de la malpli jene: "mak:ja dadi lampo noª", do en la tri lingvoj. Kun la dua bebo ni sekvis la medio, la itala en nia kazo, kvankam ne kun duobla itala "k" kaj kun malforta saman metodon, kaj ¤io estis jam pli simpla. tute, ¤ar mia patrino, kiu vizitis nin, sed ne diftongigo de la angla “o” en “no”. La Ambaª infanoj vizitis kaj italan, kaj anglan tre ofte, ja parolis en la itala al la bebo. cirkonstancoj estis la jenaj: irante al la lernejojn. Nun ili estas en siaj dudekaj jaroj La itala lingvo vere envenis, kiam ni Universala Kongreso en Aªgsburgo, kiam ni kaj daªre ni sekvas la kutiman sistemon: ekhavis italan knabinon, kiu ludis kun atingis la germanan aªtovojon, ni estis Esperanto estas parolata al la patro, la angla Gabrielo en la itala. Post ioma signo de per- preterpasitaj de aªto de la germana polico, al la patrino, la itala al ¤eestantaj italoj. Unu plekso, ¤ar ¤i tiu knabino parolis en alia kiu tiam havis malnovajn Volkswagen de la el la du pli interesißas pri la Movado kaj par- maniero, Gabrielo reviziis sian komencan sama speco, kiel nia aªtomobilo, sed mal- toprenas junularajn aranßojn preskaª ¤iam, hipotezon: "En la mondo viroj parolas same de nia aªtomobilo ßi havis lumantan la alia malpli interesißas, sed same sekvas Esperanton kaj virinoj angle" al iom pli lampon supre. Poste aperis alia pasive movadajn aferojn per la gepatroj. numero 206 (2005:2) familioj 7 Kiam okazis la unua geedz- da jaroj farißos bopatro kaj ißo inter esperantistoj? Kaj bopatrino de Valdemar. kiam okazis la unua interna- Antonina akompanis la cia E-geedzißo? La respon- junulojn al Jalto kaj estis ilia Tri brilaj paroj don vi trovos en la ¤i-suba ¤i¤erono tra la krimea mont- mana universitato kaj baldaª familio en kvar lingvoj: kun Antonina en Esperanto, artikolo, kies aªtoro jam aro. Tri semajnojn Valdemar farißis sekretario de la Sveda kun la filo ruse, kun Nina germane kaj kun ties fratino dum multaj jaroj esploras la kun plezuro konversaciis kun Turista Asocio kaj samtempe france. Vidante, en kiu mizera stato estas la familio, vivojn de E-pioniroj, kaj d-ro Ilja OSTROVSKIJ kaj sekretario en la sekreta gaze- Valdemar proponis al Antonina kunpreni al Svedio iun ¤iam malkovras ion novan... baldaª ili ambaª jam flue tarservo de la Ministerio pri foje e¤ misteran! — Red. parolis. Tuj poste Valdemar el la infanoj, kaj Ùi petis preni Nina-n por jaro — Ùi ne Eksterlandaj Aferoj. povis fini la muzikan studadon en Moskvo. Valdemar entreprenis vojaßon tra Rusio Signe naskis du filojn — Jefim ZAJDMAN, Ukrainio ¤evalrajde — li estis, fakte, la kaj Nina forveturis, kaj en 1925 ili geedzißis. Stranga Emil kaj Lars; en Stokholmo koincido — en 1916 fratino de Nina verkis romanon (Jalto) unua E-vojaßanto (KONTAKTO nun loßas 58-jaraßa ¢urnalist- 195, 2003:3). Reveninte "La verda ringo", en kiu Nina estis ¤efheroino kun la ino Monika LANGLET, filino familinomo LANGLET! La jaro 1892 estis mejlo- Svedion, li fondis la duan E- de Lars. En 2003 Ùi gastis ¤e La paro multe vojaßis, kaj en 1932 ili porlonge Ùtona en la rusia Esperanto- gazeton en la mondo — la aªtoro de ¤i tiu artikolo en enloßißis en BudapeÙto. Valdemar LANGLET instruis movado: en Sankt- Lingvo Internacia; tiam li Jalto kaj partoprenis E- Peterburgo aperis la unua estis nur 23-jaraßa. Post tiu aranßon Aroma Jalto. Tre la svedan lingvon en BudapeÙta universitato, Nina oficiala E-societo ‘Espero’, renkontißo ¤iuj kvar simbole: la E-aranßon en Jalto instruis pian-, violon-, gitar-ludadon kaj la rusan en Odeso — la unua ßia (Nikolao, Antonina, Ilja kaj partoprenis nepino de la unua lingvon. La interesa, eventori¤a vivo de niaj herooj filio, kaj en Jalto* d-ro Ilja Valdemar) farißis fidelaj internacia E-paro, kies avo interrompißis, kiam en 1944 Valdemar eksciis pri la OSTROVSKIJ, eksciinte pri la amikoj por la tuta vivo: ekzercis paroli Esperanton en amasaj mortigoj de judoj en la naziaj koncentrejoj. Li societo ‘Espero’, komencis intense interkorespondis, la sama urbo antaª pli ol cent farißis estro de la Sveda Rußa Kruco en BudapeÙto lerni Esperanton kun sia 10- kune batalis kontraª provoj jaroj — en fora 1895! kaj kune kun Nina ekgvidis sav-agadon de la jaraßa filino Nadja. Kaj reformi Esperanton kaj e¤ persekutataj judoj kaj kristanoj, provizante tiujn per baldaª li farißis la plej helpis unu al la alia, kiel savdokumentoj de la Rußa Kruco (pli detale legu en Gejustuloj de la mondo sukcesa varbanto por la parencoj. revuo Esperanto, januaro 2004). Valdemar tiutempe Movado. Tiutempe en En 1896 Antonina estis jam 72-jaraßa (!), sed li daªrigis la danßeran Svedio aktivis studento La unua internacia ÃAJKOVSKAJA gravedißis kaj agadon e¤ el kaÙejo en 1945, kiam li estis mortkon- diris: se naskißos knabo, ni Esperanto-pparo damnita de la nazioj (pri ¤io ¤i Nina skribis en sia nomu lin Valdemar. Sed nask- En 1899 okazis la Kaoso en BudapeÙto — Red.). Li mortis en ißis filino, Nina. Kiam internacia E-geedzißo — inter 1960. En 1966 Israelo nomis lin kaj Nina-n "justuloj Valdemar edzißis, Nina estis Valdemar LANGLET kaj finna de la mondo" (tiun honoran titolon oni donas al ne- nur trijaraßa. £i ekvidis lin esperantistino Signe BLOM- judoj, kiuj kun risko al sia vivo savis judojn de la unuafoje en 1923 en Moskvo, BERG (1876-1921). Li tiam nazioj), kaj Nina lige al tio veturis al Israelo por plan- jam finis la studadon en la kiun Valdemar vizitis kiel ti tie du arbojn en la Parko de Justuloj. Estas interese, ¢urnalisto. Ekvidis… kaj tuj KOMPLEZE DE LA AUTORO universitato kaj estis ¢urnalis- ke sian solenan paroladon Ùi faris en la hebrea, kiun to. La mielmonato estis ekamis tiun ¤i junaspektan Ùi komencis studi antaª la forveturo. £i estis tiam 70- vojaßo al Samarkando imponan 51-jaraßan viron, pli jaraßa! Poste Ùi plu studis la lingvon kaj estis (Uzbekio, tiam en la Rusia aßan ol Ùi je 25 jaroj. Fakte, Ùi kunaªtoro de kelkaj lernolibroj pri la hebrea kaj Imperio) tra Rusio. Ãar la jam antaªlonge estis enam- hebre-svedaj vortaroj. vojaßon subtenis reßo Oskaro ißinta al li, ¤ar lia nomo kon- La tuta mondo scias pri la samtempa sav-agado en la Dua, Valdemar kun la edz- stante sonis en la domo, kaj BudapeÙto fare de la sveda diplomato Raoul ino kaj frato Aleks ricevis super Ùia lito ekde lulil-tempo WALLENBERG [raul valenberg], ¤ar li estis forkaptita de Valdemar LANGLET la rusa kontraªspiona organiza¢o SmerÙ kaj poste mor- tigita**. Sed la nomoj de niaj herooj longe restis en la Valdemar LANGLET [lanle], ombro de la fameco de WALLENBERG. Nur en 2002, kies nomo ofte aperis sur dank' al insista laboro de svedaj esperantistoj ili ambaª paßoj de la unua E-gazeto La estis nomitaj "Honoraj civitanoj de Israelo". Nina mor- Esperantisto. En 1891 li tis en 1988, kaj ßis nun en la ¤ambro en Uppsala, kie fondis en sia urbo, Uppsala, Ùi loßis, super Ùia lito pendas la foto de 1895…

la duan E-klubon en la KOMPLEZE DE LA AUTORO mondo. Rusiaj esperantistoj KOMPLEZE DE MONIKA LANGLET La tria paro tiam "kuirißis en la propra Restas rakonti nur pri Nikolao BOROVKO (1863- suko", ne havante parolan 1913) kaj Antonina ÃAJKOVSKAJA (1872-1948). praktikon kun eksterlan- Nikolao naskißis en nobela ukraina familio, danoj. Kaj jen — d-ro Antonina havis polan patron kaj grekan patrinon. OSTROVSKIJ decidas gastigi la svedan junulon kaj invitas Valdemar studento Signe BLOMBERG lin al Jalto. Kiu povis scii pendis foto de la jaro 1895, en tiam, ke la renkontißo estas rekomendojn de la sveda kiu Valdemar sidas apud Ùia komenco de la fadeno, kiu Ministerio pri Eksterlandaj etendißos tra jarcento kaj Aferoj al rusiaj superaj instan- patrino. Kiam Ùi diris pri la kunligos niajn heroojn?.. coj, kaj kiam ili venis en foto al Valdemar, li tuj Valdemar decidis veturi Sankt-Peterburgon, oni dis- elpoÙigis la kopion, kiun li kun sia amiko, studento ponigis al ili apartan vagonon ¤iam kunportis. La patro de ETZEL, kiu lernis Esperanton (tien kaj reen) kun konduk- Nina, Nikolao BOROVKO, mor- survoje. Ili vizitis Odeson kaj toro. Reveninte Svedion, tis en 1913, kaj lia edzino

konatißis tie kun familio de Valdemar organizis luksan Antonina restis kun tri infanoj, EMANUELSSON KOMPLEZE DE AGNETA famaj E-pioniroj: Nikolao ekspozicion pri Samarkando. kaj la familio malsatis en tiu BOROVKO kaj Antonina En 1905-1906 Valdemar tempo, malfacila por Rusio. ÃAJKOVSKAJA, kiuj post dekoj daªrigis la studadon en ger- Valdemar konversaciis kun la Valdemar LANGLET, vojaßante tra Rusio 8 familioj numero 206 (2005:2) "Teatro esperantista", en kiu li pro- familio estis elurbigita pro liaj ponis propagandcele krei artikoloj en la urba ¢urnalo lige migrantan E-teatron, aperis en La kun la cara manifesto de Esperantisto en 1892. Li estas 1905***. Li ne estis revoluciema, konata precipe pro la letero de simple demokrata, sed tiutempe AMENHOF Z pri la deveno de ankaª tio estis punenda. Tamen KOMPLEZE DE LA AUTORO Esperanto, kiun tiu skribis en 1908 li farißis direktoro de la La unua publika biblioteko en Jalto KOMPLEZE DE LA AUTORO responde al BOROVKO. Sed mal- ¤efa biblioteko en Simferopolo (1902), fondita de N. BOROVKO multaj scias, ke BOROVKO estas kaj laboris tie ßis la morto. aªtoro de la unuaj originalaj novel- Antonina estis direktoro de alia oj en Esperanto. urba biblioteko kaj post lia morto Kaoso en BudapeÙto. Nina Antonina kaj Nikolao renkon- longe okupis tiun postenon. LANGLET. Trad. K. KNIIVILÄ. Red. tißis en odesa E-klubo kaj estis Antonina naskis ses infanojn, el Istvan ÉRTL. Bambu. Varna. 2001. 168 p. 9.30 EUR. inter la plej aktivaj klubanoj, kiuj kiuj du mortis infanaße. La Sidas: Valdemar kaj Antonina, staras: fondis la filion de ‘Espero’. En familio vivis tre amike, malgraª * Odeso kaj Jalto (Krimeo), nun (maldekstre) d-ro OSTROVSKIJ, lia filino 1892 en aperis ke la vivo ne estis facila por ili. ukrainiaj, tiam estis en la Rusia Nadja kaj studento ETZEL (1895) rakonto de Antonina "La terura Antonina mortis en soleco: Ùi ne Imperio — Red. Ambaª iliaj patrinoj mortis dum nokto" kun la subtitolo "dedi¤ita al povis renkontißi kun Nina kaj ** aª, pli ßuste, "malaperis sen- spure" — Red. akuÙo. mia altirinto, s-ro N. BOROVKO". aliaj gefiloj mortis… *** la manifesto estis kreita dum la En 1887 ZAMENHOF ricevis el En 1894, post longaj disputoj pri De Monika LANGLET, kiu amikis pinto de la Tutrusia Politika Striko Krimeo leteron en Esperanto, kiu reformoj en Esperanto, ili propra- kun Nina (kaj, cetere, afable oktobre 1905 — Red. tre kortuÙis lin. La 15-jaraßa mone organizis pri tio perleteran disponigis la foton — Red.), mi knabino skribis, ke Ùi ne bezonas balotadon, kaj ZAMENHOF sendis al multe eksciis pri la familio atendi ßis kiam milionoj ekdeziros ili dankleteron pro ilia agado. En BOROVKO kaj poste ser¤is la spuro- lerni la novan lingvon, kaj ke Ùi 1896-97 ili loßis kaj laboris en jn de la familio en arkivoj. Rezulte jam ellernis ßin kaj instruas al la Sankt-Peterburgo. Nikolao estis la mi sentas min kvazaª parencon de geamikoj. Tiu estis la unua esper- dua prezidanto de la societo ¤iuj tiuj homoj, kaj verÙajne mi antistino el Simferopolo (¤efurbo Espero, Antonina — tre aktiva ano neniam ¤esos ser¤i ¤ion, kio estas de Krimeo) — Antonina de la societo. £i sukcesis tiam ligita kun ili. La amikoj Ùercas, ke ÃAJKOVSKAJA. interesigi pri Esperanto faman "BOROVKO reenkarnißis en min", Nikolao BOROVKO eklernis rusan verkiston KOROLENKO kaj kaj tio estas por mi flata¢o. Kion Esperanton en 1889, kiam li milit- instigi faman komponiston, direk- aldoni? Foje mi vizitis bibliotekon servis en ekzilo en Siberio. Post toron de moskva konservatorio, en Simferopolo, kies direktoro estis reveno el Siberio li klerigis sin en esperantiston TANEEV verki la Antonina. Tiu konstrua¢o tamen ne bibliotekoj kaj farißis enciklopedie unuajn melodiojn por E-versoj. plu estas biblioteko — oni faris el klera homo: psikologo, filozofo, En 1902 ili ekloßis en Jalto, kie ßi apartamentaron. Kaj imagu mian ar§eologo, literaturisto, talenta Nikolao fondis la unuan publikan miron, kiam mi komprenis, ke mi..

inßeniero... Lia unua artikolo bibliotekon, sed en 1906 la tuta naskißis ßuste en tiu ¤i ejo! KOMPLEZE DE LA AUTORO Nina LANGLET

(fino. Komenco sur p. 4)

Tion diris Istvan ÉRTL en intervjuo "Unue Ùin/lin redaktu, poste geedzißu!" por la jubilea numero de KONTAKTO bezonis bonan korektiston. Mi sciis, iti ankaª Ukrainion ("estas preskaª kelkaj aferoj ja impresis min — (197, 2003:5). Temis pri lia ke lastminute kandidatißis alia per- apude — nur du tagojn trajne", — Ùi ekzemple, la grandeco de ¤io — konatißo kun la estonta edzino dum sono, kiun mi ne konis, kaj petis ke diris). Li volonte konsentis. Ni tuj grandaj paka¢oj, grandaj Ùoseoj, li estis redaktoro de KONTAKTO. Tiam oni sendu al mi lian/Ùian sinprezen- rekonis unu la alian en la stacidomo grandaj vesta¢oj en la vendejoj (¤i- ni, la nunaj KONTAKTO-redaktoroj, ton. Oni sendis, kaj mi estis ege (malgraª ke ¥enja e¤ ne vidis fotojn lasta prezentas malfacila¢ojn: ekzem- respondis: "dankon pro la valora impresita de lia sperto — li ja havis de Joel antaªe), kaj la konatiß-braku- ple, a¤eti kompleton por altaj konsilo!" kaj jen ankaª ni povos doni "pliajn" kvin jarojn en Esperantio kaj mo daªris iom pli longe ol kutime maldikaj virinoj ¤i tie tre mal- la samajn konsilojn al niaj posteuloj! plurajn E-diplomojn. Laª lingva vid- dum la unua renkontißo. Kaj jen, facilas…). Kaj — jes, famaj usonaj "Nia konatißo okazis malsame ol punkto, li estis multe pli taªga kan- post malpli ol du jaroj, ni geedzißis. ridetoj. Oni ridetas ¤ie — en super- multaj aliaj — ni kandidatißis por la didato ol mi (efektive, li estis jam Joel loßis en Ukrainio ¤irkaª sep marktoj, en metroo kaj aªtobusoj, sama posteno, tiu de KONTAKTO- sukcesinta en la plej alta ILEI-ekza- monatojn: "Kun ¥enja mi neniam vere simple sur stratoj (kaj foje e¤ salutas redaktoro, — diras ¥enja. — Mia meno antaª ol mi e¤ eklernis la sentis iujn kulturajn diferencojn, kaj nekonatojn — tion oni faras en elektißo kiel redaktoro en 2001 (por lingvon!). Mi kompreneble tuj skribis apenaª iujn inter niaj landoj (krom la Ukrainio nur en vilaßoj). Kaj Ùajne labori ekde 2002) estis por mi, efek- al li kun la peto esti ¤ef-korektisto — neridetemo de vendistoj k.s.). La homoj ridetas ne ¤ar "tiel necesas", tive, granda surprizo: malgraª kelk- kvankam mi dubis, ke li akceptos… vivnivelo kaj kondi¤oj, kompreneble, sed ¤ar ili sincere volas rideti! Foje, jara ¢urnalista sperto, mi estis rela- Sed — li akceptis, je mia granda estas malsamaj, sed la internaj val- mi memoras, en aªtobuson eniris tive freÙbakita esperantistino, kun ßojo! Kaj ekde la komenco li faris oroj ne draste diferencas de miaj virino kaj demandis al ¤iuj, kio estas nur dujara E-sperto, kaj mi nepre multe pli ol necesas — li verkis kaj sud-usonaj. Tamen, unu granda difer- la rezulto de la basbal-mat¤o — kaj multe konsilis". enco — la eblo trinki bieron surstrate ¤iuj komencis rakonti pri la mat¤o, "Kiam mi eksciis, kiom 'freÙbaki- kaj a¤eti alkoholon diman¤e — aferoj ta' estas la nova redaktorino, mi en mia regiono neimageblaj". kun ¤iuj detaloj". iomete Ùokißis, ¤ar, kvankam mi ne ¥enja: "Joel Ùajne tre bone sentis Kompreneble, la usonaj enmigraj havis la sciojn pri grafik-programoj sin en la ukraina medio — eble, pro burokrata¢oj prezentis grandajn mal- kaj ¢urnalismo, kiel Ùi, mi tamen ne biero surstrate (Ùerco). Sed serioze, facila¢ojn. Sed finfine aferoj iris pli komprenis, kiel Ùi povos gardi la li tre imponis al ¤iuj miaj amikoj, glate, ol ni antaªe supozis. Interesa lingvonormojn kaj ßenerale orientißi parencoj kaj kunlaborantoj — ßis afero estas, ke dum la viza intervjuo en la Movado, kiun Ùi nebone konas, nun oni ¤iam transdonas salutojn al la unua demando de la usona viza — diras Joel. — Sed kiam ni ekko- li! Efektive, ankaª mi tute ne spertis konsulo (e¤ en la ukraina lingvo!) respondis, Ùia kapablo kaj ¤armo tuj kulturÙokon en Usono — la homoj ¤i estis, "en kiu lingvo vi parolas?" Nu, Ùanßis mian opinion, kaj tiel fondißis tie estas afablaj kaj la vetero bonas. pli bonan demandon por esperant- bonaj labor-rilato kaj amikeco". En Ukrainio multaj kredas, ke en isto oni e¤ ne povas elpensi, ¤u ne? Sed pasis multe da tempo, ßis ni Usono oni apenaª kuiras — nur Kiel evidentißis, la viza konsulo sciis, konatißis persone: tio okazis post du a¤etas ¤ion pretan aª duonpretan kio estas Esperanto, kaj nur miris, jaroj, somere 2003. Joel vizitis IJK- kaj nur varmigas. Mi kun ßojo ke oni "ankoraª parolas en ßi" kaj on en Svedio, kaj ¥enja invitis lin viz- malkovris, ke tio ne veras. Sed "e¤ faras revuojn". numero 206 (2005:2) familioj 9 FOTOJ: INTERRETO

praktiko povus Ùanßißi por helpi al la kristanaro reunuißi (Ut Unum Sint, #88-96). Simile, dum li La vivon indas vivi! plu asertis la ortodoksan dogmon pri amoro, li aªdacis klarigi tion al la moderna mondo per Jim HENRY, Usono nova filozofia vojo; uzante kaj la bazajn instruo- 1920, la 18-an de majo — Karol Józef WOJTYLA jn pri seksaj rilatoj el la Biblio, kaj la lastjar- Mi ne havas spacon detale skribi pri la longa naskißas en Wadowice, Pollando centan filozofion Personismo, li surprize provis 1942 — eniras seminarion, kaÙa pro la nazia renovigi niajn ideojn pri la signifo de vira kaj kaj historia vivo kaj papado (pli ol 26-jara, okupado la tria plej longa en la historio) de Johano 1946, la 1-an de novembro — pastrißas ina, kaj tiu de amoro. En la geedza rilato inter Paªlo la Dua — ¤i tie mi nur skizos kelkajn 1958, 28-an de septembro — estis konsekrita* viro kaj virino spegulißas la kosma rilato inter gravajn trajtojn de liaj vivo kaj mesaßo. kiel episkopo laª nomumo de Papo Pio la 12-a Dio kaj homo. Kaj la aparta eco de tia amo estas 1964 — Papo Paªlo la 6-a nomumas lin kiel unuopula, senrezerva sindono — tiel ßi spegulas Jam junaße li suferis multe — pro la frua ¤efepiskopon de Krakovo, Pollando morto de sia patrino (1929), frato (1932), kaj 1967 — Papo Paªlo la 6-a nomumas lin kiel la amon inter Dio kaj homo, kaj e¤ la internan patro (1941), kaj pro la invado de la nazioj en kardinalon vivon de Dio, la amon inter la tri Personoj. (EV 1939. Post la Dua Mondmilito, la komunistoj 1978, 16-an de oktobro — estis elektita kiel #23, 43; Amo kaj Respondeco; La Teologio de la papo, nominte sin Johano Paªlo la Dua korpo). Pro tio mirige kompreneblißas la Ùajne subpremis la Eklezion nur iom malpli, ol faris 2005, la 2-an de aprilo — mortas la nazioj. Tra ¤io ¤i kreskis lia scio kaj sento strangaj, arbitraj malpermesoj, pro kiuj iuj pri la sankteco de la homa vivo, de ¤iu homo. sed iris plu, dirante "E¤ murdinto ne perdas sian nomis Johanon Paªlon "konservativulo". Post la murdoprovo en 1981, li (ßis tiam anko- personan dignon, kaj Dio mem promesas garan- Mankas spaco por paroli pri liaj aliaj gravaj raª tre atleta) eksuferis ankaª korpe. Kvankam tii tion" (EV, #9, aludante al Gen. 4:15). Kaj "la instrua¢oj kaj faroj — lia vojaßado tra 104 lan- li denove aktivißis kaj e¤ pli multe vojaßadis, moderna socio havas rimedojn efike subpremi doj; lia faliga kontraªstaro al komunismo; liaj li neniam tute resanißis post tiu pafovundo. krimon per la maldanßerigo de krimuloj, sen ekumenaj streboj interkomprenigi katolikojn kaj Kaj dum siaj finaj jaroj li ankaª malsanißis fine rifuzi al ili la eblecon reformißi" (EV #27). "la disißintajn fratojn", kaj ankaª judojn, isla- diversrilate, ¤efe pro parkinsona malsano. Sen kontraªdiri la ortodoksan kredon, ke la manojn kaj alireligianojn; lia speciala rilato kun Dum lia vivo, kaj aparte dum lia papado, pli kaj Ùtato foje rajtas uzi mortigan punon, li tamen gejunuloj; liaj pardonpetoj kaj restituoj*** pro pli popularißis la ideo, ke por tre malsanaj homoj montris, ke maloftege indas uzi tiun rajton. Li la malbonaj faroj de kristanoj dum la jarcentoj... pli indas morti ol plu vivi: gepatroj abortigas siajn citas Jesuon: "Amu viajn malamikojn, kaj preßu por viaj persekutantoj" (Mat. 5:44). Dankon al Pastro Thomas HENNESSY, kiu donis al idojn pro ties grava malsano, kelkaj malsanuloj mi konsilojn pri la plej grave emfazindaj temoj. petas rajton laªleße mortigi sin, kaj en kelkaj lan- Por refortigi kulturon de vivo kontraª la doj kuracistoj "bonmortigas" malsanulojn e¤ sen kreskanta kulturo de morto, necesas ne nur kon- Legu pli ¤e IKUE . Ankaª naskutoj**, "bonmortigo" de malsanuloj aª sen- vikipedio havas artikolon pri lia vivo maniero, li atestis al la tuta mondo, ke la vivon . pafovundo kaj e¤ kun nekuracebla malsano. La "¤ion, kio insultas la homan dignon, kiel sub- vivon simple indas vivi, ne pro ia plezuro, kiun homaj loßkondi¤oj, arbitra enkarcerigo, ellandi- * konsekri — per religiaj ritoj havigi al iu sanktan go, sklaveco, prostituado, vendo de virinoj kaj karakteron oni povas ¤erpi el ßi. Ni scias la sanktecon kaj ** naskuto — eventuala naskoto gravecon de la homa vivo per tio, ke Dio mem infanoj; kaj ankaª maldecaj laborkondi¤oj, kie *** restitui — redoni al la antaªa posedinto ion, rigardas ßin tiel: li faris la homon aparte, ne oni traktas homojn kiel gajnilojn, sed ne kiel lib- kion oni nejuste prenis de li (N.PIV) samkiel la bestojn, sed "laª Sia bildo" (Gen. erajn, respondecajn personojn" (EV #3, citante 1:27). La homo estas "montra¢o de Dio en la Gaudium et Spes). Por tio, kaj por forigi la viv- Milosc` ` ` I Odpowiedzialnosc` ` — Amo kaj mondo, signo de lia ¤eesto, spuro de lia gloro" atencojn de malsato kaj kuracebla malsano, Respondeco — 1960. (Evangelium Vitae, #34). Kaj ne nur tio, sed kiam necesas ankaª ßustigi la "maljustan distribuon Gaudium et Spes — Ïojo kaj espero. Pastora ni estis distran¤intaj nin de Dio, li mem homißis de materiaj rimedoj inter popoloj kaj sociaj kla- konstitucio pri la Eklezio en la moderna mondo, 07.12.1965, pri kiu Wojtyla kunlaboris. kaj mortis por revivigi nin. Se Jesuo taksis ¤iun soj" (EV, #10; Centessimus Annus, trae). Humanae Vitae — Homa vivo. Encikliko de homan vivon tiel grava, kiel ni povas sengravigi la VerÙajne la plej miskomprenata parto de lia Paªlo la Sesa pri nasklimigo, kiun kunverkis vivon de iuj niaj kunhomoj? (EV, #25 & 33). instruo temas pri la signifo de amoro. Multaj, Wojtyla, 25.07.1968. La vivo, "aparte homa vivo, apartenas nur al nur aªdante pri lia rekondamno de samseksa Uomo e Donna Lo Creo — La Teologio de la Korpo. Predikaro (1979-1984). Dio: pro tio, kiu ajn atakas homan vivon, tiu seksumado, ekstergeedza amoro kaj malnaturaj Centesimus Annus — La centa jaro [post iusence atakas Dion mem" (EV, #9). Tiel, en sia koncip-malhelpiloj, simple nomas lin "konserv- Rerum Novarum]. Encikliko pri ekonomia vivo, encikliko de 1995, Johano Paªlo reasertis la ativulo". Laª mi, pli taªgas priskribi lin kiel 01.05.1991. ortodoksan progresemulon. Ni jam vidis ekzem- Evangelium Vitae — La evangelio de vivo. kristanan kredon kontraª ideologioj, kiuj farus Encikliko pri sankteco de homa vivo, el la homo nur aparte inteligentan beston. Li ne plon de tio en lia instruo pri la mortpuno. 25.03.1995. nur kuraßigis la vivsubtenan movadon (admo- Aliteme, dum li plu asertis la dogmon pri la Ut Unum Sint — Por ke ¤iuj estu unu. nante, ke ßi restu konsekvenca, t.e. senperforta), esenco de la papeco, li petis ideojn pri tio, kiel la Encikliko pri ekumenismo, 25.05.1995.

10 kredoj numero 206 (2005:2) Defioj por la nova sidanto sur la Sankta Seßo Joel AMIS, Usono kiel disciplino en la Mezepoko, sed ßi ja neniel solvus ¤ion… Tiuj ¤i krizegoj postulas aktivan apartenas al la dogmaro de la Eklezio. Se la rekomendon fare de la Eklezio. Se la nova papo La nova papo heredis ne nur la plej altan nova papo ne akceptos e¤ tiun ¤i mildan solvon, ne eliros el la mucida Ùranko de rigidaj postenon en la plej granda religia institucio en estos certe, ke la pastraro daªre Ùrumpos. mezepokaj dogmoj sur la stratojn plenajn de la mondo… li heredis ankaª plenan teleron da Pli radikala solvo estus doni al virinoj la raj- suferantoj kaj ne faros konkretajn paÙojn por solvendaj problemoj kaj alfrontendaj krizoj. ton pastrißi. Tamen por ke tio okazu necesus mildigi ilian suferadon (jes, Johano Paªlo la Dua Tuj post la morto de Johano Paªlo la Dua, oni radikalaj reinterpretoj de ekleziaj tradicioj — konsolis la suferantojn, sed ne faris tiun simple- konstante aªdis laªdojn pri liaj faroj kaj des pli post la deklaro de Johano Paªlo la Dua gan aferon, kiu savus milionojn — permesi kaj instruoj — plene merititaj laªdoj, aparte pri en 1994, ke la Eklezio tute ne havas aªtorita- rekomendi kondomuzadon — pro abstraktaj la instruo de Johano Paªlo la Dua pri la sank- ton ordini virinojn. ideologiaj kialoj), li riskos perdi milionojn da teco de ¤iu homa vivo. Ja en la impona ombro katolikoj — en la tria mondo pro malsat- kaj de la "Popola Papo" devos regi la nova ¤ef- Aidoso kaj loßantarkreskego aidosrilataj mortoj kaj en la "unua mondo" pro pontifiko. Sed en la emociplena funebrado La Eklezio en la "tria mondo" alfrontas perdego de liberalaj kaj moderaj katolikoj. por la amata Johano Paªlo la Dua oni indulge alispecajn kaj pli seriozajn problemojn. Unu Do, konsiderante la staton de katolikismo, preteratentis la enormajn problemojn, kiujn li problemo estas aidoso, kiu mortigas ¤iam pli oni povus supozi, ke la kardinaloj emus elekti aª netaªge solvis aª ignoris. Tamen, ilin devos kaj pli da homoj, aparte en evolulandoj. Kaj ja iun pli progreseman… sed la elekto de iel solvi lia(j) posteulo(j). Ãi tie mi ne parolos ne plu eblas kulpigi nur samseksan konduton Kardinalo RATZINGER montras, ke la plimulto pri la plej polemikaj temoj, kiel samsekseme- aª mal¤astecon — nun granda kaj kreskanta de ili ankoraª sidas en mucidaj vatikanaj co, abortigoj, eªtanazio, genetikaj Ùanßoj ktp. parto de la suferantoj estas etaj infanoj Ùrankoj. Oni povas nur esperi, ke Benedikto la Ãiuj kristanaj grupoj daªre luktas kontraª denaske infektitaj. 16-a (aª liaj baldaªaj posteuloj) povos praktike tiuj demandoj. Mi traktos nur la plej modera- Alia kriza problemo en evolulandoj estas solvi la krizojn… por ke la Eklezio ne dronu jn reformojn, kiujn jam akceptis preskaª ¤iuj troa loßantarkreskego, kiu ne nur minacas iom-post-iom en la propraj obstinaj tradicioj. Protestantaj eklezioj. el¤erpi natur-rimedojn kaj detrui la medion, * greko-katolikoj (uniatoj) — kristana grupo en sed kiu rezultigas ankaª nutromankegon kaj Ukrainio kaj Belorusio, kiu plenumas ortodoksan Pastromanko epidemiajn malsanojn. ritaron, sed akceptas katolikajn dogmojn kaj En Norda Ameriko kaj Okcidenta Eªropo la Ãi tiuj du problemoj rekte tuÙas la Rom- estas sub aªtoritato de la Papo — Red. bre¤o inter la nombro de katolikaj laikoj kaj Katolikan Eklezion, ¤ar nur en la tria mondo la Sur la fotoj. P. 10. Antaª la atenco la papo estis katolikaj pastroj konstante grandißas. La katoli- membraro kaj pastraro de la Eklezio aktive tre atleta (f. 1-2). La papo pardonas Mehmeton ka laikaro kreskas, sed ne sufi¤as pastroj por kreskas. La Eklezio, do, havas ne nur eblon, sed Ali AGCA, kiu provis mortigi lin la 13-an de majo 1981. "Preßu por mia frato (Agca), kiun mi sin- kontentige prizorgi ¤iujn paro§ojn (laª la gazet- e¤ devon strebi solvi ¤i tiujn problemojn. Sed cere pardonis", — li diris (f. 3). P.11. La Katolika aro, tri mil paro§oj en Usono estas sen pastroj). Johano Paªlo la Dua obstine gardis la tradician eklezio nuntempe kreskas ¤efe en la “triamondaj” Kial? Nu, la respondo estas evidenta: por farißi malpermeson pri kondomuzado. Ãi tiu tradicia landoj (f. 1). Milionoj da homoj, ¤efe en la Tria Mondo, mortas pro aidoso ¤iujare (f. 2). Tre mal- rom-katolika pastro oni devas esti viro, kiu kontraªo estas bazita sur absolutisma, dedukta multaj povas rifuzi tiel grandan ßojon de la vivo, krome pretas por ¤iam rezigni geedzan kaj moral-teologio, kiu asertas, ke ajna "nenatura" kiel geedzeco kaj infanoj, por farißi pastro (f. 3). familian vivon. Pro tiuj rigoraj reguloj, multaj kontraªkoncip-rimedo estas nepermesebla, ¤ar eventualaj kandidatoj estas fortimigataj. Sed ßi intence celas melhelpi koncipon, kaj, sekve, Manko de gvidantoj estas unu facila solvo al tiu krizo — solvo, kiu kontraªas la vivon mem. Nu jes, ¤io ¤i sonas tre solvus kaj la pastromankon, kaj la problemojn konsekvence en dogmaj deklaroj — sed senkul- En Eªropo la proporcio de pastroj al la paro§anoj estas 1 al 1200, en Afriko — 1 al pri seksuma miskonduto. Kaj kiu, cetere, neniel paj homoj mortadas ¤iutage! Kompreneble, la 4000. kontraªas fundamentajn katolikajn dogmojn. malpermeso de kondomoj validas tra la mondo 440 Pastroj en 1200 Tiu solvo estas permesi al edzißintaj viroj pas- — sed katolikoj en Eªropo kaj Norda Ameriko la mondo, trißi (aª e¤ pli radikale: permesi al ¤iuj pastroj ßenerale ignoras la oficialan instruon. Nur en 420 miloj 800 edzißi). En la frua historio de la Eklezio pastroj evoluantaj landoj, kun pli tradiciemaj kulturoj, 400 Katolikoj en la ja rajtis havi edzinon — kaj e¤ nun greko-kato- kie homoj ne kutimas uzi kondomojn (¤u por 400 mondo, milionoj likaj* pastroj kaj kelkaj anglikanaj pastroj kon- preventi neplanitajn gravedißojn, ¤u por preven- 380 1970 2004 1970 2004 vertißintaj al Rom-Katolikismo havas edzinojn. ti infektißon) la afero urßas — nun e¤ pasiva La regulo pri senedzineco estis enkondukita permeso de la Eklezio pri kondomuzado ne (laª la gazetaro) numero 206 (2005:2) kredoj 11 istoj ne plu revenas al Esperanto. Tiu perdo estas e¤ pli bedaªrinda, ¤ar ßuste en tiu kazo estas potencialo por aktivado dum proksimume Rondo Familia: dek jaroj aª pli (la aßo inter 15-30). Aktiveco en la adoleska aßo ankaª pligrandigas la Ùancon Familioj kaj generacioj en Esperantujo por revekißo post la eventuala mezaßa bre¤o. Kiel Ùtopi la fendon inter infana kaj junula aßoj? Unu maniero estas krei kadron por ßuste tiu aßgrupo — inter 13 kaj 18 — ¤e la familiaj aranßoj kaj lokaj grupoj. Alia rimedo estas krei taªgan kadron en la Universala Kongreso, tiel ke estu programo por adoleskantoj, organizata kaj planata de la adoleskantoj per rimedoj de la kongreso. Tria metodo estas agado kaj grupa partopreno en renkontißoj por adoleskantoj, iniciatita de plenkreskaj gvidantoj aª memstare de la adoleskantoj. Kvara vojo estas trakti la estißon de la bre¤o jam de la pli juna aßo. Se la pli junaj infanoj en E-familioj havos fortan kaj

KOMPLEZE DE LA AUTORO naturan kontakton kun aliaj samaßaj infanoj kaj Infanoj dum la fermo de la UK en Pekino 2004 spertos internaciajn renkontißojn, ili volonte Amri WANDEL, Israelo estas la pli aßa grupo. Tamen, inter gejunuloj restos en la internacia E-medio dum la (gvidanto de Rondo Familia de UEA) ekzistas intensa agado kaj relative multaj "danßera aßo", kaj tiel Ùrumpos la bre¤o. parolantoj. En la junulara medio oni ofte alpre- Unu el la plej gravaj celoj de Rondo Familia Esperanto estas lingvo, sed ne nur. Ïi estas nas novajn ideojn kaj Ùatokupojn. Esperanto kiel (RF) de UEA estas kovri tiujn du bre¤ojn: la ankaª socio, kulturo kaj parolantaro. internacia komunikilo — rimedo por internacie infan-junularan kaj la mezaßan. RF havas Ekzistas E-parolantaj familioj, en kiuj korespondi kaj vojaßi — ofte logas gejunulojn. adresaron kaj kontaktojn kun centoj da E-famil- kreskas infanoj, kiuj parolas Esperanton Eble la plej bela fenomeno estas Esperanto ioj kaj sendas al multaj el ili la bultenon Familia kiel sian gepatran lingvon: denaskaj E- dum la infanaßo. Infanoj eklernas Esperanton, Esperanto: al iuj kiel al abonantoj, al aliaj (¤efe parolantoj. Kiu estas la plej bona maniero ¤u denaske aª en juna aßo en la familia kadro. el “triamondaj” kaj nepagipovaj landoj) — sen- eduki infanojn denaske? Ãu nur unu el la Tiu lingva akiro povas resti pasiva, flanka al la page. Interalie, ßi informas pri familiaj renkon- gepatroj parolu al la infano en Esperanto, nacia lingvo uzata en la ¤irkaªa medio, aª farißi tißoj, pri spertoj de individuaj familioj kaj pri sed dum la tuta tempo? Aª prefere ambaª aktiva, aparte se la infano havas kontakton kun lingvaj aferoj rilataj al la E-lingva¢o uzata hejme. gepatroj parolu Esperanton al la infano, sed aliaj samaßaj infanoj, kiuj konas Esperanton. Alia rimedo por kovri la bre¤ojn estas kuraß- nur de tempo al tempo? Tiajn kaj aliajn Tia kontakto plej ofte okazas dum familiaj E- igi familiojn partopreni en la Universala aranßoj kiel REF (Renkontißo de E-Familioj), demandojn rilate al E-parolantaj familioj Kongreso kaj partoprenigi siajn infanojn en la PSI (Paska Semajno Internacia), IF (Internacia diskutas la bulteno Familia Esperanto eldo- Internacia Infana Kongreseto. Tio alportas Festivalo), NR (Novjara Renkontißo) kaj simil- nata de Rondo Familia de UEA. Kio estas duoblan utilon: por la infanoj, la IIK plifortigas aj, aª renkontißoj kun aparta porinfana pro- Rondo Familia? Ïi naskißis el kerno de la kontakton per Esperanto kun aliaj infanoj en gramo aª subaranßo, kiel la IIK (Internacia amikaj paroj kaj familioj, kiuj parolis proksima aßo kaj protektos ilin kontraª la Esperanton inter si kaj dividis la spertojn Infana Kongreseto, apud la UK), al kiuj la infan-adoleska bre¤o. Ankaª la gepatroj prof- per cirkulero, kiu poste transformißis al infano vojaßas kun la gepatroj. Tiuj renkontißoj itas: la eblo kunporti la infanojn al la kongreso Familia Esperanto. Ïi klopodas disvastigi la donas al la partoprenantoj socian sperton de sen devi daªre ilin varti kaj povi plene parto- informojn kaj la impresojn pri familiaj E- amika rondo, la tiel nomata "verda familio". La preni la programon povas allogi la gepatrojn al renkontißoj kaj ligi E-parolantajn familio- familiaj aranßoj provizas per taªga E-medio aktiva partopreno en la E-medio ßuste dum la jn. Per la retlisto ßi helpas ankaª la junajn infanojn, ¤u kun la gepatroj jaroj de la mezaßa bre¤o. Por faciligi la parto- evoluigi hejmajn vortojn kaj lingva¢on. (kiel, ekzemple, en REF) aª aparte kun gvidant- oj (kiel en la IIK, ¤i-jare okazonta en Vilno). prenon en la Infana Kongreseto RF strebas Mezaß-generacia bre¤o malgrandigi la kotizon, ¤u por individuaj kazoj, La E-parolantaro havas alian dividon de aßoj Infan-junulara bre¤o ¤u ßenerale. Tio aparte gravas dum jaroj, kiam ol la ordinara socio. En nia Movado mankas la Ankaª inter la infana kaj junulara aßgrupoj la UK okazas en relative multekostaj landoj, mezaßa generacio, pli-malpli inter la aßoj trovißas truo, aª aß-bre¤o, tamen ßi estas kiam la elspezo povas farißi tro alta por famil- tridek kaj sesdek jaroj. Dum tiu fazo en la vivo malpli konata ol la mezaßa bre¤o. Temas pri ioj el malpli ri¤aj landoj aª kun pluraj infanoj. oni konstruas familion kaj karieron, kaj multaj infanoj tro aßaj por la infanaj rondoj en Vi povas helpi al Rondo Familia plenumi personoj havas nek tempon nek energion por familiaj renkontißoj, kiuj ne plu volonte siajn celojn per simbola abono al la bulteno lerni novan lingvon aª aktivi en la Movado. Tiu vojaßas kun la gepatroj, sed ankoraª ne povas Familia Esperanto (10 eªroj, pagu al UEA) aª manko estas foje nomata "la mezaß-generacia memstare vojaßi al junularaj aranßoj. per kontribuoj al la fonda¢o idoj-p. bre¤o". Personoj, kiuj aktivis kaj okupißis pri Familiaj kaj porinfanaj aranßoj ofte Esperanto kiel gejunuloj, ofte ne trovas tempon ne plu taªgas por infanoj pli aßaj ol daªrigi la agadon. Ekzistas du esceptoj: tiuj, 13-15. Aliflanke, en internaciaj kiuj profesie okupißas pri Esperanto (kiel sta- junularaj renkontißoj partoprenas banoj de UEA kaj laborantoj ¤e Esperanto- pli aßaj gejunuloj, plej ofte ekde 18- oficejoj kaj eldonejoj), familioj, ¤e kiuj jaraßaj. Esperanto estas la komunikad-lingvo (plej ofte Pro la fendo inter la infana kaj la internaciaj paroj) aª familioj, en kiuj unu el la junula grupoj, pluraj gejunuloj, kiuj gepatroj parolas Esperanton al la infanoj. La konis kaj uzis Esperanton kiel infanoj, nombro de tiuj familioj kaj profesiaj esperan- sed ne daªrigis la agadon kaj perdis la tistoj tamen estas relative malgranda. intereson en la adoleska aßo, forlasas La Esperanto-parolantoj estas do dividitaj la Movadon. Foje la interesißo pri inter tri ¤efaj aßgrupoj: pliaßuloj (post la emerit- Esperanto revekißas en pli maljuna aßo, sed ofte tiuj potencialaj esperant- ißo), gejunuloj kaj infanoj. La plej granda el tiuj Gejunuloj dum la UK en Fortalezo, Brazilo 2002 KOMPLEZE DE LA AUTORO 12 familioj numero 206 (2005:2) Facila Rapidu fari bonon! pran familion kun malgrandaj infanoj kaj provizadas la maljunajn gepatrojn. laboris kiel sub-flegistino en malsanulejo. Jußistaro, certe, konsideros, ke la filino ne "Vivas Ùi tre malri¤e...", — aldonis la avo. estas kapabla pagi pro malri¤eco. Tial, la Do, ni skribis lian adreson kaj decidis viziti Ùtato devos mon-helpi ilin. lian familion: por ßustigi iujn aldonajn La gemaljunuloj komence kontraªis — ili informojn kaj eble iel helpi. ja ne volis "juß-procesi kontraª la propra Ambaª gemaljunuloj loßis ¤e la urboran- filino". Ni devis tre longe klarigi al ili kaj al KOMPLEZE DE LA AUTOROJ do en malgranda mizera dometo. Ili tre la filino, ke tio estos simpla formala¢o, kaj Elizabet LEMELEVA, Vladimir LEMELEV, Rusio ekßojis, kiam ni venis, kaj tuj volis trinkigi ke la filino certe ne pagos ion. Sed — ¤io nin per teo. Ni demandis, ¤u ili havas iujn finißis bone: ekde tiam jam la Ùtato komen- …nenio estas e¤ komparebla dokumentojn pri la pereintaj infanoj. La avo cis provizadi "niajn" gemaljunulojn. Baldaª kun unu ago de la homa bonkoreco. elprenis leterojn enpakitajn en malnovan ni revenis hejmen en Samarkandon, sed ni ja B. PASKALO gazeton — triangulojn, ricevitajn de la fron- daªre korespondis kun niaj gemaljunuloj kaj to. La filoj skribis, ke ili "batas" faÙistojn, de tempo al tempo sendis al ili negrandan Tio okazis dum nia juneco, antaª 45 jaroj, tre amas la gepatrojn, sopiras... Finfine li mon-helpon. kiam ni ambaª estis studantoj en la sesa montris la funebran informon pri la pereo Sed unu tagon ni ricevis la funebran leteron lernojaro de la Samarkanda medicina uni- de la pli juna filo (li mortis kiel heroo...). La el Katakurgano. La avino skribis, ke antaª versitato (Uzbekio, tiama Sovetunio). Tiam pli aßa filo "malaperis sen post-signo". unu tago mortis la avo, kaj dank' al nia ¢us- ni praktikis en malsanulejo de la malgranda Paradokse, sed pro mal-homamaj leßoj oni sendita monhelpo Ùi a¤etis dek ovojn, iomete uzbekia urbo Katakurgano. La tempo estis rifuzis pagi pension al la maljunaj gepatroj da butero, lakton, unu akvomelonon kaj preskaª postmilita, kaj la homoj plejparte de la filoj, kiuj pereis por la Patrujo. En unu aranßis malgrandan funebra¢on por la mortin- vivis malri¤e. kazo pro tio, ke pli juna filo pereis je la aßo to. En la fino Ùi skribis: "Bona homo estis mia Ni memoras, kvazaª tio okazis hieraª: en 18-jara — tiutempe liaj gepatroj, kom- edzo, li neniam ofendis min, kaj ankaª mi la malsanulejo, kie ni praktikis, kuÙis grave preneble, ne dependis de lia helpo. En la dua ¤iam zorgis pri li. Kaj al vi — grandan malsana homo — tre maljuna aveto, kiu kazo, ¤ar oni ne pagas pension al gepatroj, dankon. Donu Dio al vi sanon, feli¤on! Dank' havis ¤iujn simptomojn de kor-malsano. kies filoj malaperis sen post-signo… al vi mi daªre ricevas la Ùtatan monhelpon". Sed, dank' al intensa kuracado, lia stato iom Ni promesis al niaj gemaljunuloj ekscii plibonißis, kaj li petis la permeson foriri pli pri tiu afero, sed dume ni donacis al ili * kol§ozo — kampara kolektivo hejmen: "Mia maljunulino hejme estas sola, 100 rublojn (la tiama studenta stipendio advokato — homo, kiu defendas aliajn homojn tre sopiras; kaj krom tio mi ja laboras kiel estis 220 rubloj monate) kaj decidis viziti antaª la jußisto gardisto en kinejo". Ni estis tre mirigitaj: ilin ¤iumonate kaj helpi almenaª per mon- akvomelono — granda frukto, verda ekstere, "Aveto, vi estas jam pli ol sepdek-jaraßa, sed rußa interne rimedoj. Tamen estis necese trovi iun pli flegisto — iu, kiu prizorgas malsanulojn malsana, malforta — vi devas ne plu taªgan solvon de tiu problemo... Neatendite fronto — la antaªa parto de la militanta militis- labori!" Sed li malßoje respondis: "Nu, kion ni rememoris, ke antaª-nelonge ni resanigis taro funebro — malßoja sento pro ies morto fari — sen mia salajro ni ja ne povas vivi, de grava malsano unu knabon. Lia patro, kiu gardisto — iu, kiu certigas sendanßerecon ¤ar ni ne havas aliajn viv-rimedojn..." Kaj li laboris kiel advokato, dankis nin kaj heroo — faranto de kuraßaj, bonaj agoj medicino — scienco pri kuracado rakontis al ni sian malgajan historion. promesis, ke ni povos turni nin al li por ajna mizera — malri¤ega La tutan vivon li laboris en kol§ozo*, sed konsilo. Do, ni vizitis lin kaj rakontis pri la ofendi — fari ion malbonan al iu li devis translokißi kun la familio en urbon, malfeli¤o de niaj kompatindaj gemaljunuloj. pensio — mono, kiun ricevas homoj, kiam ili ne plu laboras kiam li ankoraª ne atingis la pensian aßon. "La afero, certe, estas malsimpla, sed ne perei — morti Baldaª komencißis la milito; du liaj filoj senespera", — li diris. Sed restis unu grava procesi — alvoki antaª la jußistaron alia(j)n homo(j)n pereis ¤e la fronto, kaj restis nur la malplej "sed": necesis ke ili prezentu plendon ¤e provizi — doni ion al iu aßa infano — filino, sed Ùi havis sian pro- jußistaro kontraª la propra filino, kiu ne sopiri — senti sin soleca pro ies manko Konkurse: Interkulturo Kultura mergißo* strangaj manßa¢oj, tamen mi Mi estis ege ßoja, ke ni povis ¤iam volis provi ion novan! Foje senprobleme reveni. Sed ¤u mi Kiam mi vojaßis tra Eªropo, per , mi renkon- Jason Steve SÁRKÖZI, Usono miaj amikoj invitis min naßi kun farus tion denove? Ver-Ùajne, ne! ili en rivero. La plejmulto de tißis kun japana esperantisto. Ni ludis muzikon en kelkaj Kion oni devas fari por plene ekster-landanoj neniam naßus mergißo — sub-akv-ißo lingvoj, kiujn ni pli-malpli scias. sperti alian kulturon? Mia- en ßi pro ßia malpureco, sed mi stranga — nenormala Ãio iris bone ßis kiam mi el- opinie, oni devas manßi stran- ja volis imponi al mia amikoj — donaco — tio, kion oni donas senpage buÙigis tradukon de la fama gajn manßa¢ojn kaj parto-preni do, mi konsentis! La rivero imponi — esti-igi bonajn sento- Bésame mucho en Esperanton. nenormalajn agadojn. Mia estas tre larßa, sed havas mal- jn Mi rimarkis, ke li tro atente amikino kaj mi ekloßis en ¤ina rapidan fluon. La preter-pasan- naßi — movi sin tra akvo per aªskultis mian simplan urbeto antaª kelkaj monatoj: ni toj kun miro rigardis, kiel tri brakoj kaj kruroj tradukon de la fama kanto, kaj iris tien por instrui la anglan kaj stranguloj naßas en la rivero. fluo — "iro" de la rivero demandis pri la kialo de tiu sperti azian kulturon. Kiam ni alvenis al la alia flanko, serpento — longa, maldika, kroma intereso. Li respondis: La ¤inoj estas ege bon-koraj ni malkovris, ke ßi estas tro alta ofte danßera besto "Mi aªskultis tiun kanton tiom kaj donac-emaj homoj, kiuj ¤iam kaj do ni ne povis sur-paÙi ßin, da fojoj... kaj ßis nun volas imponi al siaj ekster-lan- nek volis pro serpentoj. Do, ni Pri kio temas?! mi e¤ ne sciis, pri kio daj amikoj. Neniam antaªe mi ek-re-naßis kaj finfine revenis al temas!" manßis tiom da diversaj kaj foje la loko, de kie ni venis. Alejandro COSSAVELLA, Argentino Tre facila

numero 206 (2005:2) interkulture 13 interesaj (kiel "En l' haven de Pont-Aven", Temoj de la venontaj Simple, senartifike… verkita laª sola daªra ripetißanta rimo), Mi estas. Jac le PUIL. KD kun 14 titoloj (51 entute mi pritaksus la tekstojn ne tro bonaj numeroj de KONTAKTO: minutoj), tekstolibreto. Vinilkosmo aª profundaj; multe pli taªgos la priskribo, ke (Donneville, Francio). Mendu ¤e la libroser- ili estas simplaj, senartifikaj. - 2005:3. CIVILIZACIOJ. vo de UEA www.uea.org/katalogo La muziko, same kiel la tekstoj, jen apartenas al la aªtoro mem, jen temas pri - 2005:4. TERORISMO. Limdato: la 20-a de julio. Paªlo MO¢AJEV, Ukrainio "prunteprenitaj" kantoj. Tamen ¤iuj kantoj estas muzike simplaj, e¤ foje "plataj", kio - 2005:5. POLITIKO. Limdato: la 20- Franca kantisto kaj estas sufi¤e ofta afero, se a de aªgusto. aªtoro Jac le PUIL estas paroli pri la barda kanto. La - 2005:6. FESTOJ. Limdato: la 1-a de foje uzataj sinteziloj plej- kantisto jam vaste konata oktobro. en Esperantio — ja liaj parte impresas nenature kaj unuaj kant-albumoj ¤iuj "seriozaj" kantoj multe (surkasedaj) aßas jam pli similas unu la alian. Ãiuj viaj artikoloj, ideoj, konsiloj, ol 20 jarojn! Lia prezento- Inter la pozitivaj trajtoj rimarkoj estas pli ol bonvenegaj kaj tre maniero multe similas la menciindas tre laªdinda bezonataj! Kontaktu la redakcion ¤e la tradician "rusan bardan "teknika" laboro: la disko nova adreso: KONTAKTO, 16800 Phillips stilon". Baza akompano estas tre bone registrita, la estas la gitara (malgraª prononco de la kantisto Rd. Alpharetta, GA 30004 Usono; ret- ke ¤i-albume foje aperas estas tre klara, la teksto- adreso: . Se vi ankaª kelkaj kromaj libreto — oportuna kaj enha- sendis ion al la malnova adreso, ne muzikiloj), la kanto-tekstoj vo-ri¤a. Se provi pritaksi la timu, via letero ¤iukaze atingos la diskon ßenerale, do ßi estas pli gravaj, ol la redakcion, simple kun ioma malfruo. muziko. La tekstoj estas plej buntaj — jen sendube estos interesa por la Ùatantoj de tradukitaj, jen originalaj (i.a. e¤ de E-aj senartifika kaj iom malnova barda kanto klasikuloj, kiel ekz. la unua kanto "Mi estas" (apartan guston donas al la albumo ankaª kun la teksto de E. MI§ALSKI aª Ùerca kanto kelkaj Ùercaj — vere amuzaj! — kantoj). Sed Velura Sezono Anonce pri E-instruisto laª la versa¢o de T. PUMPR); jen entute mi kuraßus aserti, ke sur la fono de lirikaj, jen Ùercaj, jen soci-politikaj, jen iom la tuta muzika kulturo de E-mondo la disko 11-a internacia festivalo de E-kanto, dedi¤ita nostalgiaj. Malgraª ke kelkaj tekstoj ne estas aspektas modeste kaj apenaª rikoltos multe al la 60-jara datreveno de la Jalta Konferenco senaj je poezia forto aª estas e¤ forme tre da populareco, precipe inter la junularo. kaj fondo de la Unuißintaj Nacioj (Jalto, 10-18- an de septembro 2005). Jalto estas fama ripozurbo en la duoninsulo Saªco: Kuirejo Krimeo ¤e la Nigra Maro (Ukrainio). Ïi estis unu Kolbasa salato el la luliloj de la internacia pionira E-movado. En (por tri personoj) Po unu supkulero da acida kremo, 1945 en Jalto okazis fama konferenco — ke¤upo, kremo, 1/2 kulero da mustardo, renkontißo de la gvidantoj de Sovetunio, Usono Dorothea KAISER, Germanio sukero (laªguste). kaj Britio, dum kiu oni interalie decidis fondi la Preparo: Organiza¢on de Unuißintaj Nacioj. Pasintjare post multjara interrompo ¤i tie reaperis la fama Necesas: Distran¤u la kolbasojn kaj fromaßon en E-festivalo "Velura Sezono". Pro la sukcesa 250-300 g da diversaj kolbasaj striojn; la cepon, kukumojn kaj pomon — en organizo de la festivalo kaj aliaj agad-eroj, jalta tran¤a¢oj; 50 g da tran¤ita fromaßo; 1/2 de malgrandajn kubetojn. Miksu la tran¤a¢ojn, E-klubo Tero farißis laªreato de la urba konkur- cepeto; 75 g da kukumoj; 1/2 de mal- aldonu la saªcon kaj denove ¤ion miksu. so "Socia rekono" kiel la plej bona socia orga- niza¢o. granda pomo. Bonan apetiton! La festivalo okazas ¤iam en la tempo, kiun oni nomas en Jalto "velura sezono", kiam la maro varmas, la suno mildas kaj fruktoj abun- Kultura Esperanto-FFestivalo das. Ãar septembre en Jalto multas ripozantoj kaj turistoj el Rusio, Ukrainio kaj multaj aliaj lan- 16.-223.7.2005 en Helsinko, Finnlando doj, la ¤efa celo de la festivalo estas propagan- - Literaturo, Muziko, Teatro, - Kursoj pri poemoj, prozo, - Dolchamar elektre kaj do de Esperanto al la ekstera publiko, tial en la Komiksoj artikolverkado, kanto- akustike koncertoj partoprenas ankaª neesperantistoj. La koncertoj okazas en la centra urboplaco kaj - Kvin krimaj kvaropoj — kaj tradukado, dancado, - ¥omart, NataÙa kaj Karina kelkaj kromaj kadavroj en granda halo de la urba kulturcentro. vo¤ouzado, popmuziko - Alejandro Cossavella En la programo estas ekskursoj, turistaj - Seksoj kaj tekstoj - Probal DaÙgupto - Flavio Fonseca marÙoj, seminario pri muzika E-kulturo, nokta - Recenza arto kaj beletra - Jorge Camacho barda kafejo, nokta koncerto sur la kajo, nokta tradukado - Sten Johansson - Esperanto Desperado naßado k.a. - Korpolingvo kaj kulturaj - Anja Karkiainen - JoMo kaj Liberecanoj La festivalon organizas jalta E-klubo ‘Tero‘ diferencoj - Arnau Torras - Martin Wiese kune kun la subtenantoj: Societo de Subteno - Esperanta teatro, muziko, kaj Defendo de Ukraina Kulturo ‘Espero‘ kaj - Duplustro - Liisa Viinanen kaj Kieva Junulara Esperanto-klubo ‘KREspO‘. rokliriko - Fraªlino Barlaston Esperanta opero Rigardu la retejon . - Amoj kaj mamoj: erotika - Teatra Trupo Tuluza kaj - Timo Väänänen kaj kan- Organiza teamo: ; poezio . UA-98612, Ukrainio, Jalto-12, Familia Etoso teleo - Filmodublada konkurso kaj - Floreal Martorell p.k. 74, Esperanto. Tel. (+380-654) 231651, Esperanta karaokeo - David-Emil Wickström - £amandruma vespero Jefim ZAJDMAN. - Diskotekoj ¤iuvesperaj Facillingvaj rakontoj — en la reto! Se vi Ùatas legi facillingvajn rakontojn, aª Pliaj informoj: eble volas uzi ilin dum viaj lecionoj, vizitu la rete- www.esperanto.fi/ jon: . Tie vi tro- vos kolekton de facillingvaj rakontoj (plus la vor- kef2005, aª taron de facilaj vortoj) sur 30 paßoj, kun klarigoj hamalainen.riitta@ de malfacilaj vortoj. La aªtoro kaj la kompilanto kolumbus.fi de la libro estas Luiz PORTELLA, Brazilo.

14 recenze/anonce numero 206 (2005:2) "La demokratiaj leßoj en posttotalismaj landoj ne funkcias…" Multaj homoj abomenas diktatorecon, sed la vivo devigas ilin uzi la ordono- jn, postulemajn esprimojn ktp. Oni ne povas teni disciplinon nur per la klar- Altestimata sinjoro AMIS, igoj de diferenco inter bono kaj malbono (mi parolas, denove, pri lando kun Mi legis vian artikolon "Ãu ni ¤iuj deziras esti diktatoroj?" (KONTAKTO 203, totalisma sistemo). 2004:5) kun plezuro, ¤ar via vidpunkto bone kompletigas mian opinion. En Kiam mi mencias nian naturon, mi skribas ne pri niaj instinktoj kaj bestaj unu artikolo tute ne eblas pridiskuti la problemon ¤iuflanke, kaj opinioj de ecoj. La homo estas tute ne besto, sed ni ja havas biologiajn radikojn, kiuj samideanoj helpas prilumi objekton diversflanke. Vi ßuste rimarkis, ke mia similigas nin iomete al hundoj, katoj, e¤ venenaj serpentoj. La homa racio opinio koncernas totalisman sistemon. Pro tio mi proponis la tezon "gen- multe larßigis tiujn ecojn ßis teruraj limoj. Ekzemple, leono neniam murdos eracio post generacio eduki homojn por nobla celo gvidi la popolon" alu- milionojn da cervoj, sed Hitlero ja murdis milionojn da senkulpaj homoj! La dante longan vojon al demokratio, kiu ne aperas unumomente el nenio. demokratiaj leßoj en posttotalismaj landoj ne funkcias, ¤ar homamasoj ne Tezo, ke ne ¤iu homo deziras esti diktatoro estas memkomprenebla, ¤ar en alkutimißis al demokratiaj liberoj kaj do inercias. En Irako regas §aoso, socio neniam 100% de homoj estas egalaj. Mi unue substrekis, ke dikta- kvankam post forigo de Saddam HUSEJN oni proponas al homoj vojon al toreco estas piramido de la socio, kiun konstruas la diktatoro kaj kiu demokratiaj Ùanßoj. Homoj bezonas tempon por kompreni, ke nun ili trapenetras ¤iujn sociajn tavolojn. Tiun sistemon partoprenas la registaro, kapablas solvi la sociajn problemojn trankvile, sen milito. armeo, polico kaj oficistaro, iliaj familianoj, amikoj, adeptoj, enviantoj ktp. Vladimir £¤OTKIN, Rusio

FARIÏU KONSCIA SUBTENANTO DE TEJO! Kotiztabelo de UEA por 2005 farißu patrono de TEJO Lando/valuto MG MJ(-T) MA(-T) SA Kto SZ Pagante trioblon de vialanda MJ(-T)-kotizo vi Argentino/eªro 4 11 28 17 10 56 ne nur subtenas la esperantistan junularon; Aªstralio/dolaro 15 38 94 56 34 188 Aªstrio/eªro 9 22 55 35 21 110 de TEJO vi ankaª ricevas: Belgio/eªro 9 22 55 35 21 110 – revuon KONTAKTO Brazilo/eªro 4 11 28 17 10 56 Britio/pundo 6 15 37 23 14 74 – bultenon TEJO Tutmonde (oficiala organo de TEJO) Bulgario/eªro 4 11 28 17 10 56 – akcepton dum la ¤iujara Universala Kongreso Ãe§io/krono 200 490 1220 770 460 2440 Danio/krono 65 165 410 260 155 820 – aliajn laªokazajn servojn kaj publikiga¢ojn Finnlando/eªro 9 22 55 35 21 110 Francio/eªro 9 22 55 35 21 110 Germanio/eªro 9 22 55 35 21 110 Ãu vi ser¤as korespondamikon? Greklando/eªro 9 22 55 35 21 110 Sendu al Koresponda Servo Mondskala jenajn detalojn: nomo, Hispanio/eªro 9 22 55 35 21 110 adreso, sekso, aßo, profesio, geedza stato, kiom da korespon- Hungario/forinto 1500 3700 9200 5800 3500 18400 dantoj vi deziras, en kiuj landoj kaj pri kiuj temoj. Kunsendu 2 inter- Irlando/eªro 9 22 55 35 21 110 naciajn respondkuponojn, aª, se ili ne estas a¤eteblaj en via lando, Islando/eªro 9 22 55 33 20 110 Israelo/eªro 7 18 44 26 16 88 neuzitan poßtmarkon. KSM pludonos viajn informojn al alia(j) kore- Italio/eªro 9 22 55 35 21 110 spondemulo(j), kiu(j) konformas al viaj deziroj. Vi ricevos rektan Japanio/eno 1200 2900 7300 4400 2600 14600 respondon. KSM estas servo de UEA. Kanado/dolaro 14 34 86 52 31 172 Skribu: Koresponda Servo Mondskala, B.P. 6, FR-55000 Longeville- Malto/eªro 6 15 37 23 14 74 en-Barrois, Francio Nederlando/eªro 9 22 55 35 21 110 Norvegio/krono 75 185 460 275 165 920 Nov-Zelando/dolaro 17 44 109 65 39 218 Pollando/eªro 4 11 28 18 11 56 JUNA AMIKO – internacia e-revuo de ILEI por lernejanoj kaj Portugalio/eªro 9 22 55 35 21 110 Rusio/eªro 4 11 28 17 10 56 komencantoj Slovakio/krono 200 550 1400 900 550 2800 – aßas 30 jarojn kaj aperas 4-foje jare (marto, junio, septembro, Svedio/krono 80 200 500 320 190 1000 decembro) sur 28 plurkoloraj paßoj kun plenkoloraj kovriloj; Svislando/franko 14 34 85 51 31 170 – havas kunlaborantojn el ¤iuj kvin kontinentoj; Usono/dolaro 10 25 62 37 22 124 – rabato ßis 50%! TARIFO A/eªro 6 15 37 22 13 74 TARIFO B/eªro 4 11 28 17 10 56 Karakterizas ßin: ALIAJ LANDOJ: Luksemburgio laª Belgio; San-Marino laª Italio; Kipro laª modela stilo kaj facila lingva¢o (1500 vortradikoj sen glosoj), enhavo Malto; Li§tenÙtejno laª Svislando; Estonio, Latvio, Litovio kaj Slovenio tre varia: rakontoj, fabeloj, raportoj, informoj, interesa¢oj, enigmoj, laª Pollando. kvizoj, versa¢oj, ludoj, kantoj, humuro, lingvaj konsiloj, interkulturo, TARIFO A: Honkongo, Korea Respubliko, Singapuro, Sud-Afriko, Tajvano. kurioza¢oj, vo¤o de legantoj k.a. kun multaj ilustra¢oj. TARIFO B: Ãiuj ceteraj landoj ne jam menciitaj. Mallongigoj: JUNA AMIKO estas fonto de taªgaj legaßoj por komencantoj, fidinda MG – Membro kun Gvidlibro helpilo por E-kursgvidantoj. MJ – Membro kun Jarlibro Vizitu nian TTT-ejon: ! MJ-T – MJ malpli ol 30-jara (individua membro de TEJO; ricevas ankaª la revuon KONTAKTO kaj la bultenon TEJO tutmonde) MA – Membro-Abonanto (ricevas la Jarlibron kaj la revuon Esperanto) Kiel sendi kontribuojn al KONTAKTO? MA-T – MA malpli ol 30-jara (individua membro de TEJO; ricevas ankaª la D sendu prefere tekston originale verkitan en Esperanto aª revuon KONTAKTO kaj la bultenon TEJO tutmonde) foton/bildon memfaritan SA – Simpla abono de revuo Esperanto sen membreco D se vi sendas tradukon, bv. indiki la originajn fontojn, lingvon kaj Kto – Simpla abono de revuo KONTAKTO aªtoron. Ãe fabelo indiku, ¤u ßi estas popola (kaj de kiu popolo) SZ – Societo Zamenhof (subtena kotizo aldone al membrokotizo) aª verkita de vi PT – Patrono de TEJO: 3-oblo de MJ (ricevas KONTAKTO kaj TEJO Tutmonde) D KONTAKTO ne estas movada revuo, do ne sendu al ßi pri- DM – Dumviva Membro: 25-oblo de MA (ricevas dumvive la samon kiel MA) movadajn raportojn! DMJ – Dumiva Membro kun Jarlibro: 25-oble de MJ (ricevas dumvive la samon D indiku, ¤u via artikolo jam aperis, aª estas proponata al alia kiel MJ) revuo D fotoj devas esti bonkvalitaj, ne gravas ¤u nigrablankaj, ¤u Kiel individuaj membroj de TEJO (MJ-T aª MA-T) por 2005 estos registri- koloraj. Ne forgesu aldoni la nomon de la artisto aª de la fotinto! taj tiuj individuaj membroj de UEA, kiuj estos malpli ol 30-jaraj la 1-an de D dikajn kovertojn prefere sendu registritaj januaro 2005 (t. e. kiuj naskißis en 1975 aª poste). Ankaª Dumvivaj D rete bv. sendi vian artikolon kiel kutiman retmesaßon aª RTF Membroj samtempe membras en TEJO, dum ili estas malpli ol 30-jaraj. (bv. uzi x-kodigon por supersignaj literoj); bildojn – kiel JPEG (150- Eblas aboni ankaª al TEJO tutmonde sen membreco en TEJO. La abon- 300 dpi) prezo estas duono de la MJ-kotizo por la koncerna lando. D ilustra¢oj kaj adresoj en la Interreto, kiuj rilatas al via temo, Oni povas pagi pere de la perantoj de UEA, aª rekte al UEA per ßiro al estas tre bonvenaj! Koran antaªdankon! ßia banka aª poÙta konto, per ¤eko aª poÙtmandato, aª per kreditkarto.

numero 206 (2005:2) informe 15 Vojaßo al...

Paradizo STANISLAV VLASENKO STANISLAV

¥enja AMIS, Ukrainio/Usono naturo de Novij Svet estas vere unika, kaj la pado de GOLICIN estas la plej bona loko por ßui ßin. Rokecaj montoj, kiel fabelaj "Ãu vi povus Ùofori iomete malpli rapide", — mi petas al "nia" gigantoj, plene ¤irkaªas kaj defendas la vilaßon kontraª mal- Ùoforo. Ni veturas laª mallarßega serpenteca montara vojo en varmaj ventoj. Sud-oriente trankvilas varma maro, kiu Krimeo. Unuflanke estas grandega roko, aliflanke — abismo, entran¤ißis borden per tri golfoj: Verda, Blua kaj Blueta. Kiam kaj la Nigra Maro ¤ie sur la horizonto. mi vidis la "diverskolorajn" golfojn surbilde, mi pensis, ke la Tiun ¤i vojon oni Ùerce nomas "bopatrina lango". Kiam je la koloroj ne estas veraj, kaj nur post kiam mi vidis ilin "vive", mi rapideco de la sono "preterflugis" nin alia aªto, mi ne plu komprenis: ¤i-foje ne temas pri komputilaj trukoj! Grandega eltenis kaj fermis la okulojn: "Bone, mi maltrafos belegan groto, kvazaª el fabelo pri gnomoj kaj troloj, finas la padon. krimean pejzaßon, sed almenaª ne trafos min koratako ie en Tamen la plej granda surprizo atendis nin en la vojo reen, la sekva vojkrucißo". Estas vere malfacile imagi, kiel du aªtoj dum vizito al la mezepoka fortika¢o en Sudako, apud kiu povas ¤irkaªiri unu la alian en tia mallarßega vojo! Ãu ¤ie en okazis arkeologiaj esploroj. Estis granda fosa¢o, kaj ¤ie sur la la mondo oni plej freneze Ùoforas en la montoj, mi scivolas?.. tero kuÙis pecoj de argilaj potoj kaj ostoj. La arkeologo estis Post iom da tempo mi denove malfermas la okulojn, rigardas parolema kaj volonte klarigis, ke la elfosa¢oj, plej verÙajne, flanken kaj vidas kelkcentmetrojn da… aero! Mi pli insiste venas de la 14-a jarcento. Sudako Ùanßis la nomon kaj la ripetas: "Malrapidu!" La Ùoforo sincere miras pri mia nervoze- "posedantojn" multegajn fojojn: grekoj, turkoj, ßenovanoj, co: "Sed mi Ùoforas tute malrapide! Pluvis hodiaª, la vojo rusoj, tataroj… La historion de Sudako eblas sekvi per histo- estas malseka, pro tio ne eblas rapide Ùofori". Mi mense rio de unusola templo en la fortika¢o. Originale ßi estis kon- dankas Dion pro la pluvo kaj decidas denove fermi la okulojn struita en la Mezepoko kiel moskeo, poste detruita, kaj poste ßis la plena halto. Post kelka plia tempo da "purgatorio" ni ßi estis uzata kiel kristana (greka) preßejo. Ïenovanoj, kiuj estas en… Paradizo! La Ùoforo donas kelkajn vojklarigojn, konkeris la urbon poste, transformis ßin en katolikan preß- diras, ke "esti apude kaj ne viziti Paradizon estas simple ejon, sed, post vica konkero fare de turkoj, ßi denove farißis peko", deziras bonan vojaßon kaj forveturas. moskeo. Kaj e¤ post tio ßi multfoje Ùanßis la aspekton: estis La vorto "Paradizo" ne estas nur bela vorto. Tiun nomon tie ortodoksa milita preßejo, germana preßejo, armen-katolika donis al ßi grekoj, mirigitaj de ßia beleco (ili vivis ¤i tie de la oka preßejo… Post longaj kaj interesaj klarigoj la arkeologo per- jarcento). La oficiala nomo nun, kompreneble, estas alia — mesis al ni preni pecon de la potoj — kion ni volonte faris! Mi Novij Svet, t.e. Nova Lumo, sed la malnova vorto "Paradizo" tre Ùatas rigardi ¤i tiun pecon de argilo kaj imagi, kiel aspekt- trovißas jen tie, jen aliloke: sur la Ùildoj por plaßoj, kafejoj ktp. is tio, kio ßi estis originale, ankaª imagi tiujn, kiuj uzis ßin… Same kiel ¤iuj aliaj turismaj lokoj en Krimeo (Ukrainio), Novij Svet vivas "de somero al somero": somere ßia loßantaro Sur la fotoj: 1. Sunsubiro en Sudako. 2. Mezepoka (ßenova) kelkdekoble kreskas, kaj vintron ßi iel travivas. La maro alport- fortika¢o en Sudako. 3. Vida¢o de Sudako el la fortika¢o. as al ßi monon kaj bonfarton: somere pro multaj turistoj (tamen, ne tiel multaj kiel en aliaj lokoj de Krimeo). Sed ankaª La redakcio esprimas koran dankon al ¤iuj organizantoj de la kon- en la tempo "neturista" la maro alportas monon, kaj ¤i-foje, ferenco pri la administra reformo de Ukrainio, unuavice CURE tute laªvorte: fojfoje ßi al¢etas borden juvela¢ojn kaj — tute seri- (Center for Ukrainian Reform Education), dank' al kiu ni povis vojaßi oze — monon, perditan aª intence ¢etitan en la maron somere. al Krimeo. Je nia dispono estis nur kelkaj horoj, kiujn ni kun peno "eltran¤is" el la densega programo de konferenco pri admi- nistra reformo de Ukrainio — ßi okazis en "apud-paradiza" urbeto Sudako. Dum tiu tempo necesis trairi — aª, pli ßuste, trakuri la padon de GOLICIN kaj a¤eti por donacoj famegan lokan ¤ampanon. Efektive, la nomo Novij Svet aperis dank' al ¤ampano. Laª legendo, la caro post trinkado de la loka ¤ampano diris, ke li vidas ¤ion "en nova lumo", t.e. tute alie. La ¤ampan-fabriko estis fondita en malproks- ima 1878 de rusa nobelo — princo GOLICIN. Malsimile al la vinoj, la pado de GOLICIN ne estas vaste kon- ata. Laª legendo, li trairis ßin ¤iutage, kaj pro tio vivis longe kaj sane. Iuj diras, ke estas li, kiu efektive faris la padon. Aliaj asertas, ke ßi estis farita en la frua mezepoko, aª e¤ pli frue, kaj GOLICIN nur riparis ßin. Sed — kiel ajn estas, ¤iuj lokanoj konsentas, ke ßi estas kuraca. Mallarßa, neunueca, gvidanta jen krute supren, jen malsupren, fojfoje ßi videblas nur kiel mokturmenta linio ie sur la horizonto… Sed — kiel bela! La