Stadswandeling De Rijp 3
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
© 2013 Alle rechten voorbehouden samengesteld door Jan Geerling. gratis stadswandelingen (ook mp3) www.microtoerisme.nl InZicht De Rijp email: [email protected] Stadswandelingen Het dorp van Leeghwater Vooraf. Jan Boon wandeling Op uw wandeling door De Rijp ontdekt u het rijke Start: De Rijp, Jan Boonplein Lengte: 1,6 km. / 1 uur verleden van de plaats. Een schitterend Raadhuis, een oude dorpsstraat, de vroegere haven met oer- oude sluis, een bijzonder buurtje op eilanden, inte- ressante panden etc. Verder krijgt u informatie welke verwoestingen grote stadsbranden vroeger aanrichtten. De wandeling is genoemd naar Jan Boon, een schat- rijke Rijper reder die zijn vermogen na zijn dood schonk aan de gemeenschap van De Rijp. Volgens zijn laatste wil werd van dit vermogen de Maat- schappij der Nijverheid opgericht. De wandeling start op het Jan Boonplein, in het De Rijp kreeg in 1630 een eigen raadhuis. In 1650 In de 18e eeuw verminderde de welvaart geleide- centrum van De Rijp. Parkeer uw auto, stap uit werd een nieuwe haven gegraven voor 75 haring- lijk. De walvissen waren door de overbevissing zo en loop naar het Zuideinde. buizen. Reders uit De Rijp stortten zich op de goed als uitgeroeid. En de Hollands - Engelse walvisvaart. In 1680 telde de vloot 19 Groenland- zeeoorlogen zorgden veel economische schade 1. Geschiedenis van De Rijp. vaarders. Deze schepen waren te groot voor De omdat de haringvisserij belemmerd werd. De Rijp is een mooi voorbeeld van een oud Noord- Rijp en lagen bij Zaandam. Met kleinere schepen Hollands dijk- en polderdorp. Vanwege zijn fraaie werden de lading, traan en walvisproducten, naar De economische stilstand pakt wel gunstige uit voor de hedendaagse toerist die De Rijp bezoekt. architectuur en typerende stedenbouwkundige De Rijp overgevaren. Het oude dorpsgezicht is fraai geconserveerd opzet is het aangewezen tot Beschermd Dorpsge- gebleven. Een grappig detail is dat inmiddels De zicht. Door de vele houten huizen was het dorp erg Rijp en Graft weer één gemeente vormen: Graft gevoelig voor brand. Drie keer woedde er een - De Rijp. Het is een oud vissersdorp. In 1607 had het zich grote brand. In 1654, 1657 en 1672. Die van 1654 van het naburige dorp Graft losgemaakt. Dat was was de grootste. Tweederde van het dorp werd in Loop vanaf het Jan Boonplein, via de Zuidzijde, ook het moment dat, dankzij de haringvangst, het de as gelegd. Maar steeds herrees het dorp als een een klein stukje naar links. Tussen twee panden dorp een grote bloeiperiode meemaakte. Phoenix uit zijn as. loopt een steegje naar rechts. Dat is de Keizer- buurt. Loop dit steegje een stukje in, tot de bocht. pagina - 1 - Website InZicht, met veel meer mooie gratis stadswandelingen, ook mp3, kunt u vinden op: www.microtoerisme.nl 2. De Buurtjes. 3. Hondenwagen. zuidoost hoek gebouwd, omdat ruimte was ont- staan na sloop van de oude pastorie. De pastorie is gesitueerd naast de teruggesprongen Rooms- katholieke kerk van de Heilige Bonifatius, ge- bouwd in 1860-1863. Hier staat u in De Buurtjes. Dit is het oudste Op het bord is nog net de tekst “hondenwagens gedeelte van De Rijp. De Buurtjes bestaat uit stapvoets” te lezen. Als je nu, in de 21e eeuw, Het kerkgebouw is een éénbeukige neogotisch oost-west lopende straatjes op een stelsel van googelt op “hondenwagen” dan word je getrak- kerk met veelhoekig gesloten koor en ijzeren eilanden, met een overwegend iets kleinschaliger teerd op plaatjes van wagentjes waarin je jouw spanten, die de kap dragen. Zowel de pastorie als bebouwing dan in de rest van het dorp. Het honnieponnie huisdier kan vervoeren. Maar de de kerk zijn op de rijksmonumentenlijst ge- wemelt er van de bruggetjes, houten huizen en hondenwagens waar het verweerde bord naar plaatst. slootjes. verwijst waren andere koek. Dat waren, soms zwaarbeladen, wagens getrokken door een hond. De pastorie is van algemeen belang uit cultuur- De vele kleine huisjes doen nu pittoresk aan. Maar Dus wagens met de hond ervoor in plaats van voor en architectuur - historisch oogpunt, als gaaf vergis u niet. Rond 1850 werd de Buurtjes geteis- de hond. bewaard gebleven voorbeeld van een pastorie uit terd door verpaupering en er werd armoede gele- de tweede helft van de 19de eeuw in eclectische den. In die kleine huisjes woonden erg grote Loop even naar links en direct daarna rechtsaf trant en vanwege de historisch - functionele en gezinnen, met soms meer dan tien kinderen die het Langebrugspad vervolgen. Over de brug, ruimtelijke relatie met de aangrenzende Rooms- vaker wel dan niet honger leden. rechtdoor tot de Rechtestraat. Ga nu een klein Katholieke kerk. stukje naar links, tot de kerk met pastorie. Vervolg de Keizerbuurt door de bocht en ga dan Loop terug door de Rechtestraat in de richting direct linksaf, de Vlaander in. Op de volgende 4. Rechtestraat 162 - 164. Rooms- katholieke van het centrum van De Rijp, tot nr. 148, het kruising rechtsaf, het Langebrugspad. Op de vol- kerk met pastorie. Walhuis met museum Jan Boon. gende kruising, met de Kerkstraat – Rietbuurt, ziet u op de muur van nr. 28 een verweerd bord. De pastorie is in 1866 gebouwd op de fundering van een kerk uit 1804. In 1896 werd de fundering vernieuwd en waarschijnlijk de trapgevel op de Website InZicht is onderdeel van de Stichting Microtoerisme InZicht, die zich inzet voor meer historisch besef bij de Nederlanders - 2 - Website InZicht, met veel meer mooie gratis stadswandelingen, ook mp3, kunt u vinden op: www.microtoerisme.nl 5. Rechtestraat 148, ‘t Walhuis met Museum als de familie Boon. Jan Boon, geboren in 1758, Hij is ze daar dankbaar voor en dat blijkt uit zijn Jan Boon. trouwt met Trijntje Lakeman 'van Krommenie' en testament. Samen krijgen de gezusters Dollebo- ontpopt zich tot een groot reder, handelaar en ter, 53 en 55 jaar oud als Boon overlijdt, een fabrikant. Hij is de laatste reder van formaat in jaarlijkse gage van 300 gulden en mogen ze vrij De Rijp en blijft als laatste telg van het geslacht wonen in het Walhuis. Boon over. Het door de eeuwen heen opgebouw- de familiekapitaal komt in zijn geheel bij hem Met wat bijwerken zijn ze verzekerd van een terecht. Jan Boon en zijn vrouw hebben een vaste financieel onbezorgd leven. Daar genieten zij nog hulp in de huishouding, Geertrui Dolleboter. Ook 28 jaar van. Zij blijven tot hun dood in het haar 2 jaar oudere zus Grietje nemen zij in Walhuis wonen. Grietje overlijdt in 1874, Geer- dienst. Na het overlijden van Trijntje Boon- trui een half jaar later in 1875. Lakeman in1826 houden Geertrui en Grietje nog 20 jaar lang het huishouden van de kinderloze Rond 1980 is het Walhuis behoorlijk vervallen. Boon draaiende. Maar het staat op de monumentenlijst, wordt met behulp van subsidies gerestaureerd en in 1984 kan 'Het Walhuis, museum Jan Boon' geo- pend worden. De sfeer van de tijd van Jan Boon en de gezusters Dolleboter is er nog steeds voel- Een walhuis betekent letterlijk “huis op de wal- baar. kant”. Dit walhuis is rond 1725 gebouwd als pak- huis van de belangrijke Rijper familie Boon. De Vervolg de Rechtestraat tot nr. 79, het voormali- Bonen zelf woonden vlakbij, in een veel groter ge postkantoor. huis. 6. Rechtestraat 79. De doopsgezinde familie Boon bouwt vanaf het midden van de zeventiende eeuw een vermogen op met de haring- en walvisvangst. In topjaren vangen de schepen van de familie Boon meer dan 300 walvissen, waarvan het spek, de traan en de baleinen worden verhandeld. De firma Boon han- delt daarnaast in vee, huiden, kaas, koffie, ton- nen en vaten. Zij bezit tevens parten (aandelen) in hennepklopmolens, een lijnbaan, een zeilma- kerij en een leerlooierij. De arbeiders en middenstanders in De Rijp zijn voor hun inkomsten voor een belangrijk deel afhankelijk van de bedrijvigheid van grote reders Jan Boon - 87 jaar oud Website InZicht is onderdeel van de Stichting Microtoerisme InZicht, die zich inzet voor meer historisch besef bij de Nederlanders - 3 - Website InZicht, met veel meer mooie gratis stadswandelingen, ook mp3, kunt u vinden op: www.microtoerisme.nl Vroeger was een directeur van het postkantoor in een fundering voorzien. Aan de voor- en achter- van de Eilandspolder en de Beemsterringvaart is een plaats als De Rijp een VIP. En zo’n belangrijk kant bevindt zich een overkragend houten top- soms bijna 2 meter. man moest natuurlijk ook kunnen beschikken over schot, waardoor de noklijn 70 cm. langer is dan een fraaie woning. Daarom had dit voormalig de begane grond. Heel vroeger, vóór 1594, moesten de schippers postkantoor een aangebouwde directeurswoning. hun boten primitief over een dam slepen. Maar in Nu nog een klein stukje de Rechtstraat vervol- 1594 kwam er een houten sluisbak. Die was ge- In 1900 gebouwd en zelfs ontworpen door een gen. Bij de kruising, voor het Raadhuis, even naar bouwd door de vader van de beroemde Leeghwa- rijksbouwmeester, C.H. Peters. De stijl vond zijn rechts totdat u op de brug naar de sluis kunt ter, je weet wel, die van de droogmakerijen. oorsprong in de baksteengotiek. De baksteengo- kijken. tiek kenmerkt zich door het ontbreken van archi- De houten sluis werd al in 1625 vervangen door de tectonische beeldhouwkunst, die in andere 8. De Sluis. huidige stenen sluis. Pas een aantal jaren geleden gotische stijlen uitbundig aanwezig is. Daarente- werd ontdekt dat deze sluis gebouwd was door gen wordt veelvuldig gebruikgemaakt van crea- ...... Leeghwater himself. Voor zijn werkzaamhe- tieve indelingen van muren, steenverbanden, den ontving Leeghwater de som van 176 gulden. opgebouwde ornamenten en afwisseling van steenkleuren en pleisterwerk. In 2006 is de sluis gerenoveerd. De kosten van dat project? €400.000! Als je nu met je boot door de Loop verder door de Rechtestraat tot nr.