L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert D 228 D 817 The Vineyard of Roi Dagobert 32,6 km - 510 m 921 Wijngebied van Koning Dagobert D 1004

Romanswiller D 143

Wasselonne D 224

Nordheim Fessenheim- le-Bas

Cosswiller

Marlenheim D 720

Wangen

D 1004

D 142 Kirchheim

Westhoffen D 220

Odratzheim D 225

Scharrachbergheim-

D 75 Irmstett

Dahlenheim

Sens du circuit / Richtung des Tour / Direction D 422 of trail / Rijrichting Route / Straße / Road / Verharde weg Voie à circulation restreinte / Straße mit eingeschränktem Verkehr / Restricted access road / Weg met beperkt verkeer D 30 Parcours cyclables en site propre/ Radweg im D 75 Gelände / Separate cycle track / Fietspad Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / D 54 Cycle lanes / Fietsstroo EuroVelo 5 Soultz-les-Bains Ergersheim VélorouteD du 675 vignoble d’Alsace 0 500 m Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail / Vertrekpunt

Avolsheim D 118 LONDRES (UK) SAARBRUCKEN (DE) Dachstein PFALZ Dénivelé important / Groß Hohenunterschied / High height difference / Grote hoogtemeters

m 500 Fort de StrasbourgBAS-RHIN 400 189 189 BADEN Still SCHWARZWALD (D) rhaslach 300 212 D 127 LORRAINE 200 D 422 100 km Colmar 0 5 10 15 20 25 30 Marlenheim Marlenheim Fribourg (DE) Dinsheim-sur- Mulhouse HAUT-RHIN

L a B r u che Mutzig BASEL (CH) Heiligenberg D 30 BRINDISI (IT)

Gresswiller

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

Au départ de Marlenheim au cœur du Vignoble de la Couronne d’Or, et au nord de la Leaving from Marlenheim at the heart of the “Golden Crown” Vineyards, to the north Route des Vins d’Alsace, offrez-vous une belle échappée pour renouer avec la nature. of the Route, you go back to nature on this beautiful escapade. Plusieurs villages comme Wangen « le petit Riquewihr du Bas-Rhin » et Westhoffen la Several villages such as Wangen, or “the little Riquewihr in Bas-Rhin”, and Westhoffen, capitale des Cerises ; ont conservé leurs enceintes médiévales dans un paysage de vignes. the cherry capital, have preserved their mediaeval surrounding walls set in a landscape of Sur la route menant à puis au col de Westhoffen, les vergers peuplés de cerisiers vineyards. cèdent progressivement la place à la vigne qui s’étage sur les coteaux de la Mossig. La forêt, On the road leading to Wasselonne and Westhoffen, the orchards abounding with cherry dense et puissante, rappelle au cycliste qu’il se trouve au cœur d’un des plus grands massifs trees gradually give way to vines on the terrorist hillsides of the Mossig. The dense, deep forestiers des Vosges. forests remind cyclists that they are at the heart of one of the largest forest lands in the Vosges. Nehmen Sie sich eine Auszeit und genießen Sie die Natur. Die Tour startet in Marlenheim, im Weinberg Couronne d’Or, im Norden der Elsässer Weinstraße. Het vertrekpunt voor deze verkwikkende tocht door de natuur is Marlenheim in het In einigen der in der Rebenlandschaft gelegenen Ortschaften ist die mittelalterliche hart van het Wijngebied Vignoble de la Couronne d’Or en bij de noordelijke poort van de Stadtmauer erhalten, so etwa in Wangen, dem „Klein-Riquewihr des Bas-Rhin“, und in der Wijnroute van de Elzas. Kirschengemeinde Westhoffen. Meerdere dorpen, zoals Wangen (het kleine Riquewihr van de Noordelijke Elzas) en het Auf dem Weg nach Wasselonne und zum Col de Westhoffen weichen die Kirschgärten kersendorp Westhoffen, hebben hun middeleeuwse stadsmuren behouden en zijn omringd allmählich den Weinbergen an den Hängen der Mossig. Beim Anblick des dichten und door wijngaarden. kräftigen Wald wird Ihnen unmittelbar bewusst, dass Sie sich inmitten eines der größten Kersenboomgaarden maken geleidelijk aan plaats voor wijngaarden op de hellingen van Waldgebiete der Vogesen befinden. Mossig langs de weg naar Wasselonne en de pas van Westhoffen. De bomen herinneren de fietser aan het feit dat hij/zij zich in een van de grootste bossen van de Vogezen bevindt.

LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Localités Orte / Towns / Gemeentes Marlenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Wangen ◆ ◆ ◆ Wasselonne ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Westhoffen ◆ ◆ ◆ ◆ Traenheim ◆ Scharrachbergheim-Irmstett ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Kirchheim ◆

Localités Orte / Towns / Gemeentes Marlenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Wangen ◆ ◆ Wasselonne ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Cosswiller ◆ ◆ ◆ ◆ Westhoffen ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Traenheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Scharrachbergheim-Irmstett ◆ ◆ ◆ Dahlenheim ◆ ◆ Odratzheim Kirchheim ◆

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 2/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Aire de service pour camping-car / Gemischter Stellplatz für Camping/ Site patrimonial remarquable / Sehenswerte Kulturstätte / Bicycle repairs / Fietsenmaker Cars (Service und Parkplatz) / Mixed campsite for campers-dormobiles Remarkable heritage site / Opmerkelijk erfgoed (services + parking area) / Camperplaats (service- en parkeerplaatsen)

Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / Aire de stationnement pour camping-car / Wohnmobil Parkplatz / Châteaux et fortifications / Burg - Befestigungsanlagen / Castle Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur Campers-dormobiles parking area / Camperplaatsparkeerplaatsen -Fortification / Kasteel - Vestingwerk

Restaurant VAE / e-Bike Vermietung / e-bike hire/ Elektrische fietsen huren Point de vue / Aussichtpunkt / Viewpoint / Uitzicht

Commerces alimentaires / Lebensmittel / Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Food shop / Lebensmittelgeschäft Artisanat local / Lokal Handwerk / Cash dispenser / Geldautomaat Local craft / Plaatselijke ambachten Salon de thé / Bistro-Cafe / Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel- Bistro-café / Café restaurant, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Site naturel ou archéologique remarquable / Sehenswerte Hotel-Restaurant mit Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, Naturlandschaft oder archäologische Stätte / Remarkable natural or *,**,***,****=offizielle Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant Office de Tourisme / Verkehrsbüro / archaeological site / Opmerkelijk natuurgebied of vindplaats with bicycle shed (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official Tourist office / VVV classif., ch=no. of rooms) / Hotel-restaurant met fietsenstalling Piscine et lieux de baignade / Swimming pool Indoor swimming pool / Toilettes publiques / Öffentliche Toiletten / Public restroom / Schwimmbad Hallenbad / Buitenbad Binnenbad Chambre d’hôtes labéllisée / Gästezimmer mit label / Openbare toiletten Labeled Bed and Breakfast / B&B Aire de pique-nique / Picknickplätze / Label Plus beau village de Picnic area / Picknickplaatsen Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.) (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' Point d’eau / Badeplätze / Label Station verte / Dorf mit Auszeichnung / hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie Bathing / Zwemmen toegestaan Village listed as / Dorpjes met een erfgoedlabel

Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période Tronçon dangereux sur la boucle (flux automobile important) / d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, Gefährlicher Abschnitt in der Wegschleife (viel Autoverkehr) / Label FFCT Ville Vélotouristique / Label des französischen Verbands L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Dangerous section on the loop (heavy traffic flow) / Gevaarlijk stuk op het für Fahrradtourismus „Stadt des Radtourismus“ / Listed FFCT Ville L=leisure, opening season) / Camping traject (veel verkeer) Vélotouristique / Fietslabel ‘Ville Vélotouristique’

OÙ SE LOGER ? / UNTERKÜNFTE / WHERE TO STAY ? / ACCOMMODATIE

HÔTELS AVEC GARAGE À VÉLO CHAMBRES D’HÔTES LABÉLISÉES (+KITS DE RÉPARATION) Gästezimmer mit label Hotel mit Fahrradgarage Labeled Bed and breakfast (Werkzeuge für kleine B&B Reparaturen) Hotel with bicycle shed (Tools for small repairs) ■■MARLENHEIM Hotel met fietsenstalling (Reparatiekit) Chambres d’hôtes de M. Paul GOETZ (2 épis) 86 rue du Général de Gaulle ■■MARLENHEIM +33 (0)3 88 87 52 94 Hôtel-Restaurant Le Cerf Chambres d’hôtes de 30 rue du Général de Gaulle Mme Véronique MONNEY- +33 (0)3 88 87 73 73 SCHLEWITZ (3 épis) www.lecerf.com 8 rue de la Guadeloupe Hostellerie Reeb +33 (0)3 88 87 64 34 2 rue du Docteur Albert Schweitzer +33 (0)3 88 87 52 70 www.hostellerie-reeb.fr CAMPINGS CLASSÉS TOURISME ■■WASSELONNE Campingplätze Einstufung Tourismus Hôtel le Relais de Wasselonne** Campsite classif tourism 4 rue des Sapins Camping +33 (0)3 88 87 29 10 www.relais-wasselonne.com Hostellerie de l’Etoile** ■■WASSELONNE 1 place du Général Leclerc Camping municipal +33 (0)3 88 87 03 02 de Wasselonne*** www.hostellerie-etoile.com 6 rue des Sapins Centre de Loisirs +33 (0)3 88 87 00 08 www.camping-wasselonne.com

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

OÙ MANGER ? / WO ESSEN? / WHERE TO EAT? / UIT ETEN? MARLENHEIM Le Kobus La Petite Suisse Winstub Silvergloeckel ■■DAHLENHEIM Le Cerf 2 route du Kronthal 69 route de Cosswiller 23 rue Birris Au Tilleul 30 rue du Général de Gaulle +33 (0)3 88 81 15 99 +33 (0)3 88 87 05 38 +33 (0)3 88 50 54 52 55 rue Principale +33 (0)3 88 87 73 73 http://kobus-marlenheim.fr Dolce Vita www.silvergloeckel.com +33 (0)3 88 50 66 23 www.lecerf.com ■■WANGEN 17, place du Marché Au Cerisier http://autilleul.monsite-orange.fr Hostellerie Reeb +33 (0)3 88 87 27 17 8 Rue Birris La Wangenmühle www.dolcevita-wasselonne.fr +33 (0)9 50 62 96 37 ■■KIRCHHEIM 2 rue du Docteur Albert 5 route de Molsheim Schweitzer L’Etoile www.aucerisier.fr À l’Arbre Vert +33 (0)3 88 87 50 11 51 rue du Général de Gaulle +33 (0)3 88 87 52 70 www.lawangenmuhle.free.fr 1 place du Général Leclerc ■■TRAENHEIM www.hostellerie-reeb.fr +33 (0)3 88 87 03 02 +33 (0)3 88 87 51 00 Chemin Faisant www.hostellerie-etoile.com Zum Loejelgucker Au Tonneau 179 rue Basse 17 rue Principale 2 place du Kaufhaus +33 (0)3 88 19 46 28 Aux Trois Gouts 2 +33 (0)3 88 50 38 19 +33 (0)3 88 87 75 02 www.restaurantcheminfaisant.fr 14 place du Marché www.aubergedetraenheim.com www.autonneau.fr +33 (0)3 88 87 07 00 Le Relais des Saveurs ■■WASSELONNE www.auxtroisgouts-wasselone.fr ■■SCHARRACHBERGHEIM- IRMSTETT 1 place du Kaufhaus Au Saumon ■■WESTHOFFEN +33 (0)3 88 87 50 05 69 rue du Général de Gaulle Restaurant Musculus http://relais.fr +33 (0)3 88 87 01 83 À la Charrue d’Or 2 rue Principale 22, Rue Staedtel À l’Arbre Vert Au Bouc +33 (0)3 88 50 66 24 +33 (0)3 88 18 97 33 www.restaurant-musculus.fr 80 rue du Général de Gaulle 67 rue du Général Gaulle www.charruedor.fr +33 (0)3 88 87 52 31 +33 (0)3 88 87 04 75

SERVICES PAR COMMUNES / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE ■■SCHARRACHBERGHEIM- RÉPARATEURS DE VÉLOS TOILETTES PUBLIQUES AIRES DE PIQUE-NIQUE Fahrrad-Reparatur Öffentliche Toiletten Picknickplätze IRMSTETT Bicycle repairs Public washrooms Picnic area Aire de pique-nique de Fietsenmake Openbare toiletten Picknickplaatsen Scharrachbergheim-Irmstett - Véloroute du Vignoble / Auf dem ■■MARLENHEIM ■■MARLENHEIM ■■WESTHOFFEN Radwanderweg / On cycle route / Op de véloroute Vélo Passion 1 place du Maréchal Leclerc Aires de Pique-nique du 2 rue de l’Europe Bruderbach ■ ■■WASSELONNE ■DAHLENHEIM +33 (0)3 88 62 95 58 Aire de pique-nique de Place du Général Leclerc ■■WASSELONNE https://alsacevelopassion.fr Dahlenheim – Ancienne Gloriette du Geissweg ■■WASSELONNE carrière de l’Engelberg / Alter Aire de Pique-Nique Steinbruch Engelberg / Former Cycles REGEL Brechlingen - Place des Tilleuls quarry of Engelberg / Voormalige 76 Rue du Général de Gaulle steengroeve van de Engelberg +33 (0)3 88 87 03 93 ■■TRAENHEIM Aire de pique-nique du Réservoir

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

■■MARLENHEIM Située sur le chemin de Croix (un des Kapel uit 1683 met een bolvormig, Built by the architect François Reiner e Château / Schloss / Castle /Kasteel plus beaux du XVIII siècle en Alsace), cette met leien dakpannen bekleed dak aan de in 1825, the church boasts a separate bell- e 5 rue du château chapelle qui date de 1683 est pourvue d’un Kruisweg (een van de mooiste uit de 18 eeuw tower, a vast nave and a narrower polygonal toit à bulbe recouvert d’ardoises. Magnifique in de Elzas). Prachtig uitzicht over de vlakte, choir. Cour domaniale de l’Abbaye d’ panorama sur la plaine et sur la Cathédrale tot aan de kathedraal van Straatsburg bij Gebouwd door architect François Reiner dite « Stadelhof » datant du XIIIe siècle et de par beau temps helder weer. maison de maître du XVIIIe siècle. in 1825. De kerk bestaat uit een losstaande Die 1683 erbaute Kapelle ist an einem Église Sainte Richarde / Kirche Sainte kerktoren, een ruim kerkschip en een iets Der „Stadelhof“, Gutshof der Abtei Andlau der schönsten elsässischen Kreuzwege Richarde / St Richarde’s Church / Kerk Sainte- smaller veelhoekig koor. aus dem 13. Jahrhundert, und Stadthaus. des 18. Jahrhunderts gelegen und hat ein Richarde Parc à cigognes / Storchenpark / Stork Park / State-owned courtyard of Andlau schiefergedecktes Zwiebeldach. Bei gutem Place de l’église Oooievaarspark Abbey called “Stadelhof” dating from the Wetter genießt man hier eine wunderbare Construite par l’architecte François Reiner th th Rue du moulin 13 century, and 18 -century manor house. Aussicht auf das Flachland und das en 1825, cette église se compose d’un Staatshof van de Abdij van Andlau, alias Straßburger Münster. clocher hors œuvre, d’une vaste nef et d’un ■■WANGEN ‘Stadelhof’, uit de 13e eeuw en herenhuis uit de Located on the Calvary (one of the most chœur polygonal plus étroit. Tour du Niedertor / Niedertorturm / e 18 eeuw. beautiful from the 18th century in Alsace), Die Kirche wurde 1825 nach den Plänen Niedertor Tower / Toren van de Niedertor Chapelle de la Vierge Douloureuse / this Chapel was built in 1683 with an des Architekten François Reiner erbaut und Rue des vignerons Chapel of the Sorrowful Virgin / Kapel Onze- onion dome covered in slate. Magnificent besteht aus einem abgesetzten Glockenturm, Il existe encore une partie du mur Lieve-Vrouw van Smarten panoramic view over the plain and einem breiten Schiff und einem schmaleren d’enceinte auquel était rattachée la tourelle. Marlenberg Strasbourg Cathedral in fine weather. mehreckigen Chor. Il en va de même pour le chemin de ronde.

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

Herbouwd met de stenen van de oude kerk, Protestant Church St Laurent form met gebruik van de oorspronkelijke romaanse Wasselonne. It was built in 1757 and have timpaan, de toren... Ook de doopvont uit 1684, a Silbermann Organ which is a historical de torenspits uit 1816 en het Wetzel-orgel uit instrument. 1880 zijn bewaard gebleven. Les emblèmes de Métiers / ■■WASSELONNE Handwerkszeichen / Craft and trade emblems / Symbolen van beroepen Tour Carrée / Schlossturm / Square Tower / Office de Tourisme Intercommunal La Suisse Vestingtoren ‘Tour Carrée’ d’Alsace - Bureau de Wasselonne Cour du château 13 place du Marché Au Moyen - Âge, la Ville de Wasselonne +33 (0)3 88 62 31 01 était défendue par un Château érigé sur la www.suisse-alsace.com hauteur qui dominait la cité. De ce château, Découvrez un nouveau visage de il ne reste aujourd’hui que la porte d’entrée Wasselonne avec un « parcours historique » surmontée d’une tour carrée, l’ancienne La ville possède une densité et une demeure du bailli, quelques pans de murs variété, unique en Alsace, d’Emblèmes d’enceinte ainsi qu’une tour ronde. La tour professionnels anciens, sculptés dans le Grès carrée abrite un mécanisme d’horloge Rose des Vosges que l’on découvre sur les Il existait tout autour du mur d’enceinte un court case won by the villagers. Since then datant de 1881 ainsi qu’une grande cloche maisons alsaciennes ou leurs dépendances. fossé très large et très profond. on 3rd July, or the following Sunday, the installée en 1818. De belles découvertes en perspective ! Der Turm war Teil der Stadtbefestigung, villagers make the fountain flow with wine. Im Mittelalter wurde auf einer Anhöhe Die Stadt besitzt eine, im Elsass einzigartige, die teilweise erhalten ist. Auch ein Teil des De fontein werd gebouwd naar aanleiding ,zum Schutz der Stadt Wasselonne, eine Burg Vielzahl an eingemeißelten Zeichen alter Wehrganges ist erhalten. Rund um die van een door de dorpelingen gewonnen errichtet. Von dieser Burg sind heute nur das Berufsgattungen aus Rosa Vogesen-Sandstein Stadtmauer verlief ein sehr breiter und tiefer proces. Sindsdien laten de inwoners op 3 juli Eingangsportal mit dem dazugehörigen die die elsässischen Hausfassaden oder Graben. of de zondag daarop altijd symbolisch wijn quadratischen Turm und ein runder Turm Nebengebäuden schmücken. Gehen Sie auf vloeien uit de fontein. erhalten. Im quadratischen Turm befindet sich eine historisch spannende Spurensuche ! Part of the surrounding wall which ein Uhrwerk aus dem Jahre 1881 und eine im Chapelle de la Vigne / Weinbergkapelle / Entdeckungsheft & Spielheft für Kinder sind im juxtaposed this turret is still standing today, Jahr 1818 angebrachte Glocke. as is the parapet walkway. A very wide and Vineyard Chapel / Wijnkapel Fremdenverkehrsamt in Wasselonne kostenlos very deep moat surrounded the village Rue basse In the Middle Ages the town of erhältlich. Wasselonne was defended by a castle built walls. La chapelle déplacée en 1833, a conservé The town of Wasselonne has a large on the heights overlooking the town. Today, ses éléments médiévaux (porche en plein number, and a wide variety unique in Alsace, Een deel van de oude stadsmuur waarmee only the gateway to this castle survives, cintre, tympan avec l’agneau pascal...) of old occupational emblems carved in pink het torentje verbonden was bestaat nog. Idem surmounted by a square tower, former voor de omloop. Rondom de stadsmuur lag Primitivement située à côté de l’église, la Vosges sandstone and found on its Alsatian home of the town’s bailiff, along with a few houses or their outbuildings. The trail is an een zeer brede, diepe gracht. chapelle sert d’ossuaire jusqu’en 1830. sections of the perimeter wall and a round opportunity to make plenty of wonderful Tour du Sommertor / Sommertorturm / Die Kapelle wurde 1833 an diesen Standort tower. The square tower houses a clock new discoveries. Sommertor Tower / Toren van de Sommertor verlegt. Teile des Gebäudes, beispielsweise mechanism dating from 1881 and a large Piscine Municipale / Kommunales Rue du colonel Moll der Rundbogen und das Tympanon mit dem bell placed there in 1818. Osterlamm, stammen aus dem Mittelalter. Schwimmbad / Municipal swimming pool / Cette tour appartenait au mur d’enceinte Église prostestante avec Orgue Gemeentebad qui possédait deux autres portes : Niedertor Bis 1830 diente die neben der Kirche gelegene Silbermann / Evangelische Kirche - Kapelle als Beinhaus. Zone de Loisirs et Mutscheltor. La Sommertor conserve son Silbermann-Orgel / Protestant church 2 rue des Sapins socle roman et ses meurtrières pour canons The Chapel was moved in 1833 and - Silbermann organ / Protestantse kerk - +33 (0)3 88 87 03 97 conserves its mediaeval features (semi- Der Turm gehörte zur Stadtmauer, Silbermann-orgel https://www.wasselonne.fr/Vie-locale/ circular arched doorway, tympanum with die noch zwei weitere Tore umfasste, 2 rue du Presbytère Piscine-municipale.html Easter lamb etc.). Originally located next das Niedertor und das Mutscheltor. Vom L’Église protestante de Wasselonne Départs BASE VTT / Startpunkte mit dem to the church, the chapel was used as an Sommertor sind der romanische Sockel und die abrite un autel datant de 1820, une chaire Label BASE VTT / Departures from mountain ossuary until 1830. Kanonenschießstände erhalten. réalisée en bois de chêne et de style rocaille, bike base / Vertrekpunt MTB De in 1833 verplaatste kapel bezit e This tower was part of a surrounding wall des sculptures, vitraux du 19 siècle ainsi Zone de loisirs / Freizeitgebiet / Leisure area / middeleeuwse elementen (portaal met boog, which had two other gateways: Niedertor qu’un Orgue Silbermann. Cet orgue est recreatiegebied timpaan met paaslam...). Toen de kapel nog un instrument du célèbre facteur d’orgue and Mutscheltor. On the Sommertor, the naast de kerk stond, tot 1830, werd hij gebruikt Jean-André Silbermann. Il a été construit ■■WESTHOFFEN Romanesque plinth and cannon embrasures als ossuarium. en 1745 pour l’église des dominicains de remain intact. Le patrimoine architectural et culturel Chapelle Saint Etienne / St. Etienne’s Guebwiller. Acheté en 1791 par Wasselonne. de Westhoffen est remarquable. Véritable Deze toren maakte deel uit van de Chapel / Kapel Saint-Etienne Il a été classé à l’inventaire des Monuments « musée à ciel ouvert », le village est stadsmuur die nog twee andere poorten telde: Historiques et restauré en 1992 par le doté d’un bâti ancien, d’une architecture Construite avec des matériaux de l’ancien de Niedertor en de Mutscheltor. De Sommertor facteur d’orgues Gaston Kern. Pour 30 jeux, il typique de grandes maisons en pierre et staat op de romaanse fundering en bezit nog sanctuaire, l’église en conserve des vestiges comporte 1662 tuyaux. à colombages, de divers édifices religieux schietgaten voor kanonnen. tels le tympan roman, la tour… Elle conserve tels qu’une église gothique, néo-gothique également des fonts baptismaux de 1684, un In der protestantischen Kirche finden Fontaine / Brunnen / Fountain / Fontein sich ein Altar aus dem Jahr 1820, eine Kanzel et une synagogue néo-orientaliste, et clocher de 1816 et un orgue Wetzel de 1880. e Rue de l’église aus Eichenholz im Rokoko Stil, verschiedene d’imposants remparts. Jusqu’au 19 siècle, Die Kirche wurde mit dem Baumaterial des Westhoffen compta une des plus La fontaine est érigée à la suite d’un Skulpturen , Buntglasfenster aus dem Vorgängerbaus errichtet, einige Elemente wie importantes et anciennes communauté procès gagné par les villageois. Dès lors 19. Jahrhundert sowie eine Silbermann das Tympanon und der Turm stammen von dem juive d’Alsace. De cette communauté sont chaque 3 juillet ou le dimanche qui suit Orgel. Diese Orgel geht auf den berühmten früheren Bau. Das Taufbecken der Kirche stammt Orgelbauer Jean André Silbermann issus quelques personnages et familles cette date, les habitants font couler le vin de von 1684, der Glockenturm von 1816, außerdem illustres (famille DEBRE, Léon BLUM, la fontaine. zurück. Sie wurde 1745 ursprünglich für befindet sich hier eine Wetzel-Orgel von 1880. Dominikanerkirche in Guebwiller gebaut und Alexandre MILLERAND). Den Brunnen errichteten die Dorfbewohner Built with materials taken from the 1791 von der Stadt Wasselonne erworben. Das architektonische und kulturelle Erbe nach einem gewonnenen Gerichtsverfahren. former sanctuary, the church retains Sie wurde unter Denkmalschutz gestellt von Westhoffen ist bemerkenswert. Eine Seither lassen die Bewohner an jedem 3. Juli some vestiges such as the Romanesque und 1992 von dem Orgelbauer Gaston Kern „Freilichtmuseum“, das Dorf hat ein altes oder dem darauf folgenden Sonntag Wein aus tympanum and the tower. The christening sorgfältig restauriert. Die Orgel verfügt über Gebäude, mit einer typischen Architektur dem Brunnen fließen. fonts date back to 1684, the bell-tower was 30 Register und einem Pfeifenwerk von 1662 von großen Steinhäusern und Fachwerk The fountain was built in the wake of a built in 1816 and the Wetzel organ in 1880. Pfeifen. verschiedene religiöse Bauten wie eine gotische

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/6 LE VIGNOBLE DU ROI DAGOBERT BL Weingut Roi Dagobert The Vineyard of Roi Dagobert 921 Wijngebied van Koning Dagobert

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

Kirche, neo-gotischen und neo Synagoge Départs BASE VTT / Startpunkte mit dem und einem polygonalen Chor. Im Innenraum Château de Scharrachbergheim / Schloss -orientaliste und imposante Wälle. Bis zum Label BASE VTT / Departures from mountain befindet sich ein Hochaltar aus bemaltem Holz von Scharrachbergheim / Scharrachbergheim 19. Jahrhundert zählte Westhoffen eine der bike base / Vertrekpunt MTB von 1781 sowie ein Altar aus dem gleichen Jahr Château / Kasteel van Scharrachbergheim größten und ältesten jüdischen Gemeinde Salle Polyvalente / Mehrzweckhalle / Village und ein Orgelgehäuse von Joseph Stiehr aus Rue du château im Elsass. In dieser Gemeinde stammen aus Hall / Dorpszaal dem Jahr 1829. Il remplace un château détruit berühmten Familien und einige Zeichen 4 rue de Molsheim This sacred building erected in 1774-1775 (DEBRE Familie, Léon BLUM, Alexandre aujourd’hui et que l’on pouvait apercevoir ■■TRAENHEIM was one of the first in Alsace to be built in the sur la colline du Scharrach. Propriété privée. Millerand ). neoclassical style. The church boasts a nave The architectural and cultural heritage Église Romane / Romanische Kirche / with 4 bays and a polygonal choir. It houses a Das Schloss wurde an der Stelle einer of Westhoffen is remarkable. The “open-air Romanesque Church / Romaanse kerk master altarpiece in polychrome wood dated heute zerstörten Burg auf dem Scharrachberg museum” is an ancient building with a Route du Vin 1781, an altar built in the same year and an errichtet. Privateigentu. typical architecture of large stone and half- Cave Coopérative du Roi DAGOBERT / organ case built by Joseph Stiehr in 1829. It replaces a castle, now demolished, timbered houses, various religious buildings Genossenschaftskellerei Cave du Roi Deze kerk uit 1774-1775 is een van de eerste which could be seen standing on Scharrach such as a Gothic, neo-gothic church and a Dagobert / Roi Dagobert Cooperative Wine in de Elzas die gebouwd werd in neoklassieke Hill. Private property. neo-synagogue -orientalist, and imposing Cellar / Wijnkelder Cave du Roi Dagobert stijl. De kerk bestaat uit een kerkschip van vier th ramparts. Until the 19 century, Westhoffen 1 route de Scharrachbergheim traveeën en een veelhoekig koor, en bevat een Gebouwd op de plek van een verwoeste counted one of the largest and oldest +33 (0)3 88 50 69 03 altaarretabel van polychroom hout uit 1781, burcht die boven op de heuvel van Scharrach Jewish community in Alsace. From this www.cave-dagobert.com een altaar uit hetzelfde jaar en een orgelkast uit stond, ook wel Wasserberg genoemd, er is nog community are born some illustrious figures Sentier Viticole et Réservoir / Rebweg und 1829 van Joseph Stiehr. een gracht van over. Privébezit. and families (DEBRE family, Léon BLUM, Reservoir / Winegrowing Trail and Reservoir / Alexandre MILLERAND). ■■SCHARRACHBERGHEIM-IRMSTETT Chapelle d’Irmstett / Kapelle in Irmstett / Wijnpad en Reservoir Irmstett Chapel / Kapel van Irmstett Remparts / Stadtmauer / ramparts / Point de Vue à 360° sur le Grand Cru de Mont Scharrach / Mont Scharrach / Stadsmuren Scharrach Mount / Scharrachberg Ancien lieu de culte Celte, cette chapelle l’Altenberg / Rundum-Aussichtspunkt auf présente un Christ décharné « dirre Cour de la Mairie / Hof des Rathauses / Mont Scharrach den Grand Cru de l’Altenberg / 360° viewing Herrgott », la statue du Sacré-Coeur de Courtyard of the Town Hall / Binnenplaats point over the Altenberg vintage vineyards / Culminant à 316 m d’altitude, le Mont Jésus, une source salée « Sauerbrunnen » et van het gemeentehuis Uitzicht van 360° over de Grand Cru van Scharrach émerge des vignes et offre une un vieux puits. Synagogue / Synagoge / Synagogue / Altenberg vue panoramique des Vosges à la Forêt Noire. Inscrit à l’inventaire National du Die Kapelle steht an einer ehemaligen Synagoge ■ Place de la Synagogue ■DAHLENHEIM Patrimoine naturel. keltischen Kultstätte, die Darstellung eines Sentier découverte et Vergers Église Saint-Blaise / Kirche Saint-Blaise / Der 316 m hohe Mont Scharrach erhebt abgemagerten Christus „De dirre Herrgott“, Conservatoire / Lehrpfad und Obstgarten zur St. Blaise’s Church / Kerk Saint-Blaise sich aus der Rebenlandschaft und bietet einen ein Herz-Jesu-Bildnis, die Salzwasserquelle Erhaltung der Sortenvielfalt / Discovery Trail 13 rue de l’église Panoramablick auf die Vogesen und den Sauerbrunnen und ein alter Brunnen sind hier and and Conservatory Orchards / Wandelpad Cet édifice religieux de 1774-1775 est un Schwarzwald. Der Berg steht als Nationales zu finden. Naturerbe unter Naturschutz. met uitleg door de kersenboomgaarden met des premiers en Alsace à avoir été construit The Chapel is built on a former site of oude kersenrassen dans le style néo-classique. L’Église se Peaking at 316 m in altitude, Scharrach Celtic worship and displays a gaunt Christ compose d’une nef à quatre travées et d’un Départ Cour de la Mairie / Startpunkte Hof Mount rises up from the vineyards and “dirre Herrgott”, a statue of the Sacred Heart des Rathauses / Departures Courtyard of the choeur polygonal. Elle abrite un retable de offers a panoramic view from the Vosges Town Hall / Vertrekpunt Binnenplaats van het maître-autel en bois polychrome datant de Mountains to the Black Forest. Listed in the of Jesus, a saltwater spring “Sauerbrunnen” gemeentehuis 1781 ainsi qu’un autel de la même année et National Natural Heritage Inventory. and an old well. Église Protestante Saint Martin / un buffet d’orgue de 1829 de Joseph Stiehr. De Scharrachberg steekt met zijn hoogte Voormalige Keltische bidplaats. Deze kapel Evangelische Kirche Saint-Martin / St. Martin’s Die Kirche wurde in den Jahren 1774- van 316 meter boven de wijngaarden uit. Vanaf huisvest een uitgemergelde Christus, ‘dirre Protestant Church / Protestante kerk Saint- 1775 errichtet und zählt zu den frühesten de ‘top’ een prachtig uitzicht op de Vogezen Herrgott’, het beeld van het Heilig Hart, een Martin neoklassizistischen Kirchen im Elsass. Sie en het Zwarte Woud. Deze heuvel staat op de zoutwaterbron ‘Sauerbrunnen’ en een oude Place de l’église besteht aus einem Langhaus mit vier Jochen nationale inventarislijst van natuurlijk erfgoed. put.

OFFICES DE TOURISME / VERKEHRSBÜRO / TOURIST OFFICE / VVV ■■OFFICE DE TOURISME INTERCOMMUNAL LA SUISSE D’ALSACE 32a rue du Général de Gaulle 67710 WANGENBOURG-ENGENTHAL +33 (0)3 88 87 33 50 www.suisse-alsace.com Bureau de Wasselonne 13 place du Marché 67310 WASSELONNE +33 (0)3 88 62 31 01 www.suisse-alsace.com ■■OFFICE DE TOURISME LA PORTE DU VIGNOBLE 42 rue du Général de Gaulle 67520 MARLENHEIM +33 (0)3 88 87 75 80 www.laporteduvignoblealsace.fr

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 6/6