Dipalomoka Fetilego—1916 e Lekgolo e Mengwaga Indonesia Bophara ka Lefaseng Ruta go le wa Boboledi wa Modiro t Dintlhakgolo LengwaloleleT 2016 ya Ngwaga ya Temana DIKAGARE aNgwagola sa ˇ wg oShoh eBu se Sehlopha go swago ˇ         sago ˇ 172 176         80 44 8 4 2

yb16-SE

160107

INDONESIA 2016 YA JEHOFA SA T DIHLATSE YA NGWAGA YA PUKU / -SE yb16 ˇ  iltet Dihlatse uuy gaaya Ngwaga ya Puku 2016 aJhf ya Jehofa sa ˇ         Dipalomoka Fetilego—1916 e Lekgolo e Mengwaga Indonesia Bophara ka Lefaseng Ruta go le wa Boboledi wa Modiro t Dintlhakgolo LengwaloleleT 2016 ya Ngwaga ya Temana DIKAGARE aNgwagola sa ˇ wg oShoh eBu se Sehlopha go swago ˇ         sago ˇ 172 176         80 44 8 4 2

yb16-SE

160107

UUY GAAY ILTET DIHLATSE YA NGWAGA YA PUKU AJHF A2016 YA JEHOFA SA INDONESIA / yb16 -SE ˇ  iltet Dihlatse uuy gaaya Ngwaga ya Puku 2016 aJhf ya Jehofa sa ˇ ˇ ˇ ˘ 2016 Kgatiso ye ga e rekiswe. E newa batho e ˇ ˇ ˇ WATCH TOWER BIBLE AND TRACT le karolo ya modiro wa go ruta ka Dipakane tsa ka tsa Moya tsa 2016 SOCIETY OF PENNSYLVANIA Beibele wo o dirwago lefaseng ka Puku ya Ngwaga ya bophara wo o thekgwago ka meneelo ˇ Dihlatse tsa Jehofa ya 2016 ya boithatelo. ˇ  Bagatisi 2016 Yearbook of Jehovah’s Witnesses Sepedi (yb16-SE) Go Bala Beibele le go Ithuta PRINTED BY WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF SOUTH AFRICA NPC Made in the Republic of South Africa 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, E dirilwe Repabliking ya Afrika Borwa Krugersdorp, 1739, R.S.A. ˇ  Kgatiso ya January 2016 Go Dira Boboledi le go Ruta

 ˇ Bophelo bja Bokriste le Dika tsa Bokriste

 ˇ ˇ ˘ 2016 Kgatiso ye ga e rekiswe. E newa batho e ˇ ˇ ˇ WATCH TOWER BIBLE AND TRACT le karolo ya modiro wa go ruta ka Dipakane tsa ka tsa Moya tsa 2016 SOCIETY OF PENNSYLVANIA Beibele wo o dirwago lefaseng ka Puku ya Ngwaga ya bophara wo o thekgwago ka meneelo ˇ Dihlatse tsa Jehofa ya 2016 ya boithatelo. ˇ  Bagatisi 2016 Yearbook of Jehovah’s Witnesses Sepedi (yb16-SE) Go Bala Beibele le go Ithuta PRINTED BY WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF SOUTH AFRICA NPC Made in the Republic of South Africa 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, E dirilwe Repabliking ya Afrika Borwa Krugersdorp, 1739, R.S.A. ˇ  Kgatiso ya January 2016 Go Dira Boboledi le go Ruta

 ˇ Bophelo bja Bokriste le Dika tsa Bokriste

 Puku ye ke ya



Puku yaˇ Ngwaga ya Dihlatse tsa Jehofa ya  2016

EnalePegoyaNgwaga wa Tirelo wa 2015 TEMANA YA NGWAGA YA 2016 “Leratolalenalaborwarre ˇ aletswele pele.” Baheberu 13:1 ˇ ˇ “Ba bantsibatla...hloyana....Leratolababantsi le tla ˇ ˇ fola.” (Mat. 24:10, 12) MantsuaaJesuaboletseesalepele gore batho bao ba bego ba tla phela mengwageng ya pele ga ˇ ge Jerusalema e fediswaka70C.E.babebakasebelelera- ˇ to. Eupsa barutiwa ba Kriste bona ba be ba tla tsebja ka ˇ lerato leo ba le bontshago. (Joh. 13:35) Bakriste ba Baheberu

2 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ kuaJerusalemabaswanetse go ba ba ile ba kgothatsega ˇ kudu ge ba be ba bala mantsuaPauloaogoonaailegoaba ˇ reta ka ge ba na le lerato gomme a ba kgothaletsa gore ba ˇ ˇ tswelepelebalebontsha! ˇ Lehono, re phela nakong ya ge tshepediso ka moka ya ˇ diloyaSathaneelekgauswilegofediswa. Ka go swana le bana babo rena ba lekgolong la pele la nywaga, re phela gare ˇ ga batho bao ba ratago tshelete, maipshino le bao ba ithata- ˇ ˇ go eupsa ba sa rate Modimo le baagisani ba bona. (2 Tim. 3: 1-4) Lega go le bjalo, lerato la borwarre le atile gare ga Dihla- ˇ ˇ tse tsa Jehofa lefaseng ka moka. Anke re tumiseng Jehofa, ˇ ˇ ˇ yena mohlala o mogolo wa go bontsha lerato, ka go tswetsa pele lerato la rena la borwarre.

TEMANA YA NGWAGA YA 2016 3 ˇ Lengwalo le le Tswago go ˇ Sehlopha se Busago

Bana Babo Rena ba Rategago: ˇ Ka boikokobetso moporofeta Jesaya o ile a kgona go ˇ bona gore Mmuso wa Juda o be o atlegile e bile o humile ka ˇ ˇ ˇ gobane Jehofa a o segofaditse. Go etsa ge re bala go Jesaya 26:12,oileangwalagore:“Jehofa,...mediroyarenaka ˇ ˇ mokareediretswekewena.”Gerebonadilokamokatseo re kgonnego go di fihlelela ngwageng o fetilego wa tirelo, re ˇ ˇ dumelelana le mantsu ao. Ruri Jehofa o “dira dilo tse di ˇ ˇ ˇ makatsago tseo di sa kago tsadirwalegatee!”(Ek.34:10) ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Anke o nagane ka tse dingwe tsa dilo tseo a re segofaditsego ˇ ka tsona. ˇ ˇ Wepesaeteyarenayasemmuso ya jw.org e diriswa ka ˇ ˇ tselaekgahlisagokudu.Gabjaleehwetsagala ka maleme a ˇ fetago a 600, gomme dikgatiso di ka balwa le go taonelo- utwa ka maleme a fetago a 750. Wepesaete ye e kgona bjang ˇ go thusa batho bao ba tlogago ba rata Modimo gore ba tse- ˇ ˇ be thereso? Tseakamohlalabanyalanibabangwebaoba bego ba se sa nyaka go kwa selo ka bodumedi ka baka la bo- ˇ ikaketsi bjo ba bego ba bona madumeding. Ge ba be ba du- ˇ ˇ tse ba nyakana le bodumedi bjo bo ka ba neago dijo tsa moya,bailebakopanalewepesaeteyarena.Bailebatho- ˇ ˇ ma go tsena gantsi mo go yona ba bala dihlogo tseo di lego ˇ ˇ dikgatisong tsa rena le go bogela dibidio. Le gona ba ile ba taonelouta pukwana ya Go Hlahloba Mangwalo ka Mehla, gomme ba thoma go e bala le bana ba bona ba babedi bao e ˇ ˇ lego bafsa. Ge e le gabotse, Dihlatse tsa Jehofa di hweditse ˇ ˇ ba bala temana ya letsatsi mesong ya ge di be di kokota la-

4 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ peng leo. Dihlatse tseo di ile tsa hwetsa gore lapa leo le be ˇ ˇ le dirile diphetogo tse dintsi ka baka la go tsena wepesa- ˇ ˇ eteng ya rena. Ba be ba tlositse di-tattoo, ba se sa tsenya ma- ˇ nginamobabegobaphutse gona mmeleng, ba lahlile di- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ swantsho tsa bona tsa bodumedi, ba se sa keteka matsatsi a ˇ ˇ ˇ lefaseamaikhutso le go bogela difilimi tseo di sego tsa swa- ˇ nela Bakriste. Banyalani bao ba di dirile diphetogo tse ka moka le pele ba ka kopana le Dihlatse! Ge go be go ngwa- lwaphihleloye,banyalanibalemorwediwabonaebeele bagoeledi gomme banyalani bao ba rulaganya go kolobe- ˇ tswa kgauswinyana. ˇ ˇ ˇ ˇ Re hweditse mangwalo a mantsi a go leboga tokisetso e ˇ ˇ nngwe gape e kgahlisago e lego seteisene sa rena sa thelebi- ˇ sene sa JW Broadcasting. Lenaneo la kgwedi le kgwedi sete- ˇ ˇ iseneng se ga bjale le hwetsagalakamalemeakagodimoga a70,gommemalemeamangweatlabagonagenakoedu- ˇ ˇ ˇ tseeeya.Malapaamantsi a lebelela lenaneo le mantsibo- eng a Borapedi bja Lapa. Ngwanabo rena yo mongwe ge a ˇ bolelakaseteisene se o re: “Ruri mokgatlo wa Jehofa o go- ˇ dile go feta le ge e le neng; eupsa ga se ra ka ra ikwa re bata- ˇ metse kgauswi le ntlokgolo ka tsela ye!” ˇ ˇ ˇ Tse dingwe tsa ditiragalo tsa bohlokwa kudu go batho ˇ ba Jehofa ke dikopano tsa selete, gomme ga go pelaelo gore ˇ ˇ go bile bjalo le ka dikopano tseo di ilego tsa swarwa ngwa- geng wa tirelo wa 2015. Lenaneo la kopano yeo le be le na ˇ ˇ ˇ ˇ le dibidio tse 42 le diswantsho tseodibegodibontshwa se- ˇ ˇ ˇ ˇ kirining, gaesita le dibidio tse tshela tsa mmino o kgahlisa- ˇ go kudu wa ketapele tseo di bego di bapalwa mathomong a karolo e nngwe le e nngwe ya lenaneo. Ngwanabo rena yo ˇ mongwe yo a nago le phihlelo o boletse ka lenaneo leo ˇ gore:“Gobegobonagalagoseleoteewabatheetsi yo a bego a nyaka go emelela setulong sa gagwe nakong ya lena- neo, ka gobane ba be ba nyaka go kwa lenaneo ka moka.”

ˇ ˇ LENGWALO LE LE TSWAGOGOSEHLOPHASEBUSAGO 5 ˇ Kgaetsedi yo mongwe wa moromiwa ge a be a hlalosa kopa- ˇ ˇ ˇ noyeooitse: “Dibidio tseo di dirile gore ke bone thereso ya ˇ ˇ BeibeleleMmuso wa Modimo e le tsa kgonthe kudu.” ˇ ˇ Ngwageng o fetilego Jehofa o ile a re segofatsa le ka di- ˇ ˇ ˇ ˇ kopelo tsa Mmuso tse difsa tse mmalwanyana. Banyalani ba ˇ ˇ bangwe ba ngwadile gore: “Dikopelo tse tse difsa di swana ˇ ˇ le ge eka re gokarelwa ke Jehofa. Di ile tsa re kgothatsa kudu ˇ dinakong tsa ge re be re lebane le mathata a magolo.” Diko- ˇ ˇ ˇ pano tsa rena di re gopoditse ka mosomo o mogolo woo bana babo rena bao ba lego sehlopheng sa Watchtower sa ˇ mmino wa diletso le khwaereng ba re direlago wona ka le- ˇ rato, morero o mogolo e le go tumisa Jehofa! ˇ ˇ Na phuthego ya geno e dirisa gabotse diteroli tsa go nea bohlatse mafelong a batho bohle? Ruri mokgwa wo wa go ˇ ˇ neabohlatseetlogaeletshegofatso! Batho ba bangwe bao ˇ ˇ ˇ ba dulago meagong yeo e sireleditswego goba difoleteng tse ˇ ˇ ditelele tseogosatsenwegontleletumelelo,bahwetsa di- ˇ ˇ ˇ thereso tsa Beibele ka lekga la pele go diriswa mokgwa wo, ˇ ˇ ˇ gomme ba bangwe ba bantsi go akaretsa le Dihlatse tseo di ˇ ˇ fodilego moyeng, ba hwetsa thuso ya moya ka baka la toki- ˇ ˇ seletso ye ya diteroli. Ka January 2015, monna yo mongwe wakuaKoreaBorwaoileayagobanababorenabaobane- ˇ ago bohlatse ka diteroli, gomme a ba hlalosetsa gore o sa ˇ tswa go thoma go nagana kudu ka Modimo. Ba ile ba tho- ma thuto ya Beibele le yena. Ka February o ile a ya dibo- ˇ keng tsaphuthegokalekgalapelegommekaMarchatlo- gela go kgoga. Ka April, o ile a etela moago wa lekala kua ˇ Korea Borwa, gomme ga bjale o tswela pele gabotse kudu ˇ ˇ ˇ moyeng. Ye e no ba e nngwe ya diphihlelo tse dintsi tse di ˇ ˇ ˇ kgahlisago tseo re di amogetsego mo ntlongkgolo. Re rapelela gore seo re ithutilego sona kopanong ya selete ˇ ˇ se tla hlohleletsa batho ba bantsi bao ba kilego ba hlankela ˇ Jehofa ka mafolofolo gore ba boele ka diatleng tsa gagwe

6 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Re le kgothaletsa ka moka gore le ˇ ekise Jehofa ka go amogelakadiatla ˇ tse pedi bohle bao ba boago ka phuthegong

ˇ ˇ tse borutho pele selemo e e ba ngwagola! Re le kgothaletsa ˇ ˇ ka moka gore le ekise Jehofa ka go amogela ka diatla tse pedi bohle bao ba boago ka phuthegong.—Hesek. 34:16. ˇ ˇ Ruri Jehofa o segofaditse batho ba gagwe ngwageng o fetilego wa tirelo. Ke’ng se sengwe seo re ka se letelago? Re tlaswanelwakegoletagoreretlerebone.Geresaletile, ˇ hle tsebang gore rena ba Sehlopha se Busago re le rata kudu ka moka e bile re le rapelela ka mehla. ˇ ˇ Re le lakaletsa tse dibotse, Bana babo lena, Sehlopha se Busagoˇ sa Dihlatse tsaˇ Jehofa

ˇ ˇ LENGWALO LE LE TSWAGOGOSEHLOPHASEBUSAGO 7 ˇ Dintlhakgolo tsa ngwagola

GE LENGWALO la Jesaya 9:7 le hlalosa ka seo ˇ ModimoatlagogosefihlelelakaMmuso wa gagwe, ˇ le re: “Se se tla dirwa ke phisego ya Jehofa wa ˇ ˇ madira.” Ka mo go swanago, Kgosi ya Mmuso woo e ˇ lego Jesu Kriste, le yena o ile a bontsha gore o ˇ ˇ fisegela borapedi bja thereso nakong ka moka ya bodiredi bja gagwe bja mo lefaseng. (Joh. 2:17) ˇ ˇ ˇ Dipego tse di latelago di bontsha kamoo Dihlatse tsa ˇ ˇ Jehofa lefaseng ka moka di ekisago phisego ya Jehofa ˇ le Jesu ka go latswisa batho ba bangwe lerato la Tatago bona wa legodimong.

El Salvador: Kopano ya selete ya 2015

8 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Bolivia: Modiro wa go aga ofisi ya bofetoledi ya Seaymara kua El Alto

DINTLHAKGOLO 9 ˇ “Re Rata Seteisene sa JW Broadcasting Kudu!” ˇ ˇ KA October 6, 2014 go ile gwa tsweletswa ka lekga la pele ˇ ˇ ˇ seteisene sa thelebisene Inthaneteng seo se bitswago JW Broadcasting. Se be se le ka leleme la Seisemane. Gaesale ˇ gotlogakaAugust2015,mananeoaseteiseneng se a fetole- lwakamalemeakagodimogaa70elegorebanababo ˇ ˇ rena ba bantsi le dikgaetsedi ba thabele mananeo a ao a ˇ ˇ agago moyeng. Batho ba bantsi bao ba bogelago seteisene ˇ ˇ se lefaseng ka moka ba ile ba bontsha gore ba leboga tokise- ˇ ˇ ˇ ˇ tsoyeempshayeoekgahlisago. Eupsa ke dilo dife tseo di ˇ ˇ ilego tsa dirwa gore seteisene se sa JW Broadcasting se be gona? ˇ  O ka kgona go bogela JW Broadcasting o dirisa wepesaete ya tv.jw.org.

10 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Go be go nyakega lefelo le le swanetsego.Kagona,goile gwa kgethwa lefelo la maleba moagong wa 30 Columbia ˇ Heights wa ntlongkgolo ya lefase ya Dihlatse tsa Jehofa kua Brooklyn, New York. Ka beke e tee feela, lefelo le le kgethi- ˇ ˇ lwego le ile la hlwekiswa gomme Lefapha la go Lokisa Di- ˇ tlabakelo la thoma go lokisa lefelo leo gore le swanele go ˇ ˇ ˇ tlo gasa seteisene seo sa thelebisene mola sehlopha sa ba- ˇ ˇ hlami se be se rulaganya ditlabakelo tsa sebjalebjale tseo di ˇ ˇ nago le seriti. Bana babo rena ba bantsi le dikgaetsedi ba ˇ ˇ United States ba ile ba soma bosego le mosegare ba hlama setudio seo le go rulaganya kamoo ba tlago go se aga kape- ˇ ˇ ˇ ˇ jana ka gona. Dinyakisiso tseo gantsi di dirwago ka dikgwe- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ di tse dintsi di ile tsa dirwa ka matsatsinyana feela, ke moka ˇ kapejanaLefaphalagoRekalathomagootaradilotse di- ˇ ˇ ˇ ntsintsi tseo di bego di hlokagala. ˇ ˇ Go ile gwa tsenywa dithapo tse diteleletelele tsa mohla- ˇ gase le Inthanete, le gona sehlopha sa basomi se be se swa- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ netse go kgonthisetsa gore ditlabakelo ka moka di somisa- ˇ ˇ na gabotse. Nakong yeo, sehlopha sa rena sa diletso tsa mmino se be se rekhota mmino wo o tlago go rola mana- ˇ neo a seteiseneng seo setudiong sa rena kua Patterson. ˇ ˇ ˇ Bana babo rena le dikgaetsedi bao ba tswago dinageng tse ˇ dintsi bao ba bego ba tlile moo go tlo rekhota mmino ba ile ˇ ˇ ba thusa ka go rekhota. Mantsu ao a bego a tlo bolelwa di- ˇ ˇ bidiong a ile a ngwalwa, ditiragatso tsa rulaganywa gomme ˇ sehlopha sa batho bao ba somago setudiong kua Brook- ˇ lyn, Patterson, Wallkill le dinageng tse dingwe lefaseng ka ˇ ˇ ˇ moka se ile sa soma ka thata gore dibidio di tsweletswe ga- botse. Ka morago ga gore setudio se fele gomme ditlabake- lo ka moka di tsenywe, go ile gwa thoma modiro wa go lo- ˇ ˇ ˇ ˇ kiseletsa mananeo a dikgwedi tse sego kae tsa mathomo. ˇ ˇ Ge re botsisa mahlwa-a-di-bona yo a lego intasetering ye ˇ gore go ka tsea nako e kaakaang go aga setudio seo se leka- ˇ ˇ nago le seo ka bogolo, o ile a re gantsi go ka tsea ngwaga le

DINTLHAKGOLO 11 ˇ Setudio sa seteisene sa JW Broadcasting kua Brooklyn, New York 13 ˇ ˇ ˇ seripa. Eupsa bana babo rena le dikgaetsedi bao ba somago ˇ ka thata ba dirile modiro woo ka dikgwedi tse pedi feela! ˇ Mafelelo e bile a kgahlisago kudu! Lenaneo la kgwedi e ˇ ˇ ˇ nngwe le e nngwe, leo gantsi le tswelelago seteiseneng se ka ˇ Mosupologo wa mathomo wa kgwedi, le lebelelwa ka ma- ˇ kga a fetago a dimilione tse pedi kgweding yeo. Ge go aka- ˇ ˇ ˇ retswa le dibidio tse dingwe, mananeo a seteiseneng se a ˇ lebelelwa ka makga a fetago a dimilione tse lesome ka kgwedi. ˇ ˇ BathobaJehofabaikwabjangkatokisetsoyeempshaya ˇ ˇ dijo tsamoya?Aefobaamangweamangwaloamantsi a ˇ ditebogo ao re a hweditsego: ˇ ˇ “Bjo ke bosego bjoo bo thabisago kudu bophe- ˇ long bja ka! Bosegong bjo, nna le mosadi wa ka “Lenaneo le le re ile ra bogela lenaneo la ˇ ˇ mpatameditse kgauswi May 2015 seteiseneng sa kudu le mokgatlo wa JW Broadcasting, gomme ˇ Jehofaˇ le Sehlopha se ga ke na mantsu a go hla- Busago. Ke a tseba gore losa lethabo la ka. Ye ke ˇ ke karolo ya lapa leo le e nngwe ya dimpho tse ˇ tlogagolenalelerato.” bohlokwa tseo ke di ne- ilwego ke Jehofa. Re lebo- —Kenya ˇ gaSehlophaseBusago le bana babo rena le dikga- ˇ ˇ ˇ ˇ etsedi ka moka bao ba somilego ka thata go tsweletsa toki- ˇ ˇ ˇ ˇ setsoyeekgahlisago kudu ya dijo tsa moya.”—Indonesia. ˇ “Bana babo rena ba bantsi ba be ba se ba ka ba kwa setho ˇ saSehlophaseBusago se nea polelo. Ga bjale, re a ba kwa e bile re kgona le go ba bona. Ruri ga se ra ka ra ikwa re le kga- ˇ uswileSehlophaseBusago le bana babo rena ba lefaseng ka bophara ka tsela ye.”—Kenya. “Ka ge monna wa ka e se Hlatse, ga go bonolo gore ke sware borapedi bja lapa le bana ba ka ba babedi bao e lego

14 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ bafsa. Ka gona, seteisene se se nkhotsekudu.Sediragoreke ikwe ke le karolo ya mokgatlo, e bile se nea nna le bana ba ˇ ˇ ka kgothatso yeo re tlogago re e hloka. Ruri ye ke tshegofa- ˇ ˇ tso yeo e tswago go Jehofa.”—Brithania. ˇ “Re rata seteisene sa JW Broadcasting kudu! Le gona di- ˇ ˇ ˇ thapelo tsa rena di ile tsa arabja ge mananeo a seteiseneng ˇ ˇ se a be a tsweletswa le ka maleme a mangwe. Lena bana ˇ babo rena, le re kgothatsa kudu ge re bona botho bja lena le kamoo le hlankelago Jehofa le thabile. Ga e sa le go tloga ge ˇ lenaneo le la thelebiseneng le thoma, go feta le ge e le neng pele re ikwa re le karolo ya mokgatlo wa Jehofa wo o kgahli- ˇ sago.”—Czech Republic. ˇ ˇ ˇ ˇ “Go theetsa ditho tsaSehlophaseBusago ka segageso go ˇ mpatametsa kgauswi kudu le Jehofa.”—Brazil. ˇ “Ke na le mengwaga e 16 ke hlankela Jehofa, eupsa ka- mookeikwagokagonalekamookethabilegokagonale- ˇ hono, go ka bapiswa feela le ka tsela yeo ke ilego ka ikwa ka ˇ yona ge ke be ke kolobetswa. Ke le leboga kudu bana babo ˇ rena ba ba rategago ka seteisene se sa JW Broadcasting.” —Brazil. ˇ ˇ Ka thuso ya Jehofa, re a tseba gore seteisene se sa JW ˇ ˇ ˇ Broadcasting se tla tswela pele go ba tshegofatso e kgolo ya ˇ dijo tsa moya go bana babo rena ba lefaseng ka moka, le ˇ ˇ gona se tla tumisa le go tagafatsa Jehofa.

DINTLHAKGOLO 15 ˇ Go Akgofisaˇ Modiroˇ wa go Agwa ga Diholo tsa Mmuso

ˇ ˇ RURI go a kgahlisa go bona gore Jehofa o akgofisa modiro ˇ wa lefaseng ka moka wa borapedi bja thereso! (Jes. 60:22) ˇ ˇ ˇ ˇ Ka baka leo, go nyakega Diholo tsa Mmuso tse di oketsegi- ˇ ˇ ˇ lego. Lefaseng ka moka, diholo tse difsa tse di fetago tse ˇ ˇ 13 000 di swanetse go agiwa goba go mpshafatswa. E le gore modiro wo o dirwe ka go akgofa le ka tsela yeo ˇ ˇ esasenyegotshelete, Sehlopha se Busago se dirile dipheto- go mafapheng a fapafapanego a go aga. Lefapha le lefsa leo ˇ le bitswago LefaphalaLefasekaBopharalaBohlamilela go Aga leo le lego ntlongkgolo kua Brooklyn, New York, le ˇ ˇ ˇ ˇ be le dutse le soma ka thata go akgofisa le go etisa pele mo- ˇ ˇ ˇ diro wa go aga le go mpshafatsa Diholo tsa Mmuso lefa-

16 PUKU YA NGWAGA YA 2016 seng ka moka. MafaphaaBohlamileagoAgaaDinaga ao a lego makaleng a Afrika Borwa, Australasia, Bogare bja Yuropa le United States a rulaganya modiro wa go aga wa ˇ ditikologong tsa gabo ona, morero o mogolo ke gore go ˇ ˇ ˇ akgofiswe modiro wa go aga Diholo tsa Mmuso le go dira ˇ ˇ seo ka tsela ya go seketsa tshelete. Le gona Mafapha a Bo- ˇ hlamileagoAgaaDinagaatlwaetsa makala a ditikolo- ˇ ˇ gong tseo di a hlokometsego go hlokomela meago e me- ˇ ngwe ya puso ya Modimo. E bile, lekaleng le lengwe le le lengwe LefaphalaBohlamilelagoAgalaTikologole ru- ˇ laganya modiro wa go aga le wa go hlokomela Diholo tsa ˇ ˇ Mmuso le Diholo tsa Kopano. Ka January 2015, bagolo ka moka ba kua United States ba ˇ ile ba ba gona sebokeng se se kgahlisago seo ba bego ba se ˇ theeditse ka kgokaganyo ya Inthanete seo se ilego sa hlalo- sa mokgwa o mofsa wa go rulaganya, go aga le go hloko- ˇ ˇ ˇ ˇ mela Diholo tsa Mmuso. Tse ke tseo ba di kwelego. ˇ ˇ Go Aga: Go tlo agwa Diholo tse di swanago go diriswa di- ˇ ˇ tlabakelo tsa go aga tse di swanelago lefelong leo, e bile go ˇ ˇ latelwa tlhahlo yeo e tswago Komiting ya Kgatiso ya Sehlo- ˇ ˇ ˇ pha se Busago. Go ka se nyakege dilo tse dintsi go hloko- ˇ mela meago yeo eupsa e tla ba yeo e tiilego, ya go bogega ˇ ˇ ˇ leyeogosabitsego tsheleteentsi go e hlokomela. Go Hlokomela Meago: Phuthegong e nngwe le e nngwe ˇ gotlabalebaithaopibaobatlagogotlwaetswa kamoo ba ka hlokomelago mafelo a rena a borapedi le go dira gore a sekeasenyegakapejana. ˇ ˇ ˇ Ke thereso gore modiro wa go aga Diholo tsa Mmuso le ˇ go di hlokomela ke o mogolo kudu. Eupsamaitekoaoadi- ˇ rwago ke batho ba Modimo ka moka a tla thusa go akgofi- ˇ ˇ ˇ sa modiro le go dira gore meneelo e somiswe gabotse.

DINTLHAKGOLO 17 Modiro wa go Aga Kuaˇ Warwick o Tswela Pele Bjang? ˇ TSWELOPELE e kgolo yeo e dirwago meagong e mefsa ya ntlokgolo ya lefa- sekuaWarwick,NewYork,kebohla- tse bjo bo lego molaleng bja gore Je- hofa o thekga modiro wo. Anthony Morris wa Sehlopha se Bu- ˇ ˇ sago o boletse gore bana babo rena ˇ bao ba tswago lefaseng ka moka ba ka tlagotloetelaWarwickkamoragoga gore modiro wa go aga o fele.

Lefelo leo go tsenwago ka lona meagong ya ntlongkgolo ya lefase kua Warwick, New York

18 PUKU YA NGWAGA YA 2016 DINTLHAKGOLO 19 Go Fihlelela Batho Bao ba sa Fihlelegego ˇ LE GE modiro wa go ya ka ntlo le ntlo e sa dutseeletselae ˇ ˇ ˇ kgolo yeo Dihlatse tsa Jehofa di phatlalatsago thereso ka ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ yona, go diriswagaditafolatse di kgahlisago tsa dikgatiso le ˇ ˇ diteroli go ipontshitseelemokgwaomongweoatlegago ˇ ˇ ˇ kudu wa go bolela ditaba tse dibotse tsa Mmuso wa Modimo. ˇ ˇ ˇ (Mat. 24:14) Bagoeledi ba Mmuso ba dirisitse mafelwana a ˇ go bea dikgatiso, ditafola le dintlwana gore ba fihlelele ba- ˇ tho mafelong a batho bohle. Go oketsa moo, diphuthego le- ˇ ˇ ˇ faseng ka moka di neilwe diteroli tsa go bea dikgatiso tse e ka ˇ ˇ bago tse 250 000. Batho ba arabetse bjang? Kua Dar es Salaam, Tanzania, bathobaekabagoba700 ˇ ˇ ba kgopetse dithuto tsa Beibele ga e sa le lenaneo le le kge- thegilego la go nea bohlatse ditoropong le thomile moo ka

20 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Tanzania: Batho bao ba sepelago ka maoto ba bontsha ˇ kgahlego diteroling tsa go nea bohlatse kua Dar es Salaam

ˇ 2014. Batho ba bantsi bao ba thabelago ba tla dibokeng go- mme ba batamela kgauswi le Modimo. Ka ngwaga o tee ˇ ˇ ˇ ˇ feela, batho ba ile ba tsea dikgatiso tsa ka godimo ga tse ˇ ˇ ˇ 250 000 diteroling tsa rena dinageng tsa Afrika le mose wa mawatle. ˇ Kua Dihlakahlakeng tsa Solomon, moo bagoeledi ba ka ˇ ˇ tlase ga ba 2 000 ba bolelago ditaba tse dibotse tshemong e ˇ ˇ kgolo ya dihlakahlaka tsa ka godimo ga tse 300, mananeo a ˇ kgethegilego a go nea bohlatse phatlalatsa ditoropong a feto- ˇ ˇ gile mokgwa wa bohlokwa wa go phatlalatsa dipeu tsa there- ˇ ˇ so. Motsemosate wa moo e lego, Honiara, bana babo rena ba ˇ ˇ ˇ ile ba sepedisa dimakasine tsa ka godimo ga tse 104 000 le di- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ poroutsha tsa ka godimo ga tse 23 600, tse dintsi tsa dikgati- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ so tse ba di sepedisetsa batho bao ba tswago dihlakahlakeng le metseng yeo e lego kgole le toropo moo go se nago Dihla- ˇ ˇ ˇ tse. Thapameng e nngwe, ba ile ba sepedisa dikopi tse 400 tsa puku ya KeEngSeogeeleGabotseBeibeleeseRutago?gomme ˇ batho ba 60 ba kgopela dithuto tsa Beibele. Mesong e mengwe, babulamadibogo ba ka mehla e lego MichaelleLindababebabeakanyalefelolabonalagobea ˇ dikgatiso lebopong Sehlakahlakeng sa Margarita, Venezu- ˇ ´ ela. Monna yo a bitswago Anıbal o ile a batamela moo ba be- ˇ ilego dikgatiso gomme a amogela puku ya SeoBeibeleeseRu- ˇ ˇ tago. O ile a ba botsa gore tatagwe o hlokofaletse lebopong ˇ leo mengwaga e supago e fetilego, gomme ga e sa le go tloga ˇ kayonanakoyeo,mmagweoileabalekgateletsego ya mo- ´ ˇ nagano. Bekeng e latelago Anıbal o ile a boa gomme a botsa ˇ ˇ ˇ MichaelleLindagorelekeletsatsi leo tatagwe a hlokofetse- ˇ go ka lona. O ile a ntsha founo ya gagwe, a founela mmagwe ˇ gomme a kgopela Michael gore a kgothatse mmagwe. Mi- ˇ chael o ile a mo kgothatsa.Gaesalegotlogakanakoyeo, ´ ˇ ˇ ˇ mmago Anıbal o setseafounetse Michael le Linda ka makga

DINTLHAKGOLO 21 ˇ a mmalwa, gomme ba ile ba mmalela mangwalo a homotsa- ˇ go. Molaetseng o mongwe wo a ilego a o romela ka founo, ´ mmago Anıbal o ngwadile gore: “Lehono ke ikwa ke le ka- ˇ ˇ one kudu ka gobane le nkhomoditse le go nthusa go matla- ˇ fatsa tumelo ya ka.” Mananeo a kgethegilego a go nea bohlatse ditoropong a ˇ ˇ rulagantswe mafelong a 127 ditoropong tse 14 kua United ˇ ˇ ˇ ˇ States. Dikgweding tse supago tsa mathomo tsa ngwaga wa ˇ ˇ tirelo wa 2015, go ile gwa thongwa dithuto tsa Beibele tse ˇ ˇ 8 445! Le gona mokgwa wo wa go nea bohlatse o thusitse ba- ˇ tho ba bantsi bao ba kilego ba kopanela gore ba boele ba tle ˇ dibokeng gape. Ka mohlala, monna yo a bitswago Terry o be ˇ ˇ a lebeletse le lengwe la mafelo a rena a go bea dikgatiso kua Los Angeles, California, ka gona banyalani ba Dihlatse bao ˇ ˇ ba bego ba eme moo ba ile ba mmotsisageebaakileabala ˇ ˇ dikgatiso tsa rena. O ile a hlalosa gore ke yo mongwe wa Di- ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa eupsaonalemengwagaekabagoemenea fodile moyeng. Banyalani bao ba ile ba bala le go ahlaahla le yena lengwalo la Hesekiele 34:11, moo Jehofa a rego: “Ke tla ˇ tsoma dinku tsa ka gomme ka di hlokomela.” Ba ile ba mmo- ˇ ˇ ˇ tsakawepesaeteyarenalekaseteisene sa rena sa thelebise- ne sa JW Broadcasting. Mesong e latelago, Terry o ile a ngwa- ˇ lela ngwanabo rena yoo e-mail, a mo hlalosetsa gore pejana ga ge a ka bona tafola ya go nea bohlatse, o be a ile a llela Mo- dimo a kgopela gore a mo swarele ka ge a ile a tlogela go ya ˇ dibokeng tsaphuthego.LegonaobeaileakgopelaJehofa ˇ goreamothuse gore a batamele kgauswi le yena. Terry o ˇ ˇ itse: “Ka morago ga moo le ile la ntumedisa ka borutho, la ˇ ˇ mpalela lengwalo le le kgothatsago gomme la mpotsa seo ke ˇ bego ke swanetse go se dira gore ke boele mokgatlong wa Je- hofa. Yeo e bile karabo ya thapelo ya ka.” Kua Addis Ababa, Ethiopia, go na le mafelo a mane a go ˇ nea bohlatse ditoropong. Ka dikgwedi tse tharo bana babo ˇ ˇ ˇ rena ba ile ba sepedisa dikgatiso tse 37 275, gomme batho ba ˇ 629 ba kgopela go etelwa ke Dihlatse. Gare ga batho ba bantsi

22 PUKU YA NGWAGA YA 2016 bao ba ilego ba amogela puku ya SeoBeibeleeseRutagogo be go na le mokgalabje yo mongwe yo a ilego a thoma go e bala gateetee.Nakongefetilegoobeakileatsenelaseminaresa ˇ ˇ ˇ bodumedi, gomme a na le dipotsiso ka Jesu le Mmuso wa Mo- ˇ ˇ dimo. Ka gona letsatsing le le latelago, o ile a boela moo Di- ˇ ˇ ˇ ˇ hlatse di emago gona gore a yo hwetsa dikarabo tsa dipotsiso ˇ ˇ ˇ tsa gagwe. Letsatsi ka morago ga moo, o ile a dumela go

ˇ ˇ Ethiopia: Go beilwe dikgatiso tsa Seamharic teroling kua Addis Ababa

DINTLHAKGOLO 23 swarelwa thuto ya Beibele, gomme mafelelong a yona beke yeo, a ya dibokeng ka lekga la pele. Gona bjale o ba gona di- ˇ ˇ bokeng tsa rena ka mehla gomme o tswela pele gabotse. Monna yo mongwe wa Mojuda o ile a ya lefelong la dikga- ˇ ˇ ˇ tiso kua Mexico gommeabotsisa bana babo rena ba babedi ˇ geebabanalekgatiso yeo e bolelago ka lehu. Ba ile ba ˇ ˇ mmotsa gore makasine wo o bolelago ka lehu o fedile, eupsa ba mo nea wo o bolelago ka bokamoso. Monna yoo o ile a swarayomongwewabanababorenakaletsogogommeare: “Ga ke nyake go kwa selo ka bokamoso. Ke nyaka go ipola- ya.”Kemokaoileathomagolla.Banababorenabaileba ˇ ˇ mmotsisa gore ke ka baka la eng a be a ikwa ka tsela yeo. O ˇ ileabolelaallaare:“Morwawakaosatswa go hlokofala.” ˇ Ka gona ba ile ba mmontsha kgaolo 7 ka pukung ya Seo ˇ ˇ BeibeleeseRutago.Ba ile ba mmalela dirapa tse pedi tsa ma- thomo ka tlase ga sehlogwana se se rego, “Ge yo o mo Rata- go a E-hwa” le mafelelong a sehlogo seo moo go hlaloswago kakholofeloyerenagoleyonakabahu.Akgomegilekudu maikwelong, o ile a swara ngwanabo rena ka letsogo gape ˇ ˇ ˇ gomme a mmotsisa gore: “Na seo ruri ke thereso?” Bana ˇ ˇ babo rena ba ile ba mo kgonthisetsa gore ruri Jehofa o tlo ˇ ˇ ˇ ˇ phethagatsa kholofetsoyeo.Oileababotsisa gore: “Ke swa- ˇ netse go dira’ng gore ke tle ke bone morwa wa ka gape?” Ba ile ba rulaganya go etela monna yoo legaeng la gagwe. Ge ba ˇ fihla legaeng la monna yoo, ba ile ba mo hwetsaaletilego- ˇ mme a fagahletse go thoma go ithuta Beibele. ˇ Molebeledi yo mongwe wa mosepedi yo a ilego a thusa go thoma mananeo a kgethegilego a go nea bohlatse phatlala- ˇ ˇ ˇ ˇ tsa ditoropong tsa kua New York o itse: “Ruri Jehofa o segofa- ˇ ditse lenaneo le! Ga se feela gore ke mokgwa o atlegago ˇ kudu wa go fihlelela batho ba diketekete, eupsa gape o dirile ˇ gore re kopane le batho ba bantsi bao ba fodilego moyeng ˇ ˇ ˇ goba bao ba kgaotswego—‘dinku tse di timetsego’—bao gona ˇ bjale ba thuswago gore ba boele mohlapeng.”—Hesekiele 34:15, 16.

24 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ Seetsa se Tswela Pele se Phadima ˇ KA GE barapedi ba thereso ba dumela gore Jehofa ke yena ˇ ˇ Mothopo wa seetsa sa moya, ba rapela ka phisego gore ‘se- ˇ ˇ etsa sa Modimo le thereso’ ya gagwe di ba hlahle. (Ps. 43:3) Ge lefase le le le leswiswing le legolo la moya, Modimo wa ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ thereso o tswela pele go hlabisetsa batho ba gagwe seetsa. ˇ Ka baka leo, tsela ya bona “e bjalo ka seetsa se se phadima- ˇ ˇ go ganyenyane-ganyenyane.” (Die. 4:18) Seetsa se se tswe- ˇ ˇ lago pele se phadima go tswagoJehofasetswela pele go bonega tsela ya bona mokgatlong, dithutong le boitshwa- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ rong. Tse dingwe tsa ditumelo tsa rena tseo di ilego tsa ka- ˇ onefatswa mengwageng ya morago bjale ke dife? 2012

ˇ “Mebuso ye ka moka” —Dan. 2:44 w12 6/15 letl. 17

Tshenyoyeoebakilwego ˇ ke “kgosi ya sefahlego se bogale” —Dan. 8:23, 24 w12 6/15 letl. 16

Morodekai le Esitere ba “arola dithebola” —Gen. 49:27 w12 1/1 letl. 29

ˇ Menwana ya seswantshong sa toro ya Nebukadinetsara —Dan. 2:41-43 w12 6/15 letl. 16 Nako ya go hlongwa ga ˇ mmuso wa lefase wa ˇ bosupa w12 6/15 matl. 15, 19

DINTLHAKGOLO 25 2013

“Mohlanka yo a botegago le wa temogo”—Mat. 24:45-47 w13 7/15 matl. 8, 20-25

‘Mohlanka yo mobe’—Mat. 24:48-51 w13 7/15 letl. 24 ˇ BatlotswabakasephologeHaramagedonemolefaseng w13 7/15 letl. 5

‘Asiriaehlaselanagayarena’—Mika 5:5 w13 11/15 letl. 20 ˇ Go kgoboketswagabakgethwa—Mat. 24:31; Mar. 13:27 w13 7/15 letl. 5

Masetlapelo a magolo w13 7/15 matl. 3-8

ˇ Seswantsho sa korong le mefoka—Mat.13:24-30 w13 7/15 matl. 13-14

GofihlagaJesu,gotla— Mat. dikgao. 24 le 25 w13 7/15 matl. 7-8, 24

Jesu o hlahloba tempele ya moya 1914-1919—Mal. 3:1-4 w13 7/15 matl. 11-12 Tlhaloso ya leina Jehofa Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Seisemane letl. 1735

26 PUKU YA NGWAGA YA 2016 2014

Gokgethwagabagololebahlankababodiredi w14 11/15 matl. 28-29

Mabaka a gore Bajuda ba lekgolong la pele la nywaga w14 2/15 matl. 26-27; ba ‘letele’ Mesia—Luka 3:15 w14 6/15 letl. 22

ˇ Nako ya go hlwekiswagatempeleyamoya—Mal. 3:1-4 w14 11/15 letl. 30

Lenyalo tsogong—Luka 20:34-36 w14 8/15 matl. 29-30

“Motheo o tiilego wa Modimo”—2 Tim. 2:19 w14 7/15 matl. 8-9, 13

ˇ Dihlatse tse pedi—Kut. kgao.11 w14 11/15 letl. 30 2015

Gogo wa Magogo—Hesek. kgao. 38 le 39 w15 5/15 matl. 27-28 ˇ Go rwala hlogong ge kgaetsediaswerethutoyaBeibele lv letl. 210 mongwalo wa ka ˇ tlase, kgatiso ya 2015

ˇ Seswantsho sa ditalente —Mat. 25:14-30 w15 3/15 matl. 18-23

ˇ ˇ ˇ Seswantsho sa Diswantshetso le dilo ˇ mabapi le dikgarebe tsa kgonthe ˇ tse lesome w15 3/15 matl. 5-8, —Mat. 25:1-13 15-16 w15 3/15 matl. 10-12

DINTLHAKGOLO 27 Go Neelwa ga Makala

LENANEONG la go neelwa ga lekala la Madagascar, leo le bi- ˇ lego ka Mokibelo, January 24, 2015, kgaetsedi yo mongwe o ˇ itse: “Pelo ya ka e falala ka lethabo.” Yena le baeng ba bangwe ˇ ˇ ˇ ba 583 ba be ba thabile kudu go bona diphaposi tse difsa tsa ˇ ˇ ˇ bodulo tse19goteelephaposi yeo e okeditswego ya go jela ˇ ˇ le khitshi yeo e mpshafaditswego. Go ile gwa dirwa sekgoba ˇ se segolwanyana bakeng sa diofisi tsa Lefapha la Tirelo, la Di- akhaonto le Lefapha la Bohlami le la go Aga la Tikologo. Go ˇ ˇ oketsa moo, Lefapha la go Rekhota le ile la hwetsa setudio sa ˇ lona se sefsa gomme le la Polelo ya Diatla le lona la hwetsa setudiosalonasesefsa.LegonagoilegwahlongwaLefapha ˇ ˇ ˇ ˇ la go Tsweletsa Dikgatiso tsa Mongwalo wa Difofu. Ka mora- go ga gore ba kwe histori ya modiro wa boboledi ya Mada- gascar, baeng ba ile ba ipshina ka polelo ya go neelwa ga leka- ˇ la yeo e filwego ke Mark Sanderson wa Sehlopha se Busago.

28 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Batho ba Jehofa kua Jakarta Indonesia, ba ile ba imologa ge ba bona meetse a mafula a nwelela ka nako ya maleba pele lekala le lefsa le ka neelwa ka February 14, 2015. Ga bjale le- kala le lebatong letee la moago o motelele wa diofisi wa ma- batoa42lemabatonga12amoagongwoolegokgauswi ˇ le diofisi tseo. Mafapha a mangwe a Bethele a mmalwa a ˇ hwetsagala meagong e menyenyane ya kgauswi le diofisi. ˇ Anthony Morris wa Sehlopha se Busago o ile a nea polelo ya ˇ ˇ go neela meago yeo, gomme letsatsing le le latelago batho ba 15 257 ba kopana lepatlelong la kgwele ya maoto go tla go ˇ kwa ge a nea polelo ya sehlogo se se rego: “Tswelang Pele le ˇ Swareletse Modirong o Mobotse.” Batho ba 11 189 ba ile ba lebelela lenaneo leo ba le mafelong a sa swanego a 41 ba di- ˇ risa Inthanete. Seboka seo e bile se segolo kudu go feta dibo- ˇ ˇ ka ka moka tseo di kilego tsa swarwa ke batho ba Jehofa kua Indonesia. Yo mongwe wa baromiwa ba mathomo ba go fi- ˇ hla Indonesia e lego Ronald Jacka o itse: “Ge ke be ke fihla ka 1951, go be go na le bagoeledi ba 26 feela nageng ka moka. ˇ Eupsa lehono, batho ba fetago ba 26 000 ba bile gona lena- ˇ ˇ ˇ neong le la moswananosi. Ruri Jehofa o segofaditse batho ba gagwe Indonesia!” ˇ ˇ Lefelo le lefsa la bodulo la diphaposi tse 19 lekaleng la Madagascar Phetolelo ya Lefaseˇ le Lefsa ka Maleme a Oketsegilego

GO TLOGA ka August 31 2015, Phetolelo ya Lefase le Lefsa e ˇ ˇ ˇ be e setse e fetoletswe ka moka ga yona goba karolo ya yona ˇ ka maleme a 129. Le gona Beibele ye e hwetsagala wepesa- ˇ eteng ya jw.org ka maleme a 129, go akaretsa le ka dipolelo ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tsa diatla tseo di diriswago dinageng tse supago. Dikgatiso ˇ ˇ tse di latelago di lokolotswe ngwageng wa tirelo wa 2015: ˇ ˇ LETSATSI LA ˇ GO LOKOLLWA NAGA LELEME KGATISO

September 5, 2014 Malaysia Semalay Mangwalo a Segerika ˇ ˇ September 6, 2014 Korea Borwa Sekorea Kgatiso e Kaonefaditswego ˇ September 19, 2014 Georgia Seazerbaijani Beibele e feletsego ˇ September 26, 2014 Kazakhstan Sekazakh Beibele e feletsego

October 10, 2014 Ghana Se-Ga Mangwalo a Segerika ˇ November 14, 2014 Philippines Sehiligaynon Beibele e feletsego

December 12, 2014 Nigeria Seisoko Mangwalo a Segerika ˇ December 13, 2014 Ethiopia Seamharic Beibele e feletsego ˇ December 19, 2014 Fiji Sefiji Beibele e feletsego

December 26, 2014 Mexico Setzotzil Mangwalo a Segerika ˇ December 29, 2014 Ghana Seewe Beibele e feletsego ˇ ˇ March 22, 2015 Brazil Sepotokisi Kgatiso e Kaonefaditswego ˇ May 9, 2015 Zambia Seluvale Beibele e feletsego ˇ July17,2015 Haiti Se-CreolesaHaiti Beibeleefeletsego

August 28, 2015 Kenya Sekikuyu Mangwalo a Segerika ˇ August 28, 2015 Congo (Kinshasa) Sekongo Beibele e feletsego

 LekelekgalapelegolokollwakarololegeeleefeyaPhetolelo ya Lefase le Lefsa ka leleme le.

30 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Russia: Dihlatse di bolela ditaba tse dibotse kua Moscow ˇ Pego ya Dikgorong tsa Tsheko ˇ ˇ Go Ngwadiswa Semmuso ˇ ˇ ˇ Ga go hlokagale gore Dihlatse tsa Jehofa di ngwadiswe semmuso ˇ gore di dire mediro ya tsona ya bodumedi. Lega go le bjalo, go ngwa- ˇ ˇ diswa semmuso go re dumelela go ba le mafelo a rena a go sware- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ la diboka goba go a hirisa le go hwetsa dikgatiso tsa rena tsa bo- ˇ ˇ dumedi go tswa dinageng tse dingwe. ˇ ˇ ˇ ˇ ˙ Ka 2004, dikgoro tsa tsheko tsa Russia di ile tsa fedisa lekgo- ˇ ˇ tlalasemolaoleolediriswago ke Dihlatse tsa Jehofa kua Moscow. ˇ Ka baka leo, bana babo rena kua Moscow ba ile ba lebeletsana le ˇ ˇ ˇ tlaiso e soro.Maphodisaaileabatlaisa, batho ba hlasela ba ba- ngwe ba bona ge ba le bodireding gomme beng ba mafelo ao ba ˇ ˇ bego ba a hirisitsegoswareladibokabasesadumelagobahiri- ˇ ˇ setsa ona, ba tlogela bana babo rena ba se na mafelo ao ba ka ko- panago go ona bakeng sa borapedi. Kahlolo yeo e dirilwego ke Kgo- ˇ ˇ ˇ ro ya Yuropa ya Ditshwanelo tsaBathoka2010eileyakgonthisetsa

DINTLHAKGOLO 31 ˇ ˇ ˇ gore Russia e gataketse ditshwanelo tsa Dihlatse tsa Jehofa kua ˇ ˇ Moscow gomme ya laela gore mokgatlo wa tsona wa semmuso o ˇ ˇ ˇ tsosoloswe. Re thabela go le tsebisa gore ka May 27, 2015, Lefa- pha la Moscow la Russian Federation Ministry of Justice (Mokgatlo ˇ ˇ ˇ wagoikarabelakagothealegokgonthisetsa melao ya mmuso le ˇ ˇ ˇ ditekanyetso tsa molao) le ile la ngwadisa Mokgatlo o mofsa wa Bo- ˇ dumedi wa Dihlatse tsa Jehofa kua Moscow. ˇ Go Lefa Motshelo ˇ ˇ ˇ ˇ Gantsi mekgatlo ya semmuso yeo e diriswago ke Dihlatse tsa Jeho- ˇ ˇ fa lefaseng ka moka ga e lefe motshelo, go etsa ge go le bjalo ka ˇ ˇ mekgatlo e mentsi ya bodumedi le ya go thusa bahloki. Lega go le ˇ ˇ bjalo, ka dinako tse dingwe mebuso ga e nyake go amogela gore ˇ ˇ mekgatlo ya rena ga se ya swanela go lefiswa motshelo. ˇ ˙ Kua Sweden, balaodi ba mmusobailebabolelagoreBethe- le ke kgwebo yeo e hirilego batho bao ba hlankelago moo, le gore ga se lefelo la bodumedi leo go dulago badiredi bao ba lego tirelong ˇ ˇ ˇ ˇ e kgethegilego ya nako e tletsego. Mmusoolekanyeditse tshelete ˇ ˇ ˇ ya di-euro tse diketekete tsa motshelo wa mothwadi/mothwalwa ˇ ˇ tseo di swanetsego go lefelelwa ke Bethele le batho bao ba hlanke- ˇ lago Bethele. E le gore di rarolle bothata bjo, Dihlatse tsa kua Swe- ˇ ˇ den di butse melato dikgorong tsa nageng yeo le go romela dikgo- ˇ ˇ pelo tse tshela Kgorong ya Yuropa ya Ditshwanelo tsa Batho. ˇ ˇ Go se TseeKaroloDipolotikinglegoseTseneleTireloyaBosole Batho ba Jehofa ba hlompha kudu taelo yeo e lego ka Beibeleng ya ˇ ˇ ˇ gore ba ‘rule ditshosa tsa bona ba di dire megoma’ le gore ‘ba se ˇ sa hlwa ba ithuta ntwa.’ (Jes. 2:4) Ga ba tsee karolo dipolotiking le ˇ ge mebuso e mengwe e sa ba dumelele go dira mediro e mengwe ˇ yeo e sego ya bosole. ˙ Molao wa gona bjale wa kua Korea Borwa ga o dumelele mo- ˇ thogoganagotsenelatireloyabosole ka baka la letswalo. Me- ngwageng e 60 e fetilego, banna bao e lego Dihlatse ba ka godimo ga ba 18 000 ba ile ba golegwa ka baka la go gana go tsenela tire- ˇ lo ya bosole. Mo e ka bago Hlatse e nngwe le e nngwe nageng ye e bile le mogwera goba setho sa lapa seo se golegilwego. Ka 2004 le 2011, Kgoro ya Tsheko ya Molaotheo ya Korea Borwa e ile ya bo-

32 PUKU YA NGWAGA YA 2016 lela gore batho bao ba golegilwe ka go dumelelana le molaotheo. ˇ Lega go le bjalo, ka July 2015, Kgoro ya Tsheko e ile ya theetsa mo- ˇ lato woo gape. Dihlatse tsa Jehofa lefaseng ka moka di rapelela gore molato wo e lego kgale o fegilwe o rarollwe e le gore bana babo rena bao e sa lego bafsa kua Korea Borwa ba se sa golegwa ka baka la tumelo ya bona. ˇ ˇ ˙ Dihlatse tsa Jehofa tse tharo kua Eritrea di thomile ngwaga wa ˇ tsona wa bo-22 di le kgolegong ka ge di ganne go tsenela tirelo ya ˇ bosole ka baka la letswalo. Paulos Eyassu, Negede Teklemariam le ˇ IsaacMogosgasebakababonwamolatosemmuso goba ba hwe- ˇ tsa sebaka sa go itwela kgorong ya tsheko. Bona gotee le bana ˇ ˇ babo rena le dikgaetsedi ba ka godimo ga ba 50, ba tswela pele ba ˇ kgomaretse potego ya bona le ge ba swarwa ka sehlogo le go phe- ˇ ˇ la maemong a sa kgahlisego a kgolegong. Re kgodisegile gore Je- hofa ‘o kwa go fegelwa’ ga bao ba golegilwego ka baka la tumelo ya bona gomme o tla ba lwela.—Ps. 79:11. ˇ ˙ Kua Ukraine, Vitaliy Shalaiko o ile a bitswa ka August 2014 ˇ ˇ gore a tlo tsenela tirelo ya bosole nakong ya ge masole a be a itoki- ˇ ˇ ˇ seletsa ntwa. O ile a gana go tsenela bosole ka baka la letswalo ˇ eupsaahlalosagoregaanabothatabjagodiramediroemengwe ˇ yeo e sego ya bosole. Moahlodi o ile a bea Ngwanabo rena Shala- ˇ ˇ ikomolatowagoganagoyabosoleng nakong ya ntwa, eupsa kgo- ˇ ˇ ˇ ˇ ro ya go theetsa melato le ya go ipiletsa di ile tsa hwetsaasena ˇ Ukraine: Vitaliy Shalaiko o thabela go tsea karolo bodireding ˇ ˇ ˇ molato. Kgoro ya go ipiletsa e ile ya bolela gore tshireletsego ya ˇ Naga ga se ya swanela go ba lebaka le legolo la go lekanyetsa gore ˇ motho a newe ditshwanelo tsa gagwe, le gore “tshwanelo ya go ˇ ˇ gana ka baka la letswalo e ka se thibelwe ka baka la tshireletsego ˇ ˇ ya setshaba.” Moahlodi yoo o ile a ipiletsa gape. Ka June 23, 2015, ˇ Kgorokgolo ya Tsheko ya Melato e Kgethegilego ya Setshaba le ya ˇ ˇ Bosenyi ya Ukraine e ile ya thekga diphetho tsa dikgoro tse dinye- ˇ ˇ nyane. Seo sa kgonthisetsagoretshwaneloyagoganakabakala ˇ ˇ ˇ letswalo le go dira mesomo yeo e sego ya bosole e a soma le dina- ˇ ˇ kong tsa ge setshabasenalemathata. ˇ Ngwanabo rena Shalaiko o boletse mabapi le mafelelo a mabo- ˇ ˇ tse a molato woo gore: “Ke ile ka matlafatswa ke mantsu a Jeremia ˇ ˇ 1:19.Kebekeitokiseleditse phetho le ge e le efe—selo sa bohlo- ˇ kwa kudu e be e le go botegela Jehofa. Ke kgodisegile gore a ka se ˇ tsoge a ntahlile eupsaotlanneamatlaagodulakebotega.Legago ˇ le bjalo, seo se diragetsego ke be ke sa se nagane le gatee. Ke ile ˇ ˇ ka hwetswakesenamolatodikgorongkamokatse tharo. Le gona ˇ nakong ka moka ya go theetswa ga molato woo, ke ile ka bona gore bana babo rena ba be ba nthekga. Ga se ka ka ka ikwa ke lahlilwe.” ˇ Go se Tsee Karolo Dipolotiking le Meletlong ya Boratanaga ˇ Meletlo ya boratanaga e tlisa teko e nngwe go Bakriste tabeng ya ˇ go se tsee karolo dipolotiking. Bana ka mo go kgethegilego ba ka ˇ gatelelwagorebasesabotegelaJehofa,kagebarutisi sekolong ba ˇ ˇ ˇ ka leka go gapeletsa barutwana go opela kosa ya setshaba goba ˇ go dumedisa folaga. ˙ Tikologong ya Karongi kua Rwanda, balaodi ba sekolo ba ile ba bea barutwana ba mmalwa ba Dihlatse molato wa gore ga ba ˇ ˇ hlomphe kosa ya setshaba ka gobane ba gana go e opela. Barutwa- na bao ba ile ba rakwa sekolong le go golegwa. Ka November 28, ˇ 2014, Kgoro ya Tsheko ya BoipiletsoyaKarongieileyaseboneba- rutwana bao molato gomme ya dira phetho ya gore go gana ga ˇ ˇ barutwana bao go opela kosa ya setshabagagoregoregaba ˇ ˇ ˇ na tlhompho. Dinageng tse dingwe tsa Afrika, tse bjalo ka Camer- oon, Democratic Republic of Congo, Equatorial Guinea le Malawi, ˇ bana ba Dihlatse ba ile ba lebeletsana le bothata bjo bo swanago ˇ gomme ka dinako tse dingwe ba ba ba rakwa sekolong. Bana babo

34 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Honduras: Mirna Paz le Bessy Serrano mafelelong ba ile ba newa ˇ di-diploma tsa bona

ˇ ˇ rena ba dinageng tse ba dira boiteko bja go botsa balaodi ba mmu- ˇ ˇ ˇ so le ba sekolo taba ya gore Dihlatse tsa Jehofa ga di tsee karolo di- polotiking. ˇ ˙ Ka December 2013, sekolo sa mmuso kua Lepaera, Hondu- ras, seilesaganagoneabarutwanabababedibaDihlatsedi- ˇ ˇ ˇ diploma tsa bona ka gobane ba ile ba gana go opela kosa ya setsha- ba le go hlompha folaga. E le gore ba rarolle bothata bjo, boramolao ˇ ba babedi bao e lego Dihlatse tsaJehofabailebakopanalemo- ˇ ˇ ˇ emedi wa Lefapha la Thuto gomme ba mmotsa tse dingwe tsa di- ˇ ˇ ˇ phetho tsa dinageng tse dingwe tseodithekgagoseosedirilwego ke barutwana ba Dihlatse. Moemedi yoo o be a le botho gomme o ile a dumela gore barutwana bao le batswadi ba bona ba ngwalele ˇ moemediwamolaowaLefaphalaThutokuaHondurasbammotse ˇ ditaba ka botlalo tsa molato woo. Ka morago ga go hlahloba sello ˇ sa bona, o ile a ntsha kahlolo ka July 29, 2014, a bolela gore thuto ˇ ˇ ˇ “e swanetse go hwetsagala go [bohle] setshabeng go se na kgetho- llo ya mohuta le ge e le ofe” gomme a laela gore barutwana bao ba ˇ Dihlatse ba newe di-diploma tsa bona. ˇ Kgethollo ya Mmuso ˇ ˇ Re le Dihlatse tsa Jehofa, setshabeng se sengwe le se sengwe re ˇ ˇ ˇ kwa taelo ya Jesu ya gore re botse baagisani ba rena ditaba tse di- ˇ ˇ botse tsa Mmuso,rebokanelebadumedigoteelerenabakengsa

DINTLHAKGOLO 35 ˇ ˇ borapedi le go ithuta Lentsu la Modimo ka mehla. Le gona re tse- ˇ ela godimo taelo ya Beibele ya gore re nweletse melao ya Jehofa ka ˇ dipelong tsa bana ba rena le ya gore re ‘ile madi.’ (Dit. 15:20; Doit. ˇ ˇ 6:5-7) Ka dinako tse dingwe, go kwa ditaelo tse go dira gore re thu- ˇ ˇ ˇ lane le balaodi ba mmusobaobasakwesisego boemo bja rena. ˙ Kua Florida, U.S.A., moahlodi o ile a nea mma yo e sego Hla- tsetshwaneloyagoreebeyenafeelaarutagobanabagagweba ˇ bararo ditaba tsa bodumedi. Tatago bana bao yo e lego Hlatse o ile alaelwagoreasekeabarutaselolegeelesefesabodumediseo se thulanago le tumelo ya Katholika. Tate yoo o ile a kgopela gore phetho yeo e lebelelwe gape, gomme ka August 18, 2014, kgoro ya ˇ ˇ ˇ go ipiletsa e ile ya tlosa dithibelo tseodibegodibeilwekekgoroya ˇ tsheko. E theile phetho ya yona go molato wo o ahlotswego gabo- ˇ tse,kgoroyatshekoeileyangwalagore:“Dithibelotsa gore mo- ˇ tswadi a se hwetsetshwaneloyagorutangwanawagagweditu- ˇ melo tsabodumedikamehlagadidumelelwegeebagosena bohlatse bjo bo kwagalago bja gore mediro ya bodumedi yeo ngwa- ˇ na yoo a e rutwago e tla mo gobatsa.” Phetho yeo e nea bana ba tshwanelo ya gore ba holwe ke thuto letlhahloyaJehofaModimogosenadithibelo.Kamokagabona ˇ ˇ ba dira tswelopele e botse moyeng ge ba dutse ba kopanela le phu- ˇ thego ya moo. Tatago bona o itse: “Go kgotlelela boemo bjo ruri go ˇ ˇ ˇ a nkhola. Moragobjale ke ile ka lebana le diteko tse itsego tsa tu- ˇ ˇ ˇ melo, eupsa Jehofa o nthusitse gore ke eme ke tiile! Ke a tseba gore ˇ go tlaiswa ke karolo ya seo re se kgethago ge re dira phetho ya go hlankela Jehofa.” ˇ ˙ Potego ya Kgaetsedi Efigenia Semente e ile ya lekwa ka tsela ˇ e kgolo kudu. Kgaetsedi yo ke mmago bana ba bararo yo a dulago kua Namibia. Ge a be a le sepetlele go yo belega ngwana wa ga- gwe wa boraro, o ile a ba le mathata gomme dingaka le baoki go- ˇ tee le ba lapa la gagwe bao e sego Dihlatse ba ile ba hwetsa tume- ˇ ˇ lelo ya kgorong ya tsheko ya gore a gapeletswe go tshelwa madi. ˇ ˇ ˇ ˇ KgaetsediSementeoileaganaatiisitsegoreakasetshelwe madi gomme a gata megato ya semolao go lwela tshwanelo ya gagwe ya go ikgethela kalafo. Ka June 24, 2015, Kgorokgolo ya Tsheko ya Na- ˇ mibia e ile ya dumelelana le Kgaetsedi Semente, ya bolela gore “tshwanelo ya go kgetha seo se ka dirwago ka mmele wa motho

36 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Namibia: Efigenia Semente a na le bana ba gagwe ba bararo goba se sa swanelago go dirwa, ke tshwanelo ya motho yo mongwe ˇ ˇ le yo mongwe, go sa setswe gore motho ke motswadi goba go se ˇ ˇ bjalo.” Kgaetsedi Semente o itse:“RebonekamooJehofaailego ˇ ˇ arethusa ka gona go feta le ge e le neng pele. Ke mo go kgahlisa- go kudu go ba karolo ya mokgatlo wo. Ruri Jehofa o na le taba le rena.” ˇ ˇ ˙ Dihlatse tsa kua Switzerland di be di dutse di thabela go nea ˇ ˇ bohlatse mafelong a batho bohle diterateng tsa ditoropong tse di- ˇ kgolo. Lega go le bjalo, toropo ya Geneva e ile ya ntsha taelo ya go ˇ ˇ thibela go diriswaga“diterolitseokagolebanyagobakagosele- ˇ ˇ banye di phatlalatsago molaetsa wa bodumedi mafelong a batho ˇ bohle.” Dihlatse di ile tsa yo bula molato kgorong ya tsheko, di ga- ˇ ˇ telelagoregothibelamodirokamokawagophatlalatsa ditaba tsa ˇ bodumedi go diriswa diteroli “go thibela kudu tokologo ya bodume- ˇ ˇ di le ya go tsweletsa pono ya motho.” Kgoro ya tsheko e ile ya du- ˇ ˇ melelana le seo, gomme Dihlatse tsa atlega go someng le balaodi ˇ ba lefelong leo go kwana ka lefelo la maleba le dinako tsa go nea ˇ bohlatse mafelong a batho bohle go diriswa diteroli. ˇ ˇ ˙ Bahlankedi ba mmuso kua Azerbaijan ba okeditse maiteko a ˇ bonaagogatelelamodirowabodumediwaDihlatsetsa Jehofa.

DINTLHAKGOLO 37 Canada: MotsewaInuitkuaKangirsukkaleboalaQuebec

ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Lefapha la Tshireletso ya Setshabalefelalebitsa Dihlatse tse itse- ˇ ˇ ˇ ˇ go go tlo di botsolosisa. Le gona lefapha le le phuruphutsa magae ˇ ˇ ˇ ˇ aDihlatselenyakanaledikgatiso tsa bodumedi tseo Mmuso o sa ˇ ˇ dumelego di romelwa nageng ye. Dinaga tse dingwe di ile tsa ma- ˇ kala kudu ge ka February 2015, bahlankedi ba Lefapha la Tshirele- ˇ ˇ ˇ tso ya SetshabababebagolegaDihlatsetse pedi e lego Irina Za- ˇ kharchenko le Valida Jabrayilova, ka gobane ba be ba boledisana ˇ ˇ ˇ le baagisani ba bona ka Beibele. Gaesita le ge re nyamiswa ke tse- ˇ la e soro yeo Dihlatse di swarwago ka yona, re thabela gore bago- ˇ eledi ba Azerbaijan ba tswela pele ba le mafolofolo e bile ba na le ˇ ˇ ˇ sebete ge ba boledisana le baagisani ba bona ka ‘ditaba tse dibo- ˇ ˇ tse tsa Mmuso.’—Mat. 24:14. ˇ ˇ ˙ Mmuso o tshwenya Dihlatse tsa Jehofa kudu kua Russia ka go ˇ ˇ ˇ dula o sitisa mediro ya tsona ya bodumedi. Go fihla ga bjale, Mmu- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ so wa Russia o boletse gore dikgatiso tse 80 tsa Dihlatse tsa Jeho- fa di kotsi kudu. Se se ra gore go di nea batho goba go ba le ge e ˇ ˇ ˇ le efe ya dikgatiso tseo go thwego di kotsi, tse bjalo ka Puku ya ka ˇ ˇ ya Ditaba tsa Beibele, ga go molaong. Go oketsa moo, ka Decem- ber 2014, Kgorokgolo ya Tsheko ya Russian Federation e ile ya bo- lela gore wepesaete ya rena ya jw.org, e kotsi kudu. Dikhamphani ˇ ˇ tseo di abago Inthanete nageng ka moka ya Russia di tswaletse we- ˇ pesaete ye ya jw.org, gomme go botsa ba bangwe ka yona ga go mo- laong. Ga e sa le go tloga ka March 2015, bahlankedi bao ba hlo- ˇ ˇ komelagodithotogasebadumelelagoregoromelwedikgatiso tsa ˇ ˇ ˇ Dihlatse nageng ye, gaesitaleDibeibeleledikgatiso tseo dikgoro ˇ ˇ ˇ tsa tsheko tsa Russia nakong e fetilego di ilego tsa di hlahloba go- ˇ mme tsa bona di se na maswao a gore di kotsi kudu. ˇ Megato ya semolao e tswela pele toropong ya Taganrog, moo ba- ˇ ˇ laodi ba mmuso ba latofaditsego bagoeledi ba 16 ka gore ba rula- ˇ ˇ ganya diboka tsa bodumedi le go ba go tsona. Toropong ya Sama- ˇ ˇ ra, balaodi ba mmuso ba ile ba hwetsa taelo ya kgorong ya tsheko ˇ ya gore ba fedise mokgatlo wa rena wa semolao ba nea mabaka a ˇ ˇ ˇ gore o kotsi kudu. Go sa setswe mathata a a mantsi, bana babo ˇ ˇ ˇ ˇ rena le dikgaetsedikuaRussiabaikemiseditse go nea ‘Modimo tsa ˇ ˇ Modimo,’ ba sa dumelele selo se ba sitisa.—Mat. 22:21.

38 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Dipego ˇ ˇ Ditaba tse di Tswago Lefaseng ka Bophara

Go Fihlelela Batho ka Moka ba Canada ˇ ˇ E le gore go fihlelelwe dinyakwa tsa tshemo yeo e okame- ˇ tswego ke lekala la Canada, ga bjale bidio ya Ke ka Baka la Eng ˇ ˇ oSwanetse go Ithuta Beibele? e fetoletswekamalemeaseswai ˇ ao batho ba gotsego ba a bolela moo. Ka October 2014, nakong ˇ ˇ ya lesolo la matsatsi a lesome tikologong ya Nunavik Arctic, bi- ˇ dio yeo e ile ya bontshwa batho bao ba bolelago Seinuktitut moekabagokalapenglelengwelelelengwemetsenge14,e lego batho bao ba emelago badudi ba ka godimo ga ba 12 000. Molaodi o be a Kgahlegile ˇ ˇ Ka September 2014, kopano ya ditshabatshaba ya Seoul e ile

DINTLHAKGOLO 39 ˇ ˇ Korea Borwa: Kopano ya ditshabatshaba ya 2014 kua Seoul ya swarelwa Lepatlelong la Sangam World Cup kua Korea Bo- rwa. Batho ba fetago ba 56 000 ba ile ba thabela lenaneo la ko- pano. Molaodi wa lepatlelo leo o ile a leboga Dihlatse ka me- ˇ ˇ kgwa ya tsona e mebotse le go ba le tirisano nakong ya kopano. ˇ Oitse: “Yo mongwe le yo mongwe o be a itshwere gabotse. Ke ˇ ˇ ˇ ˇ ile ka sala ke maketsegekebonakatselayeodihlwekisitsego ˇ lepatlelo gabotse, go feta kamoo batho bao ba somago mo ba ˇ ˇ le hlwekisago ka gona. Ke duma nkabe batho bao ba hlwekisa- ˇ go mo ba be ba na le moya o bjalo ge ba dira mosomo wa bona. ˇ Ge e ba re nyaka go phela ka tsela ya bodumedi bja thereso, re ˇ ˇ swanetse go swana le Dihlatse tsa Jehofa.” ˇ Jehofa o Ile a Nea Bana Babo Rena Tlwaetso e Hlokagalago ˇ Ka May 2012, mmuso wa kua Sweden o ile wa gana kgopelo ˇ ˇ ˇ ˇ ya Dihlatse tsa Jehofa ya go hwetsa thuso ya ditshelete yeo e bego e newa mekgatlo e mengwe ya bodumedi. Sehlopha se

40 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Busago se ile sa thekga phetho ya gore bana babo rena ba ipi- ˇ ˇ letse Kgorongkgolo ya Tsheko ya tsa Bolaodi. ˇ Kgoro ya Tsheko e ile ya phetha ka gore e theetse molato wa bana babo rena pele e dira phetho. Ka gona, bana babo rena ba ˇ ˇ sego kae bao ba tswago dinageng tse di sa swanego ba ile ba ko- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ pana gore ba tle ba boledisane ka dipotsiso tseo di ka botsiswa- ˇ ˇ go ge ba le kgorong ya tsheko. Ba ile ba itokiseletsa tsheko yeo ˇ Holong ya Mmuso kua Stockholm. ˇ ˇ ˇ Ge ba dutse ba itokiseletsa tsheko yeo, ba ile ba kwa motho a kokota mojakong wa holo. Ngwanabo rena yo mongwe o ile a bula mojako, gomme banenyana ba babedi bao yo mongwe anagolemengwagae13molayomongweanalee14baitse- ˇ ˇ ˇ ˇ bisa go yena. Ba ile ba bolela gore ba nyaka go botsisa dipotsi- ˇ ˇ ˇ ˇ so tse itsego ka Dihlatse tsa Jehofa. Ngwanabo rena yoo o go- ˇ ˇ ˇ polakagore:“Kebekenyakagobabotsa gore ba boe letsatsing le lengwe ka gobane re be re swaregile e bile re se na nako ya ˇ ˇ ˇ go swaragana le ditshitiso tse bjalo.” Lega go le bjalo, ngwanabo rena yoo o ile a phetha ka gore ˇ ˇ ˇ a boledisane le bona. Banenyana bao ba be ba na le dipotsiso ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tse dintsi, e bile tse dingwe tsa tsona di be di bolela ka go leba- ˇ ˇ ˇ ˇ nyakaditabatsa go dirisana le setshabaletsa go bouta. Ka mo- rago ga moo, ngwanabo rena o ile a boela ka holong gomme ˇ abotsa bana babo rena ba bangwe seo banenyana bao ba bego ˇ ˇ ba mmotsisa sona le kamoo a ba arabilego ka gona. ˇ ˇ Letsatsing le le latelago, bana babo rena ba ile ba makala ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ kudu ge Kgoro ya Tsheko e ba botsisa tse dintsi tsa dipotsiso tsa ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ go swana le tseo banenyana bao ba ba botsisitsego tsona. Ngwanabo rena yo a emelago mokgatlo o re: “Ka ge ke be ke eme gare ga boramolao bao ba tumilego ba nageng yeo, ke be ˇ ˇ ˇ ˇ ke swanetse go tshoga kudu eupsakeilekakwakesekatsho- ˇ ˇ ˇ ˇ ga. Ruri ke bone gore Jehofa o be a setse a bontshitse gore o ˇ ˇ emalerenakagoreneatlwaetsoyeorebegoreehlokaletsa- ˇ tsi pele re ka ya tshekong.” Kgoro e ile ya ema le rena, gomme molato woo wa romelwa ˇ go baemedi ba mmuso gore ba dire phetho e nngwe.

DINTLHAKGOLO 41 Mokotla wa Ken wa Reise Ken yo a nago le mengwaga e tshela o dula kua Haiti. Obe athabilekudugeaekwagorekgauswinyanebatloagelaphu- ˇ thego ya gabo Holo e mpsha ya Mmuso.Oileaphethakagore ˇ a itirele lepokisi la moneelo gomme a le fihle ka phaphosing ˇ ˇ ya gagwe ya go robala. Go e na le gore a dirise tshelete yeo ba- tswadibagagwebabegobamoneayonageaeyasekolong,o beaelahlelakalepokisinglagagwelamoneelo.Odirilesea ˇ ˇ sa kgaotsegofihlelagesehlophasagoagaHoloyaMmuso se fihla. Ke moka o ile a se nea lepokisi la gagwe la moneelo, leo ˇ le bego le swere tsheleteyeoekakgonagogorekamokotlao ˇ mogolo wa reise. Batho bao ba bego ba soma moo ba ile ba fe- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tsa matsatsi a mantsi ba eja reise ya Ken dijong tsa mosegare. ˇ ˇ ˇ Ditaelo Tseo di TswagogoMolaodiwaMasole ˇ ˇ ˇ Dikgweding tse dintsi ngwagola, motho o be a swanetse go ˇ hwetsa tumelelo e kgethegilego ya gore a tsene ditikologong ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tse dingwe tsa Sierra Leone tseodibegodisireleditswekabaka ˇ la bolwetsi bja Ebola. Ka mohlala, balebeledi ba tikologo ba be ˇ ˇ ˇ ba swanetse go hwetsa dipetshe le mangwalo a dikoloi gore ba ˇ kgone go tsena mafelong a itsego nageng yeo, e bile seo se be ˇ ˇ sedirwalekebathobaobaisago dikgatiso le mangwalo nageng ˇ ˇ ˇ yeo. Ditho tsa Komiti ya Tlhakodiso di be di swanetse go sepe- ˇ ˇ ˇ ˇ la le didiriswa tsa go lekola phiso, bleach le dijo. Sa go makatsa ˇ kegorekamehlababebahwetsa mangwalo ao a nyakegago. ˇ Phihlelo e latelago e tloga e tiisa tumelo. Bana babo rena ba ˇ ˇ ile ba ngwala lengwalo ba kgopela dipetshe tse 34 le mangwa- ˇ ˇ lo a dikoloi a 11, eupsa ba be ba swanetse go kopana le mola- ˇ ˇ ˇ odi wa masole gore ba hwetse dilo tseo ba di kgopelago. Bana ˇ babo rena ba babedi bao ba tswago ofising ya lekala ba ile ba ˇ ˇ ˇ kopana le molaodi wa masole letsatsing leo ba bego ba ipodi- ˇ ˇ ˇ tse gore ba tla hwetsa dipetshe le mangwalo ao. Lega go le bja- ˇ lo, lengwalo la kgopelo le be le sa hwetsagale. Bana babo rena ˇ ba ile ba botswa gore ba inyakele lengwalo leo ka gare ga mo- ˇ ˇ kgobo wa mangwalo ao a bego a le moo, eupsa ba se hwetse ˇ ˇ selo. Ka nako yeo, molaodi wa masole o be a boditse mongwa-

42 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ledi wa gagwe gore o tswalela ofisi ya gagwe le gore ga go na ˇ motho yo a tlago go newa lengwalo go fihlela dibeke tse pedi di fela. Bana babo rena ba ile ba rapela Jehofa ka pelong gore ˇ ˇ abathuse tabeng ye. Molaodi wa masole o ile a lebelela bana ˇ ˇ ˇ babo rena ke moka a ba botsisa gore: “Le nyaka dipetshelema- ˇ ngwalo a makae?” Ge bana babo rena ba mmotsa palo ya dilo ˇ ˇ tseo, o ile a emelela setulong sa gagwe gomme a goeletsa ka ˇ ˇ ˇ gore: “Dilo tseo ke tse dintsi kudu!” Bana babo rena ba ile ba hlalosa ka tsela yeo re dirago mo- ˇ ˇ ˇ ˇ diro wa rena le kamoo dithoto tsa rena tsa tlhakodiso di thusa- ˇ go ka gona bothateng bjo ba lebeletsanego le bjona bja bolwe- ˇ ˇ tsi bja Ebola. Molaodi wa masole o ile a ema go se nene, a lebelelamongwalediwagagwekemokaare:“Baneesesengwe le se sengwe seo ba se nyakago.” ˇ Guinea le Sierra Leone: Mokgwa wo wa go hlapa matsogo o be o diriswa ˇ ˇ Diholong ka moka tsa Mmuso

DINTLHAKGOLO 43 Lefaseng ka Bophara Modiro wa Boboledi le   DINAGA PALOMOKAˇ YAˇ DIIRI TSEO DI FEDITSWEGO wa go Ruta Lefaseng 240 BODIREDING  PALO YA GODIMO YA 1 933 473 727 ka Bophara  BAGOELEDI ˇ DITHUTO TSA BEIBELE 8 220 105 9 708 968 Cape Verde

44 Afrika ˇ GoNeaBohlatsegoDiriswa Dithuthuthu ˇ ˇ  Dithuthuthu tsa dithekisi tseo di DINAGA ˇ ˇ bitswago di-zem, ke dinamelwa tse ˇ 58 di ratwago ditoropong tsa kua bo- ´ ´ rwa bja Benin. Desire, e lego mmu- ˇ BAAGI lamadibogo wa go thusa, o ile a tse- ˇ 1 082 464 150 nya sediriswasagobapalammino  thekisingyagagwegommeatsenya ˇ ˇ BAGOELEDI dipikara tse pedi tseo a ilego a di 1 453 694 lebanyalesetulosamonamedi.O ˇ ˇ  dula a bapala dikgatiso tseo di re- ˇ ˇ DITHUTO TSA BEIBELE khotilwego le diterama tsa Beibele. 3 688 959 Ge monamedi a namela thekising ˇ ˇ ya gagwe, gantsi ga a tsee nako gore

46 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Burundi: Nolla o bontshabannabaobailegobamokgopela ˇ magala dikopi tsa Morokami

ˇ ˇ ˇ a feleletseatheetsa ka kelohloko. Batho ba bantsi ba be ba ˇ theetsa ka kelohloko kudu moo ba bego ba re ge ba fihlile mo ba yago gona, ba dikadika go fologa e bile ba ganela thekising ´ ´ yeo go fihlela ge selo seo se bapalwago se fedile. Desireore: ˇ “Ke thereso gore ke nyaka gore ba lefe gomme ba sepele gore ˇ ˇ ke hwetse monamedi yo mongwe, eupsa ke a tseba gore go ˇ kwagabonaditabatse dibotse go bohlokwa kudu go feta ˇ ˇ ˇ tshelete. Go feta moo, ye ke tsela yeo ke sepedisago dikgatiso ˇ ˇ tse dintsi ka yona.” Ngwana yo a Ilego a Phegelela Nolla ke ngwanenyana yo a nago le mengwaga e tshela yo ˇ ˇ adulagolelapalagabodithabengtsa kua Burundi. Ka letsa- ˇ ˇ ˇ tsi le lengwe ge lapa la gabo le dutse le apea le dirisa setofo se ˇ senyenyane sa malahla, banna ba babedi bao ba bego ba so- ma kgauswi le ga gabo ba ile ba kgopela magala gore ba yo go- ˇ ˇ tsa mollo wa bona. Nolla, yo a sa tswago a tsena sekolo, e be e ˇ ˇ le yena a besetsago mollo ge banna bao ba tsena. O ile a ba ˇ dumelela gore ba tseemagalaao.Nakwanakamorago,ge ˇ ˇ Nolla a sepelela thokong tsa banna bao o ile a hwetsa ba diri- ˇ ˇ ˇ sitse magala ao go tshuma disekerete. Seo se ile sa mo tshwe- nya kudu, gomme a re go bona: “Mola ke tsebe gore le be le ˇ ˇ tlo dirisamagalaagotshuma disekerete, ke be nka se le fe ona.” Ke moka o ile a gopola gore o bone makasine o mo- ˇ ˇ ngwe Holong ya Mmusowooobegoonaleseswantsho sa se- ˇ kerete ka mo ntle. O ile a kitimela Holong ya Mmuso gomme ˇ ˇ ˇ atsea dikopi tse pedi tsa Morokami wa June 1, 2014, wo o bego o bolela ka go kgoga. Nolla o ile a boela go banna bao, a ba ˇ nea dimakasine tseo gomme a ba phegelela gore ba di bale ka yonanakoyeo.Kamorago,oileababonagapegommea ˇ ˇ ba fa ditaletso gore ba tle kopanong ya selete. Ba makaditswe ke tsela yeo ngwanenyana yo a phegelelago ka yona, banna ba

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 47 ˇ ˇ ba ile ba tutueletsega go ba gona kopanong ka matsa- ˇ ˇ tsi a mabedi. Nakong ya dijo tsa matena, Nolla o ile a ˇ ba bona gomme a ba bitsagorebatlebajelelapala ˇ gabo dijonyana tseo ba bego ba di swere. Ba kgahlilwe ke seo ba se bonego le go se kwa kopanong, banna ba ba babedi ba ile ba thoma go ithuta Beibele. Go Nea Bohlatse Dikgolegong ˇ Bagolo ba kua Liberia ba bolela molaetsa wa Mmu- ˇ ˇ ˇ ˇ so dikgolegong tse di fapafapanego tsa mmuso. Yves, e lego mmulamadibogo yo a kgethegilego motsengmo- ˇ sate wa moo e lego Monrovia, o hlalosa ka gore: “Ka March, bagolegwa ba bararo ba ile ba swanelega go ba ˇ bagoeledi ba sa kolobetswago. Se se dira gore go be le bagoeledi ba tshela Kgolegong ya Bogareng bja Mon- rovia.” Ba dira bjang boboledi? Yves o hlalosa ka gore: ˇ “Ba kopana gore ba ye tirelong ya tshemo ka Laboraro le lengwe le le lengwe le Mokibelo o mongwe le o mo- ngwe. Ke moka ba dumelelwa go ya ka seleng e nngwe ˇ le e nngwe go yo boledisana le bagolegwagotee le ˇ bona ka molaetsa wa Beibele woo o nago le kholofe- ˇ lo.” Bagolegwa ba bantsigabjalebathabelagoithuta ˇ Beibelelegobagonadibokengtseodiswarwagokgo- ˇ ˇ legong. Moemedi wa ofisi ya lekala o ile a tlisetsa ba- ˇ golegwaba79poleloyaphatlalatsa kgolegong yeo. ˇ ˇ Dikgolegong tse dingwe tse tshela go swarwa diklase ˇ tsa thuto ya Beibele ka mehla gomme go na le diphe- togo go bagolegwa. ˇ “Re Tloga re Hloka Thuso” ˇ Go ile gwa dirwa maiteko a magolo gore go thuswe batho bao ba thabelago mafelong ao a lego kgole le ˇ metse gore ba tle ba be gona Segopotsong. Ka mohla- ˇ la, Masan, bao gape ba bitswago Barwana, ke badu- di ba mathomo ba ka borwa bja Afrika. Ba thomile ba phela bophelo bjo bonolo, bja go huduga, e le

48 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ´ ´ ˇ ˇ Benin: Desireodirisa sediriswa sa go bapala mmino thekising ya gagwe ˇ gore banamedi ba kwe ditaba tse dibotse

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 49 ˇ ˇ batsomi e bile ba kgoboketsa dilo. Ka segopotso sa 2015, Glenn, e lego mmulamadibogo yo a kgethegilego yo a hlanke- lago ka leboa la Namibia, o ile a rulaganya gore go swarwe Se- ˇ gopotso motsaneng wa Masan wo o lego kgole le metse e me- ˇ ngwewooolegodikhilomitharatse 270 ka bohlabela bja ˇ Rundu. E be e le ka lekga la bobedi Segopotso se swarelwa moo. Makgeng a ka bobedi, balaodi ba motseng woo ba ile ba ˇ ˇ nea Dihlatse tsa Jehofa tumelelo ya gore di dirise kgoro ya tsheko ya maseterata mahala. Batho ba 232 ba ile ba ba gona ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Segopotsong go sa setswedipulatsa matlorotloro tseo di ile- ˇ ˇ ˇ ˇ go tsa na pele Segopotsosethomalegesesetse se thomile. Ba- rwana ba tikologong yeo ba bolela leleme la Sekhwe, leo le ˇ tsebjago ka go ba le medumo e mentsi. Polelo e be e newa ka Seisemane gomme e fetolelwa ka Sekhwe. Ka ge go se na Be- ˇ ˇ ibele ka leleme la Sekhwe, go ile gwa bontshwa diselaete tsa ˇ mebalabala lebotong go hlalosa ditemana tse bjalo ka Jesaya ˇ ˇ ˇ 35:5, 6. Glenn, yo a swarago dithuto tse mmalwa tseo di tswe- ˇ lago pele tikologong yeo, o bega gore: “Ke be ke dutse ke ete- la mo gatee ka kgwedi mengwageng e mebedi e fetilego. Ke ˇ ˇ ˇ dula moo ka matsatsi a sego kae. Tswelopele ga e direge ka le- belo ka baka la leleme leo le bolelwago le gore ke kgole. Re ˇ ˇ tlogarehlokathuso.Gekebekeeyagobalaodibammuso go ˇ ˇ ˇ ˇ dira ditokisetso tsa Segopotso ngwageng wo, setho sa komiti ˇ ˇ yeo e laolago motse se ile sa mpotsisageebaretlaagalefelo ˇ la borapedi tikologong yeo. Se itse komiti e tla re fa lefelo la go aga gomme ya lefelela go agwa ga lefelo leo! Selo seo re ˇ ˇ bego re swanetsegosediraebeelegoreretlise moruti ˇ goba bonyenyane re tlwaetse yo mongwe wa bona gore e be moruti!”

50 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Namibia: Bagoeledi ba babedi ba thabela go botsa mosadi ˇ waMohimbaditabatse dibotse

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 51 Amerika

ThutoyagoSwarwakaKerese Sethokgweng  Banyalani bao e lego babulamadi- DINAGA ˇ bogo ba kgethegilego bao ba soma- ˇ 57 go tshemong yeo e lego kgole le me-  tse e mengwe kua Brazil ba ile ba BAAGI kwakaValdira,elegomosadiyoa 982 501 976 begoakileaithutaBeibelemengwa-  ga e 13 pejana. Ka morago ga gore BAGOELEDI ba sepele tseleng ya marole yeo e se 4102272 nago sekontiri le yeo go yona motho ˇ ˇ  aswanetsego go tshela dinoka tse ˇ DITHUTO TSA BEIBELE kotsi, babulamadibogo bao ba ile ba ˇ 4 345 532 hwetsa Valdira, yoo a bego a fagahle- ˇ ˇ tse go tswela pele ka thuto ya gagwe.

52 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Brazil: Valdira o ithuta ka kerese a dirisa founo ya gagwe

Ka ge a be a dula tikologong yeo e lego kgole le toropo, go ile ˇ ˇ ˇ gwaswanelwakegoregodirweditokisetso tse di kgethegilego. ˇ Le ge Valdira a be a na le founo, lefelo le nnosi leo a bego a kgonagoamogelamogalagabotseebeelesethokgwengkgo- le le gagabo. Go feta moo, Valdira o be a ka kgona go swara ˇ thuto feela ka morago ga iri ya senyane bosego. Nagana o ˇ ˇ ˇ ˇ bona kgarebe e dutse e nnosi sethokweng bosego e dirisa fo- unogoithutaBeibelekakerese. ˇ ˇ ˇ Valdira o dirisa founo ya gagwe le go theetsa diboka tsa So- ntaga.OyasethokgwengaswereBeibeleyagagwe,Morokami ˇ le kopelo gore a yo theetsa diboka. Ge pula e ena, o swara le amporela. ˇ Ka March, Valdira o ile a sepela dikhilomithara tseekabago ˇ ˇ tse 100 go ya Holong ya Mmusoyakgauswigoreabegonase- bokeng se se kgethegilego moo go ilego gwa lokollwa Phetole- ˇ lo ya Lefase le Lefsa ka Sepotokisi. O ile a thabela go hwetsa Be- ˇ ibele yeo e mpsha. Ge bana babo rena le dikgaetsedi ba be ba reta Valdira ka maiteko ao a a dirago gore a ithute Beibele, o ˇ itse:“Gakebonesekesediragoselethatalegatee!” ˇ ˇ “Ke Tsebile Gore ka Letsatsi le Lengwe le tla tla” MorafowaMayukpakeMaindiaaAmerikaaoadulagoCo- ˇ lombia. Peleakaetelaenngweyaditikologotsa moo, Frank, ˇ e lego mmulamadibogo yo a kgethegilego o ile a lemoswa ka ˇ ˇ kgosi ya moo e lego John Jairo, yo a kilego a raka dihlopha tse ˇ mmalwa tsa baebangedi bao ba bego ba nyaka go rera moo. Lebakeng le lengwe, ge John a be a ekwa gore yo mongwe wa ˇ baruti ba bona o re batho ba ntshe karolo ya lesome, o ile a ˇ ˇ ˇ mo raka moo a kitimiswa ke dikolo tsa go thunyetswa mo- yeng. Frank o gopola ka gore: “Ge re fihla moo, motho wa pele yo ˇ ailegoaretheetsaebileyomongwewabarwedibaJohnJairo. ˇ Ka morago ga gore re mmontshe puku ya KeEngSeogeeleGa- botseBeibeleeseRutago?gateetee o ile a re: ‘Bjo ke bodumedi

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 53 bjo ke nyakago go ba go bjona!’ Ke moka o ile a kitima a yo bo- ˇ ˇ tsa tatagwe gore re fihlile. Gateetee tatagwe o ile a re bitsa. Re ˇ ile ra ya go yena re tshogile.Pelerekabulamolomo,oileare: ˇ ‘Ke a tseba gore le bodumeding bja thereso. Mengwaga e se- ˇ swai e fetilego kua Becerril ke ile ka hwetsa puku e swanago le yeleeneilegomorwediwakakamatlakaleng.Keilekaebala, gommegaesalegotlogakayonanakoyeo,kebekeletilegore ˇ ˇ le tle mo. Ke tsebile gore ka letsatsi le lengwe le tla tla. Ke nya- ˇ ka gore le nthute Beibele, le rute lapa la ka le setshaba se. Re le ˇ amogetse.’ ˇ “Mantsuaoaileadiragoremahloarenaatlalemegokgo. ˇ ˇ Setshabakamokaseilesatlagotlotheetsa ge re bolela ditaba ˇ tse dibotse, gomme John Jairo o ile a se tolokela seo re bego re se bolela ka segagabo bona. Ge re be re tloga, o ile a re adima

Colombia: Frank, e lego mmulamadibogo yo a kgethegilego, o swere thuto yaBeibelelesehlophasa morafo wa Mayukpa tonki e nyenyane gore e rwale merwalo ya rena. Gona bjale re ˇ ˇ swara dithuto tsa Beibele tse 47 le batho ba 120 ba Mayukpa ˇ ˇ bao ba tswago metseng e fapafapanego, go akaretsa le John Jairo le morwedi wa gagwe.” ˇ Motho yo a Bego a Tlaisa Dihlatse o a Fetoga ´ ˇ Jose, yo e kilego ya ba Mokatholika yo a ineetsego, o dula ˇ kua Ecuador. O ngwadile gore: “Ke be ke hloile Dihlatse tsa Je- ˇ ˇ hofa ka pelo ka moka. Ke di tlaisitse mengwaga e lesome. Ke ˇ be ke rulaganya dihlopha tsa bahlolampherefere, ke swara Di- hlatse gampe e bile ke bolela maaka a gore ke mahodu. Ke ˇ ˇ moka,gereleseteiseneng sa maphodisa, ke be ke gapeletsa ˇ gore e be nna ke notlelago disele tseo Dihlatse di lego ka ˇ go tsona. Nakong e nngwe, re kile ra senya koloi ya Hlatse. Lebakeng le lengwe gape, re ile ra lahlela sethuthuthu sa yo mongwe ka moleteng wo o nago le meetse. ˇ “Ke moka ka 2010, ke ile ka swarwa ke bolwetsi bja swine flu. Ngaka ya ka e ile ya re ke tloge tikologong e tonyago ya ditha- ˇ ˇ beng tsa Andes gomme ke ye mo go ruthetsego kgauswi le le- bopo gore ke kgone go fola. Ke ile ka yo dula polaseng e nye- nyane yeo e bego e le ya yo mongwe wa ba leloko tikologong ˇ ya lebopong gomme ka feleletsa ke swanelwa ke go hlokome- ˇ ˇ la polasa yeo ke nnosi.Kagekebelennosi,kebekedumago bolelalemotholegeekabamang.Naoatsebagorekebo- ˇ mang ba ilego ba tla polaseng yeo? Ke Dihlatse tsa Jehofa! Ka ˇ ˇ ˇ ge ke be ke lewa ke bodutu o soro, ke ile ka boledisana le tsona ˇ ˇ ˇ gomme ka makatswa ke kamoo di ilego tsa dirisa Beibele ka ˇ gona. Ke ile ka fo amogela thuto ya Beibele eupsaesegoreke ˇ athabela.Kamoragogagoithutadikgweditse tshela, ke ile ka ya dibokeng ka lekga la mathomo. Ke ile ka kgahlwa kudu ˇ ke botho le lerato leo ke ilego ka le bontshwa moo ke ilego ka ˇ ˇ ipotsisa gore: ‘Na mohlomongwe batho ba ke bahlanka ba ˇ ˇ thereso ba Modimo?’ Ke ile ka dira tswelopele gomme mafele- ˇ long ka kolobetswakaApril2014. ˇ “Keilekaitsholakudugorekebeketlaisa Dihlatse. Lega go ˇ le bjalo, Jehofa o ile a nnea sebaka sa gore ke bontshegoreke ˇ itshotse.GereberelekopanongyatikologokaOctober4, ˇ 2014, ngwanabo rena yo a bego a nea polelo o ile a boledisana ˇ le nna bjalo ka motho yo a bego a tlaisa Dihlatse gomme a ˇ ˇ ˇ mpotsisa gore: ‘Ge o be o ka hwetsa sebaka sa go kgopela ˇ ˇ tshwarelogomotholegeeleofeyoomotlaisitsego, motho yoo e be e tla ba mang?’ Kapejana ke ile ka re e be e tla ba ˇ ˇ ngwanabo rena yo a bitswago Edmundo eupsa ga ke tsebe gore ˇ nka mo hwetsa bjang. Ka ge nna ke be ke sa tsebe, molebeledi ˇ watikologoobeammiditsegoreadulekamoragogasethala. ˇ Batheetsi ba ile ba kgomega kudu moo ba ilego ba lla ge nna le Edmundo re gokarelana gomme re lla gotee sethaleng.” ˇ ˇ “Hle Jehofa, Dira Gore Dihlatse tsa Gago di Nkhwetse” ˇ ˇ ˇ ˇ E be e le mosegare wa sekgalela gomme letsatsi le fisa tshiri- ˇ ˇ ˇ ˇ tshirigesehlophasadikgaetsedi tseodibegodiiletshemong

56 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ´ ˇ ˇ kua Asuncion, Paraguay, se fetsa tshemo yeo se bego se e abe- ˇ tswe. Lega go le bjalo, se ile sa phetha ka go dira boiteko bjo bo ˇ ˇ ˇ ˇ oketsegilego ka go tswela pele dintlong tse sego kae feela tse di ˇ lego kgauswi. Yo mongwe wa Dihlatse tseo o ile a re: “Mohlo- mongwe go na le motho yo a rapelago.” Ntlong ya moo kho- ˇ ˇ ˇ neng, kgarebe e nngwe e ile ya dumedisa dikgaetsedi tseo e ˇ ˇ myemyela e eme mojako gomme ya di botsisageebaeleDi- ˇ hlatse tsa Jehofa. Kgarebe ye e ile ya hlalosa gore kgweding e fetilego e ile ya huduga Bolivia gomme ya tla Paraguay ka ˇ baka la mosomo. E be e ithuta Beibele kua Bolivia pele ga ge e ka huduga. Tikologong yeo e bego e dula go yona go be go se ˇ na motho yo a tsebago gore e ka hwetsa kae Dihlatse, ka gona ˇ e ile ya rapela ka gore: “Hle Jehofa, dira gore Dihlatse tsa gago ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ di nkhwetse.” Lona letsatsing leo dikgaetsedi di ile tsaeetela gomme gwa rulaganywa thuto ya Beibele.

ˇ ˇ ˇ ˇ Paraguay: Mosadi yo a itsegooileabotsisa dikgaetsedigeebaele ˇ Dihlatse tsa Jehofa

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 57 Asia le Middle East ˇ  Diiri tse Lekgolo Bakeng sa DINAGA Mengwaga e Lekgolo 49 Nageng e nngwe ya Asia, mosadi  yo mongwe yo a tumilego yo a ba- BAAGI palago difilimi e bile e le motlela- 4 409 131 383 ra o ile a amogela thuto ya Beibele. ˇ  Gateetee o ile a thoma go dirisa seo BAGOELEDI a bego a ithuta sona gomme a lahla ˇ ˇ 718 716 dipuku tsa gagwe tseodibegodina  le botemona le medingwana ya Bo- ˇ DITHUTO TSA BEIBELE buddha. 766 364 Yomongwewabagwerabamosa- di yoo o ile a mo kgopela gore: “Go

58 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ Isiraele: Dihlatse di dirisa thabolete go bolela ka Mmuso wa Modimo

ˇ re’ng o sa emise go ithuta Beibele mengwaga e meraro feela ˇ ˇ ˇ gomme o setse mosomo wa gago? Ka morago ga moo, o ka thoma go ithuta gape.” Mosadi yoo o ile a araba ka gore: “Ke letile mengwaga e 24 ˇ ˇ gore ke hwetse Jehofa. Ke ka baka la’ng nka emisa go ithuta kayenamengwagaemengweemeraro?” ˇ Bekeng yeo a bego a tlo ingwadisa Sekolong sa Bodiredi sa ˇ ˇ ˇ Puso ya Modimo, khamphani ya go tsweletsa difilimi e ile ya ˇ ˇ ikgokaganya le yena. E ile ya mo holofetsa mosomo wa ma- emoagodimowamengwagaemenegefeelaabeakadume- la go bapala karolo le ge e le efe difiliming. O ile a gana go ˇ amogela mosomo woo. Ka May 2014, o ile a swanelega go ba ˇ mogoeledi yo a sa kolobetswago, gomme ge kgwedi ya August ˇ e batamela, a ipeela pakane ya go bolela ditaba tse dibotse di- ˇ ˇ ˇ iri tse 100 kgweding yeo. Ge a be a botsiswa lebaka la phetho ˇ yeo ya gagwe o itse: “Ke nyaka go keteka mengwaga e 100 ya ˇ ˇ ge Jesu a busa ka go bolela ditaba tse dibotse iri e tee bakeng ˇ sa ngwaga o mongwe le o mongwe wa puso ya gagwe!” O ile a fihlelela pakane yeo ya gagwe. Ka January 2015, o ile a kolo- ˇ ˇ betswa gomme gona bjale ke mmulamadibogo wa go thusa. ˇ ˇ ˇ Dikgaetsediˇ di Dirisa Gabotse Bosego bjo di bo Feditsego di le Kgolegong ˇ ˇ ˇ Kua Sri Lanka, dikgaetsedi tse nne di ile tsa ya go bolela di- ˇ ˇ taba tse dibotse tshemong e sa abjago tikologong yeo e bego ˇ ˇ ˇ ˇ etletse ka Mabuddha. Letsatsing la bobedi la ge dikgaetsedi ˇ ˇ tseodibediboleladitabatse dibotse moo, moitlami wa mo- ˇ nna le mootledi wa thekisi ba ile ba ya go tsona gomme ba di ˇ ˇ ˇ ˇ tshosetsa.Gosegoyekaelesaba leo le galefilego la batho ba ekabagoba30lebelebadikologile.Maphodisaaileafihla, ˇ ˇ ˇ aisa dikgaetsedi tseo maphodiseng gomme a di tswalela bo- ˇ ˇ sego ka moka ka diseleng tsakgolegolegegobegosenamo- ˇ lato woo di latofatswago ka wona. Di be di beilwe ka seleng le

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 59

ˇ ˇ ˇ Sri Lanka: Dikgaetsedi tse nne di ile tsa sepela ka pese go yo bolela ditaba ˇ ˇ tse dibotse tshemong e sa abjago

ˇ ˇ disenyi tse soro gomme di rogwa le go kwa polelo e sa hlwe- ˇ ˇ kago, eupsa go ba ga tsona moo go ile gwa di nea sebaka sa go ˇ ˇ ˇ nea bohlatse. Yo mongwe wa dikgaetsedi tseooitse: “Ke be ke ˇ ˇ tswaleletswe le babolai, eupsa ke ile ka kgona go bolela le ˇ bonakaBeibele.Babebamakaditswekegorekebekelemoo ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ gomme ba be ba na le dipotsiso tse dintsi ka ditumelo tsa ka. ˇ ˇ Mothoyomongweoileabaampotsisa gore: ‘Ke ka baka la’ng o thabile gakaakaa?’ ” ˇ Kgorokgolo ya Tsheko ya Sri Lanka e amogetse molato wa ˇ go gatakelwa ga ditshwanelo tsa batho wa gore maphodisa a ˇ golegabathogosenaseobalatofatswago ka sona. Molato woo o sa fegilwe. ˇ ˇ Mosadi yo a sa Kgonego go Tloga Malaong o Hwetsa Thuso ˇ Michiko, e lego kgaetsedi wa mmulamadibogo kua Japane, ˇ obeaswarathutoyaBeibeleadirisapoleloyadiatlalemo- ˇ ˇ ˇ ˇ kgekolo yo a itsego sepetlele. Kgaetsediyoooileabotsisa ba- ˇ ˇ tho bao ba somagomoogeebagobegonalebalwetsi ba ba- ˇ ngwe bao a ka boledisanago le bona. Ke moka Michiko o ile a ˇ kopana le Kazumi, yoo a bego a kgona go kwa eupsaasakgo- ne go bolela. Kazumi e sa le a eba malaong ka morago ga gore ˇ ahwetsekotsiyakoloigeabeanalemengwagae23ebileo ˇ be a sa kgone go metsa dijo le go nwa meetse. O be a na le di- ˇ ˇ ˇ ˇ potsiso tse dintsi,kagonaoileaamogelathutoyaBeibele ntle le go senya nako. ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Michikoobeabotsisa dipotsiso, gomme Kazumi a dirisa ˇ matsogo go supa dikarabo dirapeng goba a di ngwala fase. Ka moragogagoreKazumiabelefouno,Michikooileakgona ˇ ˇ go ahlaahla temana ya letsatsi le yena mesong e mengwe le e ˇ mengwe. Gaesita le ge Kazumi a ile a thoma go fokola mme- ˇ leng go ya pele, o ile a tswela pele a gola moyeng go fihlela a ˇ bolela gore o kganyoga go ba yo mongwe wa Dihlatse tsa

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 61 Japane: Kazumi o thabela go ngwala mangwalo a borutho le ao a agago

Jehofa. Ka morago ga go ithuta mengwaga e 13, mafelelong ˇ Kazumi o ile a ba mogoeledi yo a sa kolobetswagogeabeana lemengwagae61. Ka ge Kazumi a sa kgone go tloga malaong, phuthego e ile ˇ ya rulaganya gore a kgone go theetsa diboka ka moka le ma- ˇ ˇ naneo a dikopano. Dikgaetsedi tse di fapafapanego ka phu- ˇ ˇ ˇ thegong di bala dikarabo tseo Kazumi a di lokiseleditsego di- bokeng. Kazumi o ngwalela morutwana yo mongwe le yo mongwe wa Beibele yo a tlago dibokeng lengwalo le borutho le leo le ˇ ˇ agago. O botsa batho bao ba somago sepetlele le bao ba mo ˇ ˇ etelago ditaba tse dibotse. Kazumi o ba botsa gore: “Ge le ka ithuta Beibele, le tla thaba.” ˇ Moitlami wa Monna o Ithuta Thereso ˇ Nageng e nngwe ya ka Borwabohlabela bja Asia, kgaetse- di yo mongwe o ile a ya ngakeng ya mahlo sepetlele, moo a

62 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ilego a kopana le moitlami wa monna. Kgaetsedi yoo o ile a ˇ ˇ mmotsisa gore: “Na o ka thabela go phela gabotse mmeleng le go phela ka mo go sa felego lefelong le lebotse?” Ba ile ba ˇ ˇ swara poledisano e botse gomme a mo nea poroutsha ya ˇ Listen to God. Moitlami yoo o ile a mo nea dinomoro tsa ga- ˇ ˇ gwe tsa founo tseo a ilego a di nea ngwanabo rena yo mongwe ka phuthegong. Gateetee ka morago ga moo, ngwanabo rena ˇ yoo o ile a ikgokaganya le moitlami yoo gomme a mo laletsa gore a be gona polelong e kgethegilego. Moitlami yoo o ile a ˇ thabela diboka kudu, kudukudu go opelwa ga dikopelo tsa ˇ Mmuso, gomme a kgahlwa kudu le ke gore yo mongwe le yo ˇ mongweomoamogetse ka borutho. ˇ ˇ Ge moitlami yoo a be a botsisageebaDihlatsedinaledi- yunibesithi goba diseminari, ngwanabo rena yoo o ile a mo ˇ ˇ hlalosetsa gore re swarela batho dithuto tsa Beibele gomme a ithaopela go ithuta le yena. Bekeng e latelago, moitlami yoo ˇ obeafeditse go bala kgaolo ya pele ya puku ya Ke Eng Seo ge ˇ eleGabotseBeibeleeseRutago?O ile a tswela pele a ithuta, a thoma go ba gona dibokeng le go araba Thutong ya Moro- kami. Ge moitlami yoo a be a le kopanong ya tikologo, moemedi ˇ wa lekala o ile a mo laletsa gore a tlo etela Bethele. Bekeng e ˇ ˇ latelago moitlami yoo o ile a sepela diiri tse e ka bago tse le- some go ya Bethele, moo a ilego a amogelwa ka borutho. Ma- felelong a February 2015, o ile a tlogela go ba moitlami go- ˇ ˇ mme o tswelapelegothabelagoithutaBeibelelegotsea ˇ karolo dibokeng tsa Bokriste. ˇ ˇ O be a Lahlegile, Eupsa o Hweditswe Morago bjale, babulamadibogo ba ile ba romelwa ka lebo- ˇ abohlabela bja India, moo ditaba tse dibotse di bego di sa ka ˇ ˇ tsa bolelwa ka mengwaga e mentsi. Babulamadibogo bao ba ˇ ˇ ile ba hwetsa batho ba bantsi bao ba thabelago gomme ba be ba nyaka lefelo la maleba la go swara diboka. Ge ba be ba eya go swara thuto ya Beibele, ba ile ba bona moago wo o bego o ˇ ˇ agiwa gomme ba nagana ka go yo botsisa ka wona. Ge ba

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 63 ˇ dutse ba theoga le tsela, ba ile ba phetha ka gore ba boele mo- ˇ ˇ rago ba yo botsisa. Ka morago ga moago woo, ba ile ba kopa- ˇ ˇ na le mokgekolo yo a itsego gomme ba mmotsa gore ke bona ˇ Dihlatse tsa Jehofa. Sefahlego sa gagwe se be se edile. O ile a ˇ re: “Le nna ke yo mongwe wa Dihlatse tsa Jehofa,” ke moka a ba amogela ka borutho ka ntlong ya gagwe. O ile a ba bo- ˇ ˇ ˇ ˇ ntsha dikgatiso tseo a di hweditsego ka bo-1970 le bo-1980. O be a kile a ithuta le babulamadibogo mengwaga e 30 pele ga ˇ moogommeafelaaeyadibokenggaesita le ge monna wa ga- ˇ ˇ ˇ gweabeamoganetsa. O be a kgodisegile gore o hweditse the- ˇ ˇ reso eupsa ka morago a se sa kgona go ikgokaganya le mo- kgatlo ge babulamadibogo ba be ba tloga tikologong yeo. ˇ ˇ Bana ba gagwe ka moka e ile ya ba ditho tsa dikereke tse di

64 PUKU YA NGWAGA YA 2016 India: Mosadi yo a thabelago o ˇ ˇ ˇ bontsha Dihlatse dikgatiso tseo ˇ adihweditsego ka bo-1970 le bo-1980

ˇ fapafapanego, eupsa yena o ile a gana go ya kerekeng le ge e le efe. Morago bjale, bana ba mosadi yo ba be ba thomile go mo ga- ˇ ˇ peletsa gore a ingwadise go ba setho sa Kereke ya Katholika e le gore a tle a bolokwe ke Makatholika mohlang a hwago. Ngwa- ˇ ˇ nabo o ile a ba a gapeletsa go mo isa kerekeng ya Katholika ˇ ˇ gore a yo ingwadisa, eupsa ge ba le tseleng ya go ya moo, ba ile ba thibelwa ke go pitlagana ga dikoloi gomme ba swanelwa ke ˇ go boela gae. Ngwanabo o be a boletse gore ba tla ya gape le- ˇ ˇ ˇ tsatsing le le latelago eupsa a babja. Yona thapameng yeo ba- bulamadibogo bao ba ile ba etela mosadi yo a thabelago! Gona bjale o ithuta Beibele gape, o ba gona dibokeng e bile o kgo- ˇ thaletsa bana ba gagwe le ditlogolo go ithuta Beibele.

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 65 Yuropa

ˇ ˇ Go Swantsha Motho go Feleletsa ka Thuto ya Beibele  ˇ ˇ DINAGA Kopano ya ditshabatshaba yeo ˇ 47 e bego e swaretswe kua London, Engelane, e be e le tiragalo e kgahli-  ˇ BAAGI sago kudu go baeng bao ba tlilego ˇ kopanong bao ba tswago dinageng 743 421 605 ˇ ˇ  tsedingwegoteelegoDihlatsetsa BAGOELEDI moo. Andrew le Elizabeth ba ile ba ˇ etelahoteleyaLondon,maikemise- 1614244 ˇ ˇ  tsoabonaelegoyodumedisa ba ˇ ˇ DITHUTO TSA BEIBELE bangwe ba baeng bao ba tswago di- ˇ 842 091 nageng tse dingwe. Ge Elizabeth a bona mosadi yo a aperego gabotse

66 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Engelane: Bana babo rena le dikgaetsedi ba amogela ka borutho baeng ˇ ˇ bao ba tlilego kopanong ya ditshabatshaba lefelong la go amogela baeng o ile a nagana gore le yena o ˇ tlile kopanong gomme a mo dumedisaamyemyelaebilea mo gokarela ka borutho. Mosadi yoo o ile a makala ke moka ˇ Elizabeth a mo kgopela tshwarelo. O itse: “Ntshwarele hle. Ke be ke nagana gore o yo mongwe wa baeng ba rena!” ˇ ˇ Mosadiyoooileabotsisa gore: “Moeng wa eng?” ˇ Elizabeth o ile a mmontshaleswaolagoamogelaDihlatse ˇ tsa Jehofa leo le lego tesekeng ya lefelong la go amogela ba- ˇ eng gomme a makatswa ke kamoo mosadi yo a ilego a arabe- ˇ la gabotse ka gona. O ile a re: “Ruri go a kgahlisa!Nakeswa- ˇ nelwakegobayomongwewaDihlatsetsa Jehofa?” ˇ ˇ ˇ Ge ba dutse ba boledisana, Elizabeth o ile a hwetsa gore le- ˇ ina la mosadi yoo ke Vivien, gore o tswa Nigeria le gore go ˇ tloga mo a dulago gona go ka mo tsea metsotso e sego kae fe- ela go ya moo Elizabeth a dulago gona. Vivien o ile a amoge- la thuto ya Beibele gomme a nyaka gore bana ba gagwe le bona ba ithute. Andrew le Elizabeth ba ile ba etela Vivien le- gaenglagagwe,gommeebeelenakoyagoreebebonaba ˇ dumediswago ka borutho. Go kopana ga bona ka mahlatse kua bogareng bja London ruri go ile gwa kgoma Vivien ka ˇ tselaebotsekudu.GeAndrewleElizabethbabebabontsha ˇ Vivien puku ya SeoBeibeleeseRutago,oileabamakatsa ka gobolelagoreonaleyonalegoreobeaebalalebabaneba ˇ bana ba gagwe. Ka morago ga gore ba mmotse gore puku ye re swarela batho thuto ya mahala ya Beibele ka yona, Vivien oileaarabaathabilekuduare:“Arethomenggonabjale!” ˇ Lengwalo Leo le Tswago go Ngwanabo Rena wa Moromani Ka November 2014, go ile gwa thewa phuthego ya matho- ˇ mo ya Seromani kua Slovakia. Kopanong yeo e sa tswago go ˇ feta ya tikologo, go kolobeditswe bagoeledi ba 21 bao ba bo- ˇ lelagoSeromani.Kamokagabonababebaetswa motseng o

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 67 ˇ Slovakia: Bagoeledi ba babedi ba botsa mosadi ˇ wa Moromani ditaba tse dibotse ba thabile tee. Phuthegong ya Seromani, go bile le batho ba 495 Sego- ˇ ˇ potsong. Ngwanabo rena yo mongwe yo a sa tswagogokolo- ˇ betswa o ngwadile gore: ˇ ˇ ˇ “Ke tswa setshabeng sa Maromani kua Zehra, Slovakia. ˇ ˇ Moo ke dulago gona, makgowa a mantsi a re tsearelebatho ˇ bagoralalalenagagommeabonarenaleditshila, re bolela maakalegoutswa.Gekebekenyakagoyakerekeng,mohlo- ˇ komedi wa moo o ile a mpotsa gore ga ke swanelege go ba moo gomme ke sepele. Ka morago ga go diragalelwa ke dilo ˇ tseo, o ka nagana kamoo ke bego ke ikwa ka gona ka makgo- ˇ ˇ ˇ wa. Ke moka Dihlatse tsa Jehofa di ile tsa ntaletsa Holong ya ˇ ˇ ˇ Mmuso. Ke ile ka no ya ke belaela, ke letetse go nyamiswa ˇ gape. Ke ile ka makatswakegorelepelenkatsenakaHolong ˇ ˇ ˇ ya Mmuso, monna yo a itsegowalekgowaoileantumedisa kaletsogogommeankamogelakaborutho.Kebekesakgo- ˇ ˇ ne le go theetsa nakong ya polelo ya phatlalatsa.Kebekeno ˇ ˇ ipotsisagore:‘Gotlabjanggorebathobakamokabantha- bele ka tsela ye?’ ˇ “Bosegong bjoo, ke ile ka se kgone go robala ka gobane ke ˇ ˇ be ke duletse go nagana ka seo se ntiragaletsego Holong ya ˇ Mmuso. Ka gona ke ile ka phetha ka go boela gape gore ke yo ˇ ˇ bonageebabothobjokebegokebobontshitsweebeese ˇ ˇ bja letsatsi leo feela. Ge ke boelela, batho ba moo ba ile ba ntshwara gabotse kudu go swana le mogwera wa bona wa kgale. Ga sa nka ka tlogela go ya dibokeng, gomme mafele- ˇ ˇ long ke ile ka kolobetswa. Ka morago ga gore ke kolobetswe, ˇ bana babo rena ga se ba ka ba fetoga e bile ba tswela pele ba ˇ ˇ mpontshagorebaanthata.Kadinakotse dingwe, ba nnea ˇ ˇ dijo tsekaonegofetatseobonabadijago!Kamehlakenya- ka go ba karolo ya mokgatlo wo, le gona Jehofa ke Modimo yokenyakagogomohlankelakamogosafelego.” ˇ Thapeloˇ ya go Botsa ba Bangwe Ditaba tseDibotseeaArabja ˇ ˇ Kgaetsedi yo a bitswago Aysel o be a sepela ka pese go tlo- ga toropong ya Ganja go ya Baku kua Azerbaijan. O ile a

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 69 ˇ ˇ rapela Jehofa, a mmotsa gore o nyaka go boledisana le mo- ˇ ˇ tho yo a itsego ka Beibele ge a le tseleng. Gaesita le ge Aysel ˇ ˇ abeasetse a na le mo a dulago gona ka peseng, mosadi yo a ˇ ˇ itsego o ile a gapeletsa gore Aysel a dule kgauswi le yena. Aysel o ile a thoma go bolela le mosadi yoo gomme mafele- ˇ long a kgona go dira gore ba boledisane ka Beibele. Mosadi yoooileahlalosagoreorataJesulegoreonyakagotseba ˇ mo go oketsegilego ka yena. Aysel le mosadi yoo ba ile ba ˇ fana dinomoro tsa founo gomme ba dumelelana gore ba ko- ˇ pane gape. Mosadi yoo o ile a kgopela Aysel gore a mo tlise- ˇ tseBeibelegeebagokgonega. Ka morago ga gore Aysel a boele Ganja, o ile a etela mosa- ˇ di yoo a thabelago mosomong wa gagwe. Mosadi yoo o ile a ˇ ˇ mmotsagoreonalepukuyeoaebitsago puku ya dithapelo ˇ ˇ ˇ yeo a e balago letsatsi le lengwe le le lengwe. Kgaetsedi yo o ˇ ˇ ileamakalageahwetsagorepukuyeabegoaebitsa ya di- thapelogeelegabotseebeelepukwanayaGo Hlahloba Ma- ngwalo ka Mehla ya2013!AyseloileathomathutoyaBeibe- le le mosadi yoo. O ile a thaba kudu gore Jehofa o mo neile ˇ sebete sa go nea bohlatse bjo bo sa rulaganyetswago. ˇ Lengwalo la Ditebogo Leo le Tswago go Mogolegwa ˇ Lengwalo le le latelago le tswa Sepania: “Sa pele, ke rata go le leboga ka maiteko ao le a dirago a go ˇ fihlelela batho ba mehuta ka moka ka molaetsa wa Beibele. ˇ “LekgalamathomogekebekekopanaleDihlatsetsa Je- ¨ hofaebeelemengwagae15efetilegokuaTirane, Albania. ˇ ˇ Ke be ke makaditswekegoreHlatseeitsego e bile le sebete sa go tla go rena, ka gobane re be re le sehlopha sa bafsa ba le- ˇ some ba dikebekwa. Go be go se na motho yo a re boledisa- ˇ ˇ go, eupsa ngwanabo rena yoo o ile a re boledisa le ge re be re ˇ swere dibetsa.OileabolelalerenakaBeibeleasaboifeselo. Go ba le sebete ga gagwe go ile gwa nkgahla kudu. “Mengwaga e mene e fetilego gona mo Sepania, Hlatse e nngwe e ile ya nketela mo kgolegong gomme ya ithaopela go ntshwarela thuto ya Beibele. Ke ile ka dumela gomme ga

70 PUKU YA NGWAGA YA 2016 esalegotlogakanakoyeokefetogilemothoyomokaone ˇ kudu.Gakesalemonnayosoro le yo bogale. Ke na le me- ngwaga ke sa tsene mathateng. Ke tseba Jehofa gomme seo se dirile gore bophelo bja ka bo be le morero. Ke leka go phe- ˇ la ka khutso le batho, le gona ke na le lebaka la ka godimo ga ˇ ngwaga ke le mogoeledi yo a sa kolobetswago. ˇ “Gaesitalegegonabjalekenalemengwagae12kelekgo- legong, mengwageng e 4 e fetilego ke ile ka ikwa ke thabile e ˇ bile ke na le khutsoyamonaganoyeokesakagokabale ˇ ˇ ˇ ˇ yona.KelebogaJehofabakengsaseletsatsi le letsatsi. ˇ ˇ “Dibekeng tse mmalwa tse di fetilego ke ile ka bogela dibi- ˇ ˇ dio tse itsego wepesaeteng ya jw.org. Bidio yeo e bolelago ka ngwanabo rena yo a bego a le kgolegong kua United States ˇ ile ya nkgoma kudu. Ga ke motho wa go fo lla, eupsa ge ke ˇ bona diphetogo tseo a di dirilego bophelong bja gagwe, ke ile ka se kgone go itshwara. ˇ ˇ ˇ “EkaJehofaakatswela pele a segofatsa maiteko ao le a di- rago a go fihlelela batho ba mehuta ka moka ka go fetolela ˇ ˇ ditaba tse dibotse ka maleme a mantsi kudu le ka go etela renabaorelegodikgolegong. “Ke leboga go menagane.”

Sepania: Mogolegwa o ile a w palelwa ke go itshwara ge a be a ˇ bogetse bidio ya Mogolegwa o Fetoga Mohlanka wa Modimo Wepesaeteng ya jw.org/nso

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 71 Australia: Bidio ya dipopaye ya Mogwera wa Paale ke wa Mohuta Mang?

ˇ ˇ “Mafelelong ke Hweditse Khutso ya Monagano” Felicitywamengwagae68yoadulagokuaSweden ore: “Ka mehla ke be ke ikwa ke se na morero bophelong gomme ˇ kenoikgoga,kedulakenyakakhutso ya monagano yeo go ˇ ˇ bego go bonagala ke sa e hwetse.Kageabeasakgotsofatswe ˇ ˇ ke ditumelo tsa gagwe tsa Katholika, o ile a thoma go nyaki- ˇ ˇ ˇ sisa madumedi a fapafapanego gomme a feleletsaatsenele- ˇ ˇ tse boloing le go dirisaneng le meoya e mebe. ˇ Kageabeasahwetse morero wa bophelo, o ile a nolega moko kudu moo a ilego a nagana ka go ipolaya. O re: “Ke ele- ˇ la megokgo sefahlegong, ke ile ka goeletsa Modimo ke mo ˇ kgopela gore a mpotse seo a nyakago ke se dira. Ka morago ˇ ˇ ga dibeke tse pedi, motho yo a itsego o ile a kokota mojako. ˇ ˇ Lesogana leo le myemyelago le ile la mpotsisageebakenya- ˇ ka go kwa Lentsu la Modimo. Ke ile ka bolela ka pelong ka re,‘AowaModimo,kebekesaregoregotlebathoba—gake ˇ nyake Dihlatse tsa Jehofa!’ ” ˇ Gaesita le ge mathomong a be a nyaka go tswalela mojako, ˇ oileaphethakagotheetsa ke moka a amogela thuto ya Be- ˇ ibele go diriswa puku ya Seo Beibele e se Rutago.Ore:“Dihla- ˇ ˇ tse di ile tsa mpontsha seo ke bego ke sa se tsebe ka Beibele.” ˇ Felicity o kolobeditswe kopanong ya selete kua Sweden ka 2014. Gona bjale o re: “Se ke seo ke bego ke se nyaka bophe- ˇ ˇ long bja ka ka moka. Mafelelong ke hweditse khutso ya mo- nagano.”

72 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Oceania ˇ Go ba le Sebete saˇ go Botsa ba Bangwe Ditaba tse Dibotse Emily yo a nago le mengwaga e 12  ˇ ˇ DINAGA o dula kua Australia. Ka letsatsi le le- ˇ ngwe morutisiwagagweoileabo- 29 ˇ ledisanalebarutwanabagagweka  bohlokwa bja go kgetha bagwera ba BAAGI babotse. Seo se ile sa dira gore Emily 40 642 855 ˇ ˇ a nyake go bontsha morutisi wa ga-  gwe bidio ya dipopaye ya Mogwera BAGOELEDI wa Paale ke wa Mohuta Mang? Baru- 98 353 ˇ twanabailebantsha mahlo dina-  ˇ ˇ meng ge morutisi wa bona a be a DITHUTO TSA BEIBELE ˇ ba bontsha bidio yeo. Ka morago ga 66 022 ˇ gore ba bone bidio yeo, ba ile ba tsea

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 73 ˇ ˇ irikamokababoledisana ka yona. Morutisi yo o ile a ˇ ˇ bontshalediklasetse dingwe bidio yeo. Ke moka Emily ˇ ˇ oileabotsa morutisiwagagwelebarutwanabaoatse- nago le bona ka klaseng ka wepesaete ya jw.org. Emily ˇ ore:“Jehofaoileanneasebetesagorekebotse baru- ˇ twanabamakgolokawepesaeteye.Ruriontshegofadi- ˇ tse.” ˇ Lefelo la go RekisaDipukuLeoleLego Kgole le Toropo ˇ ˇ Bagoeledi ba bahlano ba ile ba tsea leeto la diiri tse ˇ ˇ senyane ba sepela ditseleng tsa go se sepelege tsa ditha- ˇ ˇ beng gore ba yo bea tafola ya dikgatiso tse di theilwego ˇ ˇ Beibeleng lefelong la go rekisa dipuku tse difsa kua Suai, Timor-Leste. Bao ba bego ba etla tafoleng yeo, ba ˇ ˇ ˇ be ba makatswakegobonadikgatiso tse di theilwego Beibeleng ka maleme a lefelong leo a 12, ka ge go be go ˇ ˇ na le dipuku tse sego kae goba di se gona ka a mantsi a maleme ao. Mosadi yo mongwe o ile a bona sehlogo sa ˇ ˇ poroutsha e nngwe gomme a goeletsa ka gore: “Le ke ˇ leleme la geso!” E be e le la mathomo bophelong bja ˇ ˇ gagweabalakgatiso e itsego ka segagabo, e lego Sebu- ˇ ˇ nak. Ka matsatsi a mane feela, bagoeledi bao ba ile ba ˇ ˇ ˇ ˇ sepedisa dikgatiso tse 4 571 gomme batho ba bantsi ba kgopela gore ba tle ba ba etele ka magaeng a bona. Bo- ˇ ntsi bja batho bao ba bego ba thabela ba be ba se ba ka ˇ ba kopana le Dihlatse tsa Jehofa. Bana ba ile ba dula di- ˇ ˇ ˇ ˇ iri tse dintsi ba lebeletse dibidio tsa Eba Mogwera wa Je- hofa ka leleme la Setetun Dili. Ba bangwe ba bona ba ile ˇ ˇ ˇ ba kgona le go swara mantsu a dikopelo tsa dibidio tseo ka hlogo gomme ba di opela ka lethabo.

Timor-Leste: Bana ba thabela go bogela dibidio ˇ tsa Eba Mogwera wa Jehofa

74 PUKU YA NGWAGA YA 2016 “SekeSonaSeoBarutwanabaBegobaseHloka” Brian le Roxanne bao e lego baromiwa, ba ile ba kgopela tu- ˇ melelo ya go bea teroli ya go nea bohlatse kholetsheng yeo e lego sehlakahlakeng sa Palau. Baromiwa bao ba ile ba boledi- ˇ ˇ ˇ sana le mohlokomedi wa kholetshe gomme ba mo laetsa bi- dio yeo e bolelago ka modiro wa rena wa go nea bohlatse ma- felong a batho bohle yeo e lego go jw.org. Ba ile ba mo nea le ˇ ˇ dikgatiso tseobabegobatlodibeaterolingyabonayagonea ˇ bohlatse. Mohlokomedi yoo o ile a botsa Brian le Roxanne

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 75 ˇ ˇ ˇ gore ba swanetse go boledisana le molaodi wa ditaba tsa ma- ˇ bapi le barutwana. Ka morago ga seboka seo, ba ile ba botswa ˇ gore ba swanetse go ba le seboka se sengwe gape, lekgeng le ba ˇ ˇ be ba swanetse go boledisana le yo mongwe wa balaodi ba ba- ˇ golo kholetsheng yeo. ˇ ˇ Brian o re: “Re bile le poledisano e kgahlisago le molaodi yo ˇ ˇ mogolo wa kholetshe, eupsa o ile a re re boele ofising ya mo- ˇ hlokomedi wa kholetshe, gomme ge re le moo re ile ra laelwa gore re ngwale lengwalo la go kgopela tumelelo ya go bea te- ˇ ˇ roli ya rena ya dikgatiso tsa go nea bohlatse. Re be re nyami- ˇ ˇ ˇ swakegorebabebareemaemisa, eupsa lengwalo lona re ile ra le ngwala.” Ka morago ga gore ba ngwale lengwalo leo, Brian le Rox-

ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Palau: Roxanne le Brian ba bile le dipoledisano tse dintsi tse di kgahlisago ˇ ˇ lebarutwanagebabebabeileteroliyadikgatiso kgauswi le kholetshe ˇ anne ba ile ba boela go molaodi yo mogolo wa kholetshe la ˇ bobedi, ba feditse le pelo gore o tlo gana kgopelo ya bona. Brian o re: “Re ile ra makala kudu ge molaodi yoo wa khole- ˇ ˇ ˇ ˇ tshearebotsa gore o badile dikgatiso tseo re ilego ra mo nea ˇ tsonaebileonaganagoredikwagalakudu.Oileareseke sona seo barutwana ba bego ba se hloka.” Ee, re ile ra dumele- ˇ lwa go dirisa teroli ya go nea bohlatse! ˇ ˇ Brian o tswela pele ka gore: “Molaodi wa ditaba tsa mabapi ˇ lebarutwanaoilearebotsa gore barutwana bao ba dulago ˇ ˇ ˇ kholetsheng yeo ba ka iswa dikerekeng tseo ba ratago go ya go ˇ ˇ tsona ka Sontaga. Le gona o itse:‘Geebabanyakagoyakere- ˇ keng ya lena, re tla ba isa.’ Nna le Roxanne re ile ra makala. Re ˇ be re naganne gore balaodi ba kholetsheyeobatlaganakgo- ˇ ˇ pelo ya rena, go e na le moo, ba ile ba holofetsa gore ba tla isa ˇ barutwana Holong ya Mmuso!” ˇ ˇ Letsatsing la mathomo leo Brian le Roxanne ba ilego ba bea ˇ ˇ ˇ ˇ teroli ya dikgatiso kholetsheng, ba ile ba sepedisa dipuku tse ˇ ˇ ˇ 65, dimakasine tse 8 le diporoutsha tse 11. Le gona ba bile le ˇ ˇ ˇ dipoledisano tse di kgahlisago kudu le barutwana gomme mo- ˇ ˇ laodi yo mogolo wa kholetshe le molaodi wa ditaba tsa maba- ˇ pi le barutwana ba ile ba kgothaletsa Brian le Roxanne gore ba boe gape. ˇ Bareki ba Bogela Dibidio tsa Rena Lipson, e lego setho sa lapa la Bethele, o be a boela lekaleng ˇ la Sehlakahlakeng sa Solomon ka morago ga gore a fetse ka- ˇ rolo ka moka ya mesong a bolela ditaba tse dibotse. Ge a du- ˇ ˇ tse a sepela mo seterateng, o ile a kwa kopelo ya Mmuso e lla ˇ ka lebenkeleng le itsego.Kageabeanyakagotsebagorego diregaeng,oileaphethakagoreatsene.Oileamakalakudu ˇ ge a bona sehlopha sa batho ba bagolo le bana se lebeletse bi- dio ya kopelo 55, ya sehlogo se se rego “Bophelo bjo bo sa Fe- ˇ ˇ lego—Mafelelong!,” go tswa dibidiong tsa Eba Mogwera wa Je- hofa. Ka morago ga gore kopelo yeo e fele, mong wa lebenkele ˇ oileabotsa sehlopha seo gore: “Ke na le bidio e nngwe gape ˇ yeo ke nyakago gore le e bone.” O ile a ba bontsha bidio ya di- popaye ya OsekewaUtswa.Ka morago ga gore bidio yeo e

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 77 ˇ fele, o ile a kgothaletsa bareki ka moka gore ba se ke ba utswa ka lebenkeleng la gagwe. ˇ Ka ge bareki ba bangwe ba bantsi ba ile ba tsena ka lebenke- leng leo ge bidio e le gare e bapala, mong wa lebenkele leo o ˇ ile a re: “Ke nyaka gore ka moka ga lena le kwe kosayeokeera- tago.”Kemokaoileabapalakopelo55gape.Kamoragoga moo,mongwalebenkeleleooileaphethakagoreababo- ˇ ˇ ntshe le bidio ya Ke ka Baka la Eng o Swanetse go Ithuta Beibe- le? le ya KeEngSeoseDiregagoThutongyaBeibele?ka Sepidgin ˇ sa Dihlakahlakeng tsa Solomon. ˇ Ke badudi ba sego kae ba Dihlakahlakeng tsa Solomon bao bakgonagogotsenaInthanetengkageeturaebileesahwe- ˇ tsagale gabonolo. Lega go le bjalo, mong wa lebenkele leo yo ˇ ˇ e sego yo mongwe wa Dihlatse tsa Jehofa, o thusa go bjala di- ˇ ˇ ˇ ˇ peu tsa thereso ka go bontsha bareki dibidio tsa rena. ˇ OHweditseLeinalaModimokaPukung ˇ Mosupologo o mongwe le o mongwe, banyalani ba bangwe ˇ ba bafsa ba thabela go dirisa teroli ya go nea bohlatse kua ´ ˇ ˇ ˇ Noumea, e lego motsemosate wa New Caledonia. Ka letsatsi

78 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Dihlakahlakeng tsa Solomon: Mong wa lebenkele o thabela go ˇ ˇ bontsha bareki dibidio tseo di lego wepesaeteng ya jw.org le lengwe, mosadi yo mongwe yo a bego a se a phuthologa o ˇ ile a batamela teroli gomme ntle le go bolela a tsea puku ya Ke EngSeogeeleGabotseBeibeleeseRutago?Ka morago ga gore go fete seripa sa iri, o ile a boa a swere puku yeo ka seatleng go- mmearegobanyalanibao:“Nalebonese?”Oileabulapuku ˇ yeo gomme a supa leina la Jehofa. Ke moka a re: “Le ke leina ˇ ˇ la Modimo!” O ile a tswelapelekagore:“Kenaledibeketse ˇ ˇ ˇ dintsi ke dira dinyakisiso bokgobapukung ke nyaka go tseba ˇ ˇ ˇ thereso ka Modimo. Eupsa ke ile ka tseapukuyalenagomme katsenakakoloing.Gekeebula,selosapeleseokeilegokase bona e bile leina la Modimo, e lego Jehofa. Ke bone ke swane- ˇ tse go boa gore ke tle ke le leboge.” Banyalani bao ba bile le ˇ ˇ ˇ poledisano e kgahlisago le mosadi yoo gomme ba mmotsa gorealebelelesehlogoseoserego:LeinalaModimo—GoDi- ˇ ˇ riswagaLonaleSeoleseBolelagoseoselegogomametletso ya puku ya Seo Beibele e se Rutago.Mosadiyoooileareonya- ˇ ˇ ˇ ˇ ka go fetsa nyakisiso ya gagwe bokgobapukung pele, eupsa ga ˇ bjale o tseba moo ba beago teroli ya bona Mosupologo o mo- ngwe le o mongwe!

MODIRO WA BOBOLEDI LE WA GO RUTA LEFASENG KA BOPHARA 79 Indonesia

PEGOyeekgomagoemabapilebannalebasadibaBakristeba ˇ ikokobeditsego bao ka sebete ba ilego ba dula ba tiile gare ga di- ˇ ntwa tsa dipolotiki, go se kwane madumeding le go thibelwa ga mo- ˇ dirowarenamoogobegogohlohleleditswekebarutimoogoilego ˇ gwa tsea mengwaga e 25. Bala ka ngwanabo rena yoo leina la ga- ˇ gwelebegolelegaregamainaabathobaobabegobaswanetse go bolaelwa Bokomanisi, e lego tumelo ya dipolotiki ya gore batho ka moka ba a lekana, gomme o bale le ka motho yo e bego e le mo- etapele wa disenyi yoo a ilego a ba Mokriste yo a godilego moyeng. Bala kanegelo e kgomago pelo ya banenyana ba babedi ba difoa ˇ bao e bilego bagwera gomme ka morago ba tla ba hwetsa gore ke bana ba motho. Le gona bala kamoo batho ba Jehofa ba kgonago ˇ ˇ go bolela ditaba tse dibotse ka katlego nageng yeo e tletsego ka ˇ Mamoseleme go feta dinaga tse dingwe lefaseng ka moka.

80 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Dintlhakgolo tsa Indonesia

Naga Indonesia ke naga ya 100, le gona ke tikologo ya di- ˇ ˇ ˇ ˇ dihlakahlaka tse dintsi kudu le- thabamollo tse dintsi go feta NAGA (disekwerekhilomithara) 1910931 fasenggommeegarega legeelekaelefaseng. BADUDI 256 000 000 kontinente ya Australia le ya ˇ Asia. Bontsi bja dihlakahlaka Batho Indonesia e maemong ˇ ˇ ˇ BAGOELEDI KA 2015 26 246 tsa yona tsa ka godimo ga tse abonekagobalebadudiba ˇ ˇ 17 500 di na le dithaba tseo di bantsi lefaseng (ka morago ga MOGOELEDI O TEE O NEA BOHLATSE GO BADUDI BA 9 754 nagolemaswikaamagolole China, India le United States) ˇ ˇ BAOBABILEGOGONASEGOPOTSONG KA 2015 55 864 dithokgwa tse di ratwago ke legonaenalemerafoyaka ˇ pula tseodinagolemehlaree godimo ga e 300. Badudi ba ˇ mentsi. E na le dithabamollo ka godimo ga seripagare ke ˇ tseodikathunyagonakolege morafo wa Majava le wa Ma- ˇ ˇ eleefetsa ka godimo ga tse sunda.

BRUNEI PHILIPPINES Medan MALAYSIA Letsha la Toba Pematangsiantar NORTH MALUKU Gunungsitoli SINGAPORE Manado Tugala Oyo Nias Borneo Sumatra Kalimantan Manokwari Padang Balikpapan Sulawesi WEST Palembang Jayapura Pangkalanbun MALUKU PAPUA Banjarmasin Ambon INDONESIAPAPUA Makassar JAKARTA Java Bogor Semarang Madura Sukabumi Bandung Surabaya Sumbawa Flores Alor 0 mi 200 N Yogyakarta Malang Maumere TIMOR-LESTE Kediri 0 km 200 Bali Lombok Waingapu

PAPUA NEW GUINEA Kupang Timor Sumba ` Rote

82 AUSTRALIA Bodumedi Batho ba Indonesia ba e ka bago ba 90 lekgolong ke Mamoseleme. Ba bangwe ke Mahindu, Mabuddha goba ke ˇ ditho tsa madumedi a manyenyane a Bo- ˇ kriste. Le gona batho ba bantsi ba latela ˇ meetlo ya setso ya madumedi a moo. ˇ Leleme Dihlakahlakeng tseogobolelwa maleme a ka godimo ga a 700. Leleme leo ˇ ˇ le diriswago ke batho ba bantsi ke Seindo- ˇ nesia, seo se tswago lelemeng la Semalay. ˇ Le gona batho ba bantsi ge ba le ka gae ba bolela leleme la tikologong yeo ba dulago go yona. ˇ ˇ Boiphediso Batho ba bantsi ke balemi ˇ ˇ goba ba a rekisa.Nagayeenaleditswele- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tswa tse dintsi kudu, tse bjalo ka dilo tsa godirwakakota,olietalagobaesahlo- ˇ tlwago le kgase, le gona e thusa dinaga ˇ tse dingwe ka go di romela rubber le ma- khura a mopalema. Dijo Reise ke yona e jewago ka mehla. Dijo ˇ ˇ tse di ratwago kudu di akaretsa nasi go- ´ reng (e lego reise yeo e gadikilwego le mae ˇ le merogo), satay (e lego nama yeo e besi- ˇ tswego) le gado-gado (e lego salate yeo e nago le moro wo o dirilwego ka dimake). ˇ Boemo bja Leratadima Go a fisaebilego ˇ ratwa ke dipula. Diphefo tsa sehleng sa ge dipuladienakududidiragorekanakoe nngwe go dule go na le monola gomme ka nako e nngwe go ba le moya o omilego. Di- ˇ pula tsa matlakadibe di tlwaelegile.

84 Kgwebo ya Dinoko

LEKGOLONG la bo-16 la nywaga, kgwebo ˇ yadinokogobadisepaeseebeeetswa pele ikonoming ya lefaseng go fo swana le kgwebo ya oli e tala lehono. Dinoko ˇ tsa go swana le nutmeg le di-clove di be direkwakathekoyagodimokuaYuropa. ˇ ˇ Di be di etswa Dihlakahlakeng tsa Spice ˇ (gona bjale ke diprofense tsa Maluku le Maluku Leboa kua Indonesia). Christopher Columbus, Vasco da Gama, Ferdinand Magellan, Samuel de Cham- ˇ ˇ plain le Henry Hudson ke banyakisisi baokamokabailegobanyakaditsela ˇ ˇ tsa go fihla Dihlakahlakeng tsa Spice. Ka ˇ gona go nyakana le dinoko tsa Indonesia ˇ ˇ go ile gwa dira gore batho ba kwesise ka lekgalapeletselayeopolaneteyarena elegokayona.

Nutmeg

Di-clove

86 Gotlogaka1931gofihlaka1950 ˇ “Mehla ya Dilo tse Dinyenyane.” —Sak. 4:10.

Bagoeledi Babulamadibogo

30

20

10

0 1930 1935 1940 1945 1950 ˇ Dihlatse tsa kua Semarang, Java (mo e ka bago ka 1937)

“Ke Nyaka go Thoma mo!” Alexander MacGillivray e lego mohlanka wa lekala kua Aus- ˇ tralia, o be a eya godimo le fase ka ofising ya gagwe a dutse a ˇ ˇ ˇ nagana. O be a feditse matsatsi a mmalwa a katana le bothata ˇ ˇ bjo itsego, gomme mafelelong a hwetsa tharollo. Ga bjale o be ˇ aswanetse go bolela le Frank Rice. Frank, e lego monnatia wa mengwaga e 28 yo e bego e le ˇ ˇ mmapatsi wa dipuku tsa bodumedi (mmulamadibogo), o be a ˇ na le dibeke tse sego kae a fihlile moo ofising ya lekala. O ile a ˇ ithuta thereso e sa le mofsa gomme kapejana ka morago ga ˇ ˇ moo a thoma ka modiro wa go bapatsa dipuku tsa bodumedi. ˇ Ke moka o ile a fetsa mengwaga ya ka godimo ga e lesome a bo- ˇ lela ditaba tse dibotse karolong e kgolo ya naga ya Australia, a sepela ka pere, paesekela, sethuthuthu le kharabane. Ka mora- ˇ go ga gore Frank a dule Bethele dibeke tse sego kae, ga bjale o ˇ bealoketse go ya kabelong ya gagwe e mpsha. ˇ Ngwanabo rena MacGillivray o ile a biletsa Frank ka ofising ˇ ˇ ya gagwe gomme a mmontsha mmapa wa dihlakahlaka tsa ka ˇ ˇ leboa la Australia. O ile a mmotsisa gore: “Frank, na o ka rata go thoma modiro wa boboledi mo? Ga go na ngwanabo rena le ˇ o tee dihlakahlakeng tse ka moka!” ˇ Mahlo a Frank a ile a kgahlwa ke dihlakahlaka tseo di bego di phadima bjalo ka diperela Lewatleng la India, e lego dihla- ˇ kahlaka tsa Netherlands East Indies (gona bjale ke Indonesia). ˇ Dihlakahlakeng tseo go be go dula batho ba dimilione bao ba ˇ ˇ ˇ ˇ bego ba se ba tswabaekwaditabatse dibotse tsa Mmuso wa ˇ ˇ Modimo. Frank o ile a supa motsemosate wa moo e lego Bata- via (yeo ga bjale e lego Jakarta), ke moka a re: “Ke nyaka go thoma mo!”

 LeinalelengwelayonalakgalekeDutchEastIndies.Madutchaileafi- hlamoomengwagaekabagoe300pejanagommeaitirelakoloniyeoebego ˇ e theilwe kgwebong e atlegilego ya dinoko. Pegong ye ka moka, re tlo dirisa ˇ maina ao a diriswago lehono.

INDONESIA 89 ˇ Go Bolela Ditaba tse Dibotse Kua Java Ka 1931, Frank Rice o ile a fihla Jakarta, e lego toropo e kgo- ˇ lo ya leemaema sehlakahlakeng sa Java. O ile a renta phaposi ˇ kgauswi le bogare bja toropo gomme a e tlatsa ka mapokisi a ˇ ˇ dikgatiso tse di theilwego Beibeleng, ao a ilego a tlaba mong wa lefelo leo. Frank o gopola ka gore: “Mathomong ke be ke ikwa ke time- ˇ tse e bile ke hlologela gae kudu. Batho ba be ba itshepelela ka ˇ ˇ ˇ disutu tsa bona tse ditshweu le dikuane, mola nna ke be ke fi- ˇ ˇ ˇ ˇ swakediaparotsa ka tse boima tsaAustralia.Kebekesatsebe ˇ le lentsu le letee la Sedutch goba Seindonesia. Ka morago ga gore ke rapele Jehofa gore a ntlhahle, ke ile ka phetha ka gore ˇ go swanetse go ba go na le batho bao ba bolelago Seisemane ti-

FrankRiceleClem Deschamp kua Jakarta

90 PUKU YA NGWAGA YA 2016 kologong ya dikgwebo. Ke ile ka thoma go nea bohlatse gona moo, gomme batho bao ba be ba tloga ba thabela!” ˇ Ka ge batho ba bantsi bao ba dulago Jakarta ba be ba bolela Sedutch, Frank o ile a ithuta ka thata gore a tsebe leleme leo ˇ gomme go se go ye kae a thoma go bolela ditaba tse dibotse ka ntlo le ntlo. Le gona ganyenyane-ganyenyane o ile a thoma go ˇ ithuta Seindonesia. Frank o itse:“Bothataebeelegorekebe ˇ ˇ ke se na dikgatiso tsa Seindonesia. Ke moka Jehofa o ile a ˇ ntlhahla gore ke kopane le morutisi wa Moindonesia yoo a ile- ˇ go a thabela go ithuta thereso gomme a dumela go fetolela pu- kwana ya Where Are the Dead? Ka morago ga moo go ile gwa fe- ˇ tolelwa dipukwana tse dingwe, gomme go se go ye kae batho ˇ ba bantsi bao ba bolelago Seindonesia ba ile ba thoma go tha- bela.” Ka November 1931, babulamadibogo ba bangwe ba babedi ˇ bao ba tswago Australia ba ile ba goroga Jakarta, e lego Clem Deschamp wa mengwaga e 25 le Bill Hunter wa mengwaga e ˇ 19. Clem le Bill ba be ba tlile le kharabane ge ba etswa gae, go- mme yeo e bile kharabane ya mathomo ya go fihla Indonesia. ˇ Ka morago ga gore ba ithute mantsuasegokaeaSedutch,ba ˇ ˇ ˇ ile ba tsea leeto la go tsama ba bolela ditaba tse dibotse gomme ˇ ˇ ˇ ba akaretsa ditoropo tse dikgolo tsa Java. Ka morago ga Clem le Bill go ile gwa tla mmulamadibogo yo ˇ mongwe yo a bitswago Charles Harris, e lego monnatia yo a ˇ ˇ tswago Australia. Go thoma ka 1935, Charles o ile a soma bo- ˇ golo bja tshemo ya Java a sepela ka koloi le ka paesekela, ˇ ˇ a sepedisa dikgatiso ka maleme a mahlano e lego Searaba, se-China, Sedutch, Seindonesia le Seisemane. Mengwageng e ˇ ˇ ˇ ˇ mengwe o ile a sepedisa dikgatiso tseekabagotse 17 000. ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Dikgatiso tse dintsi tseo Charles a ilego a di sepedisa di ile tsa ˇ dira gore batho ba bantsi ba lemoge modiro wa gagwe. Motho ˇ yo mongwe wa maemo a godimo mmusong kua Jakarta o ile a ˇ ˇ botsisa Clem Deschamp gore: “Le na le batho ba bakae bao ba ˇ somago ka Bohlabela bja Java?” Ngwanabo rena Deschamp o ile a araba ka gore: “Ke o tee feela.”

INDONESIA 91 Bagoeledi ba eme kgauswi le kharabane ) ya babulamadibogo, ka 1938

ˇ & Josephine Tan, e lego kgaetsedi wa mmulamadibogo

Ka tlase ka go le letona: Charles ˇ Harrisobeaneabohlatseadirisa paesekela le kharabane

/ Phuthego ya Semarang, ka 1940

92 ˇ Mothoyoooileabolelaleyenaabefetswe a re: “O nagana ˇ ˇ goreketladumelaseoompotsago sona? Ge ke bona bontsi bja ˇ ˇ ˇ dikgatiso tseo batho ba nago le tsona gohle, ke kgona go bona ˇ ˇ gore go swanetse go ba go na le batho ba bantsi bao ba di aba- go!” Babulamadibogo bao ba mathomo ba be ba sa dule felo go- ˇ tee e le gore ba kgone go fihlelela batho ba bantsi kamoo ba ka ˇ ˇ kgonago ka gona. Bill Hunter o itse: “Re ile ra soma sehlaka- hlaka seo go tloga mathomong a sona go fihla mafelelong, le ˇ gonaebeesegantsimoorebegorebolelalemothooteega- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ bedi.” Ba ile ba tsama ba bjala dipeu tse dintsi tsa moya tseo ka ˇ ˇ ˇ morago di ilego tsa tsweletsa puno e kgolo kudu ya moya. —Mmo. 11:6; 1 Bakor. 3:6.

Charles Harris le Bill Hunter kua Surabaya, ka Bohlabela bja Java, ka 1935

94 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Batho ba Sehlakahlakengˇ sa Sumatra bakwaDitabatse Dibotse Mo e ka bago ka 1936, babulamadibogo ba kua Java ba ile ba ˇ ahlaahla kamoo ba ka katolosago modiro wa bona gore o fihle Sumatra, e lego sehlakahlaka sa botshelela ka bogolo mo lefa- seng. Sehlakahlaka se sa dithaba le maswika se wela dikontine- ˇ ˇ nteng tse pedi gomme se na le metse e megolo le masemo go- ˇ ˇ teelemafeloaoanagolemonolaomontsi le dithokgwa tseo di ratwago ke pula. Babulamadibogo bao ba ile ba dumelelana ka gore ba romele Frank Rice moo, ka gona ba ile ba kopanya bonyenyane bjo ba bego ba na le bjona e le gore ba mo lefelele leeto. Gateetee ka morago ga moo, Frank o ile a fihla toropong ya Medan, yeo e lego ka Leboa la Sumatra, a swere mekotla ya gagwe e mebedi ya ˇ ˇ go nea bohlatse, mapokisi a 40 a dikgatiso le tshelete e nyenya- ne.Frankobeanaletumeloetiilego.Gateeteeoileathoma ˇ modiro wa gagwe, a kgodisegile gore Jehofa o tla mo nea seo a ˇ se hlokago gore a tswele pele ka kabelo ya gagwe.—Mat. 6:33. ˇ Bekeng ya mafelelo ya ge a be a bolela ditaba tse dibotse kua Medan, Frank o ile a kopana le monna yo a nago le bogwera wa ˇ Modutch yo a ilego a mo laletsa gore a tsene ka ntlong a tlo ˇ nwakofi.Frankoileabotsa monna yoo gore o hloka koloi yeo ˇ ˇ akaedirisago go bolela ditaba tse dibotse sehlakahlakeng seo ˇ ka moka. Monna yoo o ile a supa koloi yeo e senyegilego ka ja- ˇ ˇ ˇ ratengyagagwegommeare:“Geokaelokisa, nka go rekisetsa ˇ yona ka di-guilder tse 100.” ˇ Frankoileare:“Gakenadi-guilder tse 100.” MonnayoooileatsepelelaFrankkamahlong.Kemokaa ˇ ˇ ˇ mmotsisa gore: “Na o tloga o nyaka go bolela ditaba tse dibo- tsesehlakahlakengsekamokasaSumatra?” Frank o ile a araba ka gore: “Ee.” MonnayoowaModutchoileare:“Geebaokakgonagolo- ˇ ˇ kisa koloi ye, gona o ka e tsea. O tla mpatela mohlang o hwe- ˇ ˇ ditse tshelete.” ˇ ˇ  Guilder ke tshelete yeo e bego e diriswa Indonesia ka nako yeo. Lehono ˇ ˇ ˇ tsheleteyeelekanaledirantatseekabagotse 15 000.

INDONESIA 95 ˇ Frank o ile a thoma go lokisa koloi yeo gomme go se go ye ˇ ˇ kaeebeesetse e sepela gabotse. Ka morago o ile a ngwala gore: ˇ ˇ ˇ “Ke tladitse koloi dikgatiso e bile ke e tladitse peterole, ke ile ka ˇ ˇ ˇ tsea leeto la go yo botsa batho ba Sumatra ditaba tse dibotse, ke na le tumelo ya gore Jehofa o tla nthekga.” ˇ ˇ Frank o ile a boela Jakarta ka morago ga ngwaga, a setse a bo- ˇ ˇ letse ditaba tse dibotse sehlakahlakeng seo ka moka. Ge a fihla ˇ Jakarta o ile a rekisa koloi yeo a bego a sepela ka yona ka ˇ ˇ di-guilder tse100kemokaaromelatshelete yeo go monna yola wa Modutch kua Medan. ˇ ˇ Ka morago ga dibeke tse sego kae, Frank o ile a hwetsa le- ˇ ngwalo leo le tswago Australia le mo laela gore a ye kabelong e mpsha ya bobulamadibogo. Ntle le go senya nako, o ile a phu- ˇ thadipeketsa gagwe gomme a ya go thoma modiro wa bobo- ledi kua Indochina (ga bjale ke Cambodia, Laos le Vietnam).

Henry Cockman a na le Jean le Clem Deschamp kua Sumatra, ka 1940

96 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Mekgwa Yeo e Ilego ya Diriswa Mathomong ya go Nea Bohlatse

Mananeo a Radio KA 1933, bana babo rena ba ˇ ile ba rulaganya gore seteise- ne sa radio kua Jakarta se ˇ ˇ gase dipolelo tse di rekhotilwe- ˇ ˇ go tsa Seisemane tsa Ngwa- nabo rena Rutherford. Dipole- ˇ ˇ lo tse dingwe tsa Sedutch di be di balwa radiong ke monna yo mongwe yo a bego a tha- bela. Mananeo ao a ile a dira ˇ gore batho ba bantsi ba thabe- ˇ le gomme a thusa bana babo ˇ ˇ ˇ rena go sepedisa dikgatiso tse ˇ ˇ di oketsegilego tshemong. ˇ Ge seteisene sa radio se ˇ be se gasa polelo e matla ya Ngwanabo rena Rutherford yeo e nago le sehlogo se se rego: ˇ “Mafelelo a Ngwaga o Mokgethwa Khutsong le Katlegong,” baruti bakerekeyaKatholikababebasesanyakagokwaselo. Ba di- ˇ risa balatedi ba bona, ba ile ba dira gore Ngwanabo rena De Schu- ˇ ˇ ˇ maker yo a bego a tlisitse direkhoto tseo, a bewe molato wa “go ˇ thomeletsa, go kwera le lehloyo.” Ngwanabo rena De Schumaker ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ o ile a lwela ditatofatso tseo ka matla eupsa a lefiswa tshelete ya ˇ ˇ di-guilder tse 25 le tshelete e nngwe ya go lefelela kgoro ya tshe- ˇ ˇ ˇ ko. Dikuranta tse tharo tseo di balwago kudu di ile tsa bega mola- to woo, gomme seo sa dira gore go newe bohlatse bjo bogolo kudu. ˇ ˇ  Polelo ya Ngwanabo rena Rutherford e ile ya pepentsha dithuto tsa maaka ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tsa Kereke ya Roma Katholika le ditirisano tsa yona tsa dipolotiki le tsa kgwebo. ˇ ˇ  Lehonoelekanaledirantatseekabagotse 4 000.

INDONESIA 97 ˇ Sekepe se se Bitswago Lightbearer Ka July 15, 1935, sekepe sa Mokgatlo wa Watch Tower sa dimi- ˇ ˇ thara tse 16 seo se bitswago Lightbearer se ile sa goroga kua Ja- ˇ ˇ kartakamoragogaleetoladikgweditse tshela go tswa Sydney, ˇ Australia. Ka sekepeng seo go be go na le babulamadibogo ba su- ˇ ˇ ˇ pago ba mafolofolo bao ba bego ba ikemiseditse go phatlalatsa ˇ ditaba tse dibotse nageng ka moka ya Indonesia, Singapore le Malaysia. Babulamadibogo bao ba bego ba sepela ka sekepe sa Lightbearer

Babulamadibogo bao ba bego ba sepela ka sekepe seo ba ile ˇ ba fetsa mengwaga ya ka godimo ga e mebedi ba etela maemake- pe a magolo le a manyenyane nageng ka moka ya Indonesia, go- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ mme ba sepedisa dikgatiso tse dintsi tse di theilwego Beibeleng. ˇ Jean Deschamp o itse ge sekepe seo se tsena boemakepeng bjo ˇ bongwe le bjo bongwe bjo bonyenyane, “re be re bulela motshene ˇ wa go bapala direkhoto ke moka ra bapala e nngwe ya dipolelo tsa J. F. Rutherford, yoo ka nako yeo e bego e le mopresidente wa Mo- kgatlo wa Watch Tower. Nagana kamoo badudi ba motseng wa Malay bao ba bego ba dula kgole le toropo ba ilego ba makala ka gona ge ba bona sekepe se segolo se fihla boemakepeng bja bona gomme ba ekwa modumo o mogolo le o matla o kwagala moyeng. Ba be ba thabile kudu moo e bego eka ba bone sefo- ˇ fane seo se tswago polaneteng e nngwe.” ˇ ˇ Ka ge baruti ba be ba galefisitswekegorebana babo rena ba nea bohlatse ka sebete, mafelelong ba ˇ ˇ ile ba gapeletsa mmuso gore o thibele sekepe sa ˇ Lightbearer gore se se tsene maemakepeng a mantsi a Indonesia. Ka December 1937, sekepe seo se ile sa boela Australia, sa tlogela pego e botse kudu ya modi- ro wa boromiwa kua Indonesia.

99 Mokgatlo wa Sehlopha sa BarutwanabaBeibele MAFELELONG a bo-1930, mokgatlo o mofsa wa bodumedi wo o bi- ˇ tswago Bibelkring (e lego leina la Sedutch leo le bolelago gore “sehlo- ˇ phasabarutwanabaBeibele”)oilewatswelela kgauswi le Letsha la Toba ka Leboa la Sumatra. Mokgatlo wo o ile wa thoma ka morago ga ˇ ˇ gore barutisi ba mmalwa ba amogele dikgatiso go mmulamadibogo yo ˇ aitsego, mohlomongwe Eric Ewins, yo a ilego a etela Letsha le ka ˇ ˇ ˇ 1936 go tlo bolela ditaba tse dibotse. Dilo tseo barutisi bao ba ilego ˇ ˇ ˇ ˇ ba di bala dikgatisong tseo di ile tsa ba tutueletsa go tlogela Kereke ˇ ˇ yaProtestantayaBatakgommebathomadihlophatsa dithuto tsa ˇ ˇ ˇ ˇ magae tsa Beibele. Dihlopha tseo di ile tsa gola gomme tsa phatlala- ˇ ˇ ˇ la go fihlela ditho tsa tsona e eba tse makgolo. ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Ditho tsa pele tsa Mokgatlo wo di ile tsa hwetsa dithereso tse mma- ˇ ˇ ˇ ˇ lwa tsaBeibelekagobaladikgatiso tseo di ilego tsa tlogelwa ke mmu- ˇ ˇ lamadibogo yoo. Dame Simbolon yo a hweditsego thereso ka 1972, ˇ yoebegoelesethosaMokgatlowoooitse: “Sehlopha se se ile sa ˇ ˇ ˇ gana go dumedisa folaga le go keteka Keresemose le matsatsi a ma- ˇ tswalo.Babangwebabebabilebaboleladitabatse dibotse ka ntlo le ntlo.” Lega go le bjalo, ka ge mokgatlo wo wa bodumedi o be o sa thekgwe ke mokgatlo wa Modimo, gateetee o ile wa wela kotsing ya ˇ ˇ goithekgakadikgopolotsa batho. Kgaetsedi Limeria Nadapdap yoo le yena e kilego ya ba setho sa mokgatlo woo, o re: “Basadi ba be ba ˇ ˇ sa dumelelwa go dirisa ditlolo, go apara mabenyabje, diaparo tsa me- ˇ hleng yeno goba gaesita le dieta. Le gona ˇ ˇ ditho tsa ona di ile tsa thibelwa go hwe- ˇ ˇ tsa karata ya boitsebiso, e lego selo seo ˇ ˇ se ilego sa galefisa mmuso.” ˇ Mafelelong Mokgatlo woo o ile wa tswa ˇ ˇ diripa tse mmalwa gomme wa feleletsa o phuhlame. Ge ka morago babulamadibo- ˇ go ba boetse Letsheng la Toba, batho ba ˇ ˇ bantsi bao e kilego ya ba ditho tsa Mokga- ˇ tlo woo ba ile ba amogela thereso. Dame Simbolon yo e kilego ya ba setho sa mokgatlo wa  ˇ Methopoˇ e mengwe e akanyetsa gore palo sehlopha sa barutwana ba ya ditho tsa Mokgatlo wo e ile ya fihla go dikete. Beibele ga bjale ke Mokriste

100 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Thio Seng Bie  O BELEGWE KA 1906  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1937  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ke mogolo yo a botegago yo a ilego ˇ a kgotlelela go tlaiswakabaka lasemorafo.—Pegoyeea anegwa ke morwedi wa gagwe Thio Sioe Nio. ˇ ˇ ObeaTseela Dilo tsa Moya Godimo ˇ KA May 1963 go ile gwa tsoga meferefere ya go lwantshana le ma- China sehlakahlakeng ka moka sa Leboa la Java. Toropo yeo e ilego ˇ ya hlaselwa kudu e be e le Sukabumi, moo lapa leso le bego le na le kgwebo ya dilori. Batho ba makgolo bao e bego eka ba a gafa—go ˇ ˇ ˇ ˇ akaretsa le baagisani ba rena—ba ile ba swahlela ka lapeng leso. Re ˇ ˇ be re tshogile kudu ge bahlolampherefere ba be ba senya le go tsea ˇ dithoto tsa rena. ˇ Ka morago ga gore bahlolampherefere bao ba sepele, baagisani ˇ ba bangwe ba rena ba ile ba tla go tlo re homotsa.Tateoileadula ˇ ˇ le bona lebatong ka phaphosing ya bodulo. O ile a hwetsa Beibele ˇ ˇ ya gagwe e kgolo ya Sesunda gare ga dilo tseodibegodisentswe. ˇ ˇ O ile a e bula gomme a laetsa baagisani ba rena gore mathata ka ˇ moka ao a re welago go boletswekaonaesalepelekaBeibeleng. ˇ ˇ ˇ Ke moka a ba hlalosetsa le ka kholofelo e kgahlisago ya Mmuso wa Modimo. ˇ Tate ga se a ka a dula a swaregile ka go kgoboketsa mahumo a ˇ ˇ lefase. Ka mehla o be a re gopotsa gore: “Dilo tsa moya di swane- ˇ ˇ ˇ tse go tla pele bophelong!” Mohlala wa tate wa go fisegela dilo tsa ˇ moya o dirile gore mma, bana beso ba bahlano, rakgolo wa ka wa ˇ ˇ mengwagae90lebalelokobabantsigoteelebaagisani ba amoge- ˇ le thereso.

INDONESIA 101 Theodorus Ratu

ˇ ˇ ˇ Tshemo ya ka Bodikela bja Java e Tsweletsa Dienywa Ka 1933, Frank Rice o ile a kgopela Theodorus (Theo) Ratu, yo ˇ ˇ atswago ka Leboa la Sulawesi, gore a mo thuse go hlokomela le- ˇ felo leo dikgatiso di bego di gorogela go lona kua Jakarta. Theo o gopola ka gore: “Ke ile ka kgahlegela kudu modiro o bohlokwa ˇ ˇ wa Mmuso gomme ka thoma go bolela ditaba tse dibotse le Ngwanabo rena Rice. Ka morago ke ile ka sepela le Bill Hunter le- ˇ etonglagoyoboleladitabatsedibotsekuaJava,kemokakatla ka sepela le babulamadibogo bao ba bego ba sepela ka sekepe sa Lightbearer leetonglabonalagoyaSumatra.”TheoebileMo- ˇ indonesia wa mathomo wa go amogela thereso, le gona o ile a bulamadibogo ka mengwaga e masome kua Java, ka Leboa la Su- lawesi le Sumatra. ˇ ˇ ˇ Ngwageng o latetsego, Bill Hunter o ile a sepedisetsa Felix Tan pukwana ya Where Are the Dead? elegomorutwanayoabegoa dula Jakarta. Felix o ile a boela go ba lapa la gabo kua Bandung, ˇ ka Bodikela bja Java, ke moka a bontsha Dodo, e lego ngwanabo, ˇ pukwana yeo. Bobedi bja bona ba be ba makaditsweketabayeo ba ithutilego yona ka pukwaneng yeo gore motho wa pele, e lego Adama, o be a se na moya wo o sa hwego. Adama ebeelemoya. (Gen. 2:7) Felix le Dodo ba ile ba nyaka go tseba ka mo go oke- ˇ tsegilego. Ka gona ba ile ba ya kua Bandung, makgobapukung a

102 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ dipuku tseo di dirisitswego ba nyakana le dikgatiso tse di oketse- ˇ ˇ gilego tsa Watch Tower. Le gona ba ile ba botsa ba gabo bona seo ba bego ba ithuta sona. Ka morago ga gore ba bale ka kelohloko ˇ ˇ dipuku le dipukwana ka moka tseo ba ilego ba di hwetsa, ba ile ˇ ba ngwalela lefelo leo dikgatiso di bego di fihlela go lona kua Ja- ˇ karta. Ba ile ba makatswakegoreFrankRiceoileabaetela,aba ˇ ˇ ˇ kgothatsa gomme a ba tlela le dikgatiso tse difsa. Kapejana ka morago ga gore Ngwanabo rena Rice a boele Jakar- ˇ ta,ClemleJeanDeschampbaobabegobasatswa go nyalana ba ˇ ˇ ˇ ile ba etela toropong ya Bandung ka matsatsi a 15. Felix o itse: ˇ ˇ ˇ “Ngwanabo rena Deschamp o ile a botsisa lapa la gesogeebale ˇ ˇ ˇ ˇ nyaka go kolobetswa? Ditho tse nne tsa lapa la geso, e lego Dodo, ˇ kgaetsedi’aka yo monyenyane e lego Josephine (Pin Nio), mma (Kang Nio) le nna, re ile ra ineela go Jehofa gomme ra kolobe- ˇ ˇ tswa.” Ka morago ga gore ba lapa la ga Tan ba kolobetswe, ba ile

 Ka morago, tatago Felix le bana babo ba bararo le bona e ile ya ba Dihla- ˇ ´ tse. Kgaetsedi ya gagwe e lego Josephine o ile a nyalana le Andre Elias gomme ba ya Sekolong sa Beibele sa Watchtower sa Gilead. Phihlelo ya Josephine e ˇ hwetsagala ka go Phafoga! ya October 2009.

Lapa la ga Tan

INDONESIA 103 ˇ ˇ ba sepela le Clem le Jean leetong leo le kgethegilego la matsatsi ˇ ˇ a senyane la go bolela ditaba tse dibotse. Clem o ile a ba bontsha ˇ ˇ mokgwa wa go bolela ditaba tse dibotse a dirisa karata ya go nea ˇ bohlatse yeo e bego e na le molaetsa o mokopana wa Beibele ka maleme a mararo. Go se go ye kae sehlopha se senyenyane sa kua Bandung se ile sa fetoga phuthego ya bobedi kua Indonesia. Kuane ya Mopapa ˇ ˇ Ge modiro wa go bolela ditaba tse dibotse o dutse o gola, ba- ruti ba Bojakane ba ile ba phafoga borokong. Bona le batho bao ˇ ba bego ba ba somela ba ile ba ngwala dihlogo dikuranteng ba ˇ ˇ ˇ hlasela ditumelo tsa Dihlatse le modiro wa tsona. Dihlogo tseo ˇ ˇ ˇ ˇ di ile tsa hlohleletsaLefaphalaDitabatsa Bodumedi mmusong ˇ ˇ ˇ ˇ gore le bitse Frank Rice gore a tlo botsolosiswa. Ge balaodi ba ˇ ˇ ˇ mmuso ba kgotsofaditswe ke dikarabo tsa gagwe, ba ile ba dume- ˇ ˇ ˇ la gore modiro wa rena o tswele pele o sa sitiswekeselo. ˇ Mathomong a bo-1930, balaodi ba bantsi ba nageng yeo ba ile ba hlokomologa goba ba se be le taba le modiro wa go bolela di- ˇ ˇ ˇ taba tse dibotse. Eupsa ge mmuso wa Nazi kua Jeremane o be o ˇ ˇ thoma go busa Yuropa, balaodi ba bangwe ba mmuso ba ile ba ˇ thoma go ganetsa Dihlatse, kudukudu bao e bego e le Makatho- ˇ lika a fisegago. Clem Deschamp o gopola ka gore: “Molaodi yo ˇ ˇ mongwe wa Mokatholika yo a hlokomelago dithoto tse di tswa- ˇ ˇ golegotsenakanagengoileareamogadikgatiso tsa rena ka ge ˇ abearedibolelagampekammuso wa Nazi. Ke ile ka ya Lefa- ˇ ˇ pheng la Dithoto go yo ipelaetsa, gomme ka hwetsa molaodi yoo ˇ ˇ wa pelo e mpe a ile maikhutsong. Legatong la gagwe go be go so- ma monna yo a nago le bogwera yo e sego Mokatholika, yoo a ˇ ˇ ilego a nnea dipuku tseo kapejana gomme a re: ‘Di tseekamoka ˇ monna yola a somago mo a sa ile!’ ” ˇ Jean Deschamp o itse: “Lebakeng le lengwe, balaodi ba mmu- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ so ba ile ba gapeletsa gore re ntshe diswantsho tse pedi ka pu- ˇ kung ya Enemies. Ba be ba sa rate seswantshosanogayagomena- gana (Sathane) le mogweba-ka-mmele yo a tagilwego (bodumedi

 Ka morago ga Ntwa ya Bobedi ya Lefase, Frank o ile a boela Australia go- ˇ ˇ mme a godisa bana. Ngwanabo rena Rice o feditse bophelo bja gagwe bja mo lefaseng ka 1986.

104 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ Diswantsho tse pedi tsa ka pukung ya Enemies ˇ ˇ tseo balaodi ba mmuso ba ilego ba re laela gore ˇ re di ntshe

ˇ bja maaka). Bobedi bja tsona di be di rwele kuane ya mopapa ˇ ˇ ˇ ˇ (miter). Re be re ikemiseditse go sepedisa dipuku tseo. Ka gona re le ba bararo re ile ra dula moo dikepe di emago gona lebopong ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ letsatsi le fisa tshiritshiri, re phetla dipuku tse dikete gore re khu- ˇ ˇ ˇ petse diswantsho tsa kuane ya mopapa ka mmala o moso!” ˇ ˇ Ge Yuropa e be e le kgauswi le go tsena ntweng, dikgatiso tsa ˇ ˇ ˇ ˇ rena di ile tsa tswela pele di pepentshakasebeteboikaketsi bja Bojakane le go tsenatsena ga bjona dipolotiking. Ka baka la seo, ˇ baruti le bona ba ile ba gatelela mmuso le go feta gore o thibele ˇ ˇ ˇ ˇ modiro wa rena, gomme dikgatiso tsa rena tse mmalwa tsa thibe- lwa. ˇ ˇ ˇ Lega go le bjalo, bana babo rena ba be ba ikemiseditse go tswe- ˇ ˇ la pele ka modiro, gomme ba ile ba dirisa gabotse motshene ˇ ˇ wa go gatisawoobegooetswa Australia. (Dit. 4:20) Ge Jean ˇ Deschampahlalosaemengweyamekgwayeobabegobaedirisa ˇ ˇ ˇ oitse: “Nako le nako ge re gatisitse pukwana e mpsha goba ˇ ˇ  Diswantsho tseo di be di theilwe go Kutollo 12:9 le 17:3-6.

INDONESIA 105 ˇ ˇ ˇ makasine,rebereswanetse go isa kopi go balaodi ba mmuso ˇ ˇ ˇ gorebabolelegeebaeamogelegile.Reberegatisa dikgatiso tse ˇ ˇ itsego le go di isa diphuthegong mathomong a beke. Ke moka, ˇ mafelelong a beke, re be re isa kopi e tee ofising ya moahlodi. Ge ˇ ˇ ˇ ebakgatiso yeo e sa amogelege, re be re sisinya dihlogo re nya- ˇ ˇ mile ke moka ka lebelo re boele morago go yo gatisa kgatiso e la- telago.” ˇ ˇ Bana babo rena le dikgaetsedi bao ba bego ba sepedisa dikgati- ˇ ˇ ˇ ˇ so tse di thibetswego gantsi ba be ba bapala papadi ya katse-swa- ra-legotlo le maphodisa. Ka mohlala, ge Charles Harris a be a bo- ˇ lela ditaba tse dibotse kua Kediri, ka Bohlabela bja Java, o ile a ˇ boledisana le mohlahlobi wa maphodisa ka Beibele a sa tsebe. ˇ Mohlahlobi yoo o ile a re: “Ke feditse mosegare ka moka ke ˇ nyakana le lena. Emanyana mo ke sa yo tsea pampiri yeo e ngwa- ˇ ˇ ˇ dilwego dipuku tsa lena tse di thibetswego.” ˇ Charles o re: “Eitse ge mohlahlobi yoo a sa ile go tsoma pampi- ˇ ˇ ˇ ri yeo ka ntlong, ka tsenya dikgatiso tse di thibetswego ka dipo- ˇ ˇ tleng tsa ka gare tsa jase ya ka. Ge a boa, ke ile ka mo nea dipu- ˇ ˇ ˇ kwana tse 15 tseodibegodisetsa thibelwa. O ile a nnea moneelo ˇ ˇ ˇ ˇ ka go kgokgona, ke moka ka sepedisa dikgatiso tse di thibetswe- go kua tlasenyana sona setarateng seo.” ˇ ˇ Go Gatisa re le ka Tlase ga Kgateletsego Ge Ntwa ya Bobedi ya Lefase e be e hlasela Yuropa, go ile gwa ˇ ˇ ˇ se sa romelwa dikgatiso go tswa Netherlands di tliswa Indonesia. Lega go le bjalo, bana babo rena ba ile ba bona mathata a sa le kgole gomme ka bohlale ba rulaganya gore dimakasine di gati- ˇ swe ke khamphani ya batho ba lefase kua Jakarta. Tokollo ya ma- thomo ya Consolation (ga bjale ke Phafoga!) ka Seindonesia e ˇ ˇ tsweletse ka January 1939, gomme Morokami wa Seindonesia wa lokollwa kapejana ka morago ga moo. Ke moka bana babo rena ˇ ˇ ba ile ba reka motshene o monyenyane wa go gatisa gomme ba ˇ ˇ ˇ thoma go ikgatisetsa dimakasine. Ka 1940, ba ile ba hwetsa mo- ˇ ˇ ˇ tshene o mogolo wa go gatisa go tswa Australia woo ba ilego ba ˇ ˇ odirisa go gatisa dipukwana le dimakasine ka Seindonesia le Se- ˇ dutch, ba lefelela ditshenyagalelo ka moka ka tshelete ya bona.

106 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ Ditlabakelo tsa mathomo tsa go gatisa di goroga Jakarta

ˇ Mafelelong, ka July 28, 1941, balaodi ba mmuso ba ile ba ˇ ˇ thibela dikgatiso ka moka tsa Mokgatlo wa Watch Tower. Jean Deschamp o gopola ka gore: “Mesong e mengwe ke be ke thaepa ka ofising ge mejako e bulega ka lebelo ke moka go tsena mapho- ˇ disa a mararo le mohlankedi yo mogolo wa Modutch a feletse ka ˇ yunifomo ya gagwe—a rwele dimentlele, a apere di-glove tse di- ˇ tshweu, a swere sabola gomme a apere kuane ya yunifomo. Re be ˇ ˇ re se ra makala ka gobane matsatsi a mararo pele ga moo, re be ˇ ˇ rekwelegoregosegoyekaedikgatiso tsa rena di be di tla thibe- ˇ lwa. Mohlankedi yoo wa go ikgantsha o ile a bala lengwalo le le- ˇ ˇ ˇ telelekemokaarelaelagoreremoise moo re gatisetsago gona ˇ ˇ ˇ re yo tswalela motshene wa rena wa go gatisa. Eupsa monna wa ˇ ˇ ˇ ˇ ka o ile a mmotsa gore o latetswe. Motshene wa go gatisa o be o ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ setse o rekisitswe letsatsipeleakatla!” Lega go le bjalo, Beibele e be e se ya thibelwa. Ka gona bana ˇ ˇ babo rena ba ile ba tswelapelebaboleladitabatse dibotse ka ntlo ˇ ˇ le ntlo, ba dirisa Beibele feela. Le gona ba ile ba swara dithuto tsa ˇ Beibele. Eupsa ka ge go be go bonagala go tlo ba le ntwa kua Asia, ˇ ˇ babulamadibogo bao ba bego ba etswa dinageng disele ba ile ba laelwa gore ba boele Australia.

INDONESIA 107 ˇ Ka Tlase ga Mmuso wa Japane Mathomong a 1942, madira a matla a Japane a ile a thoma go laola Indonesia ka tsela e sehlogo kudu. Bana babo rena ba ba- ˇ ˇ ntsi ba be ba gapeletswa go dira modiro o thata wa matsogo—ba ˇ aga ditsela goba ba epa diforo. Ba bangwe ba be ba tswaleletswe ˇ ˇ ˇ ˇ dikampeng tsa kgolego tseodinagoleditshila gomme ba tlaise- ˇ tswagorebaganagothekgantwa.Goilegwahwabonyenyane bana babo rena ba bararo kgolegong. ˇ Kgaetsedi yo mongwe wa Modutch, e lego Johanna Harp, yo a bego a dula motseng wa dithabeng wo o lego ka thoko ka Bo- ˇ hlabela bja Java, o ile a kgona go phema go iswa dikampeng me- ngwageng e mebedi ya mathomo ya ntwa. Yena le bana ba ga- ˇ gwe ba bararo bao e bego e le bafsa ka nako yeo ba ile ba dirisa tokologoyeobabegobanaleyonagofetolelapukuyaSalvation

Johanna Harp, barwedi ba gagwe ba babedi le Beth Godenze, e lego mogwerawabona(oemegare)

108 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ le ditokollo tse dingwe tsa Morokami go tloga go Seisemane go ˇ ˇ ˇ ya go Sedutch. Ke moka go be go dirwa dikopi tsa dikgatiso tse ˇ di fetoletswego gomme di romelwa ka sephiring go Dihlatse ka ˇ moka tsa Java. ˇ ˇ ˇ Dihlatse tse sego kae tseodibegodisetsa golegwa di be di ˇ swaradibokakadihlophatse dinyenyane gomme di bolela di- ˇ ˇ taba tse dibotse ka sedi. Josephine Elias (yo e bego e le wa ga ˇ ˇ Tan) o itse: “Ke be ke phela ke butse mahlo gore ke nee bohla- ˇ tse bjo bo sa rulaganyetswago. Ke be ke swara lepolanka la papa- di ya chess ge ke etela batho bao ba thabelago magaeng a bona elegorebabangwebanaganegorekebekeipapalelachess.” Felix Tan le mosadi wa gagwe, e lego Bola, ba be ba bolela dita- ˇ ˇ ba tse dibotse ka ntlo le ntlo, ba dira eka ba rekisa sesepa. Felix ˇ ˇ ˇ oitse: “Gantsi re be re salwamoragokebathobaobanyakago ˇ ˇ ˇ go tseba ditaba tse itsegokarenabaobabegobasomela mapho- ˇ disa a Kempeitai, e lego maphodisa a sesole a Japane ao batho ˇ ba bego ba a tshabakudu.Elegoregosebelebathobaobare ˇ ˇ ˇ gononelago,reberefetofetosa dinako tsa rena tsa go etela ba- rutwana ba rena ba Beibele. Ba tshelelago ba barutwana ba rena ˇ ˇ ba ile ba tswela pele gabotse gomme ba kolobetswa yona na- kong yeo ya ntwa.” Go Tsoga Diphapano Gare ga Bana Babo Rena Kua Jakarta ˇ Ge bana babo rena ba dutse ba tlwaelana le mathata a nakong ˇ yantwa,gosegoyekaebailebalebeletsana le teko e nngwe e ˇ kgolo. Balaodi ba mmuso ba Majapane ba ile ba laela batho ka ˇ ˇ mokabaobasatswego nageng ye (go akaretsa le ma-China ao a ˇ dulago Indonesia) go ingwadisa le go swara karata ya boitsebi- ˇ ˇ ˇ so yeo e nago le mantsuagorebatlabotegelaMmuso wa Maja- ˇ ˇ ˇ pane. Bana babo rena ba bantsi ba ile ba ipotsisa gore: ‘Na re ˇ ˇ swanetse go ingwadisa gomme re saene karata yeo ya boitsebi- ˇ ˇ ˇ so, goba re swanetse go gana go ingwadisa?’ ˇ Felix Tan o hlalositse gore: “Bana babo rena ba Jakarta ba ile ˇ ba kgothaletsa rena re bego re dula Sukabumi gore re gane go ˇ  Morwedi yo monyenyane wa Kgaetsedi Harp, e lego Hermine (Mimi), ka morago o ile a ya sekolong sa Gilead ke moka a boela Indonesia e le mo- romiwa.

INDONESIA 109 Josephine Elias ˇ le kgaetsedi ya gagwe Felix

ˇ ˇ saena karata yeo ya boitsebiso. Eupsa re ile ra kgopela balaodi ba ˇ ˇ ˇ mmusogeebarekafetosa mantsu a karateng yeo gore a se bale- ge ka gore ‘motho yo a saennego mo o ikanne gore o tla botege- ˇ ˇ la’ masole a Japane, eupsaabalegekagore‘mothoyoasaenne- ˇ ˇ ˇ ˇ go mo a ka se sitise’ masole a Japane. Se se makatsago ke gore ba ˇ ilebadumela,kagonakamokagarenareilerahwetsa dikarata ˇ tseo. Ge bana babo rena ba Jakarta ba ekwa ka phetho ya rena, ba ˇ ˇ ile ba re bitsa bahlanogi gomme ba se sa dirisana le rena.” ˇ Ka manyami, ba bantsi ba bana babo rena bao ba bego ba fi- ˇ segela thoko kua Jakarta ba ile ba golegwa gomme ba tlogela ˇ thereso. Ngwanabo rena yo mongwe yo a ilego a dula a tiile tu- ˇ ´ ´ melong o ile a feleletsaalekgolegongleAndreElias.Andreo ˇ ˇ ˇ itse: “Ke ile ka boledisana le yena ka taba ya go ingwadisa go- ˇ mme ka mo thusa gore a be le pono e lekalekanego. Ka boiko- ˇ ˇ kobetso o ile a kgopela tshwarelo ka ge ba ile ba se sa dirisana le ˇ rena.Kemokareilerathabelagoagana,eupsa ka manyami, o ˇ ile a hwa ka baka la go phela maemong a sa kgahlisego moo kgo- legong.” Merdeka! Ka morago ga gore ntwa e fele ka 1945, bana babo rena le di- ˇ ˇ ˇ kgaetsedi ba be ba fagahletse go tswela pele ka modiro wa go bo- ˇ lela ditaba tse dibotse. Ngwanabo rena yo mongwe yo a ilego a

110 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ golegwa le go tlaiswaoileangwalelaofisiyalekalakuaAustra- lia gore: “Ke nna yo ke sa le gona ka morago ga nywaga e mene ˇ ethatakudu,kesabotegagommegasekafetosa monagano wa ka. Mathateng a ka ka moka, ga sa nka ka lebala bana babo rena. Na le ka nthomela dipuku?” ˇ ˇ Dipuku tseo ngwanabo rena yo a bego a di letile di ile tsa fi- ˇ ˇ hla, mathomong e be e le tse sego kae feela eupsa ka morago ˇ ˇ ˇ gwa tla tse dingwe tse dintsi. Sehlopha sa bagoeledi ba lesome ˇ ˇ ˇ kua Jakarta se ile sa tsosolosa modiro wa go fetolela dikgatiso ka Seindonesia. Ka August 17, 1945, baetapele ba mokgatlo wa tokologo wa ˇ Indonesia ba ile ba tsebisa gore Indonesia ke repabliki e ikeme- ˇ ˇ tsego, gomme seo sa thoma ntwa yeo e tserego mengwaga e ˇ mene ya go lwa le mmuso wa Madutch. Batho ba diketekete ba ile ba hwa tlhakatlhakanong yeo e ilego ya latela, gomme ba ka ˇ ˇ ˇ godimo ga dimilione tse supago ba gapeletsega go tlogela ma- gae a bona. ˇ Nakongyeokamokayantwabanababorenabailebatswe- ˇ la pele ba bolela ditaba tse dibotse ka ntlo le ntlo. Josephine ˇ Elias o itse: “Batho bao ba ratago naga ba ile ba leka go re gape- ˇ ˇ ˇ letsa gore re goeletse ka gore ‘Merdeka,’ e lego lentsu leo le bo- ˇ ˇ ˇ lelago gore ‘Tokologo.’ Eupsareilerababotsa gore ga re tsee ka- ˇ ˇ rolo ditabeng tse bjalo tsa dipolotiki.” Ka 1949, Madutch a ile a ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ kgaotsa go busakoloniyaonagommeafetisetsa puso Repabli- king ya United States ya Indonesia (gona bjale ke Repabliki ya Indonesia). Ka 1950, bana babo rena kua Indonesia ba ile ba kgotlelela ˇ ˇ ntwa yeo e tserego mengwaga e ka bago e lesome. Eupsa ba be ˇ ba sa na le modiro o mogolo kudu woo ba bego ba swanetse go ˇ o dira. Ba be ba ka dira eng gore ba bolele ditaba tse dibotse go badudi ba Indonesia ba dimilione? Go ya ka pono ya motho, go be go bonagala ba ka se kgone go dira modiro woo! Lega go le ˇ bjalo, bana babo rena ba ile ba tswelapelebanaletumeloeti- ˇ ˇ ilego, ba kgodisegile gore Jehofa o tla ‘romela basomi punong yagagwe.’(Mat.9:38)Jehofaoileadirasonaseo. ˇ ˇ  Madutch a ile a tswelapeleabusa Bodikela bja Papua (yeo ka nako yeo e bego e le Bodikela bja New Guinea) go fihlela ka 1962.

INDONESIA 111 ´ Andre Elias  O BELEGWE KA 1915  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1940  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ebe e le mmulamadibogo yo a nago le sebete yoo ka makga a ˇ mantsiailegoaemaatiilege ˇ ˇ ˇ abeabotsolosiswa le go ˇ ˇ ˇ tshosetswa.

Mmulamadibogo yo a Nago le Sebete

GENtwayaBobediyaLefaseebeekgatlampana,Ngwanabo ˇ rena Elias le mosadi wa gagwe Josephine ba ile ba iswa pele ga ˇ bahlankedi ba mmuso kua Sukabumi yeo e lego ka Bodikela bja ˇ ˇ Java, ntlongkgolo ya masole a Kempeitai,elegomasole a Japa- ˇ ˇ ˇ ´ ˇ ˇ ne. Ba ile ba botsolosisa Andre pele gomme ba mmotsisa dipo- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tsiso tse dintsi tse thata tsa go swana le gore: “Dihlatse tsa Je- ˇ ˇ hofa le bomang? Na le ganetsana le mmuso wa Japane? Na le ˇ ˇ nyaka go tseba diphiri tsa mmuso wa rena?” ´ Andre o ile a fetola ka gore: “Ke rena bahlanka ba Modimo Ra- ˇ matlaohle, gomme ga go na phoso yeo re e dirilego.” Molaodi wa ˇ ˇ maphodisa o ile a tsea sabola ya masole lebotong gomme a e ˇ ˇ emisetsa godimo. ˇ ˇ ˇ Oileamotshosetsa ka gore: “O ka dira’ng ge nka go bolaya?” ´ Andre o ile a hlaba hlogo tesekeng ya ka ofising gomme a rape- ˇ la ka pelong. Ka morago ga gore molaodi wa maphodisa a tsee ˇ nako e telele a homotse,oileathomagosegagommeare:

112 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ “O tloga o na le sebete!” Ke moka o ile a bitsa Josephine. Ge mo- laodi wa maphodisa a ekwa gore bohlatse bja gagwe bo dume- ´ ˇ lelana le bja Andreoileagoeletsa ka gore: “Tlogang mo, ke a ˇ ˇ bona gore ga le nyake go tseba diphiri tsa mmuso wa rena!” ˇ ´ Ka morago ga dikgwedi tse sego kae, Andre o ile a radiiwa ke ‘bana babo ba maaka’ gomme a golegwa. (2 Bakor. 11:26) Ka ˇ dikgwedi tse mmalwa, o be a phela ka go ja marathana a dijo ao ˇ ˇ ˇ abegoaahwetsa ka gare ga mokero wa go sepedisa ditshila wa ˇ ˇ ka seleng ya gagwe. Go sa setswe seo, balebeledi ba kgolego ba ile ba palelwa ke go mo dira gore a se sa botega. Ge Josephine ˇ ´ abeadumeletswe gore a mo etele, Andreoileamosebelaale ˇ ˇ ka kgolegong a re: “O se ke wa tshwenyega. Go sa setswe gore ba a mpolaya goba ba a ntokolla, ke tla dula ke botegela Jeho- ˇ fa. Go kaone ba nntshekamokelesetopoesegokelemoeki.” ´ ˇ ˇ Ka morago ga gore Andreafetse dikgwedi tse tshela a le kgo- legong, o ile a ikemela pele ga Kgorokgolo ya Tsheko ya Jakarta gomme a lokollwa. ˇ Ka morago ga mengwaga e 30, ge mmuso wa Indonesia o be ˇ ˇ othibetse Dihlatse tsa Jehofa gape, ramolao wa selete kua Ma- ˇ ´ nado yeo e lego ka Leboa la Sulawesi o ile a biletsa Andrekaofi- ˇ ˇ sing ya gagwe gomme a mmotsisa gore: “Na o a tseba gore Di- ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa di thibetswe nageng ye?” ´ Andreoileaarabakagore:“Ee.” ˇ ˇ ˇ Molaodi wa mmuso o ile a mmotsisa gore: “Na ga bjale o ike- ˇ ˇ ˇ miseditse go fetosa bodumedi bja gago?” ´ Andreoileaboelapejanagommeaipethakgara.Kemokaa ˇ ˇ ˇ bolela a tiisitse ka ganong a re: “O ka mpolaya, eupsa o ka se ˇ tsoge o dirile gore ke fetose bodumedi bja ka.” ´ ˇ RamolaowaseleteoilealaelaAndregoreatswe ka ofising ˇ ˇ yagagwegommeasesamotshwenyalekaletsatsi la mohlolo. ´ ˇ Ka ngwaga wa 2000, ka morago ga gore Andreafetse me- ˇ ngwaga e 60 e le mmulamadibogo yo a fisegago, o ile a hloko- falaanalemengwagae85.

INDONESIA 113 Gotlogaka1951gofihlaka1976 ˇ ˇ “Lentsu la Jehofa la Tswela Pele leGolaeBilelePhatlalala.” —Dit. 12:24.

Bagoeledi Babulamadibogo

4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500

1 000 500

0 1951 1955 1960 1965 1970 1976 Phuthego ya Surabaya, ka 1954

ˇ Baromiwa Bao ba Tswago Sekolong sa Gilead ba a Fihla Ka July 1951, phuthego e nyenyane ya kua Jakarta e ile ya bokana gotee go amogela Peter Vanderhaegen, e lego moromi- ˇ wa wa mathomo yo a tswago Gilead yo a ilego a romelwa Indo- nesia. Ge ngwaga woo o fela, baromiwa ba bangwe ba 13 ba be ˇ ˇ ˇ ba setse ba fihlile moo ba etswa Australia, Jeremane le Nether- lands, gomme seo sa dira gore palo ya bagoeledi nageng yeo e ˇ oketsege gabedi. Fredrika Renskers e lego moromiwa wa Modutch o gopola ka gore: “Ke be ke ipona ke eya ka ntlo le ntlo ke bolela le batho ˇ ˇ ˇ ke dirisa matsogo. Eupsa ka ge batho ba bantsi kudu ba be ba ˇ ˇ bolela Sedutch, mathomong ke be ke fetsa nako e ntsi ke bole- ˇ ˇ ˇ la ditaba tse dibotse ke dirisa sona.” Ronald Jacka, yo a tswago ˇ ˇ Australia, o itse: “Ba bangwe ba rena re be re dirisa karata ya go ˇ nea bohlatse yeo e bego e na le molaetsa o mokopana ka Se- indonesia. Ke be ke lebelela karata yeo pele ke kokota moja- ˇ kong o mongwe le o mongwe gomme ke leka go bolela mantsu ao ka hlogo.” ˇ Ka ge baromiwa ba be ba eteletse pele modirong wa go bole- ˇ la ditaba tse dibotse ka mafolofolo, palo ya bagoeledi e ile ya golakalebelogotlogagoba34goyagoba91kangwagaotee feela. Ka September 1, 1951, go ile gwa hlongwa ofisi ya lekala ´ ya Mokgatlo wa Watch Tower ntlong ya Andre Elias kua Boga- reng bja Jakarta. Ronald Jacka o ile a kgethwa go ba mohlanka wa lekala. ˇ Modiro wa go Bolelaˇ Ditaba tse Dibotse o Thongwa Ditikologong tse Dingwe Ka November 1951, Peter Vanderhaegen o ile a abelwa Ma- nado, ka Leboa la Sulawesi, moo Theo Ratu le mosadi wa ga- ˇ ˇ gwe ba bego ba setse ba thomile sehlopha se senyenyane gona. ˇ Batho ba bantsibamoobabebaipolelagorekeBakristego- ˇ ˇ mme ba hlompha Lentsu la Modimo kudu. Batho ba bantsi ba

INDONESIA 115 ile ba amogela Dihlatse magaeng a bona gomme ba di kgopela ˇ ˇ gore di hlalose dithuto tsa Beibele. Gantsi di be di thoma pole- ˇ ˇ disano le sehlopha sa batho ba lesome. Eupsa ka morago ga ˇ metsotsoe15,obeotlahwetsabathobaekabagoba50ba ˇ theeditse.Peleiriekafela,reberetlogareyodulakapelega ntlo gomme go etla batho ba go fihla go ba 200. Mathomong a ngwaga wa 1952, Albert le Jean Maltby ba ile ba hloma legae la baromiwa kua Surabaya, ka Bohlabela bja Java, e lego toropo ya bobedi ka bogolo kua Indonesia. Ge ba le ˇ ˇ ˇ ˇ moo, dikgaetsedi tse dingwe tse tshelelago tsa baromiwa di ile ˇ tsa tla go tlo dula le bona, e lego Gertrud Ott, Fredrika Re- nskers, Susie le Marian Stoove, Eveline Platte le Mimi Harp.

LegaelabaromiwakuaJakarta

116 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Fredrika Renskers o re: “Badudi ba bantsi ba moo e be e le Ma- ˇ moseleme ao a sego a tsema medu ditumelong tsa ona gomme ˇ a be a na le bogwera. Go be go bonagala eka batho ba bantsi ba ˇ ˇ letetse thereso, ka gona go be go le bonolo go thoma dithuto ˇ tsa Beibele. Pele mengwaga e meraro e ka fela, Phuthego ya Su- rabayaebeenalebagoelediba75.” Moekabagokayonanakoyeo,AziselegomonnawaMo- ˇ moseleme yo a tswago Padang, ka Bodikela bja Sumatra, o ile a ˇ ngwalela ofising ya lekala a kgopela gore a thuswe moyeng. Azis o be a kile a ithuta Beibele le babulamadibogo bao ba ˇ ˇ tswago Australia ka bo-1930 eupsa ba timelelana nakong ya ge ˇ ˇ nagaebeebuswakeMajapane.Kemokaoileahwetsa pukwa- ˇ ˇ ˇ na yeo e bego e gatisitswe ke Dihlatse tsa Jehofa. O ile a ngwa- la gore: “Ge ke be ke bona aterese ya Jakarta pukwaneng yeo, ke ile ka thabela gore ke tlo ithuta Beibele gape!” Kapejana ofi- si ya lekala e ile ya romela molebeledi wa tikologo e lego Frans ˇ van Vliet gore a ye Padang. O ile a hwetsa gore Azis o be a bole- ˇ ˇ tse le moagisani wa gagwe, e lego Nazar Ris, yo a bego a nyore- ˇ ˇ ˇ ˇ tswe go kwa thereso gomme a soma mmusong. Banna ba ka ˇ bobedi le malapa a bona ba ile ba amogela thereso. Ngwanabo renaAzisoileabamogoloyoabotegago.NazarRisoileaba ˇ mmulamadibogo yo a kgethegilego, gomme lehono ba bantsi ˇ ba bana ba gagwe ke Dihlatse tse mafolofolo. Gateetee ka morago ga moo, Frans van Vliet o ile a etela ngwanabo rena yo a bego a fodile moyeng wa Modutch yo a ˇ bego a aga lefsa lefelo la go hlwekisa oli leo le bego le senyegi- le nakong ya ntwa kua Balikpapan, ka Bohlabela bja Kaliman- ˇ tan. Frans o ile a ya le ngwanabo rena yoo tshemong gomme a ˇ mo kgothaletsa gore a ithute le batho ba mmalwa bao ba tha- belago. Pele ga ge ngwanabo rena yoo a ka boela Netherlands, ˇ ˇ obeasetseathomilesehlophasesenyenyanekuaBalikpapan. ˇ ˇ ˇ Ka morago, kgaetsedi yo a bego a sa tswa go kolobetswa e lego Titi Koetin, o ile a hudugela Banjarmasin, ka Borwa bja ˇ Kalimantan. Titi o ile a botsa ba leloko la gabo ba morafo wa ˇ ˇ ˇ Madayak ditaba tse dibotse, gomme a thusa ba bantsi ba bona ˇ ˇ go ithuta thereso.Babangwebabathobaobabegobasatswa

INDONESIA 117 Frans van Vliet le ˇ kgaetsedi ya gagwe Nel

go thoma go kopanela ba ile ba boela metseng ya gabo bona ka ˇ garegare ga Kalimantan gomme ba thoma dihlopha tseo di ile- ˇ ˇ go tsa gola ya ba diphuthego tse di tiilego. ˇ ˇ ˇ ˇ Go Tsweletsa Dikgatiso tsa Seindonesia ˇ ˇ Ge modiro wa go bolela ditaba tse dibotse o dutse o phatla- ˇ ˇ lala ka lebelo, bana babo rena ba be ba hloka dikgatiso tse oke- ˇ ˇ tsegilego tsa Seindonesia. Ka 1951, puku ya “Let God Be True” e ˇ ˇ ˇ ile ya fetolelwa ka Seindonesia, eupsa mmuso o ile wa fetosa mongwalelo wa Seindonesia, gomme gwa nyakega gore ofisi ˇ ya lekala e kaonefatse puku yeo. Ge mafelelong puku yeo e lo- ˇ ˇ kolotswe, e ile ya dira gore batho ba bantsi bao ba balago Se- indonesia ba thabele go ithuta Beibele. ˇ ˇ ˇ Ka 1953, ofisi ya lekala e ile ya gatisa dikopi tse 250 tsa Mo- ˇ rokami ka Seindonesia—e lego kgatiso ya mathomo ya Seindo- ˇ nesia yeo e ilego ya gatiswa ka morago ga mengwaga e 12. ˇ ˇ Makasine wo wa matlakala a 12 wo o bego o gatisitswe ka mo- ˇ ˇ tshene wa mimeograph, mathomong o be o na le dihlogo tse ithutwago feela. Ka morago ga mengwaga e meraro, o ile wa ˇ oketswagoreobelematlakalaa16,gommefemeyabathoba ˇ ˇ lefaseebeegatisa dikopi tse 10 000 ka kgwedi. ˇ  Mongwalelo wa Seindonesia o ile wa fetoswagabedigaesalegotloga ˇ ˇ ka 1945, kudukudu e le go tlosa mongwalelo wo o bego o diriswa kgale wa Sedutch.

118 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Tokollo ya kgwedi le kgwedi ya Phafoga! e ile ya thoma go ˇ ˇ gatiswa ka 1957 ka Seindonesia. Kapejana go ile gwa gatiswa ˇ dikopi tse 10 000. Ka ge nageng ka moka go ile gwa ba le bo- thata bja go hlokega ga pampiri, bana babo rena ba ile ba swa- nelwa ke go dira kgopelo ya laesense ya pampiri. Mohlankedi ˇ wa mmuso yo a ilego a swaragana le kgopelo ya bona o ile a ba ˇ botsa gore: “Ke bona makasine wa Menara Pengawal (Moroka- ˇ mi)eleomongwewadimakasinetsa maemo a godimo kudu ˇ mo Indonesia gomme ke thabela go le thusa ka laesense ya pa- mpiri bakeng sa makasine wa lena o mofsa.” Modiro wa Boboledi o Phatlalalela ka Bohlabela Ka 1953, Peter Vanderhaegen o ile a abelwa go ba molebele- ˇ di wa tikologo kua Indonesia. Tikologo yeo a bego a swanetse ˇ ˇ go e somaebeeakaretsa naga ka moka gomme e le monabo ˇ wa dikhilomithara tse 5 100 go tloga ka bohlabela go fihla ka ˇ bodikela, le monabo wa dikhilomithara tse 1 800 go tloga ka ˇ leboa go fihla ka borwa. E le gore a akaretse naga yeo e kgolo ˇ ˇ ˇ ka moka, gantsiobeasepelamaetoatshosago kudu. Ka 1954, Ngwanabo rena Vanderhaegen e be e le molebele- di wa tikologo ka bohlabela bja Indonesia, e lego tikologo yeo ˇ ˇ e nago le madumedi a mantsi yeo e akaretsago dihlakahlaka

Peter Vanderhaegen ˇ ˇ tsa Bali, yeo e nago le Mahindu a mantsi. Tikologo yeo a bego ˇ ˇ aeabetswe e be e akaretsa sehlakahlaka sa Lombok le sa Sum- ˇ ˇ bawa, tseo di nago le Mamoseleme a mantsi, sehlakahlaka sa ˇ Flores, seo se tletsego ka Makatholika gotee le sehlakahlaka sa ˇ ˇ Sumba, sa Alor le sa Timor, tseo di tletsego ka Maprotestanta. Ka ge a be a sepela ka sekepe seo se sa tiago, o ile a dira bobole- ˇ di go se nene dihlakahlakeng tse mmalwa ge a le tseleng pele a ˇ kafihlaKupang,elegomotsemosate wa Timor. Ngwanabo ˇ ˇ rena Vanderhaegen o itse: “Ke ile ka bolela ditaba tse dibotse ˇ ˇ ˇ ˇ kua Timor ka dibeke tse pedi. Go sa setswe dipula tsa matloro- ˇ ˇ ˇ tloro, ke ile ka sepedisa dikgatiso ka moka tseokebegokedi ˇ ˇ ˇ swere, ka dira dipeeletso tse 34 tsa dimakasine, gomme ka tho- ˇ ˇ ma dithuto tse mmalwa tsa Beibele.” Babulamadibogo ba kge- thegilego ba ile ba boela go batho ka moka bao ba bego ba tha- bela gomme ba hloma phuthego kua Kupang. Go tloga moo, ˇ ˇ ˇ ditaba tse dibotse di ile tsa phatlalalela dihlakahlakeng tsa kga- ˇ ` uswi tsa Rote, Alor, Sumba le Flores. Ge baruti ba Maprotestanta kua Kupang ba bona balatedi ba ˇ ˇ bona ba theetsa Dihlatse tsa Jehofa, ba ile ba ba le mona go- mme ba galefa kudu. Yo mongwe wa baruti ba bagolo o ile a bi- ˇ tsa Thomas Tubulau, e lego mokgalabje yo a nago le letsogo le- ˇ ˇ ˇ ˇ tee yo a somago ka dilo tsa tshipi, gomme a mmotsa gore a se ˇ sahlwaaithutaleDihlatselegoregeakatswela pele a bo- ˇ tsa ba bangwe seo a ithutilego sona, go tla nkga go sa bola. Thomasoileaarabakasebeteare:“GagonaMokristeyoaka ˇ bolelago seo o sa tswago go se bolela. O ka se sa mpona ka ke- rekeng ya gago.” Thomas e ile ya ba mogoeledi yo mafolofolo, gomme morwedi wa gagwe ya ba mmulamadibogo yo a kge- thegilego. ˇ Lega go le bjalo, baruti ba Timor ba be ba nyaka go fedisa Di- ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa. Ka 1961, ba ile ba atlega go gapeletseng Lefa- ˇ ˇ phalaDitabatsa Bodumedi gotee le balaodi ba tsa bohlabani ˇ ba moo go thibela modiro wa go bolela ditaba tse dibotse ka ˇ ntlo le ntlo. Ka gona, bana babo rena ba ile ba no fetosa me- kgwa ya bona ya go nea bohlatse. Ba be ba bolela le batho me- barakeng le didibeng le barei ba dihlapi lewatleng gotee le ma-

120 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ lapa ao a tlilego go hlwekisa mabitla a batho ba gabo bona. Ka ˇ ˇ morago ga kgwedi, balaodi ba tsa bohlabani ba ile ba fetosa ˇ kgopolo gomme ba tsebisa radiong gore go na le tokologo ya ˇ bodumedi kua Timor. Ge Lefapha la Ditaba tsa Bodumedi le be ˇ le bolela gore modiro wa go bolela ditaba tse dibotse o sa thi- ˇ betswe, bana babo rena ba ile ba le kgopela gore le ngwale fase ˇ seo le se bolelago. Bahlankedi bao ba mmuso ba ile ba gana. Ka ˇ morago ga moo, bana babo rena ba ile ba tswela pele ka modi- ˇ ˇ rowabonawantlolentlobasasitiswekeselo. Ge Piet le Nell de Jager gotee le Hans le Susie van Vuure bao e lego baromiwa ba fihla Papua ka 1962, le bona ba ile ba ga- ˇ netswa ke baruti ba Bojakane. Baruti ba bagolo ba bararo ba ile ˇ ˇ ba bitsa baromiwa bao gomme ba ba botsa gore ba nyake moo ba ka dirago modiro wa bona gona. Baruti bao ba ile ba rera ka ˇ ˇ dikerekeng, ba dirisa dipampiri le diradio go latofatsa Dihlatse ˇ ˇ ˇ tsa Jehofa ka gore di lwantsha mmuso. Ba ile ba ba ba forafore- ˇ ˇ ˇ ˇ tsa, ba tshosetsalegoneasetholegeelesefesakerekepipa- molomo gore se se sa hlwa se ithuta le baromiwa bao. Le gona ˇ ˇ ˇ ba ile ba gapeletsa dikgosi tsa tikologong yeo gore di thibele ˇ modiro wa go bolela ditaba tse dibotse. ˇ ˇ Maitekoaaileathibelwageenngweyadikgosi e laletsa ba- ˇ romiwa gore ba tle ba boledisane le badudi ba motseng wa ˇ yona. Hans o gopola ka gore: “Ka morago ga gore kgosi e kgo- ˇ bokanye badudi ba motse, nna le Piet re ile ra nea dipolelo tse ˇ pedi tse kopana re hlalosa modiro wa rena. Ke moka basadi ba rena ba ile ba dira mohlala wa kamoo re tlago go kokota di- ˇ ˇ ntlong tsa bona, re tsene ge ba re amogela, gomme re ba botse ˇ ˇ ˇ molaetsa o mokopana wa Beibele. Kgosi yeo le setshaba sa ˇ ˇ yona ba ile ba arabela gabotse go seo re ba bontshitsego sona ˇ gomme ba re dumelela go tswela pele ka modiro wa rena ka go lokologa.” ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Ditiragalo tse le tse dingwe tseo di ilego tsa latela di ile tsa ˇ swana. E be e le ka sewelo moo Mamoseleme a bego a ganetsa ˇ modiro wa boboledi; gantsi baruti ba Bojakane e be e eba bona ˇ ˇ ba ganetsago. Mokgwa wo o sa tswelapelelelehono.

INDONESIA 121 ˇ ˇ “Le tla Gogelwa Pele ga Babusi le Dikgosi... GoreebeBohlatse” ˇ Jesu o ile a botsa barutiwa ba gagwe gore: “Le tla gogelwa ˇ ˇ pele ga babusi le dikgosi ka baka la ka, gore e be bohlatse go ˇ ˇ ˇ bona le go ditshaba.” (Mat. 10:18) Mantsu a a bonagetseelea ˇ ˇ thereso gantsi kua Indonesia. Ka 1960, rathutatumelo yo mongwe wa go tuma wa Mo- ˇ ˇ dutch kua Jakarta o ile a gatisa puku yeo e latofatsago Dihlatse ˇ tsa Jehofa ka gore ke Bakriste ba maaka. Puku yeo e ile ya kgo- ˇ ˇ ˇ thaletsa baruti ba bantsi gore ba latofatse Dihlatse. Ka mohla- la, baruti ba bangwe toropong e nngwe ba ile ba ngwalela Le- ˇ ˇ faphalaDitabatsa Bodumedi ba latofatsa Dihlatse ka gore di ˇ ˇ “hlakahlakanya ditho tsa dikereke tsa bona.” Ge bahlankedi ba ˇ ˇ mmuso ba be ba bitsa bana babo rena gore ba tle ba ikarabele ˇ ˇ ˇ ˇ dilong tseo ba latofatswago ka tsona, ba ile ba bea ditaba tsa

ˇ ˇ Go foloswa dipuku tsa Paradise, ka 1963

122 PUKU YA NGWAGA YA 2016 bona gabotse gomme ba nea bohlatse bjo bobotse. Moruti yo ˇ ˇ mongwe o ile a eletsa modirisanigotee le yena gore: “Tloge- ˇ ˇ lang Dihlatse tsa Jehofa ka gobane di tsosa Maprotestanta ao a ˇ robetsego borokong.” Ka 1964, sehlopha sa baruti ba Maprotestanta kua Papua se ˇ ˇ ile sa ipiletsaKomitingyaPalamenteyaDitabatsa Bodumedi ˇ le Leago gore modiro wa Dihlatse tsa Jehofa o thibelwe. Ofisi ya lekala le yona e ile ya kgopela go tla pele ga komiti yeo go ˇ ˇ tlo ikemelela. Tagor Hutasoit o itse: “Re ile ra boledisana le ko- miti yeo moo e nyakilego e e ba iri, gomme ra hlalosa ka mo go kwagalago modiro wa rena wa go ruta batho Beibele. Radi- ˇ polotiki yo mongwe wa Moprotestanta yo a bego a ganetsa mo- ˇ diro wa rena o ile a re latofatsa ka maaka a gore re hlola mefe- ˇ refere madumeding a kua Papua. Lega go le bjalo, ditho tse ˇ ˇ dintsi tsa Mamoseleme komiting yeo di be di le botho. Di ile ˇ ˇ ˇ tsa re botsa gore: ‘Molaotheo wa naga o re go swanetse gore go be le tokologo ya bodumedi, ka gona le na le tokelo ya go ruta batho Beibele.’ ” Ka morago ga seboka se, bahlankedi ba ma- ˇ emo a godimo ba mmuso ba kua Papua ba ile ba bolela gore: ˇ ˇ ˇ “Mmuso o mofsa . . . o tlo tswetsa pele tokologo ya bodumedi, ˇ gomme se se tla akaretsa le madumedi ka moka ao a sa tlago.” ˇ Baromiwa ba Oketsegilego ba a Fihla Ka July 9, 1964, Lefapha la Toka la Indonesia le ile la ngwadi- ˇ ˇ ˇ sasemolaomokgatlowoodiriswago ke Dihlatse tsa Jehofa wa ˇ Bible Students Association. Eupsa pele bana babo rena ba ka ˇ thabela tokologo ya bodumedi ka mo go feletsego, ba be ba ˇ ˇ ˇ swanetse go ngwadiswaMokgatlongwaDitabatsa Bodumedi. ˇ ˇ Mokgatlo wo o ile wa tsea dikeletso go Molaodi yo Mogolo wa ˇ ˇ lefaphalagohlahlasetshabakaDitabatsa Bokriste leo batho ba ˇ ˇ bantsibaobabegobasoma go lona e bego e le Maprotestanta a ˇ ˇ ˇ dihlogo tsethataaoabegoahloileDihlatsetsa Jehofa o soro. ˇ ˇ Ka letsatsi le lengwe ngwanabo rena yo mongwe o ile a kopa- ˇ ˇ na le mohlankedi wa mmuso yo a bego a soma kgauswiuswi le ˇ Tonakgolo ya Ditaba tsa Bodumedi. Banna ba ba babedi ba ile ˇ ˇ ba hwetsa gore ba tswa motseng o tee, ka gona ba ipshina ka

INDONESIA 123 ˇ poledisano ba bolela segagabo bona. Ge ngwanabo rena a bodi- ˇ tse mohlankedi yoo ka mathata ao Molaodi yo Mogolo wa lefa- ˇ ˇ phalagohlahlasetshaba ka Ditaba tsaBokristeaaneagoDihla- tse, mohlankedi yo o ile a rulaganya gore bana babo rena ba bararo ba kopane le tonakgolo, yeo e bego e le Momoseleme yo a nago le bogwera le kwelobohloko. Ka May 11, 1968, tonakgo- ˇ ˇ ˇ lo e ile a ntshataeloyagoreDihlatsetsa Jehofa di swanetse go ˇ lebelelwa e le bodumedi bjo bo lego molaong le go kgonthise- ˇ ˇ tsa gore di na le tokelo ya go dira modiro wa tsona wa go bolela ˇ ditaba tse dibotse Indonesia. ˇ Le gona mohlankedi wa mmusooileakgethagosenyakeke- ˇ ˇ letso go Molaodi yo Mogolo lefapheng la go hlahla setshaba ka ˇ ˇ ˇ ˇ Ditaba tsaBokristeelegoreDihlatsetse di tswago dinageng tse ˇ dingwe di hwetse di-visa, e lego mangwalo a semolao a go dula ˇ nageng yeo e le baromiwa. Ka thuso ya mohlankedi yo yoo a nagoletekatekano,baromiwaba64bailebakgonagotsena ˇ Indonesia mengwageng e sego kae e latetsego. Ka 1968, baromiwa le babulamadibogo ba kgethegilego ba e ka bago ba 300 gotee le bagoeledi ba fetago 1 200 ba be ba bo- ˇ lela ditaba tse dibotse nageng ka moka ya Indonesia. Baromiwa ˇ ba ile ba nea bana babo rena ba nageng yeo tlwaetso yeo ba ˇ bego ba e hloka gomme ya ba thusa gore ba gole moyeng ka ˇ pela. Tlwaetsoyeoebeetlilekanakokagobaneebeetloba ˇ ˇ ˇ thusa go lebeletsana le tlaiso yeo e bego e batamela ka lebelo. ˇ Baruti ba HwetsaSeogokaThwegokeMphoya Keresemose ˇ Ka 1974, Molaodi yo Mogolo lefapheng la go hlahla setshaba ˇ ka Ditaba tsaBokristeoileathomagapentwayagagweyakga- ˇ le ya go thibela Dihlatse tsa Jehofa. Molaodi yo mogolo wa le- fapha leo o ile a ngwalela ofisi e nngwe le e nngwe ya tikologo ˇ yaLefaphalaDitabatsa Bodumedi, a bolela maaka a gore Di- ˇ ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa ga se tsa ngwadiswa semolao. O ile a kgothale- ˇ ˇ tsa balaodi ba lefelong leo gore ba lwantsheDihlatsegedibafa seo ba bego ba re ke mathata—e lego tsela e sa bonagalego ya go ˇ ˇ ˇ ba kgothaletsa gore ba tlaise batho ba Jehofa. Balaodi ba bantsi ˇ ˇ ba ile ba se theetse tlhahlo yeo. Eupsa ba bangwe ba ile ba diri-

124 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ sa sebaka seo go thibela diboka tsa Dihlatse le modiro wa tsona wa ntlo le ntlo. Moo e ka bago ka yona nako yeo, Lekgotla la Lefase la Dikere- ˇ ˇ ke le be le rulaganya go swara kopano ya ditshabatshaba kua Ja- ˇ karta, e lego kgato yeo e ilego ya galefisa Mamoseleme a le- ˇ felong leo. Ka ge diphapano tsa madumedi di be di golela godimo, Lekgotla leo le ile la se sa swara kopano yeo. Lega go le ˇ bjalo, taba yeo e bego e tshwenya kudu e be e le ya go fetosa bo- ˇ dumedi bja motho gore e be Mokriste, gomme seo se ile sa tsho- ˇ ˇ ˇ sa boradipolotiki ba bantsi.Kagegobonagetseesalepele,ba- ˇ ˇ ruti ba ile ba sola Dihlatse tsa Jehofa ka modiro wa tsona wa go ˇ ˇ bolela ditaba tse dibotse. Se se ile sa dira gore balaodi ba bantsi ˇ ˇ ba lebelele Dihlatse ka tsela e fosagetsego. Ka December 1975, ge diphapano magareng ga madumedi di ˇ dutse di golela pele, Indonesia e ile ya hlasela naga ya East Timor (ga bjale ke Timor-Leste), e lego naga yeo e bego e la- ˇ ˇ olwa ke Mapotokisi. Dikgwedi tse supa ka morago ga moo, East Timor e ile ya thoma go laolwa ke Indonesia gomme seo sa tso- ˇ ˇ sa moya wa botshaba nageng ka moka. Bana babo rena ba ile ba ˇ se tsee lehlakore dipolotiking gomme ba gana go tsenela ntwa goba go du- ˇ medisa folaga, e lego tiro yeo e ilego ya ˇ galefisa balaodi ba bagolo ba bahlaba- ni. (Mat. 4:10; Joh. 18:36) E le ge baruti ˇ ˇ ba nyaka go fedisetsa Dihlatse sa ruri, ˇ ˇ bailebahlohleletsa mmuso gore o ˇ di lwantshe. Mafelelong, magareng ga ˇ December 1976 baruti ba ile ba hwetsa seo go ka thwego ke mpho ya bona ya ˇ ˇ Keresemose—mmuso o ile wa tsebisa ˇ ˇ gore Dihlatse tsa Jehofa di thibetswe.

Ka December 24, 1976, kuranta ˇ yeeileyatsebisa ka go thibelwa ˇ ga Dihlatse tsa Jehofa

125 Titi Koetin  O BELEGWE KA 1928  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1957  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ke ˇ ˇ kgaetsedi yo ka sedi a ilego a ˇ thusa monna wa gagwe yo a ˇ ganetsago gore a ithute ˇ thereso.—Ka ge go anega morwa wa gagwe, e lego, Mario Koetin.

Morwedi wa Kgonthe wa Sara

MMA o be a na le pelo e botse, a na le bogwera e bile a rata Be- ibele. Ge a be a kopana le Gertrud Ott, moromiwa wa kua Manado, kaLeboalaSulawesi,oileadumelagoithutaBeibelekantlelego ˇ ˇ dikadika gomme a amogela thereso. Eupsa tate, e lego Erwin, mo- ˇ somi wa maemo a godimo pankeng yoo ka morago e ilego ya ba ˇ ˇ modulasetulo wa lefelong la go adimisana ditshelete la Jakarta ˇ Stock Exchange, ka bogale o ile a ganetsa bodumedi bja gagwe bjo bofsa. ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Ka letsatsi le lengwe tate o ile a tshosetsa mma. ˇ Ka bogale o ile a mmotsa gore: “O tla swanelwa ke go kgetha magareng ga ka le bodumedi bja gago!” ˇ ˇ ˇ Mma o ile a fetsa nako e telele a naganisisa ka taba ye. Ke mokaoileaarabakabothoare:“Kelenyakakamoka—wenale Jehofa.” ˇ Tate o ile a hloka mantsu, gomme kgalefo ya gagwe ya okobala. ˇ Ge nako e dutseeeya,tateoileathomagodumelelammago ˇ tswela pele ka bodumedi bja gagwe, ka ge a be a mo rata kudu go- ˇ mme a tseela godimo bohlale bja gagwe le temogo.

126 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Lega go le bjalo, mma o be a nyaka gore monna wa gagwe le ˇ Go hlweka ga mma yena a amogele thereso. Ka mo- ˇ boitshwarong, go rago ga gore a rapele go tswa pe- long ka taba ye, o ile a gopola hlompha le go tia ga gore tate o be a rata go ithuta gagwe moyeng go ile maleme. Ka gona o ile a phetha gwa kgoma batho ka ˇ ˇ ka go bea dikgatiso tsa Seise- ˇ mokabaobabegoba mane tseo di theilwego Beibe- mo tseba leng moo di bonagalago ka mo ˇ gae. O ile a mmotsa gore: “Ke ˇ leka go kaonefatsaSeisemanesaka.”Kagemmaabealemogile ˇ gore tate o rata go bolela phatlalatsa,oileamokgopelalegorea ˇ ˇ mo thuse ge a na le polelo Sekolong sa Bodiredi sa Puso ya Modi- mo. Tate o ile a dumela. Ka ge mma a be a lemogile gore tate o ratagoamogelabaeng,oileamokgopelageebabakaamogela molebeledi wa tikologo ka gae. O ile a dumela. Le gona, ka ge ˇ ˇ mma a be a tseba gore tate o rata lapa la gagwe, o ile a sisinya ka ˇ bothogorenaobeakaserategodulalebonadikopanongtsa Bo- kriste.Legonamoooileadumela. Maiteko a mma a go se fele pelo le a go dira dilo ka bohlale ga- ˇ nyenyane-ganyenyane a ile a nolofatsa pelo ya tate. Ka morago, ge ˇ ˇ lapa leso le hudugetse Engelane, o ile a ya dibokeng gomme ya ba mogwera wa John Barr, yoo e ilego ya ba setho sa Sehlopha se Bu- ˇ ˇ sago sa Dihlatse tsa Jehofa. Ngwageng wona woo, tate o ile a kolo- ˇ ˇ ˇ betswa, gomme seo sa thabisa mma kudu. Mengwageng e latetse- go,tateoileamoratalegofeta. ˇ Babangwebabagwerabarenababebaswantsha mma le Lidia, e lego mosadi wa Mokriste wa lekgolong la pele la nywaga yo a bego ˇ aamogelabaengkabotho.(Dit.16:14,15)Eupsa nna ke nagana ˇ gore o be a swana le Sara, yoo a ilego a ikokobeletsa monna wa ga- gwe Aborahama ka lethabo. (1 Pet. 3:4-6) Mma o be a hlwekile bo- itshwarong, a hlompha e bile e tloga e le mosadi yo a tiilego mo- yeng, yoo a bego a kgoma batho ka moka bao ba bego ba mo tseba. ˇ Mohlala wa gagwe ke wona o dirilego gore tate a amogele thereso. Nna ke be ke mo lebelela e le morwedi wa kgonthe wa Sara.

INDONESIA 127 Kopano Yeo e sa Lebalegego

GO TLOGA ka August 15-18, 1963, bagoeledi ba makgolo ba na- ˇ ˇ geng ye le baeng ba 122 bao ba tswago dinageng tse dingwe ba ilebakopanatoropongyaBandung,kaBodikelabjaJava.Babe ˇ ˇ ba tlile kopanong ya sehlogo se rego: “Ditaba tse Dibotse tsa ka ˇ ˇ mo go sa Felego,” e lego kopano ya mathomo ya ditshabatshaba yeo e kilego ya swarwa kua Indonesia. ˇ ˇ Elegorebalokisetse kopano yeo, bana babo rena ba ile ba swa- nelwa ke go fenya mapheko a mmalwa. Lefelo la go swarela kopa- ˇ ˇ no le ile la swanelwa ke go fetoswagararokabakalagesetshaba ˇ ˇ se be se keteka Letsatsi la Tokologo. Go ya ga ditheko godimo go ˇ ˇ ile gwa dira gore balaodi ba hlatlose ditefo tsa dinamelwa ka 400 lekgolong, gomme baeng ba bangwe ba ile ba swanelwa ke go di- ˇ ˇ risa dinamelwa tse dingwe. Ngwanabo rena yo mongwe o ile a se- ˇ ˇ pela matsatsi a tshela gore a fihle kopanong. Baeng ba 70 bao ba ˇ ˇ ˇ tswago Sulawesi ba ile ba sepela matsatsi a mahlano ka dikepe ˇ ˇ tseo di tletsego wa go falala go ya kopanong yeo. Kopanong ye, batlakopanong ba Maindonesia ba be ba thabe- ˇ ˇ tse go kopana le bana babo bona ba Bakriste go tswa dinageng ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ tse dingwe, go akaretsa le ditho tse pedi tsa sehlopha se busago, e lego Frederick Franz le Grant Suiter. Yo mongwe wa baeng bao o ˇ itse: “Bana babo rena mo ba bonagala ba thabile; ba dula ba sega le go myemyela.” Bathobakagodimogaba 750bailebabagonakopa- nong yeo gomme gwa kolobe- ˇ tswaba34.RonaldJackao ˇ itse: “Tiragalo ye ya bohlokwa e ˇ ˇ ile ya tutuetsa batho ba bantsi bao ba thabelago gore ba amo- ˇ ˇ gele thereso. E ile ya tutuetsa bana babo rena ba lefelong leo ˇ gore ba tswele pele ba hlanke- Ka 1963, Ronald Jacka (ka go le la Modimo ka mafolofolo.” letona) a nea polelo kopanong ya ˇ sehlogoseserego“Ditabatse ˇ Dibotse tsa ka mo go sa Felego” a na le toloki Ronald Jacka  O BELEGWE KA 1928  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1941  PEGO YA BOPHELOˇ BJA GAGWE Ohlanketse lekaleng la Indonesia mengwaga ya ka godimo ga e 25 e le mohlanka wa lekala.

Ke Ile ka Phologa Tlhaselo ya Makomanisi ˇ KA MASA a October 1, 1965, masole a Indonesian Communist Partyaileabolayabalaodibabagolobatshelakamaitekoago ˇ ˇ ˇ menola mmuso. Mmuso o ile wa tseakgatokaponyoyaleihlo ˇ eupsa ka tsela e sehlogo. Go seo se bego se hlaloswa e le “mole- ˇ tlo wa bosoro” wa nageng ka moka, batho bao e ka bago ba 500 000 bao ba gononelwago gore ke ba bangwe ba mokgatlo woo ba ile ba bolawa gasehlogo. ˇ Ka morago ga dibeke tse mmalwa maiteko ao a go menola ˇ ˇ mmuso a se a atlega, molaodi yo mogolo wa masole o ile a mpo- ˇ tsagoreleinalakakelamathomomainengabaetapelebabodu- ˇ medi ba tikologong ya geso bao makomanisi a bego a nyaka go ba ˇ bolaya. O ile a ba a nyaka go yo mpontshamoolebitlalakaleepi- ˇ ˇ ˇ lwego gona, e lego moo ba ntokiseleditsego go yo mpoloka, eupsa ˇ ˇ ka gana ka botho. Ka ge go be go tletse dikgaruru tsa dipolotiki, ke be ke sa nyake go bonwa ke na le yena ka ge seo se be se ka dira ˇ gore ke tsebje ke le Mokriste yo a tseago lehlakore dipolotiking.

INDONESIA 129 Alisten Lumare  O BELEGWE KA 1927  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1962 PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ekileyabamookamediwa maphodisa yoo ka morago a ˇ hlanketsego e le mmulamadibogo yo a kgethegilego ka mengwaga ya ka godimo ga e 50.

E Bile Mmulamadibogo yo a Kgethegilego Mengwaga e 50

KA 1964, ke ile ka abelwa go ba mmulamadibogo yo a kgethegile- go kua Manokwari, ka Bodikela bja Papua, phuthegong e nyenya- ˇ ˇ ˇ ne yeo e bego e lebeletsane le kganetso e soro ya baruti ba lefelong leo. Gateetee ka morago ga gore ke fihle, moruti wa Mo- prosetanta o ile a tla ntlong ya ka a galefile. Oileankomanyakagore:“Ketlosenyantloyegommekefedi- ˇ ˇ ˇ se Dihlatse tsa Jehofa tsa mo Manokwari.” ˇ ˇ ˇ Ka ge ke be ke tlwaeleditswe bophodisa, ga se a ka a ntshosa. ˇ Eupsa ke ile ka mo araba ka moya wa boleta gomme mafelelong a ˇ itshepelela ka khutso.—1 Pet. 3:15. Ka nako yeo moo Manokwari go be go na le bagoeledi ba se- swai. Lehono, e lego ka morago ga mengwaga e 50, go na le di- ˇ ˇ phuthego tse supa tikologong yeo. Ka 2014, go ile gwa tla batho ba ka godimo ga ba 1 200 kopanong ya moo ya selete. Ge ke bona ˇ dilo tseo Jehofa a di dirilego tikologong ye yeo e lego kgole le me- tse, ke tloga ke kgotsofala.

130 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Hisar Sormin  O BELEGWE KA 1911  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1952  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ekileyabamoetapelewa sehlotswana sa bosenyi, gomme mafelelong ya ba sethosaKomitiyaLekala.

EKileyabaMoetapelewaBosenyi Gomme ka Morago ya ba Modudi yo a Hlomphegago ˇ LEBAKENG le lengwe, Ngwanabo rena Sormin o ile a bitswa ke Mo- laodi wa Lefapha la Intelligence ofising ya ramolao yo mogolo. ˇ Mohlankedi yoo wa mmuso o ile a re: “Akere o Moindonesia, ˇ ˇ ˇ gona mpotse thereso. GeelegabotseDihlatse tsa Jehofa di di- ra’ng mo Indonesia?” ˇ Ngwanabo rena Sormin o ile a araba ka gore: “E re ke go botse ˇ seo se ntiragaletsego. Nkile ka ba moetapele wa sehlotswana sa ˇ bosenyi, eupsagabjalekerutabathoBeibele.SekeseoDihlatse ˇ ˇ ˇ tsa Jehofa di se dirago mo Indonesia, di fetosa dikebekwa tsa go swana le nna gore e be badudi bao ba hlomphegago!” Ka morago Molaodi wa Lefapha la Intelligence o ile a re: “Ke ˇ ˇ kwa batho ba lla kudu ka Dihlatse tsa Jehofa. Eupsa ke a tseba ˇ ˇ gore ke bodumedi bjo bobotse ka gobane bo thusitse Morena Sormin gore a fetoge.”

INDONESIA 131 Gotlogaka1977gofihlaka2001 ˇ ˇ “Bao ba Tlaiseditswego Toko.” —Mat. 5:10.

Bagoeledi 16 000 Babulamadibogo 14 000

12 000

10 000

8 000

6 000

4 000

2 000

0 1977 1980 1985 1990 1995 2001 Kopanongyeoeilegoyaswarwanakongyagemodiroo ˇ ˇ thibetswe, ba bangwe ba batheetsi ba ka sekepeng

ˇ ˇ ˇ Ba Ikemiseditse go Tswela Pele Ge bana babo rena lekaleng ba be ba ekwa gore modiro wa ˇ rena o thibetswe, ga se ba ka ba fo phutha matsogo. Ronald ˇ ˇ Jacka o re: “Re ile ra rwala difaele tsa rena tse di nago le dikhu- ˇ ˇ ˇ pamarama, dikgatiso le ditshelete tsa lekaleng ra yo di uta ma- felong a bolokegilego toropong ya Jakarta. Ke moka re ile ra hu- ˇ ˇ dusetsa ofisi ya lekala lefelong leo le tsebjago ke rena feela ˇ ˇ ˇ gomme ka setu ra rekisa meago yeo re bego re e dirisetsa ofisi ya lekala.” ˇ Ba bantsi ba bana babo rena ba moo ba ile ba dula ba le ma- ˇ ˇ ˇ folofolo e bile ba sa boife. Ba ile ba kgotlelela diteko tse soro tseo ˇ ˇ di ilego tsa feleletsa ka gore modiro wa rena o thibelwe, gomme ˇ ˇ ba tswela pele ba bota Jehofa. Eupsa ba bangwe ba bana babo ˇ rena ba ile ba welwa ke diteko ba sa itebetse. Bagolo ba sego kae ˇ ˇ ba ile ba boifa gomme ba saena dipampiri tseo go tsona ba du- ˇ melago gore ba tlogela modiro wa go bolela ditaba tse dibotse. ˇ Ba bangwe ba ile ba utolla maina a ditho tsa phuthego. Ofisi ya lekala e ile ya romela bana babo rena bao ba godilego moyeng ˇ ˇ gore ba tiise diphuthego le go thusa bao ba ilego ba se sa bote- ˇ ga. John Booth, e lego setho sa Sehlopha se Busago, le yena o ile ˇ a etela Indonesia gomme a nea bana babo rena keletso e boru- tho yeo ba bego ba e hloka. ˇ Go molaleng gore Jehofa, yena ModisiyoMogolo,obeama- ˇ ˇ tlafatsa batho ba gagwe le go ba kgothatsa. (Hesek. 34:15) Bago- ˇ lo ba ile ba thoma go etelela pele dilong tsa moya ka mafolofo- ˇ lo, gomme bagoeledi ba hwetsa mekgwa e mefsa ya go bolela ˇ ˇ ditaba tse dibotse le go ba sedi. (Mat. 10:16) Bana babo rena ba ˇ ˇ ˇ bantsibailebarekaDibeibeletsa mehleng yeno tse di rekegago Mokgatlong wa Beibele wa Indonesia gore ba di nee batho, go- ˇ ˇ mme ka sedi ba bolela ka Mmuso wa Modimo moo go kgonega- ˇ go.Babangwebabebantshaletlakalaleolenagoleleswaola ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ditshwanelo tsa molao tsa go ikgatisetsa dikgatisong tsa rena

INDONESIA 133 gomme ba di nea batho bao ba thabelago. Babulamadibogo ba ˇ ˇ ˇ bantsi ba ile ba tswela pele ba bolela ditaba tse dibotse ka ntlo ˇ le ntlo ba itira eka ba a rekisa, ba dira seo babulamadibogo ba ˇ pele ga bona ba ilego ba se dira nakong ya ge go be go busa Ma- japane. ˇ Kemoka,ka1977,LefaphalaDitabatsa Bodumedi le ile la ˇ hwetsa mokgwa o mongwe wa go hlasela Dihlatse—le ile la gana ˇ ˇ ˇ ˇ go tsosolosa di-visa tsa baromiwa ba Dihlatse tsa Jehofa. Baro- ˇ ˇ miwa ba bantsi ba Dihlatse ba ile ba abelwa go ya dinageng tse ˇ ¨ dingwe. Moromiwa yo a bitswago Norbert Hausler, yo a ilego a hlankela le mosadi wa gagwe, Margarete kua Manado, ka Leboa ˇ la Sulawesi o gopola ka gore: “Bana babo rena le dikgaetsedi ba makgolo ba ile ba tla boemafofaneng go tlo re laela. Re ile ra se-

 Baromiwa ba kgale e lego Peter Vanderhaegen le Len Davis ba be ba fe- tile mengwaga ya go rola modiro gomme Marian Tambunan (yo e bego e le ˇ wa ga Stoove) o be a nyetswekemonnawaMoindonesia,kagonabaileba ba dumelela go dula Indonesia. Ka moka ga bona ba ile ba dula ba tiile mo- ˇ yeng e bile ba le mafolofolo nakong ka moka ya ge modiro o be o thibetswe.

¨ MargareteleNorbertHausler

134 PUKU YA NGWAGA YA 2016 pela ra fihla manamelong a sefofane ke moka ra emanyana ra le- ˇ ˇ ˇ ˇ belela morago. Re ile ra bona batho ba bantsintsi ba emisitse matsogo ba re laela, ke moka lefelong leo difofane di tlogelago go lona go ile gwa kwagala modumo wa batho bao ba ilego ba bolelasammaleteegore:‘Realeboga.Realebogagoreleilela tla.’ Re ile ra namela sefofane gomme ra lla.” GoTsogaNtwaKuaSumba ˇ Ge ditaba tsa mabapi le go thibelwa ga modiro wa rena di ˇ phatlalala dihlakahlakeng tsa Indonesia, Mokgatlo wa Dikereke ˇ ˇ ˇ wa Indonesia o ile wa kgothaletsa ditho tsa wona gore di botse ˇ balaodi ba mmuso ka modiro le ge e le ofe woo Dihlatse di o di- ˇ rago. Ka morago ga moo, Dihlatse di ile tsa thoma go golegwa ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ le go botsolosiswa dihlakahlakeng tse dintsi. ˇ Kua Waingapu, sehlakahlakeng sa Sumba, molaodi wa maso- ˇ le wa seleteng seo o ile a biletsa bana babo rena ba 23 kampeng ˇ ya moo ya masolegommeabalaelagorebasaenepampiriya gore ga e sa le Dihlatse. Ge bana babo rena ba be ba gana, mo- ˇ laodi yoo wa masoleoileabalaelagorebaboegapekampeng ˇ ˇ ˇ yeo letsatsing le le latelago, e lego leeto la dikhilomithara tse 14 go ya le go boa ge o sepela ka maoto. Mesong e latelago ge bana babo rena ba fihla go molaodi wa ˇ ˇ masole, ba ile ba bitswakaoteekaoteegommebalaelwagore basaenepampiriyagoregaesaleDihlatse.Gengwanaborena ˇ a gana go saena, masole a be a mo itia ka makala a meetlwa. Ma- ˇ ˇ soleaoaileatswataolonggommeaitiabanababorenababa- ˇ ngwe gore ba be ba idibale. Ge tse ka moka di direga, bana babo ˇ ˇ rena ba bangwe ba be ba letetse go bitswa. Mafelelong, ngwana- ˇ bo rena yo mongwe wa mofsa yo a bitswago Mone Kele o ile a ˇ emelela gomme a ngwala se itsego pampiring yeo. Bana babo ˇ ˇ rena ba ile ba nyama kudu, eupsa molaodi wa masoleagalefao ˇ ˇ ˇ soro.Moneobeangwadilegore:“Keikemiseditse go dula ke le ˇ yo mongwe wa Dihlatse tsa Jehofa ka mo go sa felego!” Mone o ˇ ˇ ileabethwalegogobatswa gomme a feleletsa a le sepetlele, ˇ eupsaoileadulaatiilemoyeng. ˇ ˇ ˇ Molaodi yoo wa masoleoilealekakamatsatsi a 11 go dira gore bana babo rena bao ba se sa botega. O ile a ba laela gore ba

INDONESIA 135 ˇ eme mosegare ka moka letsa- ˇ ˇ ˇ ˇ tsing leo le fisago tshiritshiri. ˇ “Go ba kgolegong go Kemokaabagapeletsa go se- nthutile gore ke ithekge pela ka diatla le matolo di- ˇ ka Jehofa le go feta, ge khilomithara tse mmalwa le elegabotsegontirile go kitima monabo o motele- gore ke matlafale le ba rwele merwalo e boima. Oileabalaelagorebadu- moyeng” ˇ medise folaga a beile sabola melaleng ya bona; le mo le- kgengle,bailebagana.Kagonaoilealaelagorebaitiwelego feta. Mesongemengweleemengwebanababorenababebagoga ˇ ˇ ˇ maotogebaeyakampengbaipotsisa gore ba letetswekeengle- ˇ ˇ tsatsing leo. Ge ba le tseleng ba be ba rapela mmogo le go kgo- ˇ ˇ thatsana gore ba dule ba botega. Le gona bosegong bjo bongwe ˇ lebjobongwebabebaboelagaebagogamaoto,bagobaditswe ˇ ˇ ˇ ˇ e bile ba tletse madi, eupsa ba thabetse gore ba botegetse Jehofa. Ge ofising ya lekala ba ekwa gore bana babo rena ba be ba tla- ˇ ˇ iswa, gateetee ba ile ba romela thelekeramo ya go ipelaetsa go ˇ ˇ molaodi wa masole wa kua Waingapu, go molaodi wa masole ˇ wa tikologong ya Timor, go molaodi wa sehlopha sa masole kua ˇ Bali, go molaodi yo a phagamego wa masole kua Jakarta le go ˇ balaodi ba bangwe ba bagolo ba mmuso. Ka ge molaodi wa ma- ˇ ˇ ˇ solewakuaWaingapuabealewakedihlongtsa gore ditiro tsa ˇ ˇ ˇ gagwe tsa bosoro di phatlalatswa nageng ka moka ya Indonesia, ˇ ˇ oileakgaotsa go tlaisa bana babo rena. ˇ “Dihlatse tsa Jehofa di Swana le Dipikiri” ˇ ˇ Mengwaga ya ka morago ga moo, Dihlatse tse dintsi nageng ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ka moka ya Indonesia di ile tsa golegwa, tsa botsolosiswa le ˇ ˇ go tlaiswa. Moromiwa yo a bitswago Bill Perrie o gopola ka ˇ gore: “Tikologong e nngwe, bana babo rena ba bantsi ba be ba ˇ ntshwa meno a bona a ka pele. Ge ba kopana le ngwanabo rena yo a bego a sa na le meno a ka pele, ba be ba dira metlae ka go ˇ ˇ ˇ mmotsisa gore: ‘Na o sa tswa go thoma go kopanela? Goba na o

136 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ile wa se botege?’ Go sa setswegorebanababorenababebale- ˇ beletsana le diteko, ba ile ba dula ba thabile e bile ba hlankela Jehofa ka mafolofolo.” ˇ Lebakeng le lengwe la mengwaga e 13, Dihlatse tse 93 di ile ˇ ˇ tsa ahlolelwa kgolegong lebaka la go tloga go dikgwedi tse pedi goyagomengwagaemene.Goswarwagampekatselayeogo ˇ ˇ ˇ ˇ ile gwa matlafatsa le go feta maikemisetso a tsonaagoduladi botegelaJehofa.KamoragogagoreMusaRadeadulekgole- ˇ gong dikgwedi tse seswai, o ile a etela bana babo rena ba tikolo- ˇ ˇ gong ya gabo gomme a ba kgothatsa gore ba tswelepelekamo- ˇ ˇ diro wa go bolela ditaba tse dibotse. O itse: “Go ba kgolegong gonthutilegorekeithekgekaJehofalegofeta,geelegabotse ˇ go ntirile gore ke matlafale moyeng.” Ga go makatse ge ba ba- ˇ ˇ ngwe bao ba bego ba bogetse tse ka moka ba ile ba re: “Dihlatse ˇ ˇ tsa Jehofa di swana le dipikiri. Ge o dutse o di kokotela, ke moo di tsenelelago kudu.” ˇ Bagoeledi ba tseleng ya go yo bolela ditaba tse dibotse kua Ambon, ˇ Dihlakahlakeng tsa Maluku

INDONESIA 137 Ga se ba ka ba Tlogela go Bokana Gotee ˇ Nakong ya ge modiro wa rena o be o thibetswe, diphuthego ˇ ˇ ˇ ˇ tse dintsi di ile tsa tswela pele di swara diboka ka magaeng a ˇ ˇ bana babo rena. Lega go le bjalo, e le gore di se ke tsa ipiletsa ˇ ˇ mahlo a batho, diphuthego tse dintsi di be di sa opele dikope- ˇ ˇ lo tsa Mmuso. Mafelo a mangwe a go swarela diboka a ile a ˇ ˇ ˇ ˇ phuruphutswakebahlankedibammuso, eupsa gantsi ba be ba ˇ ˇ sa sitise bana babo rena. ˇ ˇ Gantsi bana babo rena ba be ba dirisa meletlo ya go bokana ˇ gotee ga malapa goba manyalo go swara dikopano tse dikgolo. ˇ ˇ Tagor Hutasoit o hlalositse gore: “Gantsi banyalani ba be ba ˇ ˇ ngwadisalenyalolabonakemokabahwetsa tumelelo mapho- diseng ya gore ba dire monyanya o mogolo. Nakong ya mole- tlo, banyalani ba be ba dula sethaleng ge bana babo rena ba ˇ nea dipolelo tseo di theilwego Beibeleng.” ˇ Kopanong e nngwe lephodisa le lengwe le ile la boledisana le Tagor ka thoko. ˇ ˇ Lephodisa leo le ile la re go yena: “Manyalo a mantsi a tsea ˇ ˇ diiri tse pedi goba tse tharo feela. Ke ka baka la’ng manyalo a ˇ lenaathomamesonggommeafelabosego?” Tagor o ile a araba ka gore: “Banyalani ba bangwe ba na le ˇ ˇ ˇ mathata a mantsi gomme ba hloka keletso yeo e ka ba thusago ˇ yeo e lego ka Lentsung la Modimo.”

138 Lephodisa leo le ile la dumela ka hlogo ke moka la re: “Taba yeeakwagala.” ˇ Ba itira eka ba swere moletlo wa manyalo a mantsi, bana ˇ ˇ ˇ babo rena ba ile ba nea tse dingwe tsa dipolelo tsa Kopano ya ˇ Selete ya 1983 ya sehlogo seo se rego, “Botee bja Mmuso” lepa- tlelong le legolo la dipapadi kua Jakarta. Palo ya bana babo rena le batho bao ba thabelago ba e ka bago ba 4 000 ba bile gona kopanong yeo, gomme batho ba 125 ba ile ba kolobe- ˇ ˇ tswa ka sephiring lefelong le itsego pele kopano e ka thoma.

Manyalo a be a ˇ ˇ dirisetswa go swara dikopano ˇ Kamoragogethibeloebeesesalesoro kudu, bana babo rena ˇ ˇ ba ile ba swara dikopano tseo go tsona go bilego le batho ba ˇ ˇ bantsi kudu, go akaretsa le yeo go yona go bilego le batho ba ka godimo ga ba 15 000. GoAgaOfisiyaLekalaNakongyageModiro ˇ waRenaobeoThibetswe Mengwageng ya bo-1980 le ya bo-1990, ofisi ya lekala e ile ˇ ˇ ya kgopela mmuso leboelela gore o tlose thibelo modirong wa ˇ ˇ Dihlatse tsa Jehofa. Bana babo rena ba dinageng tse dingwe le ˇ bona ba ile ba ngwalela mmuso wa Indonesia le baemedi ba ˇ ˇ ˇ wona, ba botsisa gore ke ka baka la eng modiro wa Dihlatse tsa ˇ ˇ ˇ Jehofa o thibetswe Indonesia. Bahlankedi ba bantsi ba mmuso ˇ ba be ba thekga taba ya gore thibelo e tloswe modirong wa ˇ rena, eupsa Molaodi yo Mogolo wa mokgatlo wa Christian ˇ Community Guidance o ile a thibela maiteko a bona gantsi. Ka 1990, bana babo rena ba ile ba fihlelela phetho ya gore go ka kgonega gore ba age ofisi ya lekala e mpsha lefelong leo ˇ le utegilego. Wona ngwageng woo, Sehlopha se Busago se ile sa dumelela gore go rekwe lefelo kgauswi le Bogor, e lego toro- ˇ ˇ po e nyenyane yeo e lego dikhilomithara tse e ka bago tse 40 ka borwa bja Jakarta. Lega go le bjalo, ke bana babo rena ba sego kae feela ba lefelong leo bao ba bego ba kgona go aga. ˇ Bjale, ba be ba tla thuswa ke mang go aga moago woo o mo- fsa? ˇ Ba ile ba thuswa ke bana babo rena ba lefaseng ka moka. ˇ Ofisi ya go Aga ya Brooklyn le Ofisi ya BoentsineareyaTikolo- ˇ ˇ go kua Australia di ile tsa thala dipolane tsa moago woo. Ba- ˇ ˇ ithaopibaekabagoba100baobatswago dinageng tse di- ˇ ngwe ba ile ba thusa ka bokgoni bja bona mengwageng e mebedi ya modiro wa go aga. Hosea Mansur, e lego ngwanabo rena wa Moindonesia yo a bego a bolelela bana babo rena go bahlankedi ba moo ba ˇ ˇ ˇ mmusooitse: “Ge bahlankedi ba bangwe ba mmuso ba Ma- ˇ moseleme ba be ba bona ditlhaka tsa maina a ka, e lego H.M., helemetengyaka,babebanaganagoretlhakaH eragore

140 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Ofisi ye ya lekala e agilwe nakong ya ge modiro wa rena o thibetswe

¯ ¯ ‘Hajjı,’ e lego sereto sa motho wa maemo a godimo kudu yo a felago a etela lefelo le lekgethwa la Mamoseleme kua Mecca. Ka gona ba be ba ntlhompha kudu. Yona taba yeo e nyenya- ne e ile ya dira gore go be bonolo go rulaganya modiro wa rena.” Ofisi e mpsha ya lekala e ile ya neelwa ka July 19, 1996. John ˇ Barr,elegosethosaSehlophaseBusago, o ile a fa polelo ya go neela moago woo. Batho ba 285 bao ba bego ba le gona ba be ˇ ˇ ba akaretsa ba 118 bao ba bego ba etswa makaleng a fapafapa- ˇ ˇ nego le bao e kilego ya ba baromiwa dinageng tse dintsi le di- ˇ ˇ ˇ ˇ tho tse 59 tsa lapa la Bethele ya Indonesia. Matsatsi a mabedi ka morago ga go neelwa ga lekala, batho ba 8 793 ba bile gona ˇ Kopanong ya Selete ya sehlogo se se rego, “Batseta ba Khutso ya Modimo” kua Jakarta.

INDONESIA 141 ˇ Jehofa o Hlakodisa Batho ba Gagwe Ka 1998, Soeharto (Suharto) yo e bego e le kgale e le Mopre- sidente wa Indonesia o ile a rola modiro, gomme seo sa bula ˇ tselayagoregobelemmuso o mofsa. Ka yona nako yeo, bana ˇ babo rena ba ile ba matlafatsamaitekoabonaagodiragore ˇ thibelo e tloswe modirong wa rena. ˇ Ge Mongwaledi wa Mmuso wa Indonesia e lego Morena ˇ Djohan Effendi a be a etetse New York ka 2001, o ile a etela Be- ˇ ˇ theleyaBrooklyngommeabalesebokaledithotse tharo tsa ˇ Sehlopha se Busago. O ile a kgahlwa kudu ke seo a se bonego, ˇ le gona a dumela gore Dihlatse tsa Jehofa di tumile gabotse le- faseng ka moka. Morena Effendi o ile a thekga taba ya gore thi- ˇ ˇ belo e tloswe modirong wa rena, eupsaarephethoetladirwa ke moahlodi yo mogolo wa Indonesia, e lego Morena Marzuki Darusman. Moahlodi yo mogolo le yena o be a dumelelana le taba yeo, ˇ ˇ eupsa bahlankedi ba mmuso bao ba sego botho ba lefapheng ˇ lagagwebabebagogamaotobaholofetse gore go se go ye kae mothoyomongweotlabewamaemongagagwe.Mafelelong ˇ ka June 1, 2001, Tagor Hutasoit o ile a biletswa ofising ya mo- ahlodi yo mogolo. Tagor o gopola gore: “Mengwageng e ka bago e 25 pejana, ka ofising yona ye, ke ile ka newa lengwalo ˇ la semolao leo le bolelago gore modiro wa Dihlatse tsa Jehofa ˇ ˇ ˇ ˇ othibetswe. Eupsa letsatsing le, ge moahlodi yo mogolo a be ˇ a tlile mosomong la mafelelo, o ile a nnea lengwalo la se- ˇ ˇ molao leo le bolelago gore thibelo e tlositswe modirong wa rena.” ˇ Ka March 22, 2002, mokgatlo wa Dihlatse tsa Jehofa kua ˇ ˇ Indonesia o ile wa ngwadiswa semmusokeLefaphalaDitaba ˇ ˇ tsa Bodumedi. Molaodi yo mogolo wa lefapha leo o ile a botsa ˇ baemedi ba lekaleng gore: “Lengwalo le la go ngwadiswa se- molao ga le le nee tokologo ya go hlankela Modimo. Tokologo ˇ yeo e tswa go Modimo. Lengwalo le le hlalosa gore bodumedi ˇ bjalenabotsebjasemolaommusong. Ga bjale le na le ditoke- ˇ ˇ ˇ lo tse di swanago le tsa madumedi a mangwe, gomme mmuso o tla le direla seo le se hlokago.”

142 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Go BontshaLeratolaBokriste ˇ Dinakong tsa Dikotsi ˇ ˇ ˇ ˇ DITSHISINYEGO tsa lefase, dithabamollo le ditsunami gantsi ˇ ˇ di thatafisamapheloabathokuaIndonesia.Gedikotsitse bja- ˇ lo di direga, batho ba Jehofa ba akgofela go thusa batho bao ˇ di ba wetsego, kudukudu bana babo bona ba moya. Ka mohla- ˇ ˇ ˇ la, ka 2005 tshisinyego e matla ya lefase e ile ya swalalanya toropo ya Gunungsitoli, e lego toropo e kgolo sehlakahlakeng ˇ saNiaskaLeboalaSumatra.Diphuthegotsa kgauswi le moo ˇ tsa sehlakahlakeng sa Sumatra le ofisi ya lekala kapelapela di ˇ ˇ ˇ ˇ ile tsa romela dilo tsa tlhakodiso mafelong ao a sentswego ke ˇ ˇ tshisinyego ya lefase. Molebeledi wa tikologo wa lefelong leo le moemedi wa lekala ba ile ba ya sehlakahlakeng seo go kgo- ˇ ˇ thatsa le go homotsa bana babo rena. Yuniman Harefa e lego mogolo wa kua Nias, o re: “Batho bao ba lego gare ga rena ba ˇ ˇ be ba tshogile kudu. Eupsa tsela yeo mokgatlo wa Modimo o ˇ ˇ arabetsego kapejana ka yona e ile ya re kgodisa gore ga re ˇ nnosi.”

INDONESIA 143 Daniel Lokollo  O BELEGWE KA 1965  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1986  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ke mmulamadibogo yo a kgethegilego yo a ilego a dula a ˇ ˇ ˇ tiile go sa setswe go tlaiswa.

Re ka se Tsoge re ˇ ˇ Dumedisitse Folaga

KA April 14, 1989, ke be ke swere seboka kua toropong ya Ma- ˇ umere, Sehlakahlakeng sa Flores, ge balaodi ba mmuso ba hlasela ntlong yeo re bego re le go yona gomme ba golega nna le batho ba bangwe ba bararo. Baleti ba kgolego ya lefelong leo ba ile ba leka go re gapele- ˇ ˇ tsa go dumedisafolaga.Geregana,bailebarebetha,bare ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ raga gomme ba re emisa letsatsing leo le fisago tshiritshiri ka ˇ ˇ ˇ matsatsi a mahlano. Bosego re be re robala fase lebatong go- ˇ ˇ mme re thothomela diseleng tsa rena tse dinyenyane re na le ˇ ditshila, re lapile gomme re babelwa ke dintho. Mohlokomedi ˇ wa kgolego o ile a re laela leboelela gore re dumedise folaga, ˇ ˇ ˇ eupsa ra mo araba ka gore: “Re ka se tsoge re dumedisitse fo- ˇ ˇ laga go fihlela re ehwa.” Go etsa Bakriste ba bantsi bao ba ˇ ˇ ˇ phetsego pele ga rena, re ile ra bona e le tokelo go “tlaisetswa toko.”—1 Pet. 3:14.

144 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Blasius da Gomes  O BELEGWE KA 1963  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1995  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE Ke mogolo yo ka lerato a ilego a ˇ hlokomela ditho tsa phuthego ˇ nakong ya dikgohlano tsa bodumedi kua Ambon, yeo e ˇ lego karolo ya Dihlakahlaka tsa Maluku.

Re Ile ra Latela Tlhahlo Gomme ra Phela! ˇ ˇ KA January 19, 1999, dingangisano tsa magareng ga Mamosele- ˇ me le Bakriste tseo di bego di tsogile bokgole bja dikhilomithara ˇ ˇ ˇ ˇ tse e ka bago tse tharo kgauswi le gae, di ile tsa feleletsa ka di- ˇ ntwa. Boemo bo be bo mpefetse. ˇ ˇ ˇ Ka morago ga gore ke kgonthisetse gore lapa leso le bolokegile, keilekafounelabagoeledibabangwegorekekwegeebalebona ˇ ˇ ba bolokegile. Ke ile ka ba botsa gore ba ise maswafo fase le go se ˇ be mafelong a kotsi. Ka morago, bagolo ba ile ba etela ditho tsa ˇ ˇ phuthego go di matlafatsa moyeng le go di kgothaletsa go bokana ˇ ka dihlopha tse dinyenyane ge di swara diboka. ˇ ˇ Ofisi ya lekala e ile ya re kgothaletsa gore re tlose bagoeledi le ˇ geelebafebaobadulagomafelongakotsi,gommereilerafetise- ˇ tsa tlhahlo yeo go malapa a mmalwa. Ngwanabo rena yo mongwe yoo a ilego a gana go tloga, ka morago o ile a bolawa ke bahlola- ˇ mpherefere bao ba itlhamilego. Eupsamotholegeeleofeyoaile- ˇ go a kwa tlhahlo yeo e tswago ofising ya lekala o ile a phologa.

 ˇ ˇ ˇ Dingangisano tsa profensengˇ ka moka ya Maluku di tsereˇ mengwaga yaˇ ka godimo ga e mebedi gomme tsa dira gore batho ba dikete tse masome ba tshabe magaeng a bona.

INDONESIA 145 Go tloga ka 2002 go fihla ka 2015 ˇ Modiro o Tswela Pele o Gola

Bagoeledi Babulamadibogo 25 000

20 000

15 000

10 000

5 000

0 2002 2005 2010 2015 Dihlatse di ruta batho Beibele mmarakeng kua Jakarta

ˇ Modiro wa Boboledi o a Oketsega ˇ Ge baetapele ba dikereke tsa Bojakane ba be ba ekwa gore Di- ˇ hlatse tsa Jehofa di neilwe tokologo ya borapedi, ba ile ba nya- ˇ ma o soro. Baruti ba ka godimo ga ba 700 le baetapele ba ma- ˇ emo a godimo ba dikereke tsa Maprotestanta ba ile ba swara ˇ ˇ seboka kua Jakarta gore ba tle ba gapeletse mmuso go thibela ˇ ˇ Dihlatse gape. Eupsa mmuso o ile wa ema o tiile. ˇ ˇ ˇ ˇ Ge ditaba tsa gore thibelo e tlositswe di dutse di phatlalala le ˇ naga, batho ba bantsi bao ba thabelago ba ile ba ngwalela ofi- ˇ ˇ si ya lekala ba kgopela dikgatiso goba dithuto tsa Beibele. Ka 2003, batho ba ka godimo ga ba 42 000 ba ile ba ba gona Sego- ˇ potsong, e lego palo e fetago ya bagoeledi ba mo nageng ge ba balwa gabedi. Batho bao e nyakilego go ba ba 10 000 ba ile ba ˇ ba gona kopanong kua Jakarta, go akaretsa le molaodi wa ˇ ˇ mmuso wa maemo a godimo wa Lefapha la Ditaba tsa Bodu- ˇ medi. Molaodi yoo wa mmusooileakgahlwakegobonabana ˇ le batho ba bagolo ba phetla mangwalo Dibeibeleng tsa bona. ˇ ˇ ˇ ˇ O ile a kgonthisetsa bana babo rena gore o ikemisetse go tlo ˇ ˇ ˇ phosolla maaka ao a boletswego mabapi le Dihlatse tsa Je- hofa. Go fela ga thibelo ye go ile gwa dira le gore baromiwa ba bo- eleIndonesia.BaromiwabamathomobagoboaebeeleJosef ˇ ˇ le Herawati Neuhardt (bao ba tswago Dihlakahlakeng tsa Sol- ˇ omon), Esa le Wilhelmina Tarhonen (bao ba tswago Taiwan), ˇ Rainer le Felomena Teichmann (bao ba tswago Taiwan) gotee ˇ le Bill le Nena Perrie (bao ba tswago Japane). Ba ile ba latelwa ˇ ˇ ke baromiwa bao ba sa tswago Gilead bao ba bego ba abetswe ka Leboa la Sumatra, Kalimantan, ka Leboa la Sulawesi le diti- ˇ ˇ ˇ kologong tse dingwe tsakgoleledihlakahlakatse dingwe. ˇ ˇ Ka 2005, ofisi ya lekala e ile ya swara diklase tse difsa tsa ˇ  Phihlelo ya Herawati Neuhardt e tswelela ka go tokollo ya Phafoga! ya April 2011.

INDONESIA 147 ˇ ˇ dikolo tsa puso ya Modimo. Yo mongwe wa bahlahli ba Sekolo ˇ ˇ sa Tlwaetso ya Bodiredi (seo ga bjale se bitswago Sekolo sa Ba- ˇ ˇ ebangedi ba Mmuso), e lego Julianus Benig o itse: “Ke be ke ˇ ˇ tlogakethabelagothusa barutwana go kaonefatsa bokgoni ˇ ˇ bja bona bja go ruta le bja go bolela le gore ba diriswe kutswa- ˇ nyanamokgatlong.”Babantsi bao ba alogilego sekolong se ga bjale ba hlankela e le babulamadibogo ba kgethegilego goba ˇ balebeledi ba tikologo. Bontsi bja bana babo rena bao ba bile- go klaseng ya mathomo ya Sekolo sa Balebeledi ba Basepedi, ˇ mathomong ba ile ba tlwaetswanakongyagemodirowarena ˇ ˇ ˇ ˇ osathibetswe. Sekolo se se sefsa se ba thusitse gore ba tswele ˇ pele ka dikabelo tsa bona ka morago ga gore thibelo e fele. Po- ˇ nco Pracoyo, yo a bilego gona klaseng ya mathomo o itse: “Se- ˇ ˇ ˇ kolo se se nthusitse gore ke tshwenyege ka batho kutswanyana ˇ le go tseela godimo kabelo ya ka ya go ba molebeledi wa tikolo- ˇ  Gabjalesebitswa Sekolo sa Balebeledi ba Tikologo le Basadi ba Bona.

“Kebeketlogakethabela ˇ go thusa barutwana go ˇ kaonefatsa bokgoni bja bona bja go ruta le bja go bolela.”—Julianus Benig

148 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ go.Rurisebeselapolosa e bile se dira gore motho a be le ma- folofolo!” ˇ ˇ Go Agwa ga Diholo tsa Mmuso Moo di Hlokagalago ˇ Mengwagenge25yageDihlatsedibedithibetswe, diphu- ˇ ˇ thego tse dintsi kua Indonesia di be di bokana ka magaeng a ˇ ˇ manyenyane. Ke diphuthego tse sego kae tseodibegodikgo- ˇ ˇ na go aga Diholo tsa Mmuso, gomme go be go le thata kudu go ˇ hwetsamangwaloaoabadumelelagogorebaagemafeloabo- rapediamafsa.Kagediphuthegodibedigolakalebelo,ofisi ˇ ya lekala e ile ya hloma Lefapha la go Agwa ga Diholo tsa ˇ ˇ Mmuso (leo ga bjale le bitswago Lefapha la Bohlami le la go AgalaTikologo)elegoreefihleleletlhokagaloyeekgolo. ˇ E nngwe ya ditikologo tsa pele yeo e ilego ya holwa ke lena- neo le lefsa e bile Sehlakahlaka sa Nias ka Leboa la Suma- tra. Haogo’aro Gea yo e lego setho sa kgale sa Phuthego ya ˇ Gunungsitoliore:“Gerebereekwagoreretlohwetsa Holo ya ˇ Mmuso e mpsha re ile ra thaba kudu. Ofisi ya lekala e ile ya ro- ˇ mela baithaopi ba supa ba go aga gore ba tle ba okamele mo- ˇ ¨ somo woo. Holo yeo e ile ya fela ka 2001.” Faonasokhi Laoli e lego setho sa komiti ya go aga ya lefelong leo, o re: “Morago- nyana kua re be re bokana ka magaeng a manyenyane, gomme ˇ ˇ ˇ batho tseela fase Dihlatse tsa Jehofa. Eupsa kapejana ka mora- ˇ ˇ go ga gore re fetse Holo ya Mmuso, palo ya batho bao ba bago ˇ gona dibokeng e ile ya oketsegagotlogagoba20gofihlagoba ˇ 40. Pele dikgwedi tse 12 di ka fela, bao ba bago gona dibokeng ˇ ba ile ba oketsega ka palo ya ka godimo ga 500 lekgolong. Mafelo a rena a borapedi ke ao a hlwekilego mo tikologong ˇ ya gabo rena, gomme batho ba hlompha Dihlatse tsa Jeho- fa.” Ka 2006, kua Bandung, ka Bodikela bja Java, bana babo rena ˇ ba ile ba thoma go nyaka lefelo la go aga Holo ya Mmuso ya mathomo ya ka toropong yeo. Singap Panjaitan e lego mogolo ˇ ˇ yo a hlanketsego komiting ya go aga o re: “Go re tsere dikgwe- ˇ ˇ ˇ ˇ di tse 12 go hwetsa lefelo le le swanetsego. Eupsa re be re hlo- ˇ ka bonyenyane baagisani bao e sego Dihlatse ba 60 gore ba

INDONESIA 149 ˇ ˇ dumelele mosomo wa rena pele balaodi ba mmuso ba ka re ˇ nea lengwalo la tumelelo ya go aga. Baagisani ba 76 ba ile ba ˇ ˇ dumela gore modiro woo o tswele pele, go akaretsa le mosadi ˇ yo mongwe yo a bego a re ganetsa mathomong. Ge holo e fe- ˇ ˇ dile, re ile ra laletsa baagisani ba rena le meyara wa Bandung ˇ gore ba tlo bona holo yeo. Meyara yoo o itse: ‘Lefelo le leo le ˇ ˇ hlwekilego le leo le beakantswego gabotse le beela dikereke tse ˇ dingwe ka moka mohlala woo di ka o ekisago.’ ” Holo yeo ya ˇ Mmuso ya mabato a mabedi e ile ya neelwa ka 2010. ˇ ˇ ˇ Gaesalegotlogaka2001,Diholotsa Mmuso tsa ka godimo ˇ ˇ ˇ ˇ ga tse 100 di ile tsa agwa kua Indonesia, eupsa go nyakega tse ˇ ˇ dingwe tse dintsi.

ˇ Holo ya Mmuso kua Bandung

150 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Go Bolela ka Leina la Modimo ka Sebete ˇ ˇ Mengwageng e mentsi ya ge modiro wa rena o be o thibetswe, ˇ bana babo rena ba Indonesia ka bohlale ba ile ba kwa keletso ya ˇ Jesu ya gore ba be “sedi bjalo ka dinoga, fela [e be] ba se nago ˇ molato bjalo ka maeba.” (Mat. 10:16) Eupsa ge thibelo e be e ˇ fela, ba bantsibailebaswanelwakegoithutagoboleladitaba ˇ tse dibotse “ka sebete.”—Dit. 4:31. Ka mohlala, bana babo rena ba bangwe ba be ba dikadika go ˇ bolela ditaba tsedibotsekantlolentlogommebaeyafeelama- ˇ etong a go boela le dithutong tsa Beibele. Ba bangwe ba be ba ˇ ˇ ˇ tshaba go boledisana le Mamoseleme. Ba bantsi ba be ba itsebi- ˇ ˇ sakagorekeBakristegoenalegorebarekeDihlatsetsa Jehofa ˇ ˇ ˇ gomme ba dirisa diphetolelo tsa Beibele tsa Bojakane go e na le ˇ go dirisa Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Seindonesia. Ba bangwe ˇ ˇ ˇ ˇ ba be ba tshaba go sepedisa dikgatiso tseo di theilwego Beibe- leng. ˇ Emengweyamekgwayebabebaedirisa nakong ya ge mo- ˇ ˇ ˇ diro wa rena o sa thibetswe. E mengwe e tswa setsong sa moo, ˇ ka ge batho ba moo ba phema go se kwane gomme gantsi ba ˇ ˇ bona go le kaone go ba sedi kudu go e na le go ngangisana. Bana ˇ babo rena ba be ba ka thuswa bjang? ˇ Jehofa o ile a dirisa bana babo rena bao ba godilego moyeng ˇ go ba nea keletso e botho. (Baef. 4:11, 12) Ka mohlala, ka 2010, ˇ sethosaSehlophaseBusago e lego Ngwanabo rena Stephen ˇ Lett, ka borutho o ile a kgothaletsa bana babo rena go emela le- ˇ ina la Modimo ka gore ba dirise ka bolokologi Phetolelo ya Lefa- ˇ se le Lefsa bodireding. Moromiwa yo a bitswago Misja Beerens o re: “Polelo ya Ngwanabo rena Lett e ile ya kgoma kudu bagoele- ˇ di ba bantsi. Ba ile ba bona bohlokwa bja gore ba tsebje e le Di- ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa le go thabela go lwela Lentsu la Modimo.” ˇ ˇ  Phetolelo ya Lefase le Lefsa efeletsego ka Seindonesia e lokolotswe ka ˇ ˇ ˇ 1999. Bafetoledi ba ile ba tsea mengwaga e supago ba soma ka thata nakong ˇ ˇ ya ge modiro wa rena o be o thibetswegorebafetse modiro wo. Mengwaga ˇ ˇ e mmalwa ka morago, puku ya go dira nyakisiso ka Beibele ya Insight on the ˇ Scriptures ya dibolumo tse pedi le Watchtower Library yeo e lego go CD-ROM ˇ di ile tsa lokollwa ka Seindonesia, e lego modiro o mogolo kudu wa bofeto- ledi!

INDONESIA 151 ˇ Ka ge Mamoseleme a Indonesia gantsi a tswalanya Dihlatse ˇ ˇ tsa Jehofa le Bojakane, Tirelo ya Mmuso ya Indonesia e ile ya nea ˇ tlhahlo e holago. E itse: “Go ipolela gore o yo mongwe wa Di- ˇ ˇ hlatse tsa Jehofa di tloga fase feela gantsi ke mokgwa o mokaone ˇ kudu wa go thoma poledisano....ReemelaJehofakasebete,le ˇ gona re nyaka go tsebatsaleinalagagwelemereroyagagwe ˇ tshemong ya gabo rena!” Shinsuke Kawamoto, yo a hlankelago ofising ya lekala Indonesia, o re: “Mokgwa wo o lebanyago le wa ˇ ˇ go ba sedi o na le mafelelo a mabotse. Mamoseleme a mantsi a ˇ nyaka go tseba ka Dihlatse tsa Jehofa. A nyaka go tseba gore ke eng seo se dirago gore re se ke ra swana le batho ba bangwe. Go nyaka go tseba ga ona go re bulela sebaka sa go nea bohlatse ka tselaebotse.” ˇ Le gona bagoeledi ba ile ba kgothaletswagorebasekeba ˇ ˇ tshaba go sepedisa Morokami le Phafoga! Lothar Mihank, e lego molomaganyi wa Komiti ya Lekala o hlalosa gore: “E le gore ba- ˇ ˇ thobaretsebe,baswanetse go bala dimakasine tsa rena. Dima- ˇ ˇ kasine di letefatsa seo re ka rego ke mmu gomme di kgothaletsa ˇ ˇ bathogoamogelathereso.Geredisepedisakgolelekgauswi,re ˇ nea batho ba oketsegilego sebaka sa go ithuta ka Jehofa.” Go Nea Bohlatse Mafelong a Batho Bohle go ba le Mafelelo a Mabotse ˇ Ka 2013, lekala la Indonesia le ile la thoma go dirisa mekgwa ˇ e mebedi ya go bolela ditaba tse dibotse yeo e bego e dumele- ˇ ˇ tswekeSehlophaseBusago, e lego mokgwa o kgethegilego wa go nea bohlatse metseng ya ditoropong le mokgwa wo o diri- ˇ swago ke phuthego wa go nea bohlatse mafelong a batho bohle. ˇ ˇ Mekgwayeekgahlisagoediragorebathobabantsi ba Indone- ˇ ˇ siabakgonegohwetsa sebaka sa go kwa ditaba tse dibotse. ˇ ˇ ˇ E nngwe ya ditafola tse mmalwa tsa mathomo tsa go nea bo- ˇ hlatse mafelong a batho bohle ditoropong tse dikgolo e ile ya ˇ ˇ bewa lefelong la mabenkele a magolo a didiriswa tsa elektroni- ˇ ki ka Bodikela bja Jakarta. Bagoeledi ba diphuthego tsa lefelong ˇ leo ba ile ba thoma go bea diteroli le ditafola tsa go nea bohla- ˇ ˇ tse ditshemong tsa gabo bona. Pele ga ge ngwaga o ka fela,

152 PUKU YA NGWAGA YA 2016 INDONESIA 153 ˇ ˇ ˇ ˇ ditafola le diteroli tsa ka godimo ga tse 400 di be di setse di diri- ˇ ˇ swa ditoropong tsaIndonesia.Sesebilelemafeleloafe? Yusak Uniplaita, e lego mogolo wa kua Jakarta, o re: “Pele re ka thoma go nea bohlatse mafelong a batho bohle, phuthego ˇ ya gabo rena e be e kgopela dimakasine tse 1 200 ka kgwedi. Ka ˇ ˇ morago ga dikgwedi tse tshela, re be re kgopela dimakasine tse ˇ 6 000 ka kgwedi. Gona bjale re kgopela dimakasine tse 8 000 ka ˇ ˇ ˇ ˇ kgwedi. Le gona re sepedisa dipuku tse dintsi le diporoutsha.” Kua Medan, ka Leboa la Sumatra, sehlopha se senyenyane sa ba- ˇ bulamadibogo se ile sa bea diteroli tsa go nea bohlatse mafe- ˇ long a mararo. Kgweding ya mathomo, ba ile ba sepedisa dipu- ˇ ˇ ˇ ku tse 115 le dimakasine tse e ka bago tse 1 800. Ka morago ga ˇ dikgwedi tse pedi, babulamadibogo ba e ka bago ba 60 mafe- ˇ ˇ ˇ ˇ long a supago ba ile ba sepedisa dipuku tsa ka godimo ga tse ˇ ˇ 1 200 le dimakasine tse 12 400. Moromiwa yo a bitswago Jesse Clark o re: “Bana babo rena ba thabela mekgwa ye e mefsa ya go ˇ ˇ bolela ditaba tse dibotse e bile e bontshagoregosanalebatho ˇ bao ba ka amogelago thereso Indonesia. Re ka se tsoge ra tloge- ˇ la go dirisa mokgwa wo wa go nea bohlatse mafelong a batho bohle!” ˇ ˇ Go Dirisa Leleme Leo Batho ba le Antsego Letsweleng ˇ Indonesia ke e nngwe ya dinaga tseo go bolelwago maleme a ˇ ˇ ˇ mantsi kudu lefaseng. Gaesita le ge batho ba bantsi ba bolela ˇ ˇ Seindonesia, e lego leleme leo le kwesiswago ke batho ba moo, ˇ ˇ e bile ba bantsi ba bolela maleme a moo ao ba a antsego letswe- leng. ˇ Ka2012,ofisiyalekalaeileyadiraphethoyagodiranyakisi- ˇ ˇ so go bona gore go na le tlhokagalo e kgolo gakaakang tshe- ˇ mong ye ya maleme a mantsi. Tom Van Leemputten o re: “Re ile ˇ ra thoma ka go fetolela dikgatiso ka maleme a 12 a moo ao a bo- ˇ lelwagokebathobaekabagobadimilionetse 120. Ge bafeto- ˇ ledi ba Sejava ba be ba bona pampisana ya mathomo ya Sejava, ˇ ba ile ba rothisamegokgoyalethabo.Mafelelong,babebana ˇ le dijo tsa moya ka segagabo bona!”

 Indonesiagonalemalemea707,molaPapuaNewGuineaelegobaagi- ˇ sani ba yona ba ka bohlabela, go na le maleme a 838.

154 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ ˇ ˇ Lega go le bjalo, diphuthego tse dintsi di ile tsa tswela pele go ˇ ˇ swara diboka ka Seindonesia, gaesita le ditikologong tseo batho ˇ ba bantsi ba bego ba bolela maleme a moo. Lothar Mihank o go- polakagore:“Ka2013,nnalemosadiwakaCarmenreileraya ˇ ˇ kopanong ya matsatsi a mabedi Sehlakahlakeng sa Nias ka Le- ˇ boa la Sumatra. Ba bantsi ba batho ba 400 bao ba bego ba le ko- ˇ panong yeo ba be ba bolela Senias, eupsa dipolelo ka moka di ˇ be di newa ka Seindonesia. Ka morago ga gore ke boledisane le ˇ ˇ ˇ ˇ diboledi, re ile ra botsa batheetsi gore lenaneo la letsatsing le le ˇ ˇ latelagoletlabakaSenias.Letsatsing le le latelago, batho ba ka ˇ godimo ga ba 600 ba ile ba tla kopanong.” Carmen o oketsa ka gore:“Gobegolemolalenggorebaobabegobalegonababe ˇ ˇ ˇ ba theeditse lenaneo la Senias ka kelohloko go feta letsatsing le le fetilego ge dipolelo di be di newa ka Seindonesia. Ba ile ba ˇ ˇ ˇ thabela go kwa le go kwesisa gabotse molaetsawaBeibelekase- gagabo bona.”

Sehlopha sa bafetoledi sa Sebatak-Toba ka Leboa la Sumatra

INDONESIA 155 MODIRO WA BOFETOLEDI

SEINDONESIA ke leleme leo le Go bolelwa bolelwago ke batho maleme a 707 ˇ ba bantsi kua Indonesia

LEFAPHALABOFETOLEDI:

ˇ ˇ DIHLOPHA TSA Ba fetolela Ba somela BAFETOLEDI KE MALEME A 24 MAFELONG A 19 ˇ TSE 37: bafetoledi ke ba 117

POLELO YA DIATLA: Gotlogaka2010, Go ile gwa swarwa DIKLASE ˇ ˇ ˇ dihlopha tse pedi di TSE 24 TSA POLELO YA ˇ kgonne go fetolelaˇ ˇ DIATLA bakeng sa go tlwaetsa DIPOROUTSHA TSE bathobakagodimogaba ˇ ˇ ˇ 750 BAO BA DIRISAGO supagoˇ le DIPAMPISANA TSE seswai POLELO YA DIATLA ˇ Gaesita le batho bao e lego difoa kua Indonesia gona bjale re ˇ ka re ba kgona go kwa thereso ka segagabo bona. Ga e sa le go tloga ka 2010, sehlopha sa bafetoledi sa Polelo ya Diatla ya Indo- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ nesiasefetoletse diporoutsha tse supago le dipampisana tse se- ˇ swai ka Polelo ya Diatla ya Indonesia. Go oketsa moo, ofisi ya le- ˇ ˇ ˇ kala e ile ya rulaganya diklase tse 24 tsapoleloyadiatlatseo di ˇ ˇ ˇ ilego tsa tlwaetsa batho ba ka godimo ga ba 750 bao ba dirisago ˇ ˇ polelo ya diatla. Lehono, diphuthego le dihlopha tse 23 tsa po- ˇ ˇ lelo ya diatla di nea thuso ya moya le go kgothatsa batho ba di- ˇ foa ba e ka bago ba dimilione tse tharo bao ba dulago Indo- nesia. ˇ ˇ Gonabjale,LefaphalaBofetoledilenaledihlophatse 37 tsa ˇ bafetoledi. Go na le bafetoledi ba 117 le batho ba 50 bao ba so- mago mafelong a bofetoledi a 19 nageng ka moka ya Indonesia.

ˇ ˇ ˇ Mothowasefoaothuswa go kwesisa Beibele

INDONESIA 157 Diofisi lebatong la bo-31

158 Ofisi ya Lekala Malekelekeng Ka 2008, Indonesia e ile ya fihlelela palo ya godimo kudu ya ˇ bagoeledi ba 21 699. Meago ya lekaleng e be e tletse. Le gona, ka baka la ge lekala leo le be le agilwe nakong ya ge modiro wa ˇ rena o be o thibetswe, le be le le kgole. Go be go le molaleng gore go nyakega lekala le legolwanyana kgauswi le Jakarta.

Mafelo a bodulo a Bethele a mabatong a 12 Ka morago ga mengwaga e ka bago e mebedi, bana babo renabailebarekalefeloleolebegolefapanekudulelaofisiya ˇ lekala yeo ba bego ba e dirisa—ba ile ba reka lebato ka moka la bo-31 la moago wa sebjalebjale wa diofisi wo o nago le mabato a 42 kgauswi le bogare bja Jakarta. Ka morago ga moo bana babo rena ba ile ba reka mabato a 12 moagong wa bodulo wa kgauswilemoogoregotlegodulebanababorenaledikga- ˇ etsedi ba 80 goba go feta moo bao ba hlankelago Bethele. Le gona ba ile ba reka moago wa mabato a mahlano gore e be lefelo la mafapha ao a hlokomelago bao ba hlankelago Be- thele. ˇ ˇ Sehlophasabahlankabagoagabaobatswago dinageng tse ˇ ˇ ˇ di fapafapanego ba ile ba soma le dikhamphani tsa moo tsa go ˇ agagorebalokise diofisi le mafelo a bodulo. Darren Berg, e ˇ lego molebeledi wa lefapha la go aga o re: “Gantsi Jehofa o ˇ ile a re thusa go rarolla ma- thata ao a bego a bonagala e “Garesaiphihlile.Ga le a magolo kudu. Ka mohla- bjale batho ba kgona la,reberenyakagotsenya ˇ ˇ go bona Dihlatse tsa sediriswa sa maemo a godi- ˇ mo kudu sa go hlwekisa me- Jehofa.Baabonagore ˇ etse, eupsa ka ge bahlankedi ga go na mo re yago” ˇ ba mmuso ba be ba sa tlwa- elana le mokgwa wo wa the- ˇ kinolotsi ba ile ba gana go re nea tumelelo. Ke moka ngwana- ˇ ˇ bo rena wa lefelong leo yo e lego moentsineareoileaisa taba ˇ ya rena go mohlankedi wa mmuso wa maemo a godimo kudu. Kapejana mohlankedi yoo o ile a re nea tumelelo, a bolela gore o tloga a bota seo bana babo rena ba bego ba nyaka go se dira.” Meago e mefsa ya lekala e ile ya neelwa ka February 14, ˇ 2015. Setho sa Sehlopha se Busago e lego Anthony Morris III o ile a nea polelo ya go neela meago yeo. Vincent Witanto Ipi- kkusuma, e lego setho sa Komiti ya Lekala o re: “Gona bjale le- ˇ kala le tikologong ya maemo a godimo kudu gare ga tse di- ˇ ˇ ngwe tsa dikhamphani tse dikgolo kudu Indonesia. Ga re sa

160 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Ditho tsa Komiti ya Lekala, go tloga ka go le letona go ya ka go le letshadi: Budi Sentosa Lim, Vincent Witanto Ipikkusuma, Lothar Mihank le Hideyuki Motoi

LefaphalaTirelolebatonglabo-31 “Bao ba hlankelago tlhokagalong ba kgatha tema ya bohlokwa ˇ dinageng tsa go swana le ya gabo rena.” —Lothar Mihank

ˇ iphihlile. Ga bjale batho ba kgona go bona Dihlatse tsa Jehofa. Baabonagoregagonamoreyago.” ˇ “Re Ipshina ka Tshemo mo!” ˇ ˇ ˇ ˇ Mengwageng ya morago bjale, Dihlatse tse dintsi tse di tswa- ˇ go lefaseng ka moka di hudugetse Indonesia. Lothar Mihank o hlalosa gore: “Bao ba hlankelago tlhokagalong ba kgatha tema ˇ ya bohlokwa dinageng tsa go swana le ya gabo rena. Ba abela- ˇ na le bana babo rena phihlelo yeo ba nago le yona. Ba thusa di- ˇ ˇ phuthego tseo ba hlankelago go tsona go gola tsebong le go ba ˇ mafolofolo gotee le go tseela godimo kudu bana babo bona ba ˇ lefaseng ka moka.” Ba tutueleditswe ke’ng go hudugela moo? ˇ ˇ ˇ ˇ Le gona dilo di ba sepeletse bjang? Bala tse dingwe tsa dilo tseo ˇ ba di boletsego. ˇ Jason le Casey Gibbs bao ba tswago United States ba re: “Re ˇ ile ra lebelela dipalo tsa ka gare ga Puku ya Ngwaga go bona ˇ gore mogoeledi o tee o bolela ditaba tse dibotse go baagi ba ba- ˇ ˇ kae dinageng tsa lefase ka moka, gomme ra hwetsa gore Indo- ˇ nesia ke e nngwe ya dinaga tseodinagolepaloyagodimo ˇ ˇ ˇ kudu ya batho bao ba swanetsego go botswa ditaba tse dibotse. Ke moka bana babo rena ba bangwe bao ba bego ba hlankela ˇ ˇ tlhokagalong ba ile ba re botsa gore go na le batho ba bantsi kudu bao ba thabelago Indonesia. Ka gona re ile ra founela ofi-

162 PUKU YA NGWAGA YA 2016 si ya lekala ya Indonesia, gomme ba re romela sehlakahlakeng ˇ sa Bali. Tshemo ya batho bao ba bolelago Seisemane Indonesia ˇ ˇ ebeesatswa go bulega, ka gona re be tla kgona go thusa di sa ˇ ˇ ˇ tloga fase. Re be re rulagantse go fetsa ngwaga moo, eupsa re ˇ ˇ ˇ ˇ setse re dutse mengwaga e meraro. Batho ba bantsi bao re bo- ˇ lelago le bona ditaba tsedibotsegasebakabakwakaDihlatse ˇ ˇ tsa Jehofa. Ruri go bolela ditaba tse dibotse ke modiro o kgo- ˇ tsofatsago!” Stuart le Mandy Williams, e lego banyalani ba mengwa- ˇ geng ya magareng bao ba tswago Australia ba re: “Re be re nya- ˇ ˇ ˇ ka go boledisana le batho bao ba nyoretswego thereso, ka gona re ile ra hudugela Indonesia. Kua Malang, ka Bohlabela bja Java, re ile ra kopana le barutwana ba makgolo ba ba tsenago yunibesithing bao ba bolelago Seisemane bao ba bego ba nya- ˇ ka go tseba ditaba tse dibotse. Le gona ba rata wepesaete ya ˇ jw.org! Tshemoyamoebosekudu.” Takahiro le Mari Akiyama, bao e lego babulamadibogo kua Yogyakarta, sehlakahlakeng sa Java, ba re: “Ge re le mo re ikwa ˇ ˇ re sireletsegile kudu go feta ge re be re le gae kua Japane. Batho ˇ ba mo ba na le botho le mekgwa e mebotse. Ba bantsi ba bona ba nyaka go tseba ka madumedi a mangwe, kudukudu bafsa. ˇ ˇ Ka letsatsi le lengwe ge re be re le tafoleng ya rena ya go nea bo- ˇ ˇ ˇ hlatse, re ile ra sepedisa dimakasine tse e ka bago tse 2 600 ka ˇ diiri tse hlano feela.” DanleJanineMoore,e lego banyalani bao ba lego mengwa- geng ya mafelelong a bo-50, ba hlalosa ka gore: “Ge re eya go ˇ bolela ditaba tse dibotse, batho ba a re kgobokanela. Re a mye- myelagerebabonagommelebonabaamyemyela.Banyaka ˇ go tseba, ba a thabela e bile ba thaba kudu ge ba ekwa molaetsa ˇ ˇ wa Beibele. Ge re ba bontsha temana e itsego ka Beibeleng, ba ˇ ˇ ˇ bangwe ba botsisa gore: ‘Na nka e ngwala fase?’ Ba makatswa ˇ ˇ ˇ kudu ke bohlale bjo bo lego ka Beibeleng. Re setse re feditse ˇ ngwaga re le mo, eupsa re a itshola gore ke ka baka la eng re di- ˇ ˇ egile go tla. Re be re nyaka tshemoyeobathobagonababantsi ˇ ba sa kago ba kwa ka Jehofa—gomme re e hweditse!”

INDONESIA 163 Bao ba Hlankelago Tlhokagalong 1. Janine le Dan Moore 2. Mandy le Stuart Williams 3. Casey le Jason Gibbs 4. Mari(kapelekagoleletona)leTakahiro Akiyama (ka morago ka go le letona)

4

164 PUKU YA NGWAGA YA 2016 1 2

3

INDONESIA 165 Misja le Kristina Beerens ba tlile nageng ye e le baromiwa ka ˇ 2009 gomme ga bjale ba modirong wa bosepedi. Ba re: “Gaesi- ta le Sehlakahlakeng sa Madura sa ka Bohlabela bja Java, e lego ˇ ˇ e nngwe ya ditikologo tse di tletsego Mamoseleme kua Indone- ˇ ˇ sia, batho ba arabela gabotse kudu. Batho ba emisa dikoloi tsa bona gomme ba kgopela dimakasine. Ba re: ‘Ke Momoseleme, ˇ ˇ ˇ eupsa ke thabela go bala dimakasine tse. Na nka tseela bagwe- ˇ ˇ ra ba ka tse dingwe?’ Re ipshina ka tshemo mo!” ˇ ˇ ˇ Masemo a Sweufaletse go Bunwa Ka1931,geFrankRiceabeafihlaJakarta,Indonesiagobe go dula batho ba e ka bago ba 60 000 000. Lehono palo ya ba- dudi ba mo e kgauswi le go fihla go 260 000 000, gomme seo se dira gore Indonesia e be naga ya bone lefaseng ka go ba le ˇ ˇ badudi ba bantsintsi. ˇ ˇ Ge tse ka moka di direga, Dihlatse tsa Jehofa mo Indonesia ˇ ˇ ˇ le tsona di ile tsa oketsega kudu. Ka 1946, ka morago ga Ntwa ya Bobedi ya Lefase go be go na le bagoeledi ba botegago ba le- some feela. Lehono, nageng ye go na le bagoeledi ba ka godi- mo ga ba 26 000—e lego bohlatse bjo bo lego molaleng bja ˇ ˇ tshegofatsoyaJehofa!Legonakagebathoba55864babile ˇ ˇ gona Segopotsongka2015,gobonagalagokabalekoketsego e nngwe. ˇ ˇ ˇ Jesu o itse: “Ee, puno ke e kgolo eupsa basomi ke ba sego kae. Ka baka leo, kgopelang Mong wa puno gore a romele ba- ˇ somi punong ya gagwe.” (Mat. 9:37, 38) Bahlanka ba Jehofa ˇ ˇ ˇ ˇ Indonesia ba bolela mantsu ao. Ba ikemiseditse go tswela pele ˇ ˇ ˇ ba somakathatagorebathuse go kgethagatsa leina la Jehofa ˇ le legolo setshabeng se sa sehlakahlakeng.—Jes. 24:15.

167 ¯ AngeragoHia  O BELEGWE KA 1957  ˇ O KOLOBEDITSWE KA 1997  PEGO YA BOPHELO BJA GAGWE O ile a boela ga gabo Sehlakahlakeng sa Nias seo selegokgoleledihlakahlaka ˇ tse dingwe gomme a hloma phuthego.

ˇ ˇ Jehofa o re Segofaditse go Feta Kamoo re Bego re Nagana ka Gona!

KA2013,phuthegoyagaborenaenyenyaneyakuaTugalaOyoe ˇ ˇ ˇ ˇ ile ya tsebiswaditabatse di kgahlisago tsa gore re tlo agelwa Holo ˇ ˇ empshayaMmuso! Balaodi ba moo ba mmuso ba ile ba dumele- ˇ ˇ la modiro wa go aga gore o tswele pele, gomme baagisani ba rena ˇ ˇ ba 60 ba ba tlatsa ka go saena kgopelo yeo ya go aga. Moagisani ˇ yo mongwe wa rena o ile a re botsa gore: “Le ge le ka re le nyaka go saena batho ba 200, ba tla saena.” Baithaopi ba babedi bao ba nago le phihlelo ya go aga Diholo ˇ ˇ tsa Mmuso ba ile ba tla go tlo etelela pele modiro wa go aga holo yeo e mpsha, gomme modiro woo wa fela ka November 2014. Re ˇ ˇ be re sa lore gore ka letsatsi le lengwe phuthego ya gabo rena e ka tsoga e bile le lefelo le lebotse ka tsela ye la go rapela Modimo. ˇ ˇ Ruri Jehofa o re segofaditsegofetakamoorebegorenaganaka gona!

168 PUKU YA NGWAGA YA 2016 INDONESIA 169 Mafelelong re Ile ra Kopana! —Ka ge go anega Linda le Sally Ong

ˇ Linda: Ge ke na le mengwaga e 12, mma o ile a mpotsa gore ˇ ˇ ke be ke na le ngwanesoyobailegobamoisa gore a thwalwe ˇ ˇ (adoption). Ke be ke ipotsisageebaleyenaabelegweelese- ˇ foa go swana le nna. Eupsa ke godile ke sa mo tsebe. ˇ Sally: Kebekesatsebegorekethwetswe. Motho yo ke bego ˇ ke nagana gore ke mma o be a mpetha o soroebileantshwara ˇ bjalo ka lekgoba, ka gona ke gotse ke dula ke nyamile e bile ke lewa ke bodutu—e lego morwalo o mongwe mothong yo a bele- ˇ gwego e le sefoa. Ke moka ke ile ka kopana le Dihlatse tsa Jeho- ˇ fa gomme ka thoma go ithuta Beibele. Ge mosadi yo a nkgodisi- ˇ tsegoabealemogaseo,oileampethakalepantagommea ˇ ˇ fetosa dinotlelo tsa mojako, a ntswalelela ka ntlong. Ge ke na le ˇ ˇ ˇ mengwaga e 20, ke ile ka tshaba gae gomme Dihlatse tsa ntsea ˇ ˇ tsa dula le nna. Mathomong a 2012, ke ile ka kolobetswa.

170 PUKU YA NGWAGA YA 2016 Linda: Ge ke be ke na le mengwaga e 20, ke ile ka thoma go ˇ ithuta le Dihlatse tsa Jehofa. Ka morago, ke ile ka thoma go ya di- ˇ kopanong tsa selete kua Jakarta, moo lenaneo le bego le fetole- lwa ka polelo ya diatla bakeng sa difoa. Ge ke le moo ke ile ka ko- ˇ ˇ pana le batho ba bantsi ba difoa, go akaretsa le Sally, e lego ngwanenyanawaHlatseyoabegoadulakaLeboalaSumatra. ˇ Ke ile ka kwa ke mo rata kudu eupsa ke sa tsebe gore ka baka la eng. Sally: Nna le Linda re ile ra ba bagwera ba bagolo. Ke ile ka ˇ ˇ bona re swana, eupsa ka se ise taba yeo hlogong. ˇ ˇ ˇ Linda: Ka August 2012, letsatsi pele nka kolobetswa, ke ile ka ˇ ˇ ˇ ikwaketlogakedumagohwetsa ngwaneso yo a timetsego. Ke ˇ ˇ ˇ ilekalopaJehofakare:“Hlenthuse go hwetsa ngwaneso ka go- ˇ bane ke nyaka go mmotsa ka wena.” Gateetee ka morago ga ˇ ˇ ˇ moo, go sa letelwa mma o ile a hwetsa molaetsa o tswago go mo- ˇ ˇ tho yo a bego a tseba gore ngwaneso yo a timetsegookae.Woe ˇ bile mogato wa mathomo wa megato e mentsi yeo e ilego ya fele- ˇ letsa ka gore ke kopane le Sally. ˇ Sally: Ge Linda a be a ntlhalosetsa gore ke nna ngwanabo yo ˇ elegokgaleatimetse, kapejana ke ile ka namela sefofane ka ya ˇ Jakarta gore ke yo kopana le yena. Ka morago ga go tswa lefelong ˇ ˇ la tshireletso la boemafofaneng, ke ile ka bona Linda—a na le ˇ tate, mma le mogolwake—ba letile go tlo ntumedisa.Kebeketho- thomela ke hlakahlakane maikwelong. Re ile ra gokarelana go- mme ra atlana—mma o ile a nkgokarela nako e telele go ba feta kamoka.Kamokagarenareberella.Getatelemmababeba ˇ lla gomme ba kgopela tshwarelo ka ge ba ile ba nkisa gore ke yo thwalwa, re ile ra lla ra gokarelana gape. ˇ ˇ ˇ Linda: Ka baka la ge re godisitswe ka ditsela tse di sa swane- ˇ ˇ go, re ile ra swanelwa ke go ithuta go phela gotee go sa setswe ˇ ˇ dimelo tsa rena le mekgwa e sa swanego. Eupsa re ratana kudu. Sally: Gona bjale nna le Linda re dula gotee gomme re phuthe- gong e tee ya polelo ya diatla kua Jakarta. Linda: Nna le Sally re be re arogane mengwaga ya ka godimo ga e 20. Re leboga Jehofa gore mafelelong re kopane!

INDONESIA 171 Mengwaga eLekgoloe Fetilego 1916

ˇ Basepedi ba bodumedi bao ba somago ˇ ka thata ba be ba le gare ga badirisani ba Ngwanabo rena Russell

GE NGWAGA wa 1916 o thoma, Ntwa e Kgolo, yeo ka morago e ile- ibele le go ba nea tlhahlo. Ka 1916, bonyenyane basepedi ba bo- ˇ ˇ goyatsebjaeleNtwayaPeleyaLefaseebeenalelebakalaka dumediba69bailebasepeladikhilomitharatseekabagotse mi- godimo ga ngwaga e kgatlampana. Go ile gwa hwa batho ba ba- ˇ lione ba dira modiro wo. ntsi kudu ka mahlakoreng ka bobedi a ntwa. Ge mosepedi yo mongwe wa bodumedi e lego Walter Thorn, a ˇ Sehlogo se sengwe ka go Morokami wa Seisemane wa Janu- ˇ be a nea polelo kopanong kua Norfolk, Virginia, o ile a swantsha ary 1, 1916, se itse: “Ntwa ya Pele ya Lefase e dirile gore batho ba ntwa ya Bakriste le Ntwa ya Pele ya Lefase gomme a re: “Go aka- ˇ ˇ ˇ ˇ bantsi e be badumedi gomme ba tshwenyege ka bokamoso bja nyetswagoregonalebannabadimilionetsa go tloga go tse ma- ˇ ˇ ˇ bona.” Sehlogo seo se tswetse pele ka gore: “Anke re thabele di- ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ somepedi go ya go tse masometharo bao gona bjale ba lego tokelo tse re nago le tsona le go dirisa dibaka tseo di re bulegetse- ntweng. . . . Lefase ga le tsebe gore go na le sehlopha se sengwe ˇ ˇ ˇ ˇ goelegoreresekeranolegamokoeupsa re fisegele Modimo le [sa masole]. Ke masole a Morena, gomme ka go swana le madira ˇ ˇ ˇ ˇ Molaetsa wa Gagwe.” a Gideone le ona a a lwa, eupsa ga a lwe ka dibetsa tsa kgonthe. ˇ Temana ya ngwaga ya 1916 yeo e bego e theilwe go Baroma 4: Alwelatheresoletokaebilealwantwaebotseyatumelo.” ˇ 20 go ya ka phetolelo ya King James Version, e ile ya kgothaletsa ˇ ˇ ˇ bana babo rena go “tia tumelong.” Ba bantsibaBarutwanabaBe- Go Hlankela Modimo go sa Setswe Dinako ˇ ˇ ˇ ˇ ibelebailebadirabjalogommeJehofaabasegofatsa kudu. tse Thata tsa Ntwa ˇ Kua Fora, banna ba ka godimo ga milione ba ile ba gobala goba Basepedi ba Bodumedi ba Ile ba Kgothatsa ba bolawa Ntweng ya Mathomo ya Somme, yeo e lwelwego mafe- BarutwanabaBeibele lelonga1916.MafelongamangwekuaFora,banababorenabao ˇ Baemedi ba basepedi ba Watch Tower Society, bao ba tsebjago ba somagokathatabailebathekgadiklasegobadiphuthego,ga- ˇ e le basepedi ba bodumedi, ba ile ba sepela go tloga toropong e esita le ge maemo a nakong ya ntwa a be a dira gore go dira seo ˇ ˇ nngwe go ya go e nngwe, ba tsama ba kgothatsa Barutwana ba Be- go be thata. Morokami wa Seisemane wa January 15, 1916, o ile

172 PUKU YA NGWAGA YA 2016 MENGWAGA E LEKGOLO E FETILEGO 1916 173 ˇ ˇ ` wa gatisa lengwalo leo le tswagogoJosephLefevre, e lego Moru- ˇ ˇ twanawaBeibeleyoailegoagapeletsega go tshaba toropong ya ˇ gaboyaDenain,Fora,geebeeswahlelwa ke madira a Jeremane ka1914.OilealebakaborwaayaParisgommeathomagoko- ˇ panela le sehlopha se nnosi seo se bego se le motseng woo sa Ba- ˇ rutwana ba Beibele. Gaesita le ge a be a babja, go se go ye kae o be a swara diboka ka moka. ˇ ´ Ka morago, Joseph o ile a tlatswa ke Theophile Lequime, yoo le ˇ yenaabegoatshabile Denain. Mathomong, Ngwanabo rena Le- quime o ile a ya Auchel, Fora, moo a ilego a thoma go fetolela di- ˇ hlogo tsa Morokami gomme a di romela bana babo rena dikaro- ˇ ˇ ˇ ˇ long tse dingwe tsa Fora tseo di sego tsa hlaselwa ke ntwa. Balaodi ˇ ba madira ba ile ba mo gapeletsagotlogaAuchelkagebabeba ` belaela mediro ya gagwe. Ngwanabo rena Lefevre o ile a bona go tla ga Ngwanabo rena Lequime kua Paris e be e le karabo ya ditha- ˇ pelo tsa gagwe. ` Modiro wa bona Paris o ile wa putswa. Ngwanabo rena Lefevre obegilegore:“Gonabjalerenaleklaseyabathobaekabagoba ˇ masomenne-hlano . . . Ba bantsi ba be ba tseba gore ke mo gobo- ˇ ˇ tseebileketokelogosegofatswa ke Modimo, ka gona ba dira so- ˇ hleseobakasekgonagogotswela pele moyeng. Mo e ka bago di- ˇ tho ka moka tsa sehlopha seo di ba gona sebokeng sa beke le bekeseogobolelwagodiphihlelo.” ˇ BaIlebaDulabasaTseeKaroloDintweng ˇ ˇ ˇ Ge ntwa e dutseetswela pele, bana babo rena ba bantsi le di- ˇ ˇ ˇ kgaetsedi ba ile ba lebeletsana le taba ya go se tsee karolo ntweng. Kua Great Britain, go ile gwa hlangwa Molao wa Tirelo ya ˇ Bohlabani, woo mafelelong o ilego wa gapeletsa gore banna ka moka ba mengwaga ya go tloga ka e 18 go fihla ka e 40 ba tsene- ˇ le ntwa. Lega go le bjalo, Barutwana ba Beibele ba bantsi ba ile ba emabatiilegorebakasetsenelentwa. Ka mohlala, Morokami wa Seisemane wa April 15, 1916, o ile ˇ ˇ wa gatisa lengwalo leo le tswago go W. O. Warden wa Scotland. O ˇ itse: “Ga bjale yo mongwe wa barwa ba ka o na le mengwaga e 19. Go fihla ga bjale o neile bohlatse bjo bobotse go Morena ka go ˇ gana go tsenela ntwa, le gona ge go ka direga gore a thuntshwe ka ˇ geaganagotsenelantwa,keholofelagoreJehofaotlamothusa ˇ ˇ gore a dule a kgomaretsemelaoyamotheoyathereso le toka.”

174 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ ˇ James Frederick Scott, e lego mmapatsi wa dipuku tsa bodume- ˇ ˇ di wa mofsa yo a tswago Edinburgh, Scotland, o ile a sekiswakage ˇ aileasetswelele go tlo tsenela ntwa. Lega go le bjalo, ka morago gagokwabohlatsekamoka,kgoroeileyaphethakagoreNgwa- ˇ ˇ nabo rena Scott “o be a sireletswa ke Molao” gomme go hwedi- ˇ tswe a se na molato. ˇ ˇ ˇ Lega go le bjalo, ba bangwe ba bantsi ga se ba ka ba sireletswa ke molao woo. Ka September, go bana babo rena ba 264 bao ba ilego ba kgopela go se tsenele ntwa, ba 23 ba ile ba newa mediro ˇ ˇ yeo e sa akaretsego ntwa. Pego yeo e ilego ya tswelela ka go Mo- ˇ rokami wa Seisemane wa October 15, 1916 e hlalositse gore ba ˇ ˇ ˇ ba setsego, bao ba bangwe ba bona “ba ilego ba tlaiswakaditse- ˇ ˇ ˇ la tse di fapafapanego,” ba ilebaswanelwakegosoma “mesomo ˇ eBohlokwayaSetshaba, e bjalo ka go dira ditsela, go epa maswi- ˇ ka le mesomo e mengwe.” Ke bana babo rena ba bahlano feela ˇ bao ba ilego ba dumelelwa go se tsenele tirelo ya bosole.

Lehu la Charles Taze Russell Ka October 16, 1916, Charles Taze Russell, yoo a bego a etele- ˇ ˇ tse pele Barutwana ba Beibele ka nako yeo, o ile a tsea leeto la go ˇ yo nea dipolelo tsa Beibele ka bodikela bja United States. Ga se a ˇ ka a boa gae. Mantsiboeng a Labobedi, October 31, Ngwanabo renaRusselloileahwaanalemengwagae64geabealekate- reneng kua Pampa, Texas. ˇ Ba bantsi ba bana babo rena ba be ba sa nagane gore go ka ba ˇ le yo a ka tseago legato la Ngwanabo rena Russell. Lengwalo la ga- ˇ ˇ gwe la go aba bohwa, leo le gatisitswego ka go Morokami wa Se- isemane wa December 1, 1916, le ile la bolela seo a bego a kga- ˇ nyoga gore se dirwe ka modiro woo a bego a o eteletse pele ka ˇ ˇ ˇ nako e telele kudu. Lega go le bjalo, go ile gwa sala potsiso e rego: Ke mang yo a tlago go mo hlatlama modirong wo? ˇ ˇ Potsiso yeo e be e tla arabja sebokeng sa ngwaga le ngwaga sa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, seo se bego setloswarwamathomonga1917.Baobabegobalegonabaile ˇ ˇ ba bouta, gomme gwa hwetsagala gore go boutetswemothootee. ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Eupsa dikgwedi tse di latetsego di ile tsa bontsha gore go kwana ˇ mooebeeleganakwana,banababorenababebaletetswe ke ˇ ˇ diteko tse soro kudu.

MENGWAGA E LEKGOLO E FETILEGO 1916 175 ˇ Dipalomoka tsa 2015

ˇ ˇ ˇ Diofisi tsa Makala tsa Dihlatse tsa Jehofa: 89 ˇ Palo ya Dinaga tse di Begago: 240

PaloyaDiphuthego: 118016 ˇ BaobaBilegoGonaSegopotsong Lefaseng ka Moka: 19 862 783 ˇ Bao ba Jelego Segopotsong Lefaseng ka Moka: 15 177 ˇ Tlhora ya Bagoeledi Tirelong ya Mmuso: 8 220 105

Palogare ya Bagoeledi Bao ba Begago Kgwedi le Kgwedi: 7 987 279 ˇ Koketsego Yeo e Bilego Gona go Feta ka 2014: 1,5% ˇ Palo ya Bao ba Kolobeditswego: 260 273 ˇ Palogare ya Babulamadibogo ba go Thusa Kgwedi le Kgwedi: 443 504

Palogare ya Babulamadibogo ba ka Mehla Kgwedi le Kgwedi: 1 135 210 ˇ ˇ ˇ Diiri Tseo di Feditswego Tshemong: 1 933 473 727 ˇ ˇ Palogare ya Dithuto tsa Magae tsa Beibele Kgwedi le Kgwedi: 9 708 968

ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Ngwageng wa tirelo wa 2015, Dihlatse tsa Jehofa di dirisitse diranta tsa ka godimo ga tse 3 441 000 000 go hlokomela babulamadibogo ba ba kgethegilego, baromiwa le balebele- ˇ ˇ di ba basepedi dikabelong tsa bona tirelong ya tshemo. ˛ Lefaseng ka moka, badiredi ba ˇ ˇ kgethilwego ba 26 011 ba hlankela diofising tsamakala.Kamokagabonakedithotsa ˇ ˇ Mokgatlo wa Lefase ka Bophara wa Dihlatse tsa Jehofa tse di Lego Tirelong e Kgethegile- ˇ go ya Nako e Tletsego.

176 PUKU YA NGWAGA YA 2016 ˇ Segopotso sa Lehu la Jesu Labohlano, April 3, 2015

KA Mokibelo, March 7, 2015, diphuthego lefaseng ka ˇ ˇ bophara di ile tsa thoma lesolo la dibeke tse nne la go ˇ ˇ laletsa batho ba bantsi kamoo go ka kgonegago go ba le ˇ ˇ Dihlatse tsa Jehofa segopotsong sa lehu la Jesu Kriste le go kwa polelo ya kamoo lehu la gagwe le re holago ka gona. ˇ ˇ ˇ Ditaletso tse dimilione di ile tsanewabathokagolebanya, kafounolekaposo.Bathobabebatlaarabelabjang? ˇ Ka Labohlano, April 3, Dihlatse tsa Jehofa di be di thabile kudu ge di amogela batho ba 19 862 783 tiragalong ye e ˇ kgethwa. Gona bjale go dirwa maiteko a go thusa bohle bao ba bilego gona gore ba kopanele le batho ba Jehofa ka ˇ mehla, ba hlankele Modimo wa thereso le go thabela lerato ˇ ˇ ˇ la gagwe le borutho le ditshegofatso tsa gagwe.—Mika 4:2.

ˇ ˇ ˇ Ditaletso tse Dimilione di Ile tsa Newa ˇ KamoobaArabetˇ sego ka Gona: Segopotsong go bile le batho ba bathokago ka founo ka poso 19 862 783 lebanya

DIPALOMOKA 177 ˇ Pego ya Dihlatse tsa Jehofa ya Lefase ka Bophara ˇ ˇ ya Ngwaga wa Tirelo wa 2015 Tlhaka le nomoro tseo di latelago leina leˇ naga e nngwe le e nngweˇ di bontsha moo naga yeo e lego gona mebapeng yeo e tswelelago ka morago ga tshate ye.

ˇ Tlhora ya Mogoeledi Palo ya %Koketsego Palo ya Palo ya Palo ya Bagoeledi o Tee go Bagoeledi go Feta Bagoeledi ba Kolob. Babul. ba Palo ya Palo ya Palomoka Palo ya Dithuto Ba Bilego Gona ˇ ˇ ˇ Naga Baagi ka 2015 Baagi ba ka 2015 ka 2014 ka 2014 ka 2015 go Thusa Babul. Diphuthego ya Diiri tsa Beibele Segopotsong Albania (D-11) 3 204 000 5 415 592 5 381 4 5 190 228 540 1 223 86 1 914 716 6 132 12 945 American Samoa (N-26) 57 642 233 247 218 218 11 33 3 63 610 351 835 Andorra (F-4) 79 330 181 438 170 1 169 4 9 18 3 35 375 113 320 Angola (N-6) 24 383 301 115 948 210 111 123 8 102 753 7 462 5 748 13 748 1 565 30 712 362 502 848 529 827 Anguilla (O-32) 13 600 71 192 62 -3 64 2 4 3 2 13 384 108 252 Antigua (P-32) 80 200 472 170 462 -3 478 3 29 43 7 94 796 570 1 230 Argentina (N-36) 42 657 055 148 565 287 147 379 1 145 277 4 888 9 893 19 913 2 014 35 136 722 126 606 315 790 Armenia (G-9) 3 026 900 11 117 272 11 019 10 978 260 1 001 2 221 142 3 457 851 7 555 23 318 Aruba (Q-29) 109 028 975 112 953 2 931 35 39 65 14 165 652 1 009 2 922 Australia (O-19) 23 884 166 67 606 353 66 753 66 484 1 605 3 114 5 639 797 11 948 544 29 751 116 022 Austria (F-5) 8 584 926 21 338 402 21 216 1 20 990 403 1 106 1 464 300 3 784 884 11 990 34 359 Azerbaijan (G-9) 9 593 000 1 351 7 101 1 303 7 1 220 105 136 327 13 496 937 1 838 2 674 Azores (G-1) 246 353 739 333 730 -2 748 16 48 90 15 181 291 871 1 680 Bahamas (G-35) 388 000 1 686 230 1 630 1 630 50 85 207 27 374 274 2 077 4 198 Bangladesh (J-14) 160 995 642 255 631 355 243 15 211 13 14 96 6 105 200 554 993 Barbados (Q-33) 277 800 2 557 109 2 506 -1 2 524 61 154 201 30 455 496 2 262 6 531 Belarus (E-7) 9 496 000 5 918 1 605 5 828 4 5 579 173 506 1 290 76 1 915 608 4 989 10 212 Belgium (E-4) 11 209 044 25 497 440 24 661 1 24 531 489 1 166 1 601 370 4 045 368 10 895 43 325 Belize (H-33) 347 900 2 567 136 2 515 4 2 425 120 137 475 62 751 033 4 325 8 705 Benin (L-4) 10 880 000 12 430 875 11 716 3 11 352 486 766 1 591 186 3 356 769 29 253 41 706 Bermuda (F-36) 62 000 526 118 448 -3 463 18 18 82 5 115 621 340 909 Bhutan (H-14) 775 480 3 258 493 3 100 1 953 3 7 Bolivia (M-36) 10 725 000 25 174 426 24 836 4 23 976 1 265 2 394 4 676 329 7 912 833 42 201 77 110 Bonaire (Q-30) 18 905 122 155 118 2 116 3 5 15 2 27 545 169 357 Bosnia and Herzegovina (C-10) 3 791 622 1 189 3 189 1 170 -1 1 180 13 89 188 16 332 446 551 1 972 Botswana (O-6) 2 262 000 2 153 1 051 2 099 -1 2 122 93 147 271 46 566 268 4 552 6 323 Brazil (L-37) 204 873 755 805 044 254 787 470 3 767 449 28 349 41 958 91 055 11 802 172 695 296 863 612 1 743 624 Britain (E-3) 62 863 330 137 631 457 134 491 134 308 2 286 6 738 13 063 1 605 24 867 057 60 066 225 584 Bulgaria (F-7) 7 284 500 2 368 3 076 2 290 7 2 149 120 135 613 53 811 728 2 962 5 267 Burkina Faso (K-3) 18 106 000 1 743 10 388 1 656 4 1 598 99 103 271 44 497 487 3 328 4 499 Burundi (M-7) 9 231 000 13 132 703 12 577 6 11 852 823 1 084 1 861 269 4 223 708 39 049 50 743 Cambodia (K-16) 15 577 899 924 16 859 894 11 802 43 35 498 14 449 816 2 239 2 251 Cameroon (L-5) 22 637 185 41 376 547 37 869 1 37 319 1 455 1 867 4 145 339 9 394 420 73 129 97 390 Canada (C-31) 36 162 252 115 234 314 114 123 113 617 1 688 6 375 12 121 1 397 22 870 030 54 805 187 322 Cape Verde (K-1) 545 993 2 143 255 2 098 3 2 042 104 140 411 35 634 354 4 423 8 033 Cayman Islands (H-34) 60 000 223 269 217 -5 228 6 11 27 3 51 668 232 651 Central African Republic (L-6) 4 900 000 2 613 1 875 2 544 3 2 471 131 133 314 53 692 466 7 874 16 350 Chad (K-6) 14 037 000 710 19 770 687 6 646 37 33 69 17 172 985 1 304 4 582 Chile (M-35) 18 006 407 76 296 236 75 168 1 74 498 2 458 5 392 11 583 963 19 684 208 64 178 174 761 Chuuk (L-21) 48 651 42 1 158 37 -23 48 3 12 1 17 373 136 230 ˇ Tlhora ya Mogoeledi Palo ya %Koketsego Palo ya Palo ya Palo ya Bagoeledi o Tee go Bagoeledi go Feta Bagoeledi ba Kolob. Babul. ba Palo ya Palo ya Palomoka Palo ya Dithuto Ba Bilego Gona ˇ ˇ ˇ Naga Baagi ka 2015 Baagi ba ka 2015 ka 2014 ka 2014 ka 2015 go Thusa Babul. Diphuthego ya Diiri tsa Beibele Segopotsong Colombia (J-35) 49 367 000 166 373 297 165 089 2 161 876 5 885 8 753 23 732 2 550 41 318 347 222 442 510 952 Congo Dem. Republic of (M-6) 77 267 000 206 309 375 176 585 -2 180 343 10 274 7 829 18 387 3 642 42 707 866 556 852 1 131 161 Congo Republic of (M-5) 4 620 000 7 448 620 6 080 -2 6 193 149 339 466 77 1 668 830 20 438 25 444 Cook Islands (O-26) 13 313 217 61 194 194 12 20 3 38 202 203 469 Costa Rica (J-34) 4 819 000 30 115 160 29 601 2 29 086 863 1 429 3 337 433 6 446 313 34 861 69 247 ˆ Cote d’Ivoire (L-3) 22 671 331 10 607 2 137 10 302 5 9 781 544 769 1 599 293 3 256 150 28 496 64 724 Croatia (B-9) 4 290 612 5 427 791 5 372 -1 5 412 186 350 485 67 1 097 863 2 250 8 472 Cuba (G-34) 11 258 597 96 487 117 95 825 95 592 3 624 6 716 9 791 1 524 19 107 502 172 538 231 958 Curacao¸ (Q-30) 156 971 2 033 77 1 987 3 1 931 100 106 190 25 393 300 2 337 5 463 Cyprus (H-7) 885 600 2 575 344 2 536 3 2 467 64 169 406 40 639 822 1 840 4 609 Czech Republic (E-5) 10 541 466 16 269 648 15 471 15 407 291 847 1 077 226 2 636 242 7 274 26 177 Denmark (D-4) 5 678 348 14 652 388 14 564 1 14 462 140 719 923 179 2 415 133 6 023 21 527 Dominica (P-33) 72 700 450 162 437 3 423 9 18 69 10 112 093 722 1 448 Dominican Republic (O-29) 10 478 756 37 536 279 36 946 2 36 240 1 445 2 490 7 337 567 11 606 518 69 892 120 103 Ecuador (K-34) 16 278 844 87 020 187 85 468 4 82 547 5 336 6 030 14 201 1 002 23 538 094 142 010 260 366 El Salvador (H-33) 6 142 600 40 013 154 39 643 1 39 346 835 2 024 5 467 685 9 195 509 45 286 92 188 Equatorial Guinea (L-5) 810 613 1 918 423 1 653 5 1 574 122 99 213 15 489 580 5 801 6 860 Estonia (D-6) 1 313 271 4 095 321 4 074 4 091 85 237 493 54 840 294 2 723 6 793 Ethiopia (L-8) 99 391 000 10 083 9 857 10 013 3 9 768 496 702 2 316 217 3 377 845 7 570 25 323 Falkland Islands (Q-37) 2 840 11 258 11 10 10 1 1 1 1 696 9 26 (C-2) 50 145 119 421 112 -4 117 1 5 31 4 32 937 105 192 Fiji (N-24) 887 027 3 097 286 2 958 1 2 938 231 179 487 78 745 243 4 615 11 845 (C-7) 5 471 753 18 574 295 18 496 18 588 221 746 2 001 303 3 069 284 10 468 25 924 France (F-4) 64 200 000 127 444 504 125 519 1 124 298 2 365 7 434 14 049 1 702 27 364 109 58 530 219 748 French Guiana (J-37) 241 922 2 429 100 2 373 4 2 288 78 152 374 46 689 167 5 425 9 401 Gabon (M-5) 1 756 708 4 216 417 3 972 4 3 816 169 257 519 38 1 149 145 8 906 11 646 Gambia (K-2) 1 990 924 252 7 900 230 11 208 10 7 42 4 62 093 388 579 Georgia (G-9) 3 729 500 18 531 201 18 279 1 18 100 502 1 181 3 197 229 4 569 185 8 796 32 569 Germany (E-5) 81 083 551 165 754 489 163 871 163 246 2 647 7 101 12 308 2 187 28 343 642 77 941 270 447 Ghana (L-3) 27 451 357 129 046 213 124 004 4 119 199 5 062 5 014 12 890 1 852 30 107 656 400 672 353 891 Gibraltar (G-3) 29 833 129 231 127 2 124 2 9 21 2 32 314 55 174 Greece (G-6) 10 787 690 28 816 374 28 592 28 677 617 1 675 4 133 390 6 607 009 13 237 46 822 (A-38) 55 984 155 361 145 145 3 6 24 6 33 091 142 351 Grenada (Q-32) 109 600 602 182 579 578 3 30 80 10 134 780 719 1 534 Guadeloupe (P-32) 410 335 8 192 50 8 058 8 025 183 419 621 120 1 516 962 8 625 19 763 Guam (K-20) 159 358 790 202 740 1 733 23 46 116 9 190 844 1 037 1 943 Guatemala (H-33) 14 941 600 38 766 385 38 140 3 37 192 1 360 2 139 5 646 881 9 765 437 49 613 97 106 Guinea (K-2) 11 750 000 835 14 072 765 4 737 49 45 118 19 225 496 1 884 3 136 Guinea-Bissau (K-2) 1 844 325 149 12 378 141 6 133 8 13 31 3 67 461 507 701 Guyana (J-37) 782 359 3 013 260 2 941 3 2 846 105 166 433 46 704 966 5 062 12 837 Haiti (O-28) 9 993 000 20 516 487 19 552 3 18 899 902 1 202 2 774 275 5 320 115 42 074 86 029 Honduras (H-33) 8 758 900 23 130 379 22 653 3 22 077 1 093 1 350 4 262 433 6 756 205 35 739 67 573 Hong Kong (J-17) 7 298 600 5 590 1 306 5 509 -1 5 557 191 427 1 018 68 1 670 339 6 062 9 619 Hungary (A-10) 9 855 000 22 582 436 22 400 22 444 555 1 333 1 980 296 4 576 242 12 163 39 727 ˇ Tlhora ya Mogoeledi Palo ya %Koketsego Palo ya Palo ya Palo ya Bagoeledi o Tee go Bagoeledi go Feta Bagoeledi ba Kolob. Babul. ba Palo ya Palo ya Palomoka Palo ya Dithuto Ba Bilego Gona ˇ ˇ ˇ Naga Baagi ka 2015 Baagi ba ka 2015 ka 2014 ka 2014 ka 2015 go Thusa Babul. Diphuthego ya Diiri tsa Beibele Segopotsong (B-1) 329 000 382 861 367 368 4 19 51 7 79 372 271 692 India (J-12) 1 299 213 900 42 566 30 522 41 866 6 39 355 2 902 3 116 6 196 587 10 070 577 54 005 120 601 Indonesia (M-17) 256 000 000 26 238 9 757 25 361 4 24 489 1 066 2 193 3 269 465 6 808 314 31 168 55 864 Ireland (E-2) 6 676 364 6 422 1 040 6 281 1 6 210 120 336 884 119 1 424 752 3 563 11 779 Israel (H-8) 8 548 984 1 567 5 456 1 511 4 1 450 42 95 220 26 392 851 1 262 3 242 Italy (G-5) 60 795 612 251 032 242 250 277 1 248 871 4 911 18 696 33 944 2 997 60 979 620 119 827 435 046 Jamaica (H-34) 2 793 300 11 911 235 11 815 -1 11 889 348 561 1 504 188 2 437 190 13 561 37 111 Japan (G-19) 126 573 481 215 216 588 214 523 215 294 2 160 19 480 65 354 3 059 81 576 771 166 049 300 406 Kazakhstan (F-11) 17 563 000 17 797 987 17 545 17 475 559 1 435 3 449 248 5 247 691 12 791 31 435 Kenya (M-8) 47 233 491 28 005 1 687 26 578 3 25 820 1 267 1 177 3 544 619 6 924 219 46 515 66 820 Kiribati (M-24) 104 607 150 697 136 -4 142 17 39 3 45 801 310 418 Korea Republic of (G-18) 50 293 000 100 544 500 99 950 100 289 3 045 9 579 39 347 1 358 46 188 497 79 826 134 894 Kosovo (D-11) 2 350 000 241 9 751 236 237 6 16 85 6 113 454 483 574 Kosrae (L-22) 6 616 24 276 20 18 17 1 3 6 1 8 413 56 118 Kyrgyzstan (G-12) 5 895 062 5 134 1 148 5 071 3 4 936 202 437 1 058 67 1 541 668 5 297 10 838 Latvia (D-6) 2 000 000 2 303 868 2 275 -1 2 296 47 149 347 36 594 514 2 058 3 750 Lebanon (H-8) 5 053 624 3 734 1 353 3 671 3 659 66 191 183 57 595 115 2 206 6 533 Lesotho (P-7) 2 135 000 4 123 518 3 837 -1 3 871 133 168 430 90 909 831 6 774 10 266 Liberia (L-2) 4 190 000 6 475 647 6 112 1 6 022 440 227 738 126 1 755 648 21 661 44 716 Liechtenstein (F-4) 37 370 91 411 85 -3 88 4 3 2 1 10 292 41 135 Lithuania (D-6) 2 898 062 3 140 923 3 101 -1 3 130 68 192 474 50 796 224 2 655 5 018 Luxembourg (E-4) 562 958 2 058 274 2 042 1 2 028 6 113 126 32 363 097 1 118 3 895 Macao (J-17) 642 900 310 2 074 294 -1 298 13 19 69 4 103 742 356 715 Macedonia (D-11) 2 108 434 1 318 1 600 1 293 -2 1 323 37 100 194 24 357 297 1 040 2 903 Madagascar (O-9) 24 967 390 32 426 770 30 941 5 29 385 1 780 1 633 5 198 696 9 133 114 79 143 131 087 Madeira (H-1) 258 686 1 192 217 1 147 1 1 134 23 78 103 17 251 283 825 1 935 Malawi (N-8) 16 000 000 89 626 179 80 776 -2 82 671 5 958 3 303 6 547 1 447 15 775 188 116 274 296 711 Malaysia (L-16) 30 986 035 4 897 6 328 4 804 3 4 668 175 288 1 263 116 1 639 860 8 671 12 539 Mali (K-3) 17 599 694 295 59 660 284 -1 286 23 26 55 7 112 954 854 1 163 Malta (G-5) 419 000 692 605 665 7 623 18 29 75 8 123 877 235 1 192 Marshall Islands (L-23) 53 158 223 238 183 7 171 9 13 31 4 52 953 474 914 Martinique (P-32) 395 027 4 820 82 4 755 4 749 138 268 562 64 1 090 051 5 376 10 613 Mauritius (O-10) 1 330 000 1 815 733 1 785 2 1 749 54 102 149 25 355 012 2 093 4 124 Mayotte (N-9) 230 338 162 1 422 147 13 130 3 10 46 3 56 682 352 338 Mexico (G-31) 121 856 500 832 981 146 818 481 2 802 903 21 764 34 264 136 512 13 088 202 740 223 1 064 408 2 242 804 Moldova (F-7) 4 069 000 19 972 204 19 776 19 846 531 1 203 2 223 240 4 143 138 13 863 35 813 Mongolia (F-15) 2 959 134 445 6 650 435 7 405 39 38 181 9 199 142 797 1 280 Montenegro (D-10) 631 490 278 2 272 270 2 265 11 29 57 6 98 495 181 589 Montserrat (P-32) 4 900 21 233 19 6 18 1 9 1 8 897 71 108 Mozambique (O-7) 25 727 911 57 144 450 53 027 3 51 637 2 773 1 972 4 900 1 154 10 935 184 90 657 291 356 Myanmar (J-15) 54 647 652 4 149 13 171 4 099 4 3 941 115 124 546 74 857 564 4 134 8 438 Namibia (O-5) 2 459 000 2 306 1 066 2 247 2 2 208 31 120 271 44 554 371 4 381 7 726 Nauru (M-23) 10 436 14 745 11 -27 15 1 1 1 1 227 14 92 Nepal (H-13) 27 153 225 2 251 12 063 2 204 10 2 004 141 134 753 36 817 986 4 515 7 268 ˇ Tlhora ya Mogoeledi Palo ya %Koketsego Palo ya Palo ya Palo ya Bagoeledi o Tee go Bagoeledi go Feta Bagoeledi ba Kolob. Babul. ba Palo ya Palo ya Palomoka Palo ya Dithuto Ba Bilego Gona ˇ ˇ ˇ Naga Baagi ka 2015 Baagi ba ka 2015 ka 2014 ka 2014 ka 2015 go Thusa Babul. Diphuthego ya Diiri tsa Beibele Segopotsong Netherlands (E-4) 16 956 486 30 042 564 29 508 29 495 529 1 339 1 696 360 4 677 702 12 421 51 743 Nevis (P-32) 12 100 64 189 56 6 53 2 2 1 8 817 55 213 New Caledonia (O-23) 270 710 2 277 119 2 164 6 2 047 100 163 185 30 487 664 2 901 6 473 New Zealand (Q-24) 4 618 522 14 224 325 13 929 13 884 397 683 1 251 185 2 582 505 8 408 26 008 Nicaragua (H-33) 5 912 800 27 707 213 27 054 3 26 169 821 1 397 4 132 484 7 067 722 44 264 88 843 Niger (K-4) 19 899 000 282 70 564 272 -4 282 14 7 40 7 69 565 377 805 Nigeria (L-4) 182 201 962 367 103 496 338 955 3 329 757 12 573 11 995 36 968 6 145 72 505 273 798 359 739 234 Niue (O-26) 1 190 26 46 24 -4 25 1 3 1 4 708 20 54 Norfolk Island (P-23) 1 329 6 222 5 -38 81507319 Norway (C-4) 5 189 400 11 598 447 11 472 1 11 359 111 517 940 166 1 937 038 5 614 17 889 Pakistan (H-12) 188 925 000 1 021 185 039 960 3 928 73 46 99 18 200 900 1 248 4 035 Palau (L-19) 21 108 89 237 80 3 78 5 6 19 2 26 883 182 233 Palestinian Territory (H-8) 4 680 000 74 63 243 71 1 70 3 3 12 2 17 444 72 167 Panama (J-34) 3 661 000 16 572 221 16 224 4 15 626 584 982 2 773 313 4 428 058 24 236 54 213 Papua New Guinea (M-20) 7 708 577 4 228 1 823 3 916 1 3 868 230 245 415 106 952 176 7 078 34 707 Paraguay (M-37) 6 917 579 10 023 690 9 719 4 9 309 469 594 1 592 216 2 811 125 15 165 24 298 Peru (L-35) 31 151 643 124 897 249 120 260 3 117 211 4 866 9 317 27 755 1 419 39 683 210 196 798 383 251 Philippines (K-18) 100 621 100 201 761 499 199 551 5 190 930 10 146 12 440 38 813 3 246 49 798 859 268 598 576 542 Pohnpei (L-22) 35 981 73 493 69 -7 74 2 6 20 1 22 996 158 212 Poland (E-6) 38 478 602 122 021 315 121 018 -1 122 381 1 885 6 385 7 958 1 327 19 140 641 52 256 191 524 Portugal (G-2) 9 869 783 48 840 202 48 633 48 706 1 076 3 211 4 288 644 10 037 634 28 687 91 472 Puerto Rico (O-31) 3 683 200 25 832 143 25 585 25 709 600 1 529 3 535 324 5 966 791 16 309 56 404 ´ Reunion (O-10) 843 617 3 010 280 2 980 1 2 961 72 191 330 37 689 321 2 450 6 297 Rodrigues (O-11) 41 669 52 801 48 12 43 5 5 1 11 740 65 122 Romania (F-6) 21 240 000 40 575 523 40 370 40 371 890 2 169 3 831 548 7 809 840 25 623 78 300 Rota (K-20) 2 477 10 248 9 -10 10 2 3 1 4 177 15 26 Russia (C-15) 146 042 093 175 615 832 172 977 5 165 322 4 526 12 952 30 963 2 547 48 858 784 113 529 294 180 Rwanda (M-7) 11 262 564 26 680 422 25 061 7 23 507 1 722 2 264 4 496 589 9 541 885 67 184 83 107 Saba (O-32) 2 000 13 154 12 71 7 1 2 3 422 36 54 ´ St. Barthelemy (O-32) 9 269 28 331 26 8 24 2 5 1 8 080 34 97 St. Eustatius (P-32) 3 100 24 129 22 22 1 3 1 5 798 48 84 St. Helena (N-3) 4 000 122 33 118 3 115 1 2 3 9 821 65 272 St. Kitts (O-32) 46 000 218 211 203 203 12 9 34 4 53 493 278 773 St. Lucia (Q-33) 173 800 773 225 727 -2 740 34 39 104 11 194 300 1 220 2 296 St. Maarten (O-32) 37 400 391 96 340 1 336 3 15 38 5 76 529 450 1 147 St. Martin (O-32) 36 522 323 113 313 1 311 4 15 28 5 68 998 525 1 037 St. Pierre and Miquelon (D-37) 6 299 14 450 14 -7 15 1 5 1 5 198 6 22 St. Vincent & the Grenadines (Q-32) 109 344 346 316 336 1 332 11 32 44 8 94 908 511 1 139 Saipan (K-20) 48 220 215 224 194 -2 198 1 16 35 2 55 010 314 557 Samoa (N-25) 193 483 547 354 519 -1 522 29 28 79 12 140 678 792 2 065 San Marino (F-5) 32 890 208 158 202 -1 204 16 32 2 56 121 115 351 ˜ ´ ´ Sao Tome and Prıncipe (M-4) 194 006 773 251 754 6 708 73 70 150 11 279 619 3 041 3 226 Senegal (K-2) 15 129 273 1 194 12 671 1 168 2 1 150 42 83 148 26 328 746 2 010 2 606 Serbia (C-11) 8 118 146 3 895 2 084 3 861 3 857 73 303 609 61 1 057 663 2 273 7 939 ˇ Tlhora ya Mogoeledi Palo ya %Koketsego Palo ya Palo ya Palo ya Bagoeledi o Tee go Bagoeledi go Feta Bagoeledi ba Kolob. Babul. ba Palo ya Palo ya Palomoka Palo ya Dithuto Ba Bilego Gona ˇ ˇ ˇ Naga Baagi ka 2015 Baagi ba ka 2015 ka 2014 ka 2014 ka 2015 go Thusa Babul. Diphuthego ya Diiri tsa Beibele Segopotsong Seychelles (M-9) 91 650 347 264 333 1 331 10 24 33 4 81 926 414 935 Sierra Leone (L-2) 6 092 000 2 166 2 813 2 037 5 1 937 147 114 242 37 565 540 5 242 9 553 Slovakia (F-6) 5 421 433 11 386 476 11 276 2 11 105 291 567 819 142 1 861 585 4 135 21 623 Slovenia (B-8) 2 068 000 1 985 1 042 1 911 -1 1 930 50 121 232 30 447 571 1 064 2 942 Solomon Islands (M-22) 584 020 1 962 298 1 915 7 1 787 127 72 265 51 409 908 2 316 9 807 South Africa (P-6) 54 490 000 100 082 544 96 631 1 95 369 3 779 4 830 11 164 2 108 21 975 559 140 789 250 754 South Sudan (L-7) 11 864 683 1 308 9 071 1 218 1 1 201 139 71 164 33 310 442 3 132 4 682 Spain (G-3) 46 439 864 111 411 417 109 457 1 108 900 2 197 7 906 14 414 1 533 27 364 771 57 290 190 233 Sri Lanka (L-13) 21 416 445 5 902 3 629 5 775 3 5 615 211 346 794 108 1 317 282 8 564 15 415 Sudan (K-7) 40 720 640 608 66 975 595 16 515 54 47 87 16 181 266 1 583 2 308 Suriname (J-37) 540 000 2 896 186 2 849 3 2 765 132 261 287 55 671 767 5 218 9 889 Swaziland (P-7) 1 287 000 3 124 412 3 063 3 2 983 58 122 265 92 640 177 4 403 8 841 Sweden (B-6) 9 804 082 22 446 437 22 236 22 156 594 994 2 203 315 3 837 623 10 394 35 366 Switzerland (F-4) 8 237 666 19 219 429 18 611 2 18 323 347 861 1 046 270 2 978 799 9 285 31 755 Tahiti (M-27) 268 207 3 132 86 3 079 3 2 990 167 237 456 44 831 361 4 335 8 822 Taiwan (J-17) 23 465 003 9 703 2 418 9 582 4 9 256 387 858 3 123 142 3 949 344 14 631 19 261 Tanzania (M-8) 51 420 567 16 255 3 163 16 129 2 15 761 856 678 1 900 475 3 982 299 33 373 55 355 Thailand (K-15) 67 959 000 4 405 15 428 4 258 6 4 022 137 278 1 410 106 1 699 727 6 611 8 715 Timor-Leste (N-18) 1 250 000 301 4 153 284 17 242 16 23 67 4 108 447 601 750 Tinian (K-20) 3 136 23 136 15 15 1 3 1 4 294 29 43 Togo (L-4) 7 305 000 23 112 316 19 067 5 18 158 905 1 304 1 858 282 5 014 266 59 501 67 069 Tonga (O-25) 105 894 233 454 208 -4 216 8 13 31 3 51 553 299 628 Trinidad & Tobago (R-33) 1 333 100 9 679 138 9 543 9 503 260 662 1 216 122 2 092 005 11 331 24 103 Turkey (G-8) 77 700 000 2 611 29 759 2 514 4 2 408 79 189 399 31 704 250 1 705 4 546 Turks and Caicos (N-29) 34 300 340 101 332 3 323 12 21 59 6 98 477 686 1 060 Tuvalu (M-24) 9 894 86 115 64 7 60 1 1 1 7 900 72 247 Uganda (L-7) 36 076 000 7 112 5 073 6 832 6 6 468 363 489 1 046 142 2 159 573 19 559 23 157 Ukraine (E-7) 42 529 112 142 736 298 141 364 -6 149 787 3 922 10 834 19 672 1 566 34 985 826 84 590 236 261 United States of America (E-32) 321 773 600 1 231 867 261 1 195 081 1 1 186 598 28 358 56 455 167 404 14 063 268 657 014 737 471 2 475 339 Uruguay (O-37) 3 424 567 12 031 285 11 614 1 11 471 302 655 960 158 2 209 082 9 501 23 583 Vanuatu (N-23) 269 442 743 363 557 6 525 34 22 82 12 138 329 1 370 3 720 Venezuela (J-36) 30 851 300 142 117 217 138 860 3 134 913 6 721 10 205 27 532 1 807 41 575 997 197 284 433 763 Virgin Islands British (O-31) 30 100 263 114 256 -2 260 15 32 4 59 617 251 825 Virgin Islands U.S. (O-31) 106 300 626 170 586 -3 602 22 36 85 10 147 276 591 1 743 Wallis & Futuna Islands (N-25) 14 315 50 286 44 -4 46 3 2 5 1 10 158 72 174 Yap (L-19) 11 376 30 379 28 28 1 2 8 1 11 292 110 136 Zambia (N-7) 15 077 660 177 695 85 171 167 1 168 693 9 855 5 598 13 612 2 806 34 270 962 379 165 809 840 Zimbabwe (O-7) 15 576 901 45 072 346 43 361 4 41 688 2 302 2 633 5 462 1 185 11 190 296 100 248 114 500 ˇ ˇ Dinaga tse Dingwe tse 30 38 833 35 795 7,3 33 372 2 194 3 173 13 150 844 17 166 611 66 167 74 469 ˇ Palomoka (Dinaga tse 240) 8 220 105 7 987 279 1,5 7 867 958 260 273 443 504 1 135 210 118 016 1 933 473 727 9 708 968 19 862 783 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

A GREENLAND A

HUNGARY SLOVENIA B CROATIA B ICELAND SWEDEN BOSNIA & R U S S I A FINLAND HERZEGOVINA SERBIA C C FAROE NORWAY ALASKA ISLANDS ESTONIA MONTENEGRO KOSOVO I D LATVIA T MACEDONIA D ISLE OF MAN DENMARK A LITHUANIA L NORTHERN IRELAND Y NETHERLANDS KALININGRAD ALBANIA IRELAND GERMANY BELARUS E BRITAIN POLAND GREECE E LUXEMBOURG GUERNSEY BELGIUM U K R A I N E CZECH REP. JERSEY SLOVAKIA K A Z A K H S T A N FRANCE AUSTRIA MOLDOVA SWITZERLAND M O N G O L I A F DEMOCRATIC F LIECHTENSTEIN ROMANIA ANDORRA KYRGYZSTAN PEOPLE’S REPUBLIC IT BULGARIA OF KOREA AL GEORGIA N O R T H MONACO SPAIN Y ARMENIA UZBEKISTAN PORTUGAL SAN MARINO G GREECE TURKEY TURKMENISTAN TAJIKISTAN G AZORES PACIFIC GIBRALTAR AZERBAIJAN JAPAN TUNISIA CYPRUS SYRIA C H I N A REPUBLIC OCEAN MADEIRA MALTA OF KOREA LEBANON IRAQ IRAN AFGHANISTAN ISRAEL H MOROCCO H PALESTINIAN BHUTAN CANARY JORDAN KUWAIT NEPAL MIDWAY ISLANDS A L G E R I A TERRITORY PAKISTAN BAHRAIN BANGLADESH L I B Y A SAUDI WESTERN EGYPT QATAR SAHARA ARABIA I N D I A J UNITED MYANMAR TAIWAN J ARAB EMIRATES CAPE MAURITANIA LAOS HONG KONG WAKE ISLAND HAWAII OMAN MACAO VERDE M A L I N I G E R SENEGAL ERITREA THAILAND TINIAN SAIPAN K CHAD YEMEN PHILIPPINES K GAMBIA BURKINA S U D A N CAMBODIA ROTA FASO DJIBOUTI SOCOTRA VIETNAM YAP GUAM MARSHALL GUINEA- GUINEA NIGERIA SOMALIA BISSAU GHANA SOUTH ETHIOPIA POHNPEI ISLANDS BENIN CENTRAL BRUNEI SIERRA SUDA N SRI LANKA PALAU L LIBERIA AFRICAN REP. CHUUK L LEONE TOGO ˆ CAMEROON UGANDA M A L A Y S I A KOSRAE CÔTE D’IVOIRE MALDIVES CHRISTMAS ISLAND ˜ ´ ´ KENYA NAURU SÃO TOMÉ & PRÍNCIPE RWANDA K I R I B A T I GABON S SINGAPORE EQUATORIAL GUINEA CONGO, M BURUNDI M CONGO, REP. DEM. REP. CHELLE I TANZANIA N D I A PAPUA SOLOMON TUVALU SEY O N E S TOKELAU ASCENSION NEW GUINEA ISLANDS COMOROS WALLIS & ANGOLA TIMOR-LESTE N MALAWI MAYOTTE COCOS ISLANDS FUTUNA ISLS. N ZAMBIA ST. HELENA VANUATU FIJI SAMOA AMERICAN MAURITIUS SAMOA ZIMBABWE NIUE NAMIBIA MADAGASCAR NEW O ´ RODRIGUES TONGA O S O U T H BOTSWANA RÉUNION CALEDONIA MOZAMBIQUE A U S T R A L I A COOK ISLANDS ATLANTIC SWAZILAND NORFOLK P SOUTH ISLAND P OCEAN AFRICA LESOTHO INDIAN OCEAN

Q TRISTAN DA CUNHA NEW Q ZEALAND

R KERGUELEN ISLANDS R 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

A GREENLAND

B

C C A N A D A

D ST. PIERRE & MIQUELON

E UNITED S T A TES N O R T H OF AMERICA F ATLANTIC BERMUDA OCEAN BAHAMAS G MEXICO CAYMAN ISLANDS CUBA PACIFIC BELIZE JAMAICA H HONDURAS OCEAN GUATEMALA EL SALVADOR NICARAGUA GUYANA VENEZUELA J COSTA RICA SURINAME PANAMA FRENCH GUIANA COLOMBIA ´ GALÁPAGOS ISLANDS K ECUADOR MARQUESAS ISLANDS B R A Z I L L PERU TUAMOTU ARCHIPELAGO BOLIVIA M TAHITI CHILE PARAGUAY AUSTRAL PITCAIRN ISLAND ISLANDS N TURKS & CAICOS ARGENTINA VIRGIN ISLANDS (BRITISH) ST. MAARTEN ST. MARTIN ANGUILLA URUGUAY HAITI ´ O DOMINICAN ST. BARTHÉLEMY REPUBLIC ST. KITTS PUERTO RICO NEVIS VIRGIN ISLANDS (U.S.) SABA ANTIGUA P ST. EUSTATIUS GUADELOUPE MONTSERRAT DOMINICA MARTINIQUE ST. LUCIA FALKLAND Q ST. VINCENT & ARUBA CURAǸ AO THE GRENADINES BARBADOS ISLANDS BONAIRE GRENADA TRINIDAD & TOBAGO SOUTH GEORGIA R

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 Eya go ˇwww.jw.org/nso, goba o ikgokaganyeˇ ˇ le Dihlatse tsa Jehofa bakeng sa tsebiso e oketsegilego. ˇ Pego ya ka ya Tirelo ya Tshemo ya 2016

ˇ Tse di ˇ ˇ Makga ao o Palo ya Dithuto Sepedisitswego ˇ ˇ Maeto a ˇ ˇ ˇ ˇ ˇ Bontshitsego Diiri tsa Beibele tse di (Tse di Gatisitswego go Boela ˇ Batho Dibidio Fapafapanego le tsa Elektroniki) January February March April May June July August September October November December Palomoka