Het Vrije WoordMagazine voor vrijdenkers Een rotsblok verlegd Laudatio door Etienne Vermeersch Respect voor de wil van mensen Aanvaardingsrede door Wim Distelmans Eensgezind zaten we daar Wim Distelmans, Etienne Vermeersch en Jeannine Leduc over de euthanasiewet Wim Distelmans In 24 portretten

Extra editie Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015 Programma Onze deur staat INHOUD voor je open. HET VRIJE WOORD PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME Nu ook ‘s avonds.

Iedereen is welkom in een huisvandeMens. Onze deur staat tijdens de week voor je open van 9u tot 16u30 en nu ook één avond tot 20u. Heb je nood aan een luisterend oor? Wens je een vrijzinnig humanistisch geboortefeest, een trouw- of rouw plechtigheid? Ben je op zoek naar fijneactiviteiten? Zoek je info over, bijvoorbeeld, euthanasie of een wilsverklaring? Of wil je vrijwilliger worden? Onze deur staat altijd voor je open en onze dienstverlening is volledig kosteloos. 21 JUNI 2015 4 17 Waar en wanneer? Provincie West-Vlaanderen: PROGRAMMA AMICI Brugge, Jeruzalemstraat 51 op donderdag Verloop van de uitreiking Muzikale omlijsting tijdens de uit­ Provincie Vlaams-Brabant: Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015 reiking Prijs Vrijzinnig Humanisme Diksmuide, Esenweg 30 op donderdag Leuven, Tiensevest 40 op dinsdag Ieper, Korte Torhoutstraat 4 op donderdag 5 18 Halle, Molenborre 28 / 2 op donderdag Kortrijk, Overleiestraat 15 A op dinsdag INTERNATIONALE DAG VAN WIM DISTEMANS, Tienen, Beauduinstraat 42 op dinsdag HET HUMANISME een lofrede in 24 portretten Roeselare, Godshuislaan 94 op maandag Vilvoorde, F. Geldersstraat 23 op woensdag Wat is de Prijs Vrijzinnig Huma­nisme? 30 Provincie Antwerpen: Brussels Hoofdstedelijk Gewest: BEKNOPT CURRICULUM VITAE Antwerpen, J. Van Rijswijcklaan 96 op donderdag 6 WIM DISTELMANS Brussel, Sainctelettesquare 17 op donderdag Herentals, Lantaarnpad 20 op woensdag TOELICHTING BESLISSING JURY door Mario Van Essche 32 Provincie Oost-Vlaanderen: Mechelen, H. Consciencestraat 9 op dinsdag WIM DISTELMANS, ETIENNE VER­ Gent, Sint-Antoniuskaai 2 op donderdag Turnhout, Begijnenstraat 53 op dinsdag 8 MEERSCH EN JEANNINE LEDUC Aalst, Koolstraat 80-82 op donderdag JURY PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME In gesprek met Jacinta De Roeck en Provincie Limburg: Zij kozen de laureaat Laura Michiels Eeklo, Boelare 131 op maandag Hasselt, A. Rodenbachstraat 18 op maandag Ronse, Zuidstraat 13 op donderdag 9 42 Genk, Grotestraat 10 op donderdag Sint-Niklaas, Ankerstraat 96 op donderdag EREGALERIJ LAUREATEN LAUDATIO Lommel, Hertog Jan Plein 24 op dinsdag De vorige laureaten van de Prijs door Etienne Vermeersch Zottegem, Hoogstraat 42 op donderdag Vrijzinnig Humanisme Maasmechelen, Pauwengraaf 63 op woensdag 41 Tongeren, Vlasmarkt 11 op donderdag 12 AANVAARDINGSREDE DE LEIFKAART door Wim Distelmans Toelichting nieuwe LEIFkaart door Sylvain Peeters 49 ERECOMITE 14 Prijs Vrijzinnig Humanisme PAUL BAETEMAN Kunstenaar van het beeld Prijs 51 Vrijzinnig Humanisme COLOFON 16 Prijs Vrijzinnig Humanisme JAN VANRIET Ontwerper zeefdruk Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015 Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw - Brand Whitlocklaan 87, bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Verenigingen Unie Vrijzinnige

Bezoek ons op www.deMens.nu HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 3 VRIJZINNIG HUMANISME

PROGRAMMA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 Internationale Dag van het Humanisme Over alle werelddelen verspreid ijveren humanistische organisaties voor de gewetensvrijheid en de geestelijke ontvoogding van de mens. Om deze strijd te symboliseren heeft de Internationale Humanistische en Ethische Unie 21 juni uitgeroepen tot ‘Internationale Dag van het Humanisme’.

Het humanisme beklemtoont voor alles de menselijke waar­ echte basis van het humanistische ideeëngoed. Elke vorm digheid. Het onderstreept het belang van de menselijke vrijheid­ van geestesdwang en betutteling wordt verworpen. en de waarde van de individuele persoon. Het uiteindelijke Het heeft de mens gestimuleerd tot vrije keuze, maar heeft Opening programma en welkomstwoord door doel is de bouw van een waarachtig menselijke samenleving hem ook geleerd de verantwoordelijkheid voor die keuze te ERIK STRIELEMAN waarin de mensenrechten volledig zijn gerealiseerd. dragen. Humanisten beklemtonen de onderlinge afhanke­ Het humanisme gelooft niet in de mogelijkheid van transcen­ lijkheid van individu en gemeenschap. Slechts in en door een dente kennis. Het geloof in een godheid is dan ook geen gedeelde intersubjectieve ervaring kan het individu tot ont­ Toelichting beslissing jury door premisse. Adogmatisch denken en vrij onderzoek vormen de plooiing komen. MARIO VAN ESSCHE (voorzitter HVV en voorzitter jury)

Toelichting vernieuwde LEIFkaart door SYLVAIN PEETERS Wat is de (voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen/deMens.nu)

Laudatio door Prijs Vrijzinnig Humanisme? PROF. DR. ETIENNE VERMEERSCH De Prijs Vrijzinnig Humanisme werd in 1989 voor het eerst uitgereikt door het toenmalige Humanistisch Verbond (nu Hu­ manistisch-Vrijzinnige Vereniging, HVV vzw). Hij wordt om de Overhandiging van de Prijs Vrijzinnig Humanisme door twee jaar uitgereikt op 21 juni, de Internationale Dag van het MARIO VAN ESSCHE Humanisme. De Prijs wordt toegekend op grond van een of meer van de volgende criteria: een bijzondere en krachtige Overhandiging zeefdruk door prestatie waaruit een vrijzinnig-humanistisch engagement blijkt, een boeiend inzicht dat waardevol is voor de verdere GERT DE NUTTE ontwikkeling van het vrijzinnig-humanistisch gedachtegoed, (Algemeen Coördinator HVV) een opgemerkte daad van verzet tegen eenheidsdenken of autoritair denken, of een langdurige, consequent volgehou­ den levenshouding. Hetzij op het vlak van het denken, het­ Aanvaardingsrede door zij op basis van praktische inzet. De Prijs is een beeldje van PROF. DR. WIM DISTELMANS beeldhouwer Paul Baeteman. De naam van de laureaat wordt ingeschreven op het daartoe bestemde tableau, dat is opge­ hangen in het Vrijzinnig Karel Cuypershuis te Antwerpen en op de sokkel van de grote versie van het beeld van het VC Muzikale omlijsting door ensemble Amici Geuzenhuis, Kantienberg in Gent. Kandidaat-laureaten kun­ nen worden voorgedragen door de Raad van Bestuur, de pro­ UITNODIGING VOOR DE RECEPTIE vinciale geledingen, de lokale afdelingsbesturen en de indivi­ duele leden van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging. De jury van de Prijs Vrijzinnig Humanisme bestaat uit een com­ missie van vrijzinnige humanisten gekozen door de Raad van Bestuur van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging.

4 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 5 PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015

Met de prijs erkent onze levensbe­ geen optie is voor elke patiënt. Een pa­ Wij zijn de politici die de wet stemden schouwelijke gemeenschap de maat­ tiënt die onredelijke inspanningen moet en mogelijk maakten dankbaar, maar schappelijke inzet van instellingen en verrichten om gehoord te worden in sta mij toe één iemand in het bijzonder Toespraak van personen voor thema’s als abortus, zijn euthanasievraag, krijgt niet de zorg te danken. Linda Van Roy, de echtge­ vrouwenrechten, democratie, de hu­ waar­op hij (ook wettelijk) recht heeft. note van Wim D’hondt, penningmeester manistische cultuur en euthanasie. Het blijven strijdpunten. Als er nu een van HVV, heeft systematisch getuigenis In april van dit jaar vierden we het categorie van patiënten is die nood afgelegd over de vreselijke ziekte en het de voorzitter 25-jarige bestaan van de abortuswet. heeft aan euthanasie zijn het dement­ overlijden van hun zeer jonge dochter Wat vandaag evident lijkt, was het 25 en. Religieuze koppigheid gecombi­ Ella-Louise en heeft daardoor bij velen jaar geleden niet. Herinner u hoe een­ neerd met de bestaande wetgeving het besef doen groeien dat een nieuwe voudig het toenmalige staatshoofd het maakt dat patiënten vaak veel vroeger wet een absolute noodzaak was. Daar stopsel op zijn vergulde pen kon houden dan ze zouden willen een einde aan is meer dan een beetje moed voor nodig terwijl zijn exemplaar van de grondwet hun leven moeten maken, om in geen geweest. slechts ter ondersteuning van zijn al te onmogelijke toestand terecht te komen. zwaar uitgevallen versie van de bijbel Het kan er bij mij niet in dat dat een cor­ voor zich op zijn bureau lag. Dr. Willy recte toepassing van naastenliefde is “Religieuze kop­ Peers, die vorige maand postuum nog en het feit dat vrij veel katholieke artsen pigheid gecombineerd een eredoctoraat aan de Vrije Univer­ en zieken­huizen vandaag de behande­ siteit Brussel werd toegekend, het cen­ ling euthanasie wél aanbieden, bewijst met de bestaande trum dat zijn naam draagt en Lucienne dat er geen morele of religieuze basis wetgeving maakt dat Herman-Michielsens voerden de strijd bestaat om lijdende mensen niet bij te en ontvingen daarvoor de prijs. Ook de staan wanneer ze er nood aan hebben. patiënten vaak veel vorige laureaat Marleen Temmerman Misschien zou de regering die toch zo vroeger dan ze zou­ maakte zich op dit vlak verdienstelijk. graag bespaart de betoelaging van de medemenselijkheid en humanisme het Filosofen Leo Apostel, Hubert Dethier, katholieke ziekenhuizen kunnen be­ den willen een einde lijden van mensen, die daarvoor zelf Jaap Kruithof en Etienne Vermeersch knotten als zij niet voorzien in alle me­ aan hun leven moeten kiezen, zachter kunnen maken. De ontvingen de prijs eveneens. Het zijn dische basisbehandelingen, waaronder overtuiging om die strijd te voeren, heeft vier voorbeelden van filosofen die hun euthanasie. De bijbel bestaat uit veel maken, om in geen hem vijanden opgeleverd en juridische vakkennis steeds met een ontvoog­ bladzijden papier, maar het komt mij onmogelijke toestand ellende, maar dat belet hem niet ver­der dingsstrijd hebben gecombineerd. stellig voor dat de kerk van de apocriefe te gaan, net zoals dr. Willy Peers het ee­ Bij deze editie wil ik een laatste hulde bladzijden die eruit gelaten zijn, de terecht te komen. rder deed in de strijd voor de lega­lisering brengen aan twee laureaten die sinds meeste bewondering heeft voor het pa­ ” van abortus. Wim, wie ook uw vijanden de vorige uitreiking overleden: Regine pier van bankbiljetten. Aansluitend hierbij wil ik ook graag van zijn, weet dat de vrijzinnig-humanis­ Beer en Karel baron Poma. Regine Ten slotte is er nog steeds geen moge­ de gelegenheid gebruikmaken om Ja­ tische gemeenschap achter u staat Beer die haar leven spendeerde aan de lijk­heid om het leven te beëindigen van cinta De Roeck, de voormalige direc­ en uw overtuiging deelt dat het nodig strijd tegen fascisme, racisme en onver­ kinderen geboren met een bijzonder trice van HVV te bedanken, die van de is om deze thematiek op de agenda te draagzaamheid en Karel Poma, die een ernstige levensbedreigende aandoe­ strijd voor euthanasie haar levenswerk houden. Het is een strijd die nochtans van de eerste openlijke parlementaire ning waardoor hun leven uitzichtloos heeft gemaakt. los staat van geloof en levensbeschou­ voorvechters was van onze levensbe­ wordt en die in hun leven niets anders Ons land heeft de naam vooruitstrev­ wing, maar die in essentie humanistisch schouwing. dan pijn en ellende zullen kennen. end te zijn op dit vlak en het is waar is. Daarom zul je steeds op onze steun De strijd voor euthanasie is nog steeds Aangezien zij de vraag niet expliciet zelf dat de regelgeving in België veel beter kunnen rekenen. actueel. Met de recente uitbreiding van kunnen stellen, is dit strikt gezien geen is dan in andere landen. Het is mijn Maar goed: ik ga geen prelaudatio de wetgeving naar minderjarigen is het euthanasie, maar een levensbeëindi­ vaste overtuiging dat de geschiedenis houden. De laudatio wordt uitgesproken werk niet af. Mensen wiens wilsbe­ gende interventie. Onze Nederlandse gedreven wordt door personen en dat door Etienne Vermeersch, die even­ kwaamheid door dementie of een onom­ buren hebben hiervoor een protocol mensen wel degelijk een impact heb­ eens een pionier in dit thema was en dat Het is voor de 14de keer dat de Prijs Vrijzinnig Humanisme wordt keerbare hersenaandoening volledig is opgesteld dat zekerheid moet bieden ben. De zeer deskundige en minzame veel beter kan dan ik. Overigens: het is aangetast hebben geen recht op eutha­ aan ouders en artsen die hiermee ge­ inzet van prof. Wim Distelmans, de een gunst dat u dat mag meemaken, toegekend. Door de indrukwekkende lijst van laureaten en hun nasie en de beperkte geldigheids­duur confronteerd worden: het Protocol van laureaat van deze editie van de Prijs want als men jaren geleden aan Etienne verdiensten, door de uitreiking op de Internationale Dag van het van de wilsverklaring is een onnodige Groningen. Bij ons ontbreekt elke regel­ Vri­j­­zin­nig Humanisme, is voor deze evo­ vroeg hoe hij zelf tegen de dood aan­ formaliteit. Het bijna volledige monopolie geving en zelfs de recente uitbreiding lutie bepalend geweest. Wim laat zich keek, liet hij nogal eens verstaan dat het Humanisme en door het feit dat de prijs ingesteld werd door het van de katholieke zuil in de ziekenhuis­ van de euthanasiewetgeving naar min­ niet inspireren door zijn eergevoelens op 80 gedaan zou zijn. Hij speelt van­ sector maakt dat de behandeling eutha­ derjarigen belet niet dat wij de jongste bij zijn strijd, maar door de empathie daag dus in penaltytijd en wij kunnen Humanistisch Verbond, waarvan de Humanistisch-Vrijzinnige nasie, die net zo standaard moet zijn en meest kwetsbare kinderen volledig voor mensen en voor zijn patiënten, die genieten van die bonus. Vereniging de opvolger is, kan men gerust stellen dat het de be- als het voorzien in een kraamafdeling aan hun lot overlaten. Is er dan hele­ hij als oncoloog behandelt. Niet alleen omdat sterven even inherent is aan het maal niets barmhartigs aan de verlos­ empathie is zijn drijfveer, maar ook de MARIO VAN ESSCHE VOORZITTER HUMANISTISCH- langrijkste vrijzinnig-humanistische onderscheiding is in ons land. leven als geboren worden, nog steeds sing? ­ overtuiging dat het anders kan en dat VRIJZINNIGE VERENIGING

6 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 7 DE JURY VAN DE PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 EREGALERIJ PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015

Eddy Boutmans Politicus, voorzitter UNICEF België Gert De Nutte Algemeen coördinator HVV Leona Detiège Politica sp.a en ex-burgemeester van Antwerpen Sonja Eggerickx Ex-voorzitter van de Unie Vrijzinnige Verenigingen, voorzitter van de International Humanist and Ethical Union (IHEU). Marieke Höfte Ex-voorzitter HVV Assita Kanko Gemeenteraadslid voor de MR in Elsene en lid van de denktank Liberales Erwin Pairon Ereschepen Antwerpen Sylvain Peeters Voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen/deMens.nu Wereldculturencentrum Irène Tassyn Voorzitter Hujo (humanistische jongeren) Hein Picard 1989 ‘telkens wanneer de menselijke waar­ Zuiderpershuis 2003 Vorige laureaat Prijs Vrijzinnig Humanisme Marleen Temmerman digheid in woord of daad in het gedrang ‘streeft naar culturele uitwisseling, steeds Mario Van Essche Voorzitter HVV en voorzitter van de jury kwam, heeft hij zijn stem in protest ver­ vanuit een open geest en de wil tot ver­ Wim Van Moer Filosoof Vrije Universiteit Brussel heven’ draagzaamheid, vanuit begrip en respect Dirk Verhofstadt Professor ‘media en ethiek’ (Faculteit Politieke en voor de culturele eigenheid van de andere’ Sociale Wetenschappen) Universiteit Gent, Lucienne Herman-Michielsens 2005 kernlid Liberales 1991 Raymond Mathys ‘is in heel haar loopbaan consequent op­ ‘is een gedreven mens, met een gren­ gekomen voor de vrijwaring van de waar­ zeloze energie en doorzettingsvermogen, digheid en de vrijheid van de menselijke die opkomt voor mensen in moeilijke of persoon’ uitzichtloze situaties’

Regine Beer 1993 Jaap Kruithof 2007 ‘voerde als overlevende van het vernie­ ‘was medestichter van de opleiding tigingskamp Auschwitz een jarenlange, Moraalwetenschap, actief betrokken bij niet aflatende strijd tegen xenofobie en de opstart van het Humanistisch Verbond fascisme’ en een bevlogen vertolker van de huma­ nistische waarden’ Leo Apostel 1995 ‘kreeg de Prijs om zijn inzet voor een Karel Poma 2009 verfrissend kritische kijk op het vrijzin­ ‘zette zich reeds als jongeman in voor de nig-humanisme en de niet-confessionele vrijheid en vrijzinnigheid in Vlaanderen. levens­houding’ Hij was vrijmetselaar en publiceerde di­ verse werken over vrijmetselarij, leefmi­ Hubert Dethier 1997 lieu, liberalisme en de Verlichting’ ‘passie voor het leven en mensen ken­ merkt zijn filosofisch oeuvre. Een filosoof Etienne Vermeersch 2011 voor wie het vanzelf spreekt dat hij so­ ‘was een wegbereider van de abortuswet ciaal bewogen is’ en de euthanasiewet. Hij is een over­ tuigd scepticus en wordt beschouwd als Dr. Willy Peers Centrum 1999 de meest invloedrijke intellectueel van ‘heeft steeds een pioniersrol op zich ge­ Vlaanderen’ nomen inzake het legaliseren van abortus en het beslissingsrecht van de vrouw’ Marleen Temmerman 2013 ‘voor haar unieke en wezenlijke bijdrage Hubert Lampo 2001 aan de verbetering van de gezondheids­ ‘heeft in zijn literaire werk steeds een zorg voor vrouwen en kinderen in het al­ uitgesproken vrijzinnig standpunt verde­ gemeen, en vanwege haar strijd voor de digd. Zijn personages zijn steeds adog­ rechten van de vrouw in het bijzonder’ matisch en gekant tegen elke vorm van beknotting’

8 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 9 Een pijnstiller hoeft geen pijn te doen in je portemonnee

En toch betaal je net als heel wat Belgen te veel voor je pijnstiller, neusspray, ontsmettingsmiddel, geneesmiddel tegen buikloop of allergie… Medicatie waarvoor je vaak zonder voorschrift naar de apotheker stapt. Ook voor deze geneesmiddelen bestaan er goedkopere en gelijkwaardige alternatieven.

Vraag ernaar bij je apotheker en bespaar tot 40% op je pijnstiller. Door naar het goedkoopste geneesmiddel te vragen, bespaar je heel wat én krijg je dezelfde kwaliteit. Vragen is besparen.

Zoek zelf het goedkoopste geneesmiddel. • Download gratis onze app “Goedkoopste Geneesmiddel” voor iPhone en Android. • Surf naar www.goedkoopstegeneesmiddel.be en ontdek hoeveel jij kan besparen.

Bond Moyson Bond Moyson De VoorZorg De Voorzorg Socialistische Mutualiteit Voor meer info: West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Limburg Brabant LM-Antwerpen - Lange Nieuwstraat 109 - 2000 Antwerpen

 03 203 76 00 - www.LM.beHET /V [email protected] WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 11

675_Advertentie_goedkoopstegeneesmiddel_A4_v3.indd 1 12/05/2015 16:03:32 PrijsVrijzinnigheid.indd 1 15/04/15 12:27 Uitgeverij Houtekiet feliciteert Wim Distelmans met de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015!

Een waardig levenseinde maakt de lezer mondig tegenover de medische wereld. UITGEVERIJ HOUTEKIET Het boek is ook bedoeld voor zorgverleners die op een invoelende manier met hun patiënten willen omgaan. Het veegt een aantal hardnekkige mythes over het gebruik van morfi ne van tafel, bevat tips voor bestrijding van pijn en doodsangst, verklaart waarom dokters, ondanks de euthanasiewet, nog altijd aarzelen om bij euthanasie te helpen en legt uit hoe het levenseinde met spiritualiteit en psycho- logische ondersteuning kan verzacht worden. Het is vooral ook een pleidooi voor De LEIFkaart een verandering in onze houding tegenover ongeneeslijke patiënten en tegen therapeutische hardnekkigheid.

De nieuwe editie bevat 24 extra pagina’s actualisering over onder meer recente 002, het jaar waarin de paarse lijn van LEIF waarop jaarlijks meer dan wilsver­klaringen waarover iemand be­ ontwikkelingen in de (palliatieve) zorg en een voorstel voor de ethische regeling regering België op een eenzame 6000 mensen een beroep doen, heeft schikt en bovendien staan er ook de voor levensbeëindiging van pasgeborenen met ernstige, ongeneeslijke aandoe- 2 hoogte bracht: als tweede land ter er in de voorbije tien jaar mee voor contactgegevens van een vertrouwens­ ningen zoals bij baby Ella-Louise (het Gronings protocol). Voorts wordt het ‘Hugo wereld werd er - naast een wet op de gezorgd heeft dat mensen vandaag persoon op vermeld die op zijn beurt Claus’-effect besproken, de levensreddende wilsverklaring van topsportster patiëntenrechten en palliatieve zorg - geïnformeerd zijn en zich bewust zijn de arts alle informatie kan verstrekken. Marieke Vervoort, de euthanasie van Nobelprijswinnaar Christian De Duve en een wet op euthanasie goedgekeurd. van het recht dat men heeft om keuzes Het is met andere woorden een eerste van atleet Emiel ‘Mielke’ Pauwels, het 25-jarig bestaan van het eerste volwaardig Praktijken en de beslissingen die er­ te kunnen maken over zijn levenseinde. stap om artsen en zorgverleners beter palliatief initiatief Omega, de verontrustende toename van de palliatieve sedatie, mee gepaard gingen die jarenlang in Het LEIFblad, de brochure die bij zijn op de hoogte te brengen van je wensen. de uitreiking van de eerste LEIFtime Achievement Award en de LEIF-kaart, de op- een schemerzone dienden te gebeuren, negende druk toch wel als de referentie ­Etienne Vermeersch kreeg als eerste vallende (buitenlandse) media-aandacht voor de euthanasie van een doofstomme konden nu op transparante en wettelijke aangaande voorafgaande zorgplanning zijn LEIFkaart aangeboden. Hij ging im­ tweeling en een transgender en de werking van het consultatieteam ULteam voor manier doorgaan. mag worden beschouwd, is het instru­ mers reeds in 1971 het debat aan over mensen met levenseindevragen. Naar aanleiding van deze nieuwe wet­ ment bij uitstek gebleken om mensen euthanasie. Vandaar de eer aan hem Gebonden: E-book: geving werd in 2003 LEIF gesticht door doorheen het doolhof van wetgeving en voor deze primeur. ISBN 9789089240262 ISBN 9789089244017 een aantal mensen en verenigingen documenten te loodsen en hen te hel­ Men mag zeggen dat dit kleinood na het Prijs: € 19,99 Prijs: € 13,99 met als doel zowel de burgers als de pen om keuzes te maken en die om te LEIFblad een “instant success” werd: professionelen een kanaal te geven zetten in wilsverklaringen. op zeer korte tijd werd de kaart zeer ge­ waarlangs ze zich konden informeren, Hoewel de federale overheid de mo­ geerd, en werden er in het eerste jaar bijscholen en bijstaan. gelijkheid biedt om een aantal van deze meer dan 30.000 verspreid. Echter niet Op relatief korte tijd kon de organisatie wilsverklaringen te laten registreren, zonder zijn eerste kinderziektes: door uitgroeien tot een volwaardige partner bleef bij velen de onzekerheid of artsen de massale belangstelling namen de waar ondertussen reeds meer dan 1150 deze documenten wel ooit te zien zou­ wachttijden voor het kaartje bij momen­ ADV Prijs Vrijzinnig Humanisme 210x148.indd 1 6/05/15 07:35 professionele zorgverleners de oplei­ den krijgen: mensen willen de zeker­ ten te veel toe. ding tot LEIFarts of LEIFnurse volgden. heid dat artsen hun wilsverklaring(en) In 2014 werd dan ook samen met de­ De LEIFartsen zijn een onmisbare part­ ter inzage krijgen en er rekening mee Mens.nu de beslissing genomen om Samenleving en politiek ner geworden voor veel van hun colle­ houden. het aanvraag- en verwerkingsproces ga’s, en door wie ze zich door deskun­ De LEIFkaart bleek een antwoord te te perfectioneren en een professionele Samenleving en politiek is een maandblad dat een kritische blik werpt op maatschappelijke en politieke dig advies en ondersteuning kunnen zijn op deze onzekerheid: dit plastic webapplicatie te laten ontwikkelen met problemen. Het is ook een ideeënblad waar nieuwe ontwikkelingen worden besproken en creatieve laten bijstaan in een beslissingsproces kaartje dat men bewaart in de porte­ als doel mensen op een vlotte en snelle voorstellen worden geformuleerd over alle mogelijke maatschappelijke en politieke thema’s. Het is een geëngageerd, maar niet-partijgebonden blad voor een sociale democratie. Redactieleden en gastauteurs aan het levenseinde. feuille kan men sinds 2012 kosteloos manier in het bezit te stellen van hun analyseren en nemen deel aan discussies over het milieubehoud en de duurzame ontwikkeling, de gelijke De LEIFlijn, de telefonische informatie­ bij LEIF bekomen. Het vermeldt de LEIFkaart. kansen en de nieuwe breuklijnen in onze maatschappij, de basisdemocratie, het andersglobalisme…. Een abonnement (10 nummers) kost 39 euro. Een abonnement voor jongeren (-27 jaar)/60-plussers kost 25 euro. Stort uw abonnementsgeld op ons rekeningnummer: BE20 0014-9401-9056, met vermelding ‘abo Sampol’. LEIFPUNTEN LEIF Brussel LEIF Brugge Sainclette 17 Het Levenshuis Sampol wordt uitgegeven door Stichting Gerrit Kreveld, Bezinnings- en Initiatiefcentrum voor een Sociale IN VLAANDEREN 1000 Brussel Koningin Elisabethlaan 92 democratie, private stichting. De Stichting is een centrum voor studie, bezinning en initiatieven die het sociaaldemocratisch gedachtegoed ondersteunen. Ze wil op een stimulerende manier meedenken over (andere LEIFpunten zijn in wording) T 078 15 11 55 8000 Brugge de mogelijkheden en de grenzen van de sociale democratie in de huidige maatschappelijke context. De LEIF Oudenaarde T 050 34 07 36 vereniging is onafhankelijk. Hoofdzetel LEIF Netwerk Levenseinde VZW [email protected] J.Vander Vekenstraat 158 Sint-Walburgastraat 9 LEIF Oostende Stichting Gerrit Kreveld / Samenleving en politiek - Bagattenstraat 174 - 9000 Gent - 1780 Wemmel 9700 Oudenaarde LEIFpunt stadhuis Oostende [email protected] - www.sampol.be T 078 15 11 55 T 055 20 74 00 Vindictivelaan 1 www.leif.be [email protected] 8400 Oostende LEIF Antwerpen LEIF Gent in Vonkel T 0471 35 34 07 ZNA Sint-Erasmus Baudelokaai 8 LEIFpunt VLC De Geuzetorre Luitenant Lippenslaan 55 9000 Gent Oostende 2140 Borgerhout T 09 225 89 00 - Fax 09 225 75 18 Kazernelaan 1 ampol T 0468 24 85 42 http://www.selgent.be/vonkel-leif- 8400 Oostende [email protected] punt-gent T 059 51 73 06

12 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 1

PrijsVrijzinnigHumanisme2015.indd 1 4/10/2015 10:33:58 AM KUNSTENAAR BEELD PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME

aul Baeteman werd op 10 novem­ voelend en maatschap­pelijk denkend de promenade­ van Oostduinkerke. Eén ber 1933 in Nieuwpoort geboren weet hij vanaf 1964 de sympathie van van zijn meest imposante werken is zijn P als oudste zoon in een gezin van de landelijke bewoners te winnen. Eén Bolero. Het is Dimitri die Ravels compo­ vijf kinderen. In zijn jeugd was hij graag jaar na de stich­ting van de Orde van de sitie schematisch uitwerkt zodat zijn va­ muzikant geworden, maar zijn ouders Paardenvissers in Oostduinkerke wordt der aan het werk kan. De beeldenreeks kantten zich hiertegen. Zij verkozen hij lid. De Orde richt een tekenwed­ – 16 stuks in totaal – werd onlangs ge­ dat hij een vak zou leren. Hij volgde de strijd in met als juryleden onder meer restaureerd en krijgt een nieuwe stek aan klassieke Latijns-Griekse opleiding in het kunstschilder Paul Delvaux en beeld­ het clubhuis van Koksijde Golf Ter Hille. middelbaar onderwijs. Hij leerde tevens houwer Joris Minne. Paul Baeteman De rode lijn in Baetemans werk is echter technisch tekenen in de stedelijke te­ krijgt er de eerste prijs. Later zou Paul de vrouw. “Een werk begint altijd met een kenschool, en later in het Koninklijk Athe­ ook Grootmeester van de Orde worden. vrouwenborst, altijd. Dat is mijn zwak neum Veurne. Een stage handen­arbeid In 1969 maakt hij uit verlijmde stukken punt. Soms verdwijnt die borst in de loop aan de Rijksnormaalschool te Blanken­ appelboomhout zijn Eva met duidelijke van het werk, maar ik begin nooit zonder”, berge doet bij hem de liefde voor het referenties naar de liggende figuur van zei hij ooit. “Mijn werk is haast steeds boetseren, houtbewerking en metaal­ Henry Moore. Aanvankelijk werkt hij een verheerlijking van de vrouw. Ik zou bewerking ontstaan. Dit zou beslissend voornamelijk in hout. Uit cambala hakt het durven bestempelen als een surreal­ zijn voor de latere richting in zijn leven. hij zijn Danseresje (1970), uit Afrikaanse istisch symbolisme. Met abstracte kunst Met zijn diploma Handenarbeid op zak notelaar zijn Ideeën (1969) maar hij heeft het alvast niets te maken, want ik schrijft hij zich in voor de pas opgerichte waagt zich ook aan steen. Zo ontstaat wil geenszins vormen verdoezelen. De sectie 'Plastische Kunsten' van de Nor­ zijn Livia (1970) uit een arduinen dorpel. vrouw zie ik nochtans niet als lustob­ Een werk begint maalschool te Gent. Terzelfder tijd volgt Ook in 1969 trekken Paul en Renée op ject, wel als draagster van schoonheid.” “ hij de feitelijke artistieke scholing aan huwelijksreis naar Italië. Paul wil Firen­ Je kan uren bladeren door de sta­ altijd met een vrou­ de Gentse Academie. Een van zijn le­ ze zien en het wordt ook een eerste en pels schetsen en tekeningen op alle Paul Baeteman raars is de bekende kunstschilder Oc­ vluchtige kennismaking met de marmer­ soorten papiertjes. Hij zetelde 18 jaar wenborst, altijd. Dat tave Landuyt. 24 jaar staat hij als le­ groeven van Carrara. In 1974 krijgt Paul in de gemeenteraad van Koksijde en is mijn zwak punt. raar technisch tekenen en plastische een studiebeurs en in de paasvakantie tijdens de zittingen maakte hij ontel­ opvoeding in Poperinge en daarna nog van 1974 trekken de Baetemans – de bare tekeningen op de documenten Soms ver­dwijnt die eens 9 jaar in Nieuwpoort. Meer dan kleine Dimitri is dan amper 4 jaar – naar van de dagorde. Maar hét beeld dat 30 jaar stelt hij zijn plastisch talent ten Italië. In de zomervakantie van datzelfde ons – vrijzinnig humanisten – het meest borst in de loop van dienste van allerlei schoolse activitei­ jaar reist het gezin opnieuw naar Car­ aanspreekt is het uitver­grote exem­ het werk, maar ik ten, als grimeur en decorontwerper rara. Carrara betekent voor Baeteman plaar van de Prijs Vrijzinnig Huma­nisme voor toneelgroe­pen, regisseur,… Na het métier leren en de geheimen van in arduin op de Kantienberg in Gent. begin nooit zonder. 1 jaar leraarschap wordt hij opgeroe­ de marmerbewerking doorgronden. Hij Paul Baetemen is ook veel meer dan ” pen voor de militaire dienst. Tijdens de werkt er van ’s morgens tot ’s avonds een beeldend kunstenaar. Hij wordt 10 dienstmaanden in Duitsland begint en tegen het einde van de vakantie amateurfotograaf en fotografeert zelf al titel die hij ten volle heeft verdiend. hij, in zijn vrije tijd, met houtbe­werking: heeft hij vier grote beelden gehouwen. zijn werken. Bij het Rode Kruis wordt hij Volbloed kunstenaar, maar geen full­ een kleine torso en een bas-reliëf van Tot 1980 blijft Baeteman in paas- en hoofdambulancier, en lid van de kustred­ time beeldhouwer. Het spookbeeld in zijn verloofde Renée Ave­rin (1937 – zomervakanties de groeven en ateliers dingsploegen. Zijn sportieve kant komt opdracht te moeten werken, zint hem 2001), een lerares Germaanse talen. in Carrara bezoeken. Thuis in Wulpen tot uiting in het lidmaatschap van een niet. Zijn enkele officiële engagemen­ De wereldtentoonstelling van 1958 laat wordt het atelier omgebouwd tot ten­ keurturnploeg, in zijn carrière als profes­ ten zijn voor een stuk vermenging van op hem een diepe indruk na. Hij heeft toonstellingsruimte en verrijst een nieuw sioneel volleyballer en scheidsrechter. opdracht en persoonlijk initiatief. Dit zijn richting in het driedimensionale groot atelier. Marmer wordt materie num­ De liefde voor de natuur, vogelliefheb­ wordt duidelijk in de film ‘Eén enkele lijn’ gevonden. In 1961 werpt een agressieve mer één voor Paul, maar ook Belgisch ber, lid van de lokale natuurvereniging uit 1983 die BRT-cineast Roger Claeys kanker boven de rechterknie van Renée hardsteen of arduin wordt constant ge­ ‘De Strandleeuwerik’, de oase van rust naar aanleiding van Baetemans 50ste een sombere schaduw over het jonge bruikt en ook wel eens metaal en poly­ op het domein Baeteman,… Zoveel fa­ jaar heeft gemaakt, een portret waarin huwelijk. Om de eindjes aan elkaar te ester. In 2001 komt Renéé te overlijden. cetten van een geëngageerde man. de gelaagde mens, gesitueerd in zijn kunnen knopen, gaat Paul regelmatig In 2003 kruist het levenspad van Berna­ In 1972 wordt onze ‘Geuze van Wul­ familie, primeert. Tot op vandaag is het bij­klussen als landwerker gedurende dette Denissen dit van onze kunstenaar. pen’ tot voorzitter verkozen van wat een verademing te mogen toeven in ge­ elke schoolvakantie. Gezeten op een Baeteman creëert in de loop van zijn toen nog OVM West-Vlaanderen was, zelschap van deze prachtfiguur, samen maaidor­ser helpt hij mee met de bo­ carrière heel wat mo­numentale werken. een functie die hij met volle inzet ver­ met zijn Bernadette, omgeven door eren om de oogst binnen te halen. Tot Zo is er het Memoriaal Dunkirk Veterans der waarneemt bij de omvorming naar kunst, zingeving, natuur en rust, diep in nog toe heeft de boerenbevolking onze (1977) op de Esplanade in De Panne, HVV West-Vlaanderen. In 2005 weet de polders van Wulpen. man van honderd en een stielen ar­ een ardui­nen monoliet van ruim 8000 Paul na 33 jaar zijn provinciale gele­ gwanend beke­ken. Bovendien staat hij kg waar Paul 8 maanden aan werkte. ding in goede handen. En toch blijft hij JOHAN KEIRSE bekend als de Geuze van Wulpen omdat De zee verticaal gezien (1987), een nog 9 jaar ondervoorzitter. Sinds 2015 Bron: Hedwig Speliers: ‘Paul Baeteman: beeld­ hij niet naar de kerk gaat. Maar sociaal houten sculptuur, stond tot voor kort op mag hij zich erevoorzitter noemen, een houwer tussen licht en lijn. Een monografie’

14 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 15 ONTWERPER ZEEFDRUK PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME DE MUZIEK TIJDENS DE UITREIKING VAN DE PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 WORDT VERZORGD DOOR HET ENSEMBLE

Jan Vanriet is schilder en dichter. Hij exposeerde op de Biënnales van Jan Vanriet Zeefdruk ‘The Horse’ Venetië, Sao Paulo en Seoul. Amici Zijn werk bevindt zich in belangrijke mu­ sea zoals het British Museum London, het Koninklijk Museum voor Schone Kun­ sten Antwerpen, the Museum of Contem­ porary Art San Diego, the National Mu­ seum of Modern and Contemporary Art Seoul, the New Art Gallery Walsall, Alber­ tina Wenen enz. Hij realiseerde grote murale opdrach­ten, onder meer voor KBC te Brussel, Metro De Brouckère Brussel, Bourla Schouw­ burg Antwerpen, Roularta Brussel enz.

RECENTE TENTOONSTELLINGEN EN HEDWIG SWIMBERGHE PUBLICATIES Geboren te Brugge, studeerde aan het conservatorium van Brugge, aan het 2012 Closed Doors - Roberto Polo Gal­ Koninklijk Conservatorium van Gent in de klas van Jean Tastenoe en bij Karl lery, Brussel, boek door Eric Rinckhout Leister, solist van de Berliner Philharmoniker. Hij is laureaat van de Maurice Van Guchte Prijs (België), internationale wed­ Partie de Campagne - Galerie De strijd in Toulon (Frankrijk) en Eindhoven (Nederland). Zwarte Panter, Antwerpen, boek door Tot 2011 was hij professor klarinet aan het Koninklijk Conservatorium te Brus­ Marc Didden (Ludion) sel en solist van het Brussels Philarmonic. Als gastprofessor en dirigent van het ensemble Serenada is hij regelmatig te Leegstand - gedichten (De Bezige Bij gast aan de Nationale Academie van Lugansk (Oekraïne). Antwerpen) Als stafmedewerker en dirigent van het klarinetchoir is Hedwig Swimberghe Schilder Jan Vanriet is geboren in Antwerpen op 21 februari 1948. In 1972, na het beëindigen van zijn studies aan de Koninklijke verbonden aan het Julian Menendez International Clarinet Festival van Avilla 2013 Gezichtsverlies - Kazerne Dossin, (Spanje). Hij is ook oprichter en dirigent van het Brussels Clarinet Choir. Academie te Antwerpen, exposeert hij een eerste keer in galerie De Zwarte Panter. Meteen daarna begint een samenwerking die Mechelen, boek door Stefan Hertmans Hij concerteerde in Europa, Rusland, Wit-Rusland, Taiwan, China, Japan en en György Konrád (Ludion) tien jaar zal duren met Jan Lens en diens galerie Lens Fine Art. Tijdens deze periode ontwikkelt hij zich vooral als voortreffelijk de Verenigde Staten. aqua­relschilder en worden enkele boeken uitgegeven, ‘Maria Lecina’, ‘Dood in Venetië’, ‘Het teken van de hamster’. 2014 Oud Zeer gedichten1973-2013 SABINE SCHMITZ (Duitsland) (Plantin Instituut voor Typografie) Studeerde bij Hedwig Swimberghe en Benjamin Dieltjens aan het Konink­ lijk Conservatorium te Brussel. Ze behaalde de 2de prijs in de internationale De zeefdruk ‘The Horse’ komt uit een gloednieuwe reeks werken waarin Vanriet menselijke verhoudingen exploreert. 2015 Losing Face | ТЕРЯЯ ЛИЦО - competitie L.Bellan in Parijs. TEKENDEN IN OP DE ZEEFDRUK ‘THE HORSE’ Jewish Museum, Moscou, boek door Zij is lid van de ensembles Calidium, Trio Innocence, klarinetkwartet Amici en Stefan Hertmans en György Konrád Bauwelinck Bert Voorzitter sp.a-Waasland concerteert internationaal als soliste. De Gucht Jean-Jacques Open Vld Gemeenschapssenator en Vlaams Parlementslid D'Hondt Roger Roger en Marie-Hélène D'Hondt Vanity - Roberto Polo Gallery, Brussel, PHILIP SIERENS Dolmans Eric Ere-voorzitter Vrijzinnig Ontmoetingscentrum Vita Humana Maaseik & secretaris HVV Maasland boek door Charlotte Mullins (Lannoo) Studeerde klarinet aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel in de klas Fiers Greta Oostende van Hedwig Swimberghe en kamermuziek in de klas van Herman Lecqueux Geerinck - Vercammen Christine Medewerker HuisvandeMens Gent Het dienstbare beeld, boek door Eric aan het Koninklijk Conservatorium te Gent. Godts Ann Bestuurslid vzw HVV afd. Mechelen Rinckhout (WEG) Höfte Marieke Als leerkracht is hij fulltime verbonden aan academie de Kunstbrug Gent en Kherbache Yasmine doceert de vakken klarinet, saxofoon, samenspel en instrumentaal ensemble. Maes Raymond Ondervoorzitter Grijze Geuzen Waasland Omens | Tekens - Galerie De Zwarte Speelde freelance in diverse kamermuziekensembles en stichtte in 2003 het Michiels Laura Educatief medewerker HVV Panter, Antwerpen, boek door Jan Easy Five Jazz Quartet. Oddery Walter Algemeen directeur scholengroep Agora Vanriet Spruyt Eric Naast klarinettist studeerde Philip muziekinstrumentenherstel in de befaam­ Stuy Johan Hoogleraar ethiek Vrije Universiteit Brussel de ateliers ‘Henri Selmer’ te Parijs. Taelman Martine Song of Destiny | Pieśń Losu - Natio­ Van den Broeck Edith Magistraat, Directeur nal Museum Gdansk, boek door Paul ISIDRO SANTOS (Spanje) Van der Elst Derkje Hujo Huvenne, Zofia Machnicka, Charlotte Geboren in Granada, studeerde in Madrid aan het T. Berganza Conservatori­ Van Waeyenberghe Micheline Mullins and Adam Zagajewski Vandervorst Serge Vice-Président du Centre d'Action Laïque um, de UAM-universiteit en het Koninklijk Conservatorium van Brussel in de Vanhees Brigitte klassen van Hedwig Swimberghe en Benjamien Dieltjens. VLC Noorderlicht Blankenberge Vrijzinnig Laïciserend Centrum Noorderlicht Blankenberge 2016 The Music Boy – The New Art Concerteert internationaal in verschillende kamermuziekensembles en mu­ Gallery Walsall ziekproducties, zowel in het klassieke als hedendaagse genre. HVV bedankt ook nog uitdrukkelijk alle sympathisanten die intekenden op de zeefdruk Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015 maar net te laat waren om nog vermeld te worden in deze extra editie. HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 17 PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015

Wim Distelmans, een lofrede in 24 portretten VERZAMELD DOOR LAURA MICHIELS, EDUCATIEF MEDEWERKER HVV

JOHAN BRAECKMAN Natuurlijk denkt iedereen meteen aan euthanasie, als de CORINNE ASSENHEIMER EN KATHLEEN VAN STEENKISTE naam Wim Distelmans valt. Hier en daar zal men hem ook “Man, Man, Man” met palliatieve zorg in verband brengen. Bovendien: pro­ In de lente van 2010 trokken we naar Topaz om Wim voor het Antennenum­ fessor aan de Vrije Universiteit Brussel. Oncoloog, dat ook mer ‘Ethiek in zorg’ te interviewen. Op uitnodiging van Wim schoven we nog. Het is allemaal waar. Maar het klinkt zo abstract: “Hij mee aan voor het middagmaal. Het viel op dat iedereen in burger was is een belangrijke stem in debatten over euthanasie.” “Hij gekleed. Waren de mensen naast ons aan tafel professionele medewer­ JOHAN BILSEN is een voorvechter voor de erkenning van palliatieve zorg.” kers? Vrijwilligers? Patiënten? Samen vormden we een gemengd geani­ Ik leerde Wim kennen zo’n dikke tien jaar geleden als “Hij is voorzitter van die commissie en ondervoorzitter van meerd gezelschap. Ook die dag hadden vaste vrijwilligers een verzorgde collega aan de VUB. Die ontmoeting was bijzonder ver­ nog een andere.” Laat ons er voor een keer op wijzen dat maaltijd bereid voor de gasten. In Topaz zijn er geen patiënten: iedereen frissend. Het academisch milieu waar ik trouwens pas dit allemaal voortkomt uit een bijzondere mix van rede, die er komt wordt ‘gastvrij’ ontvangen. Professionele en hoogstaande me­ op latere leeftijd kennis mee maakte blonk niet bepaald passie, empathie en een groot gevoel voor rechtvaar­ dische, verpleegkundige en psychische begeleiding wordt aangeboden in uit in openheid, duidelijkheid, eenvoud, laat staan ori­ digheid. Wim Distelmans denkt nooit dogmatisch, maar een kader van solidariteit en existentiële zorgzaamheid. Tijdens het eten ginaliteit en vrolijkheid. Bij Wim was en is dat anders. steeds vanuit een waardenkader waarin de individuele wordt Wim meermaals aangesproken­ door gasten en vrijwilligers. Hij luistert Hij sprak, waarachtig, gewone en duidelijke taal. Geen mens, in het bijzonder de lijdende mens, centraal staat. aandachtig naar verhalen en vragen. Het is ook die sfeer die in Topaz hangt: greintje gewichtigdoenerij. Een natuurlijke aversie voor Als het van Wim afhangt, dan moet die lijdende mens het gemoedelijke, de warme betrokkenheid, de medemenselijkheid. Alles elke vorm van autoritair denken. Een hekel aan hypo­ koste wat kost worden geholpen, liefst op de manier zoals kan er, niets moet er. Wims positieve opgewekte ingesteldheid werkt aanste­ crisie. Ontwapenend direct en helder, over nochtans die dat zelf wenst. De patiënt komt steeds op de eerste kelijk. Wim wordt dikwijls geassocieerd met waardig sterven, maar in Topaz vaak complexe aangelegenheden. Dit alles met de plaats. Als geen ander zal Wim de vaak zeer uiteenlo­ zagen we vooral hoe hij, ook met dit initiatief, intens bijdraagt tot leven. nodige relativerings- en realiteitszin, stevig met beide pende meningen van collega’s, politici, ethici, weten­ Merci Wim. Voor ons ben je een groot Man! voeten in het werkveld. Niet te vergeten ook zijn door­ schappers, journalisten of van wie dan ook beluisteren. Corinne Assenheimer, moreel consulent Ziekenhuis Netwerk Antwerpen gaans opgewekt humeur, zijn grenzeloze gastvrijheid Hij zal ze wikken, wegen en verwerken. Dan pas vormt Kathleen Van Steenkiste, vrijzinnig-humanistisch consulent huisvandeMens Gent en oprechte interesse voor andermans welzijn. Zo heb Wim Distelmans zijn persoonlijke, geïnformeerde opinie, ik Wim leren kennen, en ken ik hem nog steeds, als neemt hij zijn verantwoordelijkheid op en handelt hij in eer zijn authentieke zelf, gelukkig maar. De rode draad in en geweten. De rechten en wensen van diegenen die een zijn discours: fundamenteel respect voor de individuele beroep op hem doen, zijn ultiem zijn ethische toetssteen. JAN BERNHEIM persoon en zijn waarden, menselijke waardigheid en We zijn geprivilegieerd in dit land dat Wim in zijn denken, Eind jaren 1980, een onder de radar gebleven episode in Wim Distelmans’ ontwik­ waarachtigheid, keuzevrijheid en zelfbeschikking, met leven en werk illustreert hoe we medisch en menselijk met kelingsgeschiedenis. Toen in dienst bij Janssen Pharmaceutica, kwam hij – dan ook speciale aandacht voor de kwetsbare lijdende mede­ het levenseinde moeten omgaan. Om evidente redenen al met poker face – stage lopen op mijn lab Medische Oncologie aan de VUB, waar mens. raakt Wims voorbeeld ons allen aan. Kees Roobol en ik poogden ‘oncogrammen’ te ontwikkelen. Ook Wim wilde in weef­ Voeg bij dit alles zijn organisatietalent, vooruitziende Prof. Johan Braeckman, hoogleraar wijsbegeerte aan de Uni- selkweek kunnen voorspellen voor welke chemotherapie de kanker van de individuele blik, verantwoordelijkheidszin, en zijn volharding versiteit Gent, oprichter en ondervoorzitter De Maakbare Mens patiënt gevoelig is en vooral – voor welke niet, om de patiënt en het RIZIV medisch (vooral in tijden van tegenkantingen), en dat verklaart zinloze behandeling te besparen. Dertig jaar later is deze queeste nog altijd bezig… waarschijnlijk het succes van de vele projecten die hij Maar er was iets anders te beleven bij ons. We waren in 1979 in het Bordet Instituut op de rails zette en nog dagelijks richting geeft: het met meting van de levenskwaliteit begonnen en hadden er met Britse expats de CCC Forum Palliatieve Zorg, de palliatieve thuiszorgequipe (Continuing Care Community) gesticht, de eerste eenheid palliatieve zorg buiten het Omega, het dagcentrum Topaz, ULteam, de LEIF-en Verenigd Koninkrijk. (CCC bleek achteraf een wat ongelukkige benaming, want die PALM-opleidingen, palliatief supportteam UZ Brussel, andere CCC (Cellules Communistes Combattantes) hadden weldra een veel grotere LEIFkaart,…. impact, die evenwel, anders dan de onze, voorbijgaand was.) Het klikte tussen ons: De maatschappelijke relevantie van al deze initiatieven, we waren het roerend eens dat het bevorderen van levens- en stervenskwaliteit door de invloed op de regel- en wetgeving m.b.t. een waar­ palliatieve zorg én euthanasie (twee handen op één buik) bij het beste behoorde wat dig leven/sterven, de openheid en bespreekbaarheid men toen als oncoloog kon doen. Zo ontstond het wereldwijd vooralsnog unieke Bel­ hierover, dit alles kan moeilijk overschat worden, even­ gische model van levenseindezorg. Québec (Canada) heeft het onlangs geëmuleerd. min als op persoonlijk vlak het genoegen een dergelijk Wim bleek niet echt een onderzoekerstemperament te hebben, maar ontpopte als persoon van dichtbij te mogen kennen. een doener met visie. De rest is geschiedenis: hij droeg die ideeën veel beter uit dan ‘Wordt vervolgd’ zoals Wim het altijd zegt, wuivend met ik had kunnen doen, en realiseerde de meeste. zijn hand en met een schalkse blik in de ogen…. Ik zag hem graag komen en betreurde de afstand die hij nam. Idem dito – wat dacht Prof. Johan Bilsen, docent aan de Vrije Universiteit Brus- u? – voor de vrouwelijke laboranten. sel, voorzitter van de ‘Mental Health and Wellbeing’ onder- Prof. em. Jan Bernheim, End-of-Life Care Research Group, Faculty of Medicine, zoeksgroep Vrije Universiteit Brussel

18 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 1 WIM DISTELMANS, EEN LOFREDE IN 24 PORTRETTEN

FOTO: ISABELLE PATEER

KRIS DE BRUYNE HERMAN DE CROO Ik heb professor Wim Distelmans leren kennen via neu­ De roersels van de overtuiging: de Kamer stemt de euthanasiewet. Acht jaar ropsychiater professor Peter Paul De Deyn, toen ik op lang had ik de grote eer de Kamer van Volksvertegenwoordigers, het eerste zoek was naar begeleiding en ondersteuning voor mijn demo­cratisch beslissingscentrum van onze democratie, voor te zitten. Ik leidde moeder, die op bijna 99-jarige leeftijd levensmoe was en omzeg­gens alle besprekingen en debatten gedurende deze acht voor mij bijzon­ haar leven bewust en op een mooie en waardige manier dere jaren. De eindstemming van de euthanasiewet waar prof. Wim Distelmans wilde beëindigen. Omdat de zelfgekozen dood van mijn zo nauw bij betrokken was, heeft mij gemerkt. moeder zo een warm en prachtig verhaal was, had ik Na jaren debatten, hearings, amendementen, voorstellen, manifestaties, opi­ besloten om er een getuigenis over te schrijven, in nau­ niestukken, wetenschappelijk onderzoek, diepgaande confrontaties allerhande, we samenwerking met zowel Wim Distelmans als Pe­ mondde alles uit in het openbare einddebat. De partijlijnen vervaagden, de prik­ ter Paul De Deyn. Dat verhaal werd het aangrijpende keldraad die soms de politieke fracties versperde, sleet af en op de tribune, naast en ook informatieve boek ‘Hoe mooi mijn moeder stierf. de, nogal vlug terug voor het daglicht geplaatste partijstandpunten kwam een Op weg naar een goede dood’, uitgegeven door Gert De lange rij van Kamerleden dit diepgaand wetsgebeuren toelichten en beoordelen. Nutte bij LannooCampus. Ik voelde de ongelooflijke spanning van het debat, de respectvolle beluistering Op die manier heb ik Wim persoonlijk leren kennen en van de argumenten, en wellicht, zonder zoveel woorden, een grote brok van waarderen. Met ons drieën – Wim, Peter en ik – hebben emotie in persoonlijke of familiale levenservaring. In mijn tot nu toe 47-jarige we een aantal boekvoorstellingen en informatieve lezin­ parlementaire loopbaan heb ik mooie, sterke, rumoerige, soms brutale, zelfs hila­ gen verzorgd om de delicate, maar ontzettend belangrij­ rische debatten gevolgd, geleid en beleefd. ke problematiek van het levenseinde op een intieme en Het debat over de euthanasiewet – we waren omzeggens een voorloper in het ingetogen manier beter bespreekbaar te maken bij het westelijk halfrond – heeft mijn onkreukbaar vertrouwen in de parlementaire ver­ brede publiek. Die samenwerking met Wim en Peter was rechtvaardiging, wanneer het wetten tot stand brengt, versterkt en bevestigd. bijzonder warm en plezierig en heeft me doen inzien dat De toon, de woorden, de attitudes, de luisterbereidheid, de kwaliteit van het de­ wat zij als geëngageerde artsen én mensen al vele jaren bat zullen mij bijblijven. belangeloos doen het allergrootste respect verdient. Het was zonder dit uitdrukkelijk te verwoorden ook een eerbetoon aan de inzet Wij hebben elkaar gevonden, in de zorg en de liefde van zo velen waaronder prof. Wim Distelmans. voor de hulpbehoevende mens, maar ook in de levens­ Herman De Croo, minister van Staat, Kamervoorzitter 1999-2007, Vlaams Volksvertegenwoordiger vreugde en de vriendschap. Ik zie Wim graag en noem FRANKY BUSSCHE hem dé ‘sociaal-ethisch bewogen levensentrepreneur Als arts ligt hij aan de basis van talrijke initiatieven zoals de charme’. de palliatieve thuiszorg Omega, het palliatief team in Kris De Bruyne, zanger, componist, schilder, auteur van het PETER PAUL DE DEYN het UZ Brussel van de VUB, de Federatie Palliatieve boek ‘Op weg naar een goede dood’ Om het met Wims woorden te zeggen: ‘Man, Man, Man’, wat een Man. Zorg Vlaanderen, het dagcentrum Topaz te Wemmel. Sedert decennia draagt hij bij tot een harmonieus huwelijk tussen palliatieve zorgen Hij is ook een van de pleitbezorgers voor de legalisering en beslissingen rond het levenseinde waaronder euthanasie. Meer nog, Wim draagt van euthanasie. Hij is de oprichter en bezieler van het tevens bij tot het brede ethisch-wetenschappelijke discours rond patiëntenrechten, Levens­Einde InformatieForum, het Uitklaring Levensein­ palliatieve zorgen en beslissingen tot het levenseinde. Niet alleen wordt de geleverde devragen-team (ULteam) en titularis van de leerstoel arbeid vertaald in wetenschappelijke werken doch de verworven inzichten en visies Waardig Levenseinde van deMens.nu aan de VUB. worden waar mogelijk ook op gedreven wijze maatschappelijk vertaald. Voor Wim staan de zelfbeschikking en de autonomie van Wim Distelmans is een inspirerend man, een minzame persoon, een empathische het individu centraal. Deze begrippen vormen een rode persoonlijkheid, een luisterend arts, een hartelijke vriend en gedreven en dynamisch draad tijdens zijn volledige professionele carrière ten collega. dienste van de humanisering van het levenseinde. Hij Hij is een no-nonsense persoon die zegt wat dient gezegd en daadwerkelijk laat blijken verzet zich tegen elke vorm van paternalisme. Ondanks waar het op aankomt. Hij heeft steeds een open geest en is luisterbereid naar uiteen­ alle tegenwerking blijft hij vastberaden ijveren voor een lopende – vaak ook tegenovergestelde – meningen, maar stelt toch steeds de auto­ waardig levenseinde voor iedereen. nomie en de keuzevrijheid van het individu binnen zijn/haar ethische context centraal. Ik bewonder dan ook zijn blijvend engagement en en­ Wim heeft een creatief en inventief brein en is overigens een begeesterend teamma­ thousiasme voor het realiseren van zijn doelstellingen. nager en een meester in het operationaliseren. LEIF, zijn geesteskind, is in dit verband Als vrijdenkend mens, arts en wetenschapper bevindt hij exemplarisch en biedt een blijvende arena voor uitdagingen die hij geenszins uit de zich niet in een ivoren toren. Het samenwerken met hem weg gaat. vanuit deMens.nu is dan ook een groot genoegen. Dank­ Met verontwaardiging stelden we meermaals samen vast hoe personen een objectieve zij zijn inzet, uitstraling en opgestarte initiatieven kunnen en niet vooringenomen evaluatie van hun verzoek tot euthanasie wordt ontzegd en hoe mensen effectief, doelbewust en goed geïnformeerd hun derden, soms vooraanstaande geestelijke leiders, niet geremd door kennis terzake, eigen keuze maken uit de mogelijke beslissingen bij het menen hun ongenuanceerde mening te moeten uiten over specifieke dossiers. Het is levenseinde. en blijft een privilege met deze man te kunnen en mogen samenwerken. Franky Bussche, directeur Studie en Onderzoek deMens.nu Prof. dr. Peter Paul De Deyn, LEIFarts, hoogleraar Universiteit Antwerpen, expert neuropsy- – Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw chiatrie, wetenschappelijk directeur Instituut Born Bunge

FOTO: ALAIN BUYCK

20 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 21 WIM DISTELMANS, EEN LOFREDE IN 24 PORTRETTEN FOTO: AN AVONDS

ETIENNE DE GROOT PAUL DESTROOPER Wim Distelmans, icoon van het waardig levenseinde In 1997 werden we via Topaz toevallig bekenden voor elkaar. 18 Wim ken ik minstens twintig jaar. Het klikte onmiddellijk tussen jaar later maken we nog altijd deel uit van wat we intussen de ons. In de jaren negentig doorkruisten Wim en ik vele malen het W.E.M.M.E.L.-community noemen. Vlaamse land om de mensen bewust te maken van de problematiek Tussen deze ijkpunten is heel wat gebeurd, hebben we LEIF van het levenseinde. Hij had het toen vaak over palliatieve zorg. opgericht en andere organisaties verlaten. Komend uit een heel Ik vermeld dit omdat de naam van Wim meestal geassocieerd eigen traditie hebben we elkaar steeds gevonden: wordt met euthanasie. Geheel ten onrechte wordt de belangrijke  In een allergie voor organisaties die vooral met zichzelf bezig rol vergeten die hij heeft gespeeld bij het geven van bekendheid zijn, “si l’ église ne sert pas, elle ne sert à rien”, zei bisschop Gaillot. aan palliatieve zorg en aan de noodzaak om van overheidswege  In een resolute keuze voor de autonomie van de persoon die voor deze zorg in voldoende middelen te voorzien. zelf zijn keuzes aangeeft en daarin geen betutteling wenst, wel Een ander punt dat Wim voortdurend onder de aandacht brengt is ondersteuning en facilitering die ook kritisch mag zijn. de noodzaak om de lijdende patiënt, zeker in de terminale fase van  In voldoende empathie om het onderscheid te kunnen maken zijn aandoening, voldoende pijnstilling toe te dienen. Hij doet dit in tussen mijn keuzes en die van een ander, zonder dat er tussen de wetenschap dat pijnbestrijding vaak nog ondermaats is. beide een hiërarchie is. Natuurlijk kan zijn rol op het vlak van de euthanasie moeilijk worden In onze vele en lange autotochten doorheen Vlaanderen en overschat. Hoewel ik wel wist wat een gedreven persoon Wim is, soms Nederland voor ontmoetingen, intervisies (achter onze was en ben ik vaak verbaasd over het enthousiasme en de inzet rug zeiden sommigen ‘de missionarissen zijn weer op stap’), waarmee hij telkens nieuwe initiatieven uit de grond stampt die de freewheelen we over de thematiek aangaande het levenseinde lijdende mens een waardig en zelfgekozen levenseinde moeten waarin we ons beiden zo sterk betrokken voelen. De stap naar waarborgen. Hij verdient dan ook het grootste respect. een metaniveau is dan niet ver en de stap naar het persoonlijk Em. prof. dr. Etienne De Groot, rechter in het Arbitragehof/Grondwet- leven evident. Van collega’s soortgenoten zijn we vrienden ge­ telijk Hof worden. Voor mij is het een genade, dit betekent iets dat je krijgt zonder JACINTA DE ROECK grote eigen verdienste, om samen te praten over dromen van Ik leerde Wim kennen eind 1999. Het eutha­ verleden en toekomst, het vakgebied met zijn maatschappelijke nasiedebat zou toen de Senaat gaan beheer­ JEAN-JACQUES DE GUCHT repercussies, hoe we ons als persoon bewegen tussen begin en sen en dus had ik als wetmaker regelmatig Menselijkheid. Dat is het woord dat in mij opkomt wan­ einde, ons verhouden tot wat meer is dan mijzelf en wat ons in contact met hem. Wie een sterke wet wil ma­ neer ik denk aan Wim. Het verklaart en kleurt de on­ die tussentijd boeit in de menselijke verdwazing. Beiden zijn we ken, kan de input van experts die met beide toombare inzet van Wim in het euthanasiedebat. Een ons bewust dat kennis, weten, waarheid relatieve begrippen zijn voeten in de praktijk staan goed gebruiken. Als debat dat hij nooit schuwde en waarin hij overtuigde. Dat en dat weten niet te weten een groot goed is. oncoloog en palliatief arts, die mensen bege­ euthanasie een keuzemogelijkheid moet zijn. Dat het Quo usque tandem Willelmo? Ook hier zijn we niet wetend, want leidt bij het einde van hun leven, beschikt Wim toestaan van die keuze voor de ondraaglijk lijdenden het “tussen droom en daad staan wetten en praktische bezwaren en over een unieke visie en expertise. Zonder meest menselijk is. Omdat ook – en meer dan wanneer ook weemoedigheid die niemand kan verklaren en die ’s avonds hem zou noch de wet, noch de palliatieve zorg ook – op het einde van het leven de keuzevrijheid van komt wanneer men slapen gaat”. (Willem Elsschot) zijn wat ze nu is. de patiënt gegarandeerd moet zijn. Zijn voortrekkersrol En signe de connivence, Dieu sait pourquoi j’aime Wim Distel­ Wim kan als geen ander duidelijk maken dat stond dan ook altijd in het teken van de patiënt. Die mans. het recht van een patiënt op het einde van moest en zou centraal staan. Paul Destrooper, stafmedewerker LEIF, verantwoordelijke vorming diens leven geen kwestie van ‘kiezen en ver­ Pijnlijk paradoxaal werd hij in zijn gevecht voor meer (spiritueel begeleider, LEIFconsulent) liezen’ is. Integendeel, de waaier van mogelijk­ menselijkheid soms misbegrepen en miskend. Harde heden bevat geen bétere of slechtere keuze. woorden verweten hem het tegenovergestelde van waar Waar het echt om gaat, is dat een goed hij voor streed. Maar mede dankzij zijn onverzettelijkheid geïnformeerde patiënt vrij is om die keuze te staat de wetgeving in ons land waar ze staat. Eenzaam ma­ken. Palliatieve zorg, palliatieve sedatie, voorop in de wereldwijde vrijdenkendheid. Wim bedan­ eutha­nasie: het is nooit een ‘of’-verhaal. ken voor zijn invloed op onze wetgeving is hem echter Dertien jaar euthanasiewet, wet op palliatieve oneer aandoen. Zijn dagdagelijkse inzet begint immers zorg en patiëntenrechtenwet bewijzen dat we in daar waar wetgevende inspanningen eindigen. Zijn inzet staat zijn om aan een goed en mooi leven een is gericht op zijn individuele patiënten. Zodat op het waardig einde te breien. Dat is belangrijk, want einde van de dag hun belangen gegarandeerd behar­ de dood hoort bij het leven. Mede dankzij Wim tigd zijn. Zodat hun eindelevensvraagstuk beantwoord is het maatschappelijke debat over die funda­ is zoals zij het wensen. In naam van hen allen: dank u mentele fase in het leven, de dood, alive and wel, Wim. kicking. En dat is een heuse stap vooruit. Jean-Jacques De Gucht, Gemeenschapssenator en Vlaams Jacinta De Roeck, gewezen senator en adviseur Parlementslid Open Vld ethische thema’s bij Open Vld.

1 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 23 WIM DISTELMANS, EEN LOFREDE IN 24 PORTRETTEN

FOTO: IWEIN ROELENS

GUY KLEINBLATT CHRISTOPHE LEMMENS Beste vriend, Ik ken Wim Distelmans als een uiterst gedreven en integere man die niet bang In de reeks van de gepassioneerde humanisten die ik heb mogen portret­ is om op te komen voor zijn overtuigingen, en om ook voet bij stuk te houden teren, moet ik eerlijk toegeven dat je een ereplaats verdient. Jouw strijd om indien nodig. Tegelijkertijd is Wim een bijzonder vriendelijke man en heeft hij een menselijkere en eervollere manier van doodgaan te legaliseren, jouw respect voor andermans overtuigingen. Persoonlijk ben ik Wim dankbaar voor hardnekkigheid om de dood uit de taboesfeer te halen, de steun die je dan de kansen die hij mij gegeven heeft in het kader van LEIF en mijn onderzoeks­ ook hebt kunnen vinden tot in onverwachte hoeken, maken van jou een van mandaat aan de VUB. Ik hoop nog lang met hem te mogen samenwerken. de meest interessante pioniers van deze 21e eeuw. De strijd tegen de duis­ Christophe Lemmens, gastprofessor UAntwerpen – advocaat Dewallens & partners tere invloedsferen is nog niet gewonnen en ik vrees dat we elke vooruitgang vooral niet te snel als verworven recht mogen beschouwen, maar ik ben bijzonder blij dat we dankzij het werk van mensen zoals jij, tot een van de meest vooruitstrevende landen ter wereld behoren. SYLVAIN LOCCUFIER Ik heb de eer om huisfotograaf te zijn van Wims centrum in Wemmel. Als Nooit gezien huisfotograaf heb ik Wim twee keer vergezeld op studiereis naar Polen De betekenis van het gigantische werk van Wim Distelmans is wat men kan waar we ook de concentratiekampen van Auschwitz en Birkenau hebben noemen­ ‘nooit gezien’ in een samenleving die boordevol ethische taboes zit. Hij bezocht. Wim wist dat het voor mij een bijzondere, pijnlijke ervaring was bracht in zijn streven helderheid in het ethisch probleem rond waardig sterven. omwille van mijn joodse roots en de familieleden die daar zijn vermoord. Dat de betekenis voor onze maatschappij zeer groot is, wordt vandaag niet meer Hij heeft me constant gevraagd of het wel ging en die bezorgdheid heeft ontkend via de wetgeving ter zake, maar blijft omstreden. De problemen rond me echt geholpen om mijn emoties onder controle te houden. Ik heb daar euthanasie blijven echter nog groot. EDGARD EECKMAN de Mens Wim ontmoet, de man die alles doet voor zijn medemens en die Het probleem van euthanasie gevraagd door patiënten met psychisch en per­ Ik ken weinig mensen die met zo wei­ absoluut niet kan verdragen dat iemand zou lijden. spectiefloos lijden wacht nog een duidelijke en heldere oplossing en dit vooral nig woorden zo veelzeggend kunnen Ik ben in conflict gegaan met leden van de joodse gemeenschap om de voor zij die zich in een bijzondere situatie bevinden en afhangen van beslissingen zijn. Wim observeert. Wim denkt. Wim stellingen van Wim te verdedigen en dat zal ik blijven doen zolang het nodig van openbare instanties. luistert. Wim analyseert. Karakterei­ zal zijn. Ik kan niet tegen het dwarsbomen van vooruitstrevende verbeterin­ Dank aan Wim Distelmans, die de wereld ‘echt’ veranderde en de strijd verderzet. genschappen die essentieel zijn als gen in de samenleving, alleen gebaseerd op een archaïsche moraal, uit Em. prof. dr. Sylvain Loccufier, ererector Vrije Universiteit Brussel, erevoorzitter Human- je doet wat hij doet: met succes mee welke bron ook. Ik heb het geluk gehad mensen te ontmoeten met een istisch-Vrijzinnige Vereniging (Humanistisch Verbond) onze samenleving sturen. Dat is niet zeer uitgesproken altruïstisch engagement. Telkens opnieuw verbaast het velen gegeven. Hij heeft natuurlijk de me dat die mensen ondanks de onophoudelijke kritiek en tegenwerkingen maatschappelijke denktrant mee. Ega­ voortgaan met hun levenswerk. Wim is in mijn ogen een voorbeeld hier­ litarianisme is een boventoon in onze van en verdient van ieder van ons steun voor alles wat nog moet gedaan West-Europese samenlevingen en die worden en erkenning voor al wat al is. RAYMOND MATHYS vertaalt zich in de autonomie van de Daarom: een dikke proficiat voor deze welverdiende erkenning! Wim en ik hebben elkaar leren kennen via de psycho-oncologie, een aspect in de behandeling van patiënt om zelf over leven en dood te Van harte, mensen met kanker, minder bekend bij het grote publiek en stiefmoederlijk behandeld in de oncolo­ beslissen. Binnen een ethisch en wet­ Guy Kleinblatt, fotograaf, bedenker van fotoproject ‘Passie & Humanisme’ gische wereld. Ook dat heeft Wim mee in kaart gebracht. Daar waar hij in het begin van zijn loopbaan telijk kader uiteraard. Want Wim doet voornamelijk rond wetenschappelijk onderzoek publiceerde, vindt men in 2000 de eerste bijdrage rond niet zomaar wat. Maar die boventoon psychosociale aspecten van kanker, samen met mevr. Sabine Bauwens, psychologe. Het artikel handel­ vindt niet altijd vertaling in de prak­ de over een nieuw model van psychosociale zorg voor mensen met kanker in België. Voor Wim was het tijk. Wim weet dat er nog werk aan de duidelijk dat de patiënt centraal staat. Hij is zich blijven afzetten tegen het paternalisme en de therapeu­ winkel is. Omdat het soms lang duurt tische hardnekkigheid die blijven woekeren in de medische wereld. Dit alles vindt men terug in zijn boek voor waarden winnen, ook achter de ‘Een waardig levenseinde’. muren van een zorgorganisatie waar Wim heeft niet alleen een visie, een concept rond de zorgverlening van mensen met kanker maar tevens een patiënt soms op zijn eentje en in heeft hij oog voor de praktische noden rond opleiding en vorming van de professionelen en de organisa­ een cruciaal en soms pijnlijk afhankelijk tie van deze activiteiten, zowel in de psycho-oncologie, de palliatieve zorg als in geval van euthanasie. moment zelf voor zijn rechten op moet Hij is om meer dan één reden een merkwaardig man. Hij is bescheiden maar niet overdreven, wars van durven komen. Natuurlijk heeft Wim protocollair gedoe en hij voelt zich als een vis in ’t water in de meest diverse middens. Zonder mediageil te zijn schuwt hij de open­ het niet allemaal alleen gedaan. Wim baarheid niet. Hij aarzelt niet om zijn mening liefst ongezouten te kennen te geven zonder zich door emoties te laten meeslepen. heeft eerst een bende van Wim rond Hij weet door onderkoelde humor en goed gedoseerde pseudonaïviteit zijn tegenstanders te ontwapenen en zijn punt te maken. zich verzameld. Die groeide uit tot een Dat enige eigenzinnigheid hem niet vreemd is hoeft niet te verbazen. Het helpt wanneer men enkele heilige huisjes moet afbreken. grote groep en later tot de meerderheid Hij volgt consequent een uitgestippelde koers. Zo werd hij in gerechtszaken verzocht te getuigen en het is duidelijk dat zijn inbreng van de Belgen. Want Wim weet ook te geleid heeft tot de vrijspraak van zowel een verpleegkundige als van artsen. Wim heeft de moed van zijn overtuiging. verenigen en te enthousiasmeren. En Door zijn vriendelijkheid, zijn natuurlijke charme en voorkomendheid weet hij zich af te schermen van al te indringende blikken in dat allemaal zonder veel woorden. zijn persoonlijk leven. Daar gaan we het dus niet over hebben, uit respect. Toch even gezegd dat hij een fervente jazzliefhebber is. Edgard Eeckman, communicatiemanager Het is een uitzonderlijke eer een integer man te ontmoeten. UZ Brussel Wim, ik dank U voor uw vriendschap. Dr. Raymond Mathys, gewezen diensthoofd oncologie ZNA Middelheim, laureaat Prijs Vrijzinnig Humanisme 2005 FOTO: MARIA FECK

24 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 25 WIM DISTELMANS, EEN LOFREDE IN 24 PORTRETTEN

MARC NOPPEN LIEVE THIENPONT Een Arabisch spreekwoord zegt: ‘Honden blaffen. De karavaan trekt voorbij’. Het is een beeld Het was tot 2011 roepen in de woestijn naar gehoor voor dat Wim Distelmans bij me oproept. Een roepende in de woestijn, zeker in het begin van zijn mensen met ondraaglijk en perspectiefloos psychisch ‘maatschappelijk-medisch-politieke’ tocht. Iemand die zijn nek uitsteekt. Rustig, welbespraakt, lijden die op zoek waren naar hulp bij sterven, ondanks maar vastberaden. Omdat hij weet dat wat hij zegt en doet het juiste is. Met respect voor zijn de euthanasiewet van 2002. tegenstrevers, zelfs al aarzelen die niet voor een spreekwoordelijke slag onder de gordel. Maar, Als houder van de Leerstoel Waardig Levenseinde van langzaamaan, heeft zich een uniek proces voltrokken. België, het traditionele en toch op me­ deMens.nu en in samenwerking met de VUB en UGent disch vlak christelijk geïnspireerde Vlaanderen op kop, heeft zich ontpopt tot allicht het meest richtte Wim Distelmans ULteam op. Sedert 13 decem­ vooruitstrevende land wat betreft zorg om het levenseinde. Want ook dit is Wim: slim. Als eerste ber 2011 is in Wemmel een multidisciplinair team voor besefte hij dat euthanasie slechts één aspect is van de portfolio van mogelijke houdingen en Uitklaring Levenseindevragen aan het werk. Patiënten acties rond het levenseinde. Dat goede palliatieve zorg voorzien parallel loopt met het mogelijk die nergens elders terecht kunnen of denken nergens maken van euthanasie voor diegenen die gebruik wensen te maken van hun zelfbeschikkings­ terecht te kunnen, worden er gehoord. Dit was een be­ recht. De ultieme vorm van ‘patient empowerment’. Van ‘human empowerment’. Van waar­ langrijke evolutie. digheid. Van respect. Niet toevallig de waarden van het UZ Brussel, van de VUB. Wij zijn Wim Distelmans bijzonder erkentelijk voor de Het is heerlijk hier deel van te kunnen uitmaken. ruimte en juiste aandacht die hij van bij de start van UL­ Prof. dr. Marc Noppen, gedelegeerd bestuurder UZ Brussel team voor de psychiatrische patiënt mogelijk maakte. Zijn stem heeft zwaar doorgewogen om het taboe van zelfbeschikking van de patiënt binnen de psychiatrische context mee te doorbreken en heeft de stem helpen SYLVAIN PEETERS teruggeven aan hen die hun spreekrecht soms allang Grenzen verleggen, de platgetreden paden verlaten en nieuwe wegen uittekenen, de controverse niet waren verloren. mijden, er onverschrokken voor gaan, wars van vooroordelen, maar ook steeds minzaam blijven, de Het is vaak werken op een slap koord. Het professio­ polemiek op een hoogstaand niveau voeren, krachtig en effectief argumenteren, respect blijven hebben nalisme en de betrokkenheid van Wim, evenals zijn voor de deontologie van zijn roeping, steeds bekommerd om de mens, achter het lichaam, dat zijn een humor, vriendelijkheid en kalmte maken de evenwichts­ paar bedenkingen die bij me opkwamen als ik aan Wim dacht toen ik me even heb neergezet om een oefening telkens weer mogelijk. stukje vriendschapsadhesie te schrijven. Wim, van harte dank voor de inspiratie, het vertrouwen Mensen die het voortouw nemen vallen op en hebben het meestal niet onder de markt. Van mening en de samenwerking. verschillen volstaat soms om op een minder heuse manier in het brandpunt terecht te komen. Zeker als Bij deze wens ik je nog een lange adem toe. er fundamentele waarden, zoals zelfbeschikking en respect daarvoor, in het spel zijn. Wie niet hetzelfde SYLVIE TACK Lieve Thienpont, psychiater-LEIFarts, consulent in ULteam, denkt wordt dan al snel verguisd en met slinkse middelen in een verdomhoekje gemanoeuvreerd. Prof. Distelmans is een uiterst gedreven, ervaren en voorzitter van vzw Vonkel, een luisterend inloophuis, docu- Wie dan in dit alles niet bij de pakken blijft zitten en strijdbaar het voorbeeld blijft geven verdient niet professioneel onderlegd persoon. Vanuit zijn jarenlange mentatie- en informatiecentrum over sterven, dood en rouw alleen alle erkenning en lof, zoals met deze prijs, maar krijgt ook navolging. Gelukkig is die voorbeeld­ expertise in de palliatieve zorg streefde hij naar een in Gent functie nog niet door Wim in de uiterste consequentie ingevuld. verbetering van de rechtspositie van patiënten aan hun Hij blijft onder ons, als een warm en aangenaam mens. levenseinde. Hij lag aan de basis van de euthanasiewet­ En liefst zo lang mogelijk! Sylvain Peeters, voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw/deMens.nu geving waardoor België op wereldvlak een pioniersrol FOTO: ISABELLE PATEER wist te vervullen. Ook in België zelf zorgde de wetgeving voor een ware mentaliteitswijziging: 13 jaar na de invoe­ SONJA SNACKEN ring van de wet is euthanasie in alle zorginstellingen Wim Distelmans wordt opnieuw gelauwerd, en terecht. Al ja­ren zet hij zich persoonlijk, wetenschappelijk bespreekbaar geworden en neemt het aantal artsen en maatschap­pelijk in voor het verbeteren van de supportieve en palliatie­ve zorg en de waardige zorg rond die hiertoe overgaan, jaar na jaar toe. Door bezielers het levenseinde, zowel in ziekenhuizen als in de thuiszorg. Centraal hierbij staan het bestrijden van ver­ als prof. Distelmans werd het taboe doorbroken en het mijdbaar fysiek en psychisch lijden en respect voor het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. Zijn talrijke respect voor de vrije wil van ernstig lijdende personen initiatieven zijn ondertussen wel bekend: het Dagcentrum Topaz te Wemmel, de palliatieve thuiszorg-vzw opmerkelijk vergroot. Omega, het Forum Palliatieve Zorg, het LevensEinde InformatieForum LEIF, het consult- en adviescen­ Naast zijn grote professionele kwaliteiten, is prof. Distel­ trum ULteam (Uitkla­ring Levenseindevragen-team), het Cédric Hèle Instituut vzw (Vlaams instituut voor mans een warm persoon met een groot hart. Hij staat psychosociale oncologie), de LEIF- en PALM-opleidingen, de Leerstoel Waardig Levenseinde van de dicht bij de mens en heeft een groot empathisch ver­ Mens.nu aan de VUB enzovoort. Hij is een veel gevraagde en graag geziene gast in de media, en zijn vele mogen. Boven alles staat zijn nooit aflatende zorg voor voordrachten brengen hem door heel Vlaanderen, inclusief in talrijke parochiezalen. Zijn genuanceerde de medemens, of het nu patiënten, collega’s of vrien­ houding en uitspraken leveren hem veel respect op, ook bij andersdenkenden. den zijn. Tevens wist hij, ondanks de grootsheid van zijn Onze gemeenschappelijke strijd voor menselijke waardigheid en bescherming van de rechten van kwets­ realisaties, eenvoudig en bescheiden te blijven. Prof. bare personen (res­pectievelijk patiënten en gedetineerden) bracht ons tot het uitbouwen van gezamenlijk Distelmans is een zeer bijzondere persoon, een kleurrijk onderzoek naar situaties van extreme afhankelijkheid. Zo heb ik zijn gedrevenheid en passie voor zijn figuur die de geest van velen nog lang zal inspireren. werk ook van dichtbij kunnen appreciëren. Sylvie Tack, advocaat Van Zandweghe, Verwilghen & Tack, Sonja Snacken, prof. dr. criminologie, Vrije Universiteit Brussel doctor in de rechten, lic. med-soc. wetenschappen

26 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 27 A5 liggende publiciteit_5_2015_Opmaak 1 27/05/15 10:06 Pagina 5

WIM DISTELMANS, EEN LOFREDE IN 24 PORTRETTEN

N V D rukkerij Verbeke

Lijnmolenstraat 34-36 • 9040 Gent • Tel. 09 228 10 33 [email protected] • www.drukkerijverbeke.be

bent niet mals voor palliatieve hardnekkigheid: patiënten staan niet in dienst van de hulpverleners. Bij de vele werkgroepen, vormingen en opleidingen, raden van bestuur waarvan u voorzitter bent, zijn die patiënten als het ware mee aan het denken. Vanuit een humanistisch perspectief leren we respectvol om te gaan met patiënten, met familieverhalen, met hulpverleners. Het vraagt dagelijks oefenen in transparante communicatie, in empathisch luisteren, in denken en in uitvoeren. En er mag nog gelachen op de werkvloer: we zijn wie we zijn en daar valt op zich al aardig om te lachen. Communicatie­ stoornissen en misverstanden worden intern aangepakt in functie van de motor die autonomie en verantwoordelijkheid heet. Medewerkers krijgen inspraak in alle lopende projecten waar­ bij de plaats van iedereen niet voorafgaand vastligt: de trek­ kers op het goeie moment aanspreken, op de goeie plaats Voor al uw drukwerk zoals briefpapier, firmakaartjes, uitnodigingen, boeken, folders, inzetten, of dat nu gaat om artsen, verpleegkundigen, secre­ tariaatsmedewerkers. brochures, affiches, tijdschriften, enz. maar u kan bij ons terecht voor zoveel meer. CHRISTINA VANDERHAEGHE Er zijn grenzen aan het genezen en daar moeten we het mee Van uitkappen, plooien, verzamelen, nieten, inbinden, lijmen tot Wire-O: wij doen het allemaal! Beste Wim, doen. Existentiële vragen krijgen meer en meer plaats in het U stond aan de wieg van de palliatieve zorg in België. vakgebied van levenseindezorg. Als leidinggevende professor Van ontwerp tot afgewerkt produkt! Wij begeleiden u daar graag bij. Na 30 jaar is er een volwassen beweging, met onder meer en als arts neemt u die vragen mee op bijzondere studiemo­ het leidinggevende expertisecentrum voor een waardig le­ menten zoals naar Krakau en het bezoek aan Auschwitz. En venseinde te Wemmel, waarvan het dagcentrum Topaz, de ondertussen wordt er gezellig getafeld en gaat de tijd geruis­ thuisequipe Omega, het Forum Palliatieve Zorg, het Levens­ loos verder, de tijd van ieder van ons. Wellicht daarom krijgen Einde InformatieForum, de Leerstoel Waardig Levenseinde kunstenaars een plaats in de werking, om het ondraaglijk reële VUB-deMens.nu, Ulteam, in nauwe samenwerking met UZ mee draagbaar te houden zolang een patiënt daarvoor kiest. Brussel. Niemand kan de emancipatorische impact van uw spreken U inspireert daarbij ongelooflijk veel medewerkers, vrijwil­ en handelen meten. Aan de honderden uitnodigingen per jaar ligers, collega’s van andere universiteiten en ziekenhuizen. voor plaatselijke voordrachten, journalistieke bijdragen in bin­ Medische vooruitgang staat in dienst van de patiënt: wat nen- en buitenland komt alvast geen einde. vraagt iemand omtrent het levenseinde? Er is al veel werk geleverd, niet in het minst op politiek vlak. Uw creatief leiderschap zet ons aan het werk, dwingt om De waardigheid van uw werk sijpelt door in werkverhoudin­ e­thisch na te denken bij elke medische beslissing, streeft gen. Ook daar creëert u ruimte voor divers talent bij diverse naar vergaande autonomie bij patiënten: zij krijgen de regie medewerkers. Ook daar is communicatie een middel om pro­ over hun levenseinde nadat ze goed zijn geïnformeerd over jecten te realiseren, geen doel op zich. Ook daar bent u tot diverse mogelijkheden, behandelingen en de gevolgen daar­ ieders verbazing beschikbaar als het er toe doet. van. U laat hen daarbij niet in de steek: ze mogen u bellen op Met u samenwerken is een leerschool voor het leven: tijd is alle mogelijke uren omdat u weet heeft van hun vragen naar kostbaar. Daarin zichzelf respecteren en de ander tot op het pijnbestrijding en comfortzorg. Omdat u tijd maakt om met hen einde, daar gaan we verder voor. te spreken en vooral te luisteren, heeft u weet van de ellende Met dank. waar ze bij therapeutische hardnekkigheid in terechtkomen. U Christina Vanderhaeghe, coördinator Forum Palliatieve Zorg

MYRIAM VANLERBERGHE Als mede-indiener van de euthanasiewet ben ik ervan overtuigd dat, zonder de immense steun van Wim, deze wet er niet zou gekomen zijn. Zijn expertise en overtuigingskracht waren van doorslaggevend belang bij het trotseren van veel tegenstand tijdens de boeiende tocht naar uiteindelijk een goedgekeurde euthanasiewet. Bewondering en oprechte dank zijn hier op zijn plaats, Wim. Myriam Vanlerberghe, gedeputeerde voor Welzijn Provincie West-Vlaanderen

28 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 Sint-Jorispoort 30 2000 antwerpen T 03 293 95 19 [email protected] www.bloemenvancornelis.be Beknopt curriculum vitae: Wim Distelmans

STUDIES Oprichter en voorzitter vzw LEIF missie’ van het Ministerie voor ge­ Laureaat Prijs Vrijzinnig Humanisme Doctor in de Genees- Heel- en Verlos­ (LevensEinde InformatieForum): LEIF­ neesheren-specialisten in radiotherapie (2015) kunde (MD) (VUB) artsen, LEIFnurses, LEIFopleiding, Voormalig voorzitter vzw ‘Federatie Doctor in de Medische Wetenschappen LEIFblad en LEIFlijn Palliatieve Zorg Vlaanderen’ (1996- AUTEUR VAN DIVERSE BUITEN- (PhD) (VUB) Initiatiefnemer van de postgraduaat­ 2002) LANDSE EN BINNENLANDSE Geneesheer-specialist in radiotherapie opleiding PALliatieve zorg voor Medici Oprichter en hoofdredacteur van het WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELS -oncologie (VUB) en masters (PALM) tijdschrift ‘Palliatieve Zorg’ (1994-2002) Distelmans W., Vangenechten J., Geneesheer-hygiënist (radioprotectie) Oprichter en co-voorzitter (met Manu Patentdrager van de antineoplastische Radioaktief (Ge)weten. Monografie in (MPH) (VUB) Keirse, KU Leuven) van de Academie stof ‘erbulozole’ (R 55 104) de reeks ‘Stichting Leefmilieu’ van de Bijzonder Licentiaat in Farmaceutische Levenseinde (2006) Kredietbank. Uitgeverij Pelckmans, en Medische Research (VUB) Oprichter Expertisecentrum ‘Waardig 1993. Bijzonder Licentiaat in Menselijke Levenseinde’ W.E.M.M.E.L. (2012) ONDERSCHEIDINGEN Distelmans W., Bauwens S., Eind­ Ecologie (VUB) Co-voorzitter (samen met Darius ‘Specia’ award (1978) redactie Nederlandse versie ‘Cancer Diploma in Tropische Geneeskunde ­Razavi, ULB) van het consortium Award van de Europese Gemeenschap Pain Relief’ van de WHO, 2000. (ITG Antwerpen) ­‘psycho oncology’ in het Nationaal (1992 en 1993) Distelmans W., Een Waardig Levens­ Postgraduaat Palliatieve Zorg voor kankerplan minister Laurette Onkelinx Doktersgild Van Helmont Prijs (1998) einde. Houtekiet, 2005. Artsen (interuniversitair) Lid van het Belgisch Raadgevend Laureaat ‘Care for People’ prijs (2000) Distelmans W. e.a., TOPAZ, recepten Opleiding tot SCENarts (KNMG Comité voor Bio-ethiek Laureaat Hilde Bruersprijs (2002) voor een waardig leven(s)einde, Utrecht) Lid van het coördinatieplatform van Laureaat Arkprijs van Het Vrije Woord Houtekiet, 2007. Opleiding tot LEIFarts het Nationaal Kankercentrum (Laurette (2003) Doyle D., Woodruff R. en Distelmans Opleiding PALM Onkelinx) Ere-lid van de Oudstudentenbond VUB W., Handboek voor palliatieve zorg. Co-voorzitter Federale Controle en (2003) Houtekiet, 2011. Evaluatiecommissie Euthanasie Medelaureaat van prijs De Beys Eindredactie Symptoombestrijding bij PROFESSIONELE EN Medeoprichter en voorzitter vzw Cédric (2005), toegekend aan de onderzoeks­ terminale aandoeningen, 2011. GEASSOCIEERDE FUNCTIES Hèle Instituut (Vlaams Instituut voor groep Zorg rond het Levenseinde Eindredactie van het Handboek voor Verantwoordelijk voor supportieve & Psychosociale Oncologie) (VUB) psycho-oncologie, CHi, 2011. palliatieve zorg in het UZ Brussel Initiatiefnemer en medeoprichter Laureaat Tenrei Ohta Award van de Distelmans W., Een Waardig Levens­ Titularis Leerstoel ‘Waardig Levens­ van ULteam (Uitklaring Levenseinde­ World Federation of Right to Die einde. Volledig herziene 7de druk. einde’ van deMens.nu aan de VUB vragen-team) Societies (2008) Houtekiet, 2012. Titularis leeropdracht ‘Palliatieve Ge­ Voormalig lid raad van beheer van de Laureaat ‘De Pluim’ van de Koning Distelmans W., Euthanasie et Soins neeskunde’ aan de VUB vzw Recht op Waardig Sterven Boudewijnstichting voor de vrijwil­ Palliatifs: le modèle belge. La Muette, Oprichter en verantwoordelijke van het Lid Federale Evaluatiecel Palliatieve ligerswerking in supportief & palliatief 2012. Dagcentrum ‘TOPAZ’ van het UZ Brus­ Zorg dagcentrum TOPAZ (2008) Distelmans W., Het recht om te ster­ sel te Wemmel (Thuis voor psychoso­ Lid raad van beheer van de ‘Belgische Genomineerd voor ‘Brussels Ketje’ ven. Luster, 2012. ciale Oncologie en PAlliatieve Zorg’) Vereniging voor Psycho-Oncologie’ door Vlaamse Gemeenschapscom­ Distelmans W., Pijntherapie bij chro­ Ondervoorzitter onderzoeksgroep ‘Zorg Medeoprichter en lid raad van bestuur missie voor de vrijwilligerswerking in nische en palliatieve aandoeningen, rond het Levenseinde’ van de VUB van Stichting voor Palliatieve Zorg TOPAZ (2009) Forum Palliatieve Zorg, 2012. (sinds 2002) Lid algemene vergadering ‘De Maak­ Laureaat Dwaallicht Prijs. Tweejaar­ Distelmans W., L’adieu choisi. Achar­ Lid van de Reflectiegroep Biomedische bare Mens’ lijkse prijs van het vrije denken (2010) nement thérapeutique, soins palliatifs Ethiek UZ Brussel MER-expert aangeduid door het Laureaat ‘Prijs Lucien Steinberg voor et euthanasie. Couleurs livres, 2013. Redacteur van het tijdschrift mUZe van Ministerie van Volksgezondheid en medisch onderzoek’ (2012) De Bruyne K., De Deyn P.P. en Distel­ het UZ Brussel Leefmilieu Ambassadeur ‘Davidsfonds’ (2012) mans W., Op weg naar een goede Redacteur van het tijdschrift ‘Onco’ Permanent expert van het Raadgevend Laureaat ‘Helden van de eutha­ dood. LannooCampus, 2013. Redacteur van het tijdschrift ‘Belgian Comité Bio-ethiek subcommissie nasiewet’, Humanistisch Vrijzinnige Distelmans W., Een Waardig Levens­ Journal of Medical Oncology’ euthanasie Vereniging (2012) einde. 9ste geactualiseerde druk. Voorzitter en directeur vzw palliatieve Vertegenwoordiger van de Belgische Laureaat bijzondere onderscheiding Houtekiet, 2015. thuiszorg ‘Omega’ regering bij het Comité van Experten ‘Bijzondere verdienste inzake maat­ Distelmans W., In Pursuit of a Voorzitter Forum Palliatieve Zorg voor de Organisatie van de Palliatieve schappelijke Valorisatie’, VUB (2012) Dignified Life’s End. The Belgian (vzw ‘Netwerk Palliatieve Zorg Brussel- Zorg binnen de Raad van Europa Genomineerd voor de Geuzenprijs model. In press. Halle-Vilvoorde’) Voormalig lid van de ‘Erkenningscom­ (2014)

30 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 1 HET GROTE HET VRIJE WOORD INTERVIEW

De wetgevende initiatieven tussen 1999 we allemaal dat er wettelijk niets mo­ gen en katholieken. Niet simpel! Hugo en 2002 veranderden de visie op het gelijk was door die blokkade door de Van den Enden werd de voorzitter. Hij levenseinde aanzienlijk, de patiënt CVP, was dit een zeer belangrijk mo­ was specialist en was al zijn hele leven­ kreeg de inspraak die hij verdient en in ment. Het was de eerste keer dat het voorvechter voor euthanasie. Voorzitten Wim Distelmans, de samenleving kwam er een debat op advies van het Raadgevend Comité was niet echt iets voor Hugo, hij was gang dat de dood bespreekbaar maak­ voor Bio-Ethiek* gehoord werd. Etienne de man van het woord, de man met te. De wetten die gestemd werden, on­ Vermeersch kreeg het woord. En zoals de goede pen, na de eerste vergade­ Etienne Vermeersch en danks de tegenstand van de oppositie, altijd was hij zeer duidelijk.’ ring vroeg hij mij hem te vervangen. De de kerk en de C van Caritas worden *Het Belgisch Raadgevend Comité debatten herinner ik me nog levendig. door de mensen gewaardeerd. Nu, der­ voor Bio-ethiek werd opgericht op 15 Alles was anders dan tijdens het abor­ tien jaar later, blijft het opletten dat wat januari 1993 door de federale staat, tusdebat. Toen stond de vrijzinnigheid Jeannine Leduc verworven werd niet teruggeschroefd de Vlaamse, Franse en Duitstalige Ge­ lijnrecht tegenover de katholieken. Dat IN GESPREK MET JACINTA DE ROECK (voorzitter LEIF Antwerpen) EN LAURA MICHIELS (educatief medewerker HVV) wordt. meenschappen en door de Gemeen­ zorgde ervoor dat er een scherp en al FOTO’S IN DE SENAAT DOOR AN AVONDS (creatieve kracht HVV) Een gesprek met onze drie gasten schappelijke Gemeenschapscommis­ eens bitsig debat was. Hier lag dat an­ maakt duidelijk dat wetgeving over zorg sie. Het Comité werkt onafhankelijk van ders. Mensen zoals Paul Schotsmans en levenseinde meer is dan holle woor­ de Overheden die het hebben opgericht. en Fernand Van Neste waren niet zo den en moeilijke wetsartikels. Het Comité heeft een dubbele taak : radicaal, zelfs in de katholieke hoek In het interview klinkt ook veel respect * adviezen uitbrengen over de proble­ waren er sommigen die stelden dat eu­ voor al diegenen die een rol speelden men die rijzen n.a.v. het onderzoek en thanasie in noodsituaties en onder be­ tijdens de vele jaren dat er voorberei­ de toepassingen ervan op het gebied paalde voorwaarden moest kunnen. De dend werk gebeurde. Iedereen en de van de biologie, de geneeskunde en openheid van deze mensen realiseerde vele verenigingen vermelden die iets de gezondheidszorg. Deze problemen een doorbraak. De commissie koos er betekenden is onmogelijk; daarom be­ worden onderzocht op hun ethische, dan ook voor – zoals in het vervolg al­ danken wij al diegenen die niet vermeld sociale en juridische aspecten, meer tijd – om niet te zoeken naar een com­ worden en een rol speelden in het tot bepaald betreffende de eerbiediging promis maar om meerdere voorstellen stand komen van een zorgend België van de rechten van de mens; voor te leggen die de verschillende, vrij waar de patiënt kan kiezen tussen een * het publiek en de overheden inlichten. uiteenlopende standpunten binnenin de waaier van mogelijkheden, zeker ook commissie weergaven. op het einde van het leven. EV: ‘In verband met de werkzaamheden Er moest een toch even dit: er werden verschillende HOE HET ALLEMAAL BEGON “ adviezen uitgebracht. Een eerste ad­ Jeannine Leduc hoeft niet lang na te evenwicht zijn tussen vies had betrekking op de eigenlijke denken en valt direct met de ‘politieke’ Frans- en Nederlands­ euthanasie en een ander advies ging deur in het interview. over levensbeëindiging van wilsonbe­ JL: ‘Voor 1999 kon er niets, er was een taligen, mannen en kwamen. Tijdens de discussies in het verbod om te spreken over de ethi­ raadgevend comité stelden we vast dat sche thema’s. Het woord euthanasie vrouwen, vrijzinnigen er binnen de katholieke groep onenig­ was taboe. De CVP die toen al veertig en katholieken. Niet heid was tussen enkelen die elke vorm jaar mee in de regering zat, had de tot­ van euthanasie afwezen en anderen standkoming van de abortuswet* nog simpel! die vonden dat euthanasie in uitzonder­ niet verwerkt. In het regeerakkoord van Etienne Vermeersch” lijke gevallen een ethisch verantwoorde 1995 was er een stop op alle wetgevend handeling kon zijn. Die open discussie­ werk met een ethische inslag.’ sfeer zorgde ervoor dat er uiteindelijk *De wet op de zwangerschapsafbreking Etienne Vermeersch: ‘De vraag of er binnen Advies 1 vier standpunten naar kwam er in 1990. Ondanks het verzet wetgevend werk moest komen in ver­ voren geschoven werden. Tijdens de Niemand zal de volgende uitspraak betwisten: als we een historisch interview afnemen over de kijk die België van de CVP haalde de wet het met een band met euthanasie en hoe die wet er hoorzittingen in de Senaatscommissie wisselmeerderheid. dan moest uitzien, was de eerste vraag in ‘98 werd het al snel duidelijk dat de heeft op het levenseinde dan kunnen we niet zonder de volgende drie mensen. ‘Samen met Etienne De Groot was ik al die het Raadgevend Comité kreeg. Er socialisten, de liberalen, en de groenen Etienne Vermeersch bereidde al sinds de jaren ‘70 de ethische weg voor het debat. Wim Distelmans ging jaren bezig met euthanasie. Maar het werd dan ook een bijzondere subcom­ voor een euthanasiewet waren onder enige wat kon was een colloquium in missie opgericht om die vraag te bestu­ voorwaarde van zorgvuldigheidseisen. ­onvermoeibaar voor de medische invulling en expertise. Jeannine Leduc leidde het wetgevende werk in 1998, in de senaat, met hoorzittingen deren. En je weet hoe dat dan gaat in De christendemocraten hielden vast om te peilen of euthanasie wettelijk ge­ België? – Etienne geniet nog na van die aan het inroepen van de noodtoestand goede banen. Deze drie mensen hebben een aantal dingen gemeen: hun onvermoeibaar enthousiasme, hun regeld moest en kon worden.’ ‘evenwicht’-oefeningen die zo typisch door de arts, wat het zelfbeschikkings­ ­gedrevenheid die professionaliteit en emotionaliteit combineert en de kracht van het woord om een moeilijke Wim Distelmans voegt toe hoe belang­ zijn voor ons land – Er moest een even­ recht van de patiënt quasi op nul zette. rijk dit was. wicht zijn tussen Frans- en Nederlands­ Persoonlijk steunde ik een wet die uit­ en delicate boodschap duidelijk en met veel empathie over te brengen. WD: ‘Al was het vrijblijvend en wisten taligen, mannen en vrouwen, vrijzinni­ gaat van de zelfbeschikking van de →

32 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 33 HET GROTE HET VRIJE WOORD INTERVIEW

patiënt. Ook vond ik dat er een regeling initiatieven nemen. Jeannine Leduc, 2003 en 2007. De paars-groene en gedeelte. Ook vanuit juridisch oogpunt.’ en vrienden die ongeneeslijk ziek op mee opgenomen moest worden voor fractieleidster, maakte van euthanasie paarse legislatuur staan bekend om hun *Citaat van premier Verhofstadt tijdens het einde moeten wachten.’ wilsonbekwamen. Maar dat haalden we hét dossier van de legislatuur. Een dos­ ethische wetgeving. Uiteindelijk bleef hij zijn State of The Union. ‘De bioweten­ WD: ‘De steun van Etienne Ver­ niet: men beperkte de draagkracht van sier dat haar zeer nauw aan het hart lag tot 20 maart 2008 premier van een over­ schap en de biogeneeskunde hebben meersch en het advies van het Raad­ de voorafgaande wilsbeschikking tot en nog steeds. gangsregering omwille van de politieke de voorbije jaren een onwaarschijnlijke gevend Comité voor bio-ethiek was personen die ‘onbewust’* waren. JL: ’Ik tekende mijn familiestamboom impasse. vooruitgang geboekt. Fundamenteel doorslaggevend. Maar we mogen toch *Het toepassingsveld van de huidige uit, de euthanasiewet en de wet op het Ecolo had als enige partij uit de meer­ ingrijpen op het menselijke zijn is mo­ ook Hugo Van den Enden niet vergeten wilsverklaring euthanasie beperkt zich vrijgeven van de asse zijn mijn twee kin­ derheid geen wetsvoorstel om eutha­ gelijk geworden. Toch is ons land er nog en zijn boek ‘Ons levenseinde huma­ tot uitzichtloze coma. Erg verwarrend deren.’ nasie toe te laten. Hieruit blijkt duide­lijk niet in geslaagd om hiervoor een wet- niseren’. Ook de film ‘Minder dood dan daar de meeste personen die zo een dat dit thema binnen deze partij niet en regelgeving uit te werken die past in de anderen;’ van Frans Buyens met wilsverklaring opstellen ervan uitgaan Alle partijspelletjes vanzelfsprekend was. De Franstalige een pluralistische, moderne en demo­ Dora van der Groen in een geweldige rol dat ze ook van toepassing is voor elke “ groenen waren erg verdeeld hierover. cratische maatschappij. Het parlement was belangrijk. Zij maakten het verschil onomkeerbare wilsonbekwaamheid en persoonlijk scoren Een bijkomend sterk punt van het meer­ moet zijn volle verantwoordelijkheid duidelijk tussen euthanasie en andere zoals ook dementie. derheidsvoorstel was dan ook dat Ecolo kunnen opnemen wat deze thema’s vormen van levenseinde. Nodig als je EV: ‘Wivina De Meester organiseerde werden opzij geschoven. dit voorstel mee ondertekende en zich betreft en dit op basis van ieders indivi­ een wettelijk kader wilt voor euthanasie.’ → ooit een colloquium ‘Ouderen in Solida­ bijgevolg engageerde. dueel geweten en overtuiging, riteit’ met o.a. een debat over eutha­ Dat was de sterkte van *Belgische Senaat, zitting 1999-2000, o.m. inzake euthanasie.’ nasie. Het was daar dat Fernand (Van het moment. Misschien 20 december 1999: wetsvoorstel betref­ Wim Distelmans liet zich nooit in de Neste, red.) in het openbaar zegde fende de euthanasie (Ingediend door de hoek drijven van de ‘euthanasie’arts. dat euthanasie onder bepaalde voor­ moet dat in de politiek heer Philippe Mahoux, mevrouw Jean­ Hij bleef specialist in alle beslissingen Wim Distelmans waarden kon. Ik wist dus als covoorzitter nine Leduc, de heer Philippe Monfils en bij het levenseinde: euthanasie en ook “ dat we met hem een open debat in de al eens vaker gebeuren de dames Myriam Vanlerberghe, Marie palli­atieve zorg. Zo beklemtoonde ook liet zich nooit in de commissie zouden kunnen voeren. Tot want het zorgt voor Nagy en Jacinta De Roeck) hij dat palliatieve zorg een bekom­ hoek drijven van de verwondering van mijn vrijzinnige colle­ JL: ‘Dezelfde dag pakte de CVP uit mernis van de vrijzinnigen was, iets wat ga’s stelde ik hem dus voor als lid van goed wetgevend werk! met een folder waarmee ze hoopten te het meerderheidsvoorstel ook deed. ‘euthanasie’arts. de subcommissie.’ scoren en een euthanasiewet definitief EV: ‘Wim zat niet in het Raadgevend Jeannine Leduc ” Zo wordt duidelijk dat diplomatie ook in af te schieten. Alle aandacht ging naar Comité, maar als voorzitter van de Hij bleef specialist in ethische debatten nooit ver weg is. Bin­ ons voorstel, niemand had dit meerder­ Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen alle beslissingen bij nen het eerste Advies ontstonden aldus JL: ‘Guy* was duidelijk in zijn beleids­ heidsvoorstel verwacht. Eensgezind speelde hij een ongelooflijk belangrijke vier deeladviezen. verklaring, de ethische dossiers lagen zaten we daar: zes partijen die uit één rol. Hij zorgde ervoor dat euthanasie het levenseinde: Advies 1a: een wijziging van de straf­ terug in de schoot van het parlement. Di­ mond spraken. Zes partijen die hun verdedigd bleef als een bijkomende wet die euthanasie mogelijk maakt mits rect na de coalitievormingen dienden de partij vergaten en gingen voor de vol­ vrije keuze bij het levenseinde. Zonder euthanasie en ook het respecteren van zekere ‘zorgvuldig­ partijen hun wetsvoorstellen betreffende gende ethische stap: euthanasie, maar hem zou de weerstand vanwege veel palliatieve zorg. heids­eisen’. euthanasie opnieuw in. Maar ik besefte ook palliatieve zorg. We beklemtoonden palliatieve groepen veel krachtiger ge­ Advies 1b: afspraken met het Openbaar al vlug dat de tegenstand groot zou zijn daarmee dat voor ons ook een andere weest zijn. De Federatie nam hem dat ” Ministerie inzake het vervolgingsbeleid. en de oppositie (CVP) niets zou laten keuze kon. De reacties waren ongeloof­ niet in dank af.’ Advies 2: de mogelijkheid dat de arts de liggen om de besprekingen te vertra­ lijk: de kerk, Danneels, de katholieke JL: ‘Ik dacht dat na de perscon­ ‘noodtoestand’ in kan roepen nadat hij gen. Als fractieleidster van de grootste verenigingen, reageerden furieus. Ons ferentie en de voorstelling van ons een beroep gedaan heeft op een ethisch partij zette ik alle partijen rond de tafel. team van senatoren kon die oorlog aan, meerderheids­voorstel de besprekingen debat. Er waren vijf voorstellen (VLD, MR, PS, want dat waren we, één team. Dat was in de gezamelijke commissie justitie en Advies 3: wees elke wetswijziging af. SP en Agalev), al die voorstellen wilden onze sterkte!’ sociale zaken snel konden aanvangen Onze drie gasten zijn het erover eens een wette­lijke regeling maar verschilden WD vult aan: ‘Ook de Federatie Palliati­ en worden afgerond. Daarin vergiste dat de kiem werd gelegd tijdens de nogal erg. Ik stelde voor een gemeen­ eve Zorg Vlaanderen reageerde. Voor ik me. Meer dan veertig hoorzittingen hoor­zittingen in ‘98. Dit colloquium zorg­ schappelijk voorstel te schrijven. En dat 1999 dachten ze nog dat er niets van in werden er georganiseerd. Elke betrok­ de ervoor dat er na 13 juni 1999 snel en lukte! We werkten in stilte aan een tekst. huis zou komen, van die euthanasiewet. ken doelgroep werd gehoord. Ellen­ professioneel gewerkt kon worden. Buiten de media. Alle partijspelletjes en Maar toen beseften ze ineens dat het lange discussies, debatten en com­ persoonlijk scoren werden opzij gescho­ ernst was en er een wet op euthanasie missievergaderingen volgden. Veel EEN PAARS-GROENE REGERING ven. Dat was de sterkte van het moment. zou komen. Ze wilden daar niets mee te vakkundig overleg en veel diplomatie KEERT HET TIJ Misschien moet dat in de politiek al eens maken hebben – onbespreekbaar – en was er nodig, zowel in de gezamenlijke De verkiezingen van 13 juni 1999 zorg­ vaker gebeuren want het zorgt voor ik was vanaf toen persona non grata. Ik commissie sociale aangelegenheden den voor een keerpunt. Voor het eerst goed wetgevend werk!’ Jeannine geniet werd zonder pardon of uitleg opzij gezet en justitie als erbuiten.’ Ze kijkt naar in 40 jaar was het mogelijk een regering nog van het moment dat het meerder­ als voorzitter. Vreemd want tijdens de Wim ‘Het is dankzij u en Etienne (Ver­ te vormen zonder de CVP. Paars-groen heidsvoorstel aan de pers voorgesteld lezingen die ik samen met Etienne (De meersch red.) dat we nu een wet heb­ was geboren en de VLD was de groot­ werd op 20 december 1999*. Groot, red.) deed vulde ik altijd het luik ben. Maar er waren ook zo vele anderen ste fractie in de senaat. Ze leverden de *Guy Verhofstadt was premier van Bel­ palliatieve zorg in als specialist palliatie­ die steunden, mensen met ervaring in premier en konden als grootste fractie gië tussen 1999 en 2003 en tussen ve zorg, Etienne deed het euthanasie- het ondraaglijke lijden van familieleden

34 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 35 HET GROTE HET VRIJE WOORD INTERVIEW

je met meer morfine kon sterven zonder patiënt. Samen met hen de tienduizen­ pijn, weliswaar een beetje sneller. De den leden! Maatschappelijk hadden ze verpleegster was onverbiddelijk. Meer enorm veel impact!’ morfine kon en mocht niet. Ik begreep ‘Dit debat (1971) onder leiding van Mo­ dat nodeloze lijden niet. Tijdens mijn nique Delvaux met onder andere ook legerdienst in 1957 in een hospitaal professor Robert Clara, Monseigneur waakte ik bij een stervende. Ik moest Guido Maertens en Eric Pillen kwam er om de 5 minuten zijn bloeddruk ne­ n.a.v. een Engelse MS-patiënte die eu­ men: erg pijnlijk voor hem. Hij smeekte thanasie vroeg. Ook de uitspraak van me ermee op te houden: ‘Waarom laat een Nederlands rechter n.a.v. de zaak je mij nog zo afzien?’. Ik stopte ermee met huisarts Truus Postma, die inhield een half uur later was hij dood. Ik werd dat euthanasie in geval van zinloos lij­ op het matje geroepen. Gelukkig bleef den mogelijk moest worden onder be­ het daarbij. In ’59 studeerde ik filosofie paalde criteria, wakkerde het publieke in Gent. Daar kreeg ik via een opdracht debat aan.’ JL: ‘Je moet weten dat er ook binnen debatten voor Ecolo leidde wilde het JL: ‘Mijn partij en ik hebben ons in dit van Jaap Kruithof de kans mijn visie op Ook voor Wim was zijn inbreng in de Ecolo (de Franstalige groenen, red.) en woord ‘tuer’ (doden, red.) niet in de wet dossier nooit laten leiden door stem­ euthanasie voor de eerste keer uit te wet net dat ietsje meer. de MR-tegenstanders waren die liever zien staan. Onmogelijk om aan hem uit mengewin. Voor mij, voor ons moest de schrijven. Ik veranderde sindsdien nooit geen wettelijke regeling voor een hu­ te leggen dat dit onmogelijk was gezien euthanasiewet er komen. Aan stemmen meer van mening.’ maan levenseinde wilden realiseren. het strafwetboek. Uren heb ik met hem verliezen of winnen dachten we niet. JL: ‘Ik zag mijn oudste broer sterven. Weet je, het eerste Ook de oppositie was onverzettelijk daarover gesproken. De emoties liepen Een oplossing bieden voor een gewenst In 1978 werd er tussen Kerst en Nieuw “ tegen: Mia Deschamphelaere en Hugo al eens hoog op bij de Franstaligen. menswaardig levenseinde voor dood­ een tumor in de kleine hersenen ont­ initiatief palliatieve Vandenberghe haalden alle wapens en Het is mede dankzij Jacinta* dat Eco­ zieke mensen die ondraaglijk lijden pri­ dekt. Niet te opereren, niet te genezen. zorg werd genomen argumenten boven om het wetgevende lo uiteindelijk niet afhaakte en er geen meerde.’ In april stierf hij. Ondanks de goede werk te vertragen en te dwarsbomen. scheur kwam in de meerderheid.’ WD: ‘De sterkte van de ploeg bestond zorg van zijn huisarts, ondanks de zorg door de VUB (Vrije Het was stemmen tellen bij elke stem­ eruit dat ze direct in het begin van de van een vriendin-verpleegster die er al­ Universiteit Brussel), ming. Maar we haalden het: commissie Aan stemmen legislatuur begonnen zijn. Zo kon er vier les aan deden de pijn te verminderen na commissie, in de plenaire vergade­ “ jaar lang gewerkt worden want zo een lukte dat niet. Ik zag hem afzien. Hij had door de vrijzinnigen, ring van de Senaat en ook nadien in de verliezen of winnen gevoelig thema heeft tijd nodig. Daarom ongelooflijk veel pijn. Ik wilde er alles Kamer. Ik moet eerlijk toegeven – ze lukte het!’ aan doen om andere mensen dit on­ hoewel dit door tegen­ glimlacht – dat ik ook daar mijn diplo­ dachten we niet. Een ‘We mogen ook een aantal cruciale EV: menselijke lijden te besparen. Ik vond standers van eutha­ matie en vastberadenheid voor gebruikt oplossing bieden voor momenten niet vergeten. Het tv debat in partners in mijn strijd: Etienne De Groot, heb. Ik wist dat als er in de Kamer één 1971 schudde de samenleving wakker. Wim Distelmans en later ook Etienne nasie doodgezwegen amendement een meerderheid haalde een gewenst mens­ Het oprichten van ADMD en de Vlaamse Vermeersch. De euthanasiewet is mijn het voorstel opnieuw naar de senaat tegenhanger Recht op Waardig Ster­ waardig levenseinde levenswerk. Het beeld van mijn broer wordt. zou verhuizen en we door dat tijdverlies, ven met Léon Favyts en Hugo Van den gaf me de kracht me vast te bijten. De Wim Distelmans” het niet meer zouden halen voor alweer voor doodzieke mensen Enden. Deze verenigingen sensibili­ gebetenheid van een pitbull gesteund nieuwe verkiezingen.’ seerden hun leden en de maatschap­pij. door een sterk en professioneel team EV: ’Zeker ook in het debat over het die ondraaglijk lijden Vele petities informeerden en sprok­ van experts.’ WD: ‘ Als oncoloog werd ik dagelijks woord ‘onbewust’ ‘inconscient’ (in ver­ kelden steun bij de bevolking. Ze be­ EV: ‘De euthanasieproblematiek is sinds geconfronteerd met stervende mensen. band met de voorafgaande wilsbe­ primeerde werkten ook de politieke partijen, met de jaren 1971 al eens in het nieuws ge­ Ik zag hoe artsen aan de ziekenkamer­ schikking) merkte ik dat de meerderheid Jeannine Leduc ” succes! Ook het boek van Hugo ‘Ons weest. Ik herinner me nog een uitspraak deur van deze mensen voorbij gingen. niet altijd op dezelfde lijn zat. Ik en ook levenseinde humaniseren’ maakte het van mezelf tijdens zo een tv-debat op, ‘Hier kunnen we toch niets meer aan een aantal Vlaamse partijen, wilden *Jacinta De Roeck was senator voor verschil. Als filosoof had hij als geen an­ toen nog, de BRT. Ik beweerde dat als ik doen’, was hun bedenking. Voor mij een wet die ook van toepassing was Agalev. Samen met de fractieleider van der de gave om met woord en tekst zijn mezelf niet meer zou zijn en mijn vrouw kon dit niet. Ook dan, zeker dan, moet voor wilsonbekwamen. Zeg maar ook Agalev in de senaat, Frans Lozie, zorg­ ideaal te verwoorden. Euthanasie mo­ en familie niet meer zou herkennen, ik de arts er zijn om het lijden draaglijk te bij dementie en Alzheimer. Philippe de ze ervoor dat Ecolo het voorstel bleef gelijk maken was voor hem een missie!’ euthanasie wilde, België was te klein. maken, om waardig sterven mogelijk te Monfils van de MR wilde duidelijk een steunen. De wekelijkse fractievergade­ Maar ik meende wel wat ik gezegd maken. Ik nam contact op met Enge­ beperking van het woord ‘inconscient’ ringen bij de groenen (Agalev en Eco­ EEN DOSSIER MET EEN heb! De reacties die ik toen over mijn land want daar bestond er toen al zo tot alleen ‘onbewust’ in de zin van een lo) verliepen al eens erg bewogen, toch PERSOONLIJK VERHAAL hoofd kreeg!’ – Etienne geniet er blijk­ iets als palliatieve zorg. Weet je, het coma of een vegetatieve toestand. bleven de groenen op één lijn staan. Vanwaar toch die gedrevenheid bij jou? baar nu nog van – ‘Maar het bracht eerste initiatief palliatieve zorg werd ge­ Hoe de PS erover dacht heb ik nooit Uiteindelijk stemde ook Ecolo het voor­ EV: ‘ Toen ik 14 was zag ik een tante wel iets teweeg. L’Association pour le nomen door de VUB (Vrije Universiteit geweten. Philippe Mahoux sprak zich stel. die me nauw aan het hart lag afzien en Droit de Mourir dans la Dignité en hun Brussel), door de vrijzinnigen, hoewel nooit duidelijk uit. De oppositie haalde Jeannine verduidelijkt dat het wet­ sterven. Ik vroeg aan de verpleegster Vlaamse tegenhanger Recht op Waar­ dit door tegenstanders van euthanasie hier haar slag wel thuis! Spijtig genoeg. gevend werk altijd met deadlines werkt. waarom meer morfine niet kon. Ik ver­ dig Sterven vochten mee voor het recht doodgezwegen wordt. De eerste thuis­ Paul Galant die als arts en senator de Er zijn altijd verkiezingen in het verschiet. stond niet dat zo afzien nodig was als op ‘actieve’ euthanasie op vraag van de equipe Omega kwam er in 1988. En dit →

36 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 37 HET GROTE HET VRIJE WOORD INTERVIEW

Kinderen zien afstuderen bijvoorbeeld. gen, red.). Absurd want elk lijden is een Je dochter nog zien huwen.’ samengaan van lichamelijk en vooral WD: ‘De mogelijkheid dat je individueel geestelijk lijden. In de meeste gevallen kan beslissen geeft ongelooflijk veel (meer dan 90% van de euthanasie­ kracht. Een keuze na een volledige en gevallen, red.) gaat het trouwens over goede informatie’, vult Wim aan. ‘Trou­ een euthanasie die er komt na twee of wens wisten jullie dat we het enige land drie jaar van chemotherapie! Daarna in de wereld zijn met een wet op pal­ zijn die mensen zo uitgeput dat nog liatieve zorg? Door die wet kan het nu langer wachten psychisch ondraaglijk niet meer dat een arts de deur van een wordt.’ stervende patiënt passeert zonder bin­ nen te gaan. Iets wat nog niet zo lang geleden wel nog gebeurde. De drie wet­ Euthanasie is een ten in 2002 veranderden echt ongeloof­ “ lijk veel in de zorgpraktijk, in de hoofden legitieme handeling van de artsen. Eindelijk stapten ze, be­ halve een aantal hardnekkigen, van hun en staat niet in con­ machtssokkel.’ trast met het feit dat EV: ‘De abortuswet was reeds een pro­ gressieve wet maar we mogen de eu­ het leven van mensen thanasiewet toch niet onderschatten, ondanks het feit dat ze niet volmaakt is. beschermd moet Het belangrijkste is dat ze er is. Dat ze worden. er blijft! Je moet toch beseffen hoe in­ Etienne Vermeersch grijpend deze wet is. Het gaat immers ” om een diepgaande en onomkeerbare zonder financiële steun. Puur op en­ Maar het is een vrije keuze die naast de huidige massale hoeveelheid euthana­ handeling die alleen kan als de patiënt JL: ‘Ik ben nog altijd fier dat we het thousiasme en veel empathie. Zuster andere levenseindekeuzes staat.’ sievragen op te volgen.’ dit zelf wil. Euthanasie is een legitie­ haalden. Zelfs het argument dat eu­ Leontine startte op in 1990, twee jaar Wim klinkt verontwaardigd. Het is me handeling en staat niet in contrast thanasie tegen de mensenrechten was later, met steun van het koningshuis. duidelijk dat de onoprechtheid, de met het feit dat het leven van mensen haalde het niet. Het advies van de Raad Maar, palliatieve zorg lost niet alles op, Na de therapeutische schijn­­heiligheid en het negeren van de beschermd moet worden. Als we alle van State was ronduit positief over de dat bewijst het verhaal van Jeannine “ wens van de patiënt voor hem onaan­ ethische wetgevingen bekijken staan wet en dat was tegen de zin van de op­ over haar broer. Vandaar mijn inzet hardnekkigheid vaardbaar zijn. we wereldwijd echt aan de top. Er is positie. Hugo Vandenberghe vroeg het voor euthanasie, naast palliatieve zorg. moe­ten we nu opletten WD: ‘Vooral de emancipatorische kracht geen enkel land in de wereld dat zoveel advies in de hoop dat het vernietigend De patiënt moet een waaier van keu­zes van de wetten is groot. De patiënt die ethische knelpunten in wetten gegoten zou zijn. Dat was het niet! Zelfs het psy­ hebben. Bij die keuzes hoort ook de voor palliatieve hard­ goed geïnformeerd is weet dat er een heeft. Inderdaad een ethisch paradijs! Ik chisch lijden werd niet afgekeurd. De wens om snel te sterven.’ waaier aan mogelijkheden is. De eu­ ben blij dat ik in dat paradijs woon!’ Raad van State verduidelijkte ook dat nekkigheid en palli­ thanasiewet en de wet op de patiënten­ WD: ‘Zo zijn we intussen een land met sedatie een vorm van langzame eutha­ EEN EUTHANASIEWET EN EEN atieve psychiatrische rechten maakten komaf met het dood­ keuzemogelijkheden voor een waardig nasie was. En dat ‘hulp bij zelfdoding’* WET OP DE PALLIATIEVE ZORG knuffelen van de patiënt. En enquêtes levenseinde die vrijzinnig geïnspireerd volledig binnen de wet valt indien de De meerderheidspartijen legden naast hardnekkigheid. bewijzen dat ook.’ zijn. De patiënt kiest. Hij of zij staat cen­ zorgvuldigheidscriteria gerespecteerd het wetsvoorstel euthanasie ook een Enquêtes die sinds 1999 afgenomen traal: de zelfbeschikking, een vrijzinnige worden.’ Wim Distelmans ” voorstel voor palliatieve zorg op tafel. worden bewijzen dat de patiënt open­ waarde.’ *Hulp bij zelfdoding is het zichzelf toe­ Was dit niet enkel en alleen een diplo­ staat voor euthanasie. Ook de christelij­ dienen van het dodende middel door matieke zet zoals er vaak beweerd WD: ‘Voor 2002, voor de euthanasiewet, ke patiënt. De patiënt wil geïnformeerd STERKTE EN ZWAKTE VAN DE de patiënt zelf. De procedure van de werd door oppositie en tegenstanders? was er niet veel interesse in palliatie­ zijn, wil zelf bepalen en kiezen. HUIDIGE WET wet werd volledig gevolgd en de arts JL: ‘We wilden duidelijk stellen dat ook ve zorg. Katholieke ziekenhuizen be­ WD: ‘Daarop steunt ook onze werking Wat zijn de sterkste en de zwakste pun­ blijft aanwezig tijdens het nemen van palliatieve zorg voor ons belangrijk weerden dat er bij hen niet ‘gestorven’ in het dagcentrum Topaz (het supportief ten van de huidige wet? de cocktail. Deze ‘wijze’ om te eu­ was. Dus zorgden we ervoor dat er fe­ werd, een ziekenhuis daar genas je. & palliatief dagcentrum in Wemmel bij EV: ‘De wet is er! Dat is belangrijk. thanaseren is zeer duidelijk in de film deraal een kader werd geschapen en Palliatieve zorg was overbodig. De wet Brussel, red.). Wij bepalen niets, wij bie­ Zelfs de uitbreiding voor minderjarigen ‘Tot altijd’ van Nic Balthazar waar Mario dat de deelstaten (Vlaanderen en Wal­ op euthanasie kwam er en de katholieke den aan. De patiënt is degene die aan­ is belangrijk. Al is het absurd om het Verstraete voor deze manier van eutha­ lonië) dat palliatief zorgplan moesten ziekenhuizen hadden ineens interesse geeft, kiest.’ psychisch lijden hier uit te sluiten. Niet nasie kiest. uitwerken en invullen. Iedereen moet in palliatieve zorg. En die zorg is zo op­ JL: ‘Iedereen wil leven. Alleen is het erg slim van de politici (de beperking tot WD: ‘Voor mij is het sterkste punt van palliatieve zorg kunnen hebben, in een timaal dat ze nooit een euthanasievraag draagvermogen van mensen die lijden fysiek lijden kwam er op aandringen van de wet het feit dat ook het psychisch lij­ ziekenhuis, in een woonzorgcentrum, horen… Vreemd, want ze vragen wel individueel. Soms put een patiënt nog de N-VA dat zo de wisselmeerderheid den naast het fysieke lijden als volwaar­ ook thuis in de vertrouwde omgeving. financiële bijkomende middelen om de draagkracht uit een familiegebeurtenis. gaf om de uitbreiding gestemd te krij­ dig aanzien wordt. Sinds het ULteam* →

38 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 39 HET GROTE HET VRIJE WOORD INTERVIEW

er is, merk ik pas hoe onoplosbaar en ater, in hun zorginstelling. Bij ULteam dat de mensen voor een euthanasiewet EN WAT NU? bij. Ze hoeven zelf de euthanasie niet ondraaglijk dat geestelijk lijden kan zijn. vinden ze het luisterende oor dat ook waren, burgers uit alle politieke mid­ Voor Jeannine Leduc is het niet moeilijk uit te voeren, maar beweren dat, als Ook patiënten met een psychiatrische hen – wettelijk – toekomt. dens. Iedereen was immers ooit nauw om te zeggen wat er nog moet gebeuren. ze doorverwijzen, ze moreel betrokken aandoening kunnen uitbehandeld zijn. JL: ‘Maar we moeten alert blijven. De betrokken bij het onmenselijk uitzicht­ ‘De doorverwijsplicht door de arts. Dat zijn bij een levensbeëindiging is erover. Ook zij kunnen een zoveelste behande­ geruchtenmolen probeert nog altijd de loze lijden van een dierbaar familielid of is voor mij het belangrijkste zodat er Er moet ook dringend een registratie ling niet zien zitten. Lieve Thienpont wet uit te hollen. Zelfs 13 jaar na de wet vriend waar genezing uitgesloten was niemand in de kou blijft staan. Een arts komen voor palliatieve sedatie. Ik ben doet ongelooflijk werk voor deze patiën­ wordt er nog ingepraat op kwetsbare en en waar de lijdende patiënt snakte naar mag weigeren maar moet zijn patiënt het volkomen eens met Wim daaro­ ten. Zeker voor hen is gehoord worden, zieke mensen om hen te beïnvloeden, zijn levenseinde. Toen de wet er was, doorverwijzen naar een arts die wel ver. En dan de uitbreiding voor wilson­ au sérieux genomen worden, verschrik­ al hoor ik ook heel veel positieve ver­ was die steun nog groter. Een wet te­ voorstander is van euthanasie en bereid bekwamen. Niet gemakkelijk. Ik weet kelijk belangrijk. Na de therapeutische halen. Zelfs in het kleine dorp waar ik genhouden als de samenleving ervoor is euthanasie toe te passen, na inzage heel duidelijk wat ik wil. Ik schreef dat hardnekkigheid moeten we nu opletten woon. We moeten blijven reageren op is, was moeilijk. Zelfs voor de toenma­ van het dossier. En dan, die vijf jaar na­ ook heel duidelijk in detail uit in mijn voor palliatieve hardnekkigheid en pal­ elke verkeerde informatie.’ lige CVP.’ tuurlijk. Een wilsverklaring die je om de wilsverklaring. Maar ik heb begrip voor liatieve psychiatrische hardnekkigheid. WD: ‘Van wie we geen of nauwelijks vijf jaar moet herhalen is absurd. Ook de artsen die het daarmee moeilijk heb­ Getuigenissen van psychiatrische pa­ OOK DE MEDIA SPEELDEN EEN ROL steun kregen, was van de artsen en de bij hersenaandoeningen die leiden tot ben. Beeld je maar eens in dat je pa­ tiënten zeggen alles. En zo gemakke­ JL: ‘De media waren ons niet altijd zo artsenverenigingen. Die zagen liever wilsonbekwaamheid moet euthanasie tiënt zich in de toestand bevindt die hij lijk wij ons kunnen inleven in lichamelijk gunstig gezind.’ hun paternalistische rol in het medische kunnen via een voorafgaande wilsver­ uitschreef in de wilsverklaring en nu be­ lijden, zo moeilijk kunnen we dat voor WD: ‘Toch waren er veel objectieve ar­ verhaal van hun patiënt niet afbrokke­ klaring. Ik denk dan aan Hugo Claus minnelijk zit te glimlachen en gelukkig lijkt.’ psychisch lijden.’ tikels, ook uit onverwachte hoek. Yves len. Ook de gehandicaptenverenigin­ en Lily Boeykens die dementerend te EV: ‘Hebben jullie een wilsverklaring?’ *ULteam: Uitklaring Levenseindevra­ Desmet (De Morgen) en zeker ook Guy gen, de directies van de rusthuizen en vroeg euthanasie hebben laten toepas­ Hij bekijkt ons één per één oplettend. ‘Ik gen team. Specialiseerde zich in het Tegenbos (De Standaard) speelden zeker de kerk werkten tegen. Ik zag sen om zeker te zijn van een uitvoering.’ uitklaren van complexe levenseindevra­ toch wel een cruciale rol. Er verschenen brieven die politici van de CVP rond­ WD: ‘Ik ben het volledig eens met Jean­ gen ook bij psychisch lijden. Heel wat ongelooflijk veel artikels en dat had tot stuurden naar de partijleden en hun nine. Maar ook andere beslissingen psychiatrische patiënten kunnen tot op gevolg dat de samenleving goed geïn­ kiezers en zelfs naar het artsenkorps. bij het levenseinde moeten geregeld Het is de deontolo­ de dag van vandaag met hun eutha­ formeerd werd.’ Brieven die gedicteerd werden door de worden zodat een arts die bijvoorbeeld “ nasievraag niet terecht bij hun psychi­ JL: ‘Enquêtes bewezen al voor 2000 bisschoppen. Ongelooflijk!’ een behandeling stopzet niet veroor­ gische plicht van elke deeld kan worden. Indien deze dossiers voor een federale commissie komen arts de zorg voor zijn om te beoordelen voordat ze naar justi­ patiënt correct op te tie gaan, zou dat al een grote stap zijn. Ook de palliatieve sedatie* moet gere­ volgen en daar hoort gistreerd worden. Verplicht! Want als we zien hoe deze vorm van levenseinde doorverwijzen bij. toeneemt, kunnen we niet anders dan Etienne Vermeersch ” stellen dat het veel te vaak een ver­ kapte vorm van euthanasie is. In het UZ Brussel van de VUB doen we het nu al, vergat de mijne ooit te vernieuwen na Als een oogopslag of de zucht van een bries bij valavond elke palliatieve sedatie zal worden gere­ vijf jaar. Dat overkomt mij nooit meer.’ gistreerd zodat we ook hier statistieken Etienne begint alvast deze uitbreiding kunnen maken die meer vertellen over van de wet te onderbouwen. zo kort was het leven haar beschoren hoe, waarom, wanneer en op vraag van EV: ‘Lazen jullie het artikel van dokter wie er overgegaan wordt tot palliatieve Luc Bonneux in De Standaard? Hij ziet maar voor altijd blijft de herinnering sedatie.’ zijn patiënt die om euthanasie vroeg in­ *Continue sedatie wordt regelmatig dien dement en nu gelukkig lijkt als een gebruikt als alternatief voor euthanasie. ander persoon. Ik moet daarop toch aan haar kwetsbare vleugelslag in onze liefdevolle harten. Continue sedatie wordt in Vlaamse eens reageren met een artikel. Mis­ woonzorgcentra geregeld gebruikt om schien kan dat artikel het debat eindelijk het overlijden te versnellen. Dat blijkt eens echt op gang brengen.’ uit een studie van de Vrije Universiteit Zo zie je maar dat Etienne, Wim en Brussel uitgevoerd door dr. Sam Rys en Jeannine nog lang niet uitgestreden zijn. prof. Johan Bilsen van de Mental Health Dit zijn mensen met een visie en een and Wellbeing Research Group. missie. Het is dankzij dit soort mensen EV: ‘ De doorverwijsplicht zou zelfs niet dat onze samenleving niet alleen vrij­ eens in een wet moeten komen. Het is zinniger maar ook veel humaner wordt. de deontologische plicht van elke arts Een België met respect voor de zelfbe­ de zorg voor zijn patiënt correct op te schikking van elk individu. Respect voor Het vlindermeisje Ella-Louise en haar mama Linda en papa Wim danken volgen en daar hoort doorverwijzen onze vrijheid. Wim Distelmans en alle collega’s zorgverleners die van het menswaardige levenseinde hun levenswerk hebben gemaakt. familie D’hondt-Van Roy HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 41 Hierbij zou ik een beroep kunnen doen op die daarop volgden, de beslissende wettelij­ Dat standpunt was des te overtuigender zijn uitgebreid curriculum vitae, maar ook ke stap hebben mogelijk gemaakt. daar hij deel uitmaakte van de groep art­ dat kan verkeerd uitvallen, want dit curricu­ Ik verwijs naar de bijdragen van al deze sen en verplegenden aan de VUB die als lum is immens. De aanvullende opleidingen mensen, omdat dit mij toelaat, zonder de eersten de palliatieve zorg in België hadden die hij na de voltooiing van zijn studie ge­ gêne waarover ik het hierboven had, ook ingevoerd. neeskunde gevolgd heeft, vormen al een in­ de bijzondere bijdrage van Wim Distelmans Onze ethische argumenten konden dan niet drukwekkende reeks. Maar ook zijn weten­ te belichten. Eén van de karakteristieke meer door tendentieuze verklaringen van schappelijk onderzoek en de publicaties die aspecten van zijn aanpak in dit domein pseudodeskundigen van de tafel geveegd hij in het spoor daarvan schreef, zijn veel te bestond er overigens in op een efficiënte worden. lang om op te sommen. Ik kan echter niet wijze met ons allen samen te werken, zo­ Nog belangrijker is wellicht het feit dat hij nalaten te vermelden dat hij, vooraleer zich dat er op de duur een ware kameraadschap op het cruciale moment voorzitter was van op het terrein van het kankeronderzoek te ontstaan is: een band die blijft bestaan, om­ de ‘Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen’. begeven, ook een vijftal artikels heeft ge­ dat wij allen kunnen zeggen, zonder elkaars Via mijn contacten met mensen die bij pal­ publiceerd over de tsetse-vlieg en de tri­ bijdrage te minimaliseren: “wir sind dabei liatieve zorg betrokken waren, was het mij panosomen die, zoals men weet, aan de gewesen.” duidelijk geworden dat velen onder hen zich basis liggen van de slaapziekte. De overige tegen een nieuwe wetgeving wilden ver­ publicaties – en die lijst is zeer groot – heb­ zetten, of, als het niet anders kon, een voor­ ben uiteraard vooral betrekking op kanker, stel over een zogenaamde palliatieve filter palliatieve zorg en euthanasie. wilden doordrukken. Met een andere voor­ Maar de reden waarom mij gevraagd werd Tegenover de talloze zitter hadden zij op een gecoördineerde wij­ hier deze lofrede uit te spreken, ligt in de “ ze deze standpunten kunnen verdedigen. bijdrage die hij, als theoreticus, als practi­ ver­klaringen van Toen men Wim als voorzitter afdankte, was cus en als mens, geleverd heeft tot de het gelukkig reeds te laat. ontwikkeling van de palliatieve zorg in ons artsen die beweerden Een derde cruciale positie, ditmaal na land, tot het tot stand komen van de eutha­ dat de problematiek het tot stand komen van de wet, was zijn nasiewetgeving en tot de begeleiding van co-voorzitterschap van de ‘Federale con­ het ten uitvoer leggen van deze wet. van extreem lijden trole- en evaluatiecommissie Euthanasie’, Men zegt soms dat de grote figuren in de waar de grondslag werd gelegd voor een geschiedenis van de wetenschap hun bij­ niet meer bestond, benadering van de voorgelegde dossiers drage konden realiseren omdat ze op de hadden wij iemand die die het zo belangrijke vertrouwen vanwege schouders van reuzen stonden. de betrokken artsen niet in het gedrang In tegenstelling daarmee valt, met betrek­ dat vanuit eigen bracht. king tot de palliatieve zorg en de euthanasie Ten vierde is er de oprichting van het ‘Le­ vooral op dat degenen die bij ons de stap­ kennis en ervaring venseinde Informatieforum’ LEIF dat niet pen vooruit hebben gezet, zich omringd kon ontkrachten en dit alleen zorgt voor de ‘leifopleiding’ voor voelden door een groep gelijkgezinden, artsen en andere zorgverstrekkers, maar die, elk vanuit hun plaats, het gevaarte ook op radicale wijze ook toegankelijk is voor allen die informatie vooruit geduwd hebben. In plaats van op zoeken over euthanasie en palliatieve zorg. de schouders van anderen te staan, kon­ naar voren durfde Ten slotte blijft er natuurlijk de blijvende den ze met elkaar, hand in hand, vooruit brengen. betrokkenheid van Wim als arts bij de dag­ gaan. Er waren de theoretici, waaronder ik dagelijkse palliatieve zorg en eventueel het vooral mijn wapenbroeder Hugo Van den ” begeleiden naar euthanasie. Enden moet vermelden, maar ook de groep Ik zal me niet tot het gênante genre van Een rotsblok verlegd onderzoekers rond Luc Deliens. Er was de de extreme loftuitingen of panégyrique la­ ‘Association belge pour le Droit de Mourir Een eerste belangrijk gegeven in deze toch ten verleiden, maar misschien mag ik hem LAUDATIO DOOR PROF. DR. ETIENNE VERMEERSCH dans la Dignité’, waarbij ik aan Jacqueline vrij lange strijd, was het feit dat Wim Distel­ wel persoonlijk danken voor de steun en de Herremans denk en de ‘Vereniging voor het mans naast ons stond met zijn gezag als vriendschap die ik altijd bij hem heb gevon­ Recht op Waardig Sterven’ waar Léon Fa­ deskundig oncoloog, als getuige van de den. Tevens meen ik ook de houding van vyts een centrale rol speelde, naast Hugo doodstrijd van veel mensen en van hun velen te vertolken wanneer ik verklaar dat ijn Congolese collega Jan Kabuta niet toe in staat is, verliest het aanzien dat gaan. En dat besef maakt het ook degene Van den Enden. Ik moet ook verwijzen zinloos lijden. Tegenover de talloze ver­ dit hele land en vooral allen die door zijn heeft zijn doctoraat geschreven over hij verworven had. die een ‘Laudatio’ moet uitspreken niet ge­ naar de subcommissie ‘euthanasie’ binnen klaringen van artsen die beweerden dat de inzet minder zullen lijden, hem heel erken­ M de ‘autopanégyrique’ bij zijn volk: de Ik dacht daaraan bij het opstellen van deze makkelijker. het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek, problematiek van extreem lijden niet meer telijk mogen zijn. Baluba. ‘Laudatio’, omdat wij zo’n loftuiting op zich­ Om het voor mij, en ook voor hem, niet te die twee belangrijke Adviezen voorgelegd bestond, hadden wij iemand die dat vanuit Al degenen die voor het tot stand komen van Deze ‘autopanégyrique’ is een lofrede over zelf als heel gênant zouden ervaren. Wij moeilijk te maken, zal ik mij dus in verband heeft, en er is ook die sympathieke groep eigen kennis en ervaring kon ontkrachten de wetten op euthanasie en palliatieve zorg zichzelf die vooraanstaande figuren op ge­ voelen ons al verlegen als wij een dergelijke met Wim Distelmans, vooral tot objectieve van dappere paars-groene senatoren, die en dit ook op radicale wijze naar voren durf­ hebben geijverd, hebben hun steen in de zette tijden moeten uitspreken. Wie daar lofrede vanwege anderen moeten onder­ gegevens beperken. door hun wetsvoorstel en de inspanningen de brengen. rivier verlegd. Bij hem was het een rotsblok.

42 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 43 oen Mario Van Essche, als voorzit­ waardig maar niet gelijk: iedereen heeft gen alleen maar willen euthanaseren en, ter van de Humanistisch-Vrijzinnige zijn persoonlijke expertise. Gedurende in tegenstelling hiermee, dat enkel zij voor T Vereniging, enige tijd geleden mee­ de evolutie van de ziekte zal een bepaald goede zorg instaan. deelde dat de Prijs Vrijzinnig Humanisme teamlid op een gegeven moment tijdelijk aan mij zou worden uitgereikt, wist ik ei­ de belangrijkste rol moeten spelen – bv. INTERDISCIPLINAIR SAMENWERKEN genlijk niet goed wat te denken. de sociaal verpleegkundige wanneer de ROND EEN ZWAAR ZIEKE MENS Het streelt natuurlijk je narcisme dat ziekenhuisfactuur onbetaalbaar blijkt te Als je respectvol wil omgaan met de ei­ zovéél bijzondere mensen, en dan nog zijn – een rol die nadien wordt overge­ genheid, met de wil van mensen – word op een zondagnamiddag, naar hier willen nomen door een ander teamlid, bv. de je automatisch verontwaardigd door komen om te luisteren. En geef toe, een palliatieve deskundige bij een erge pijn­ het universeel bestaan van onrecht en laudatio krijgen van Etienne Vermeersch, opstoot of de vrijzinnig-humanistisch con­ machtsmisbruik. Omdat de beslissingen in 2008 uitgeroepen tot de meest in­ sulent, de almoezenier of imam bij exis­ bij het levenseinde nog te vaak eenzijdig vloedrijke intellectueel in Vlaanderen, is tentieel lijden. boven het hoofd van de patiënt worden niet iedereen gegeven! genomen. Omdat veel artsen nog altijd Maar tegelijk voel ik me wel onwennig hier een probleem hebben met interdisci­ te mogen staan. Waarom ik? Iedereen In een ideale inter­ plinair, horizontaal overleg en zeker ook die zijn werkzaamheden op een degelijke “ met mondige patiënten. Daarom spreekt en consequente manier uitvoert met res­ disciplinaire samen­ ‘euthanasie’ trouwens zo tot de verbeel­ pect voor de ander, mag wat mij betreft werking is iedereen ding. Euthanasie kan immers alleen op geregeld in de bloemetjes gezet worden. uitdrukkelijk verzoek van de patiënt zelf En hiervoor komen heel wat mensen in evenwaardig maar wat volgens mij één van de belangrijk­ aanmerking. De loodgieter die op zondag niet gelijk: iedereen ste redenen is waarom veel artsen het er langskomt omdat de afvoer verstopt is en nog zo moeilijk mee hebben. Het initiatief om onaangename stank en bedenkelijke heeft zijn persoonlijke­ komt uitsluitend van de patiënt, en jullie taferelen te vermijden, de garagist die expertise. weten uiteraard dat wij artsen absoluut ervoor zorgt dat je niet te veel in panne ” niet houden van patiënten met zin voor staat, de student die een thesis schrijft initiatief. Het emancipatorisch effect van en ook het perfecte adresje weet waar je Het is de verdienste van de palliatieve de euthanasiewet is niet te onderschat­ heerlijk mosselen kan eten, de bediende beweging, een tegenbeweging gekant ten. Mensen zijn gaan beseffen dat ze zélf van de supermarkt die uitstekende wijn­ tegen zinloos medisch handelen – de zo­ het recht hebben om dingen te vragen of tips in petto heeft, de chirurg die onlangs geheten therapeutische hardnekkigheid – te weigeren bij hun levenseinde – niet al­ in Frankrijk mijn hand deskundig verzorgd om opnieuw aandacht te vragen voor de leen euthanasie – en ze willen dit recht al­ heeft omdat ik te snel en met een te klein kwetsbare mens in een overrompelende leen maar zien uitbreiden naar het ganse mesje een Frans brood wilde opensnij­ (westerse) wereld vol met (medische) verloop van hun ziekteproces. Vanaf de den, de filmregisseur die onvoorstelbare spitstechnologie. En dit in nauw interdisci­ eerste confrontatie met een ernstige diag­ emoties en maatschappelijke bewust­ plinair overleg. Niemand kan immers nog nose willen ze in alles betrokken worden. vorming kan oproepen, een familielid of alle wijsheid in pacht hebben. Maar onrecht en macht beperken zich vriend die op de kinderen past waardoor Mag ik terloops benadrukken – ondanks wat uiteraard niet tot de artsen. Nog te veel langer kan worden gewerkt. Allemaal dra­ halsstarrigen nog altijd beweren – dat de zorgvoorzieningen zoals ziekenhuizen en gen ze bij tot onze levenskwaliteit. Om iets palliatieve beweging in België is ontstaan woonzorgcentra maskeren hun bezwaar te verwezenlijken moet je kunnen onder­ dankzij de inzet van overtuigd vrijzinnigen tegen euthanasie in het uitschrijven van steund worden door heel wat mensen. ook werkzaam aan de Vrije Universiteit een restrictief ethisch beleid waarvan de In mijn professionele wereld heeft men Brussel. Dertig jaar geleden ging 1 op de teneur als volgt kan worden samengevat: daar een mooi begrip voor: men spreekt 2 kankerpatiënten dood, vaak in mens­ ‘palliatieve zorg verdient vooral meer aan­ van ‘interdisciplinaire samenwerking’. onterende omstandigheden zonder veel dacht vermits de zorg bij het levenseinde Wanneer men een gemeenschappelijk professionele aandacht. Daarom werd de veel meer is dan euthanasie’. Ze zijn blijk­ doel nastreeft – bv. het verbeteren van palliatieve zorg in België opgericht, niet baar ook vergeten dat midden jaren 1980 de levens- en stervenskwaliteit – moet alleen voor ongeneeslijke kankerpatiën­ heel wat directies van ziekenhuizen én je in teamverband op horizontaal niveau ten, maar ook om andere zwaar zieken woonzorgcentra zelfs niet wilden horen Respect voor kunnen samenwerken. De centrale figuur te begeleiden. De Belgische palliatieve van palliatieve zorg: ‘in hun instelling werd in de gezondheidszorg is immers niet zorg staat vandaag zelfs aan de top van immers niet gestorven’. En het erkennen de arts, zoals nog te vaak wordt gezegd Europa. Maar snel werd ook duidelijk dat van deze cruciale supportieve en termi­ en geschreven – ‘de arts is de centrale zelfs perfect aangeboden palliatieve zorg nale zorg was slechte publiciteit. Het kost de wil van mensen spilfiguur van de gezondheidszorg’ – maar niet alle leed kan wegnemen. Daarom ons nog steeds water en bloed om deze wél de patiënt en zijn familie. Moesten er hebben we ons mee ingespannen om het misvatting te doen keren. AANVAARDINGSREDE DOOR WIM DISTELMANS geen zieken zijn dan waren wij artsen en zelfgekozen levenseinde – beter bekend Het was helemaal pervers dat in de aan­ uiteraard ook alle andere zorgverleners als euthanasie – ook wettelijk te regelen. loop van de nakende euthanasiewet de totaal overbodig. In een ideale interdisci­ Dat de tegenstanders nu eindelijk eens voordien genegeerde palliatieve zorg door plinaire samenwerking is iedereen even­ ophouden met te beweren dat de vrijzinni­ dezelfde ziekenhuizen ineens wel (als hét →

1 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 45 AANVAARDINGSREDE

Maar ook de manier waarop deze maatschappelijk niet evidente initiatieven negebruik. Hij had een grondige hekel aan al scherp had geanalyseerd en waarin ik zorgverleners palliatieve zorg invullen is kunnen ontstaan en evolueren. Ik citeer intellectuele oneerlijkheid en hield niet van vond dat euthanasie in sommige omstan­ vaak wraakroepend: bevoogdend, betut­ enkele belangrijke verwezenlijkingen: de dubbelzinnigheid. Als het woord eutha­ digheden moest kunnen. Waarschijnlijk telend, doordrongen van het grote gelijk­ eerste palliatieve thuisequipe OMEGA die nasie als containerbegrip wordt aange­ wilde de VRT zeker spelen en dit nog en van de arrogantie ‘wij weten wat goede als model stond voor de andere equipes in wend, is het niet meer bruikbaar, zeker uiterst gevoelige onderwerp niet alleen zorg voor u is’. Zodanig zelfs dat ze je België en haar Forum Palliatieve Zorg, het als daarmee fundamenteel verschillende door een totaal onbekende arts laten mening niet moeten vragen, erger nog, palliatief support team van het UZ Brus­ maatschappelijke en ideologische stand­ behandelen. Ik vermoed dat ze daarom dat ze zelf bepalen wanneer het tijd is om sel, één van de eerst opgerichte in België, punten verdedigd worden. Hetzelfde doet Etienne als ‘ruggensteun’ hadden uit­ palliatief gesedeerd te worden. Ik word er Topaz het eerste dagcentrum voor ernstig, zich trouwens vandaag voor met het be­ genodigd. Voor oude ‘mediarot’ Etienne nog steeds allergisch van. Helemaal ver­ ongeneeslijke patiënten, de unieke onder­ grip palliatieve sedatie. Vermeersch een routineklus, voor mij ontrustend is het dat sinds 2002, het jaar zoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, De reactie én tevens persoonlijke te­ een slapeloze zaterdagnacht. Niet sim­ van de euthanasiewet, het aantal palliatie­ de koepelorganisatie Federatie Palliatieve rechtwijzing van professor Van den Enden pel om zonder mediaervaring ineens op ve sedaties verdubbeld is! Terwijl je toch Zorg Vlaanderen die ook op de campus had als gunstig gevolg dat ik mij plots­ be­ tv je mening te zeggen over een delicate mag veronderstellen dat mensen in staat Jette het licht zag. Door de bestuursleden wust was van mijn matig ethisch reflec­ ethische kwestie. Ik bracht er dan ook zijn om zelf keuzes te maken, ten minste werd ik echter in 2002, het jaar van de eu­ tievermogen. Daar moest dus dringend nauwelijks iets van terecht, produceerde als ze over alle mogelijkheden goed geïn­ thanasiewet, als voorzitter van de fede­ werk van gemaakt worden. geluidloos eenlettergrepige woorden, en formeerd werden. En kiezen om niet te ratie weggestemd en daarom ook hebben In heel de wirwar van ethisch-ideologische was vooral opgelucht toen Etienne mijn kiezen is ook een keuze. Dit hebben we we nadien het LevensEinde InformatieFo­ tegenstrijdigheden hebben we nood aan schabouwelijk optreden snel aanvulde altijd nagestreefd: respect voor de wil van rum (LEIF) opgericht. transparante stellingen. Aan mensen in zijn overbekende, forse en assertieve mensen – niet alleen bij het levenseinde Vervolgens werd ons collectief streven zoals Hugo, die duidelijke en forse stand­ stijl: iets voorover gebogen en zwaaiend en ook als je het er zelf niet mee eens naar een wettelijke regeling van de eu­ punten innemen en verdedigen én boven­ met de handen. Toen men ons nadien in bent! Maar blijkbaar is dit nog vaak een thanasieproblematiek ongelooflijk onder­ dien intellectueel eerlijk blijven. Dit leidt de lounge iets te drinken aanbood, kreeg utopie, zelfs in België. steund door de inbreng van twee eminen­ natuurlijk tot een strakke en vaak eenzij­ Etienne zonder het te moeten vragen – Argumenten genoeg om alert te blijven. te filosofen die ik nog altijd als de echte dig beschouwde profilering. Door Hugo hij was een veel gevraagde studiogast Is dat dan misschien de reden om deze denkers ons onder beschouw. Etienne zelfs opzettelijk bedoeld en ik citeer hem: – een trappist geserveerd, waar hij met prijs vandaag uit te reiken? Omwille Vermeersch is al vermeld, maar we mo­ ‘omdat lauwe-tot-koude soep alle geur en veel smaak van dronk. Voor mij het be­ van een volgehouden verontwaardiging gen zeker de betreurde Hugo Van den smaak ontbeert waardoor alle kruidige wijs hoe hij in alle omstandigheden zich­ trachten onverzettelijk en voortdurend te Enden, die eveneens professor was aan ele­menten verloren gaan. Met het oog op zelf blijft, en met respect voor anderen reageren? Gelukkig wordt dit protest door de Universiteit Gent, niet vergeten. Zijn een vruchtbaar aanscherpende ‘clash of glashelder zijn mening verwoordt, terwijl verlossende ‘alternatief’ voor euthanasie) een hele groep mensen gedeeld. impact op o.a. de huidige euthanasiewet ideas’ is dat niet wenselijk, want een doe­ hij eveneens ten volle geniet van de ‘ge­ naar voor werd geschoven. Toegegeven, “Dit hebben we Wellicht moet deze prijsuitreiking als is niet te onderschatten. En in de evolutie neugten des levens’. Die dag was ik enkel het siert dat nà de euthanasiewet diverse altijd nagestreefd: een fundamenteel symbool beschouwd van mijn persoonlijk denken heb ik ook aan spuitwater toe, maar kreeg tegelijk ziekenhuizen een ethisch beleid wensten worden, niet zozeer gericht naar een per­ enorm veel aan Hugo te danken. Daarom In heel de wirwar van Etienne – zonder dat hij het besefte – respect voor de wil van “ te ontwikkelen. Hoe een wet het ethisch soon, maar wel naar de maatschappelijke even kort volgende anekdote. van ethisch-ideolo­ een gratis mediatraining én nog meer zin denken blijkbaar kan beïnvloeden. Ik kan mensen – niet alleen erkenning van het recht zowel op een Mijn eerste contact met Hugo dateert van voor zelfrelativering. Sindsdien heb ik alle me echter niet van de idee ontdoen dat waardig leven als op een waardig levens­ 1993. Dus ongeveer 10 jaar vòòr de eu­ gische tegenstrijdig­ soorten trappist al diverse keren uitgetest. het invoeren van allerhande ‘stappenplan­ bij het levenseinde einde mét fundamenteel respect voor de thanasiewet. Het was geen persoonlijke Wie ik vervolgens niet mag vergeten zijn nen’, protocols, een verplicht advies aan ” wil van iedereen. ontmoeting maar ze had de vorm van een heden hebben we nood Frank Vandenbroucke, Magda Aelvoet het ethisch comité, een palliatieve filter en intervisiemomenten van de LEIFart­ Elke persoon die daaraan bijdraagt moet korte lezersbrief die hij naar ‘De Stan­ aan transparante en Vic Anciaux, voor hun permanente dergelijke meer, niet zozeer bedoeld is om sen getuigenissen van mensen, die hun dus bedankt worden, wat natuurlijk onmo­ daard’ had gestuurd. De aanleiding was politieke steun om palliatieve zorg op barmhartig en zorgvuldig om te gaan met familie­lid voor een euthanasie-uitvoering gelijk is. Ik wil hier toch een poging wagen mijn eerste interview over euthanasie. stellingen. de kaart te zetten en de drie pittige, niet een euthanasieverzoek van een mens met in schrijnende omstandigheden naar huis hoewel ik me al bij voorbaat verontschul­ Hugo’s reactie was glashelder. Hij gaf on­ ” te onderschatten eresenatrices Jean­ onbehandelbaar ondraaglijk lijden, maar of naar een ander ziekenhuis moesten dig bij hen die vinden minder aan bod te omwonden te kennen wat hij wenste te zelige geest denkt niet’. nine Leduc, Myriam Vanlerberghe en eerder een ultiem vertragingsmanoeu­ transfereren, over de formele stelling van zijn gekomen. corrigeren. Hij deed dit echter pas nadat Ook in de naweeën van de euthanasiewet Jacinta De Roeck, medeauteurs van de ver is om toch maar geen euthanasie in de Broeders van Liefde dat ze weliswaar Ik dank van harte het Koninklijk Athene­ hij eerst zijn goedkeuring over de globale hebben we nood aan rechtlijnige denkers. huidige euthanasiewet. En ook Etienne de instelling te moeten uitvoeren. Het is niet tegen het principe zijn maar dat eu­ um van Brasschaat. Ik ben daar door een inhoud van het interview had verwoord. Etienne Vermeersch ben ik eveneens De Groot, waarmee ik gans Vlaanderen ook erg cynisch dat juist zij die vóór de eu­ thanasie binnen hun muren niet kan, over gelukkig toeval terecht gekomen maar dat Nadien echter, en ik word nog steeds dankbaar omdat hij mij jaren geleden als heb doorkruist: hij sprak over euthanasie thanasiewet beweerden nauwelijks eutha­ de moeizame zoektocht naar een zieken­ heeft wel een blijvende invloed op mijn ongemakkellijk wanneer ik eraan terug­ eenvoudig praktiserend arts ook gestimu­ en ik over palliatieve zorg. Gelijkaardige nasievragen gehoord te hebben, nu meer huis waar het wél toegelaten is, over de persoonlijkheid uitgeoefend. denk, maakte hij de lezer én mezelf attent leerd heeft tot kritische reflectie. Daarom samenwerking en contacten werden later middelen voor palliatieve zorg vragen om onbespreekbaarheid in de zorginstelling De Vrije Universiteit Brussel (met o.a. op mijn foute definitie van het begrip ‘eu­ nog graag volgende anekdote als blijk van ook gelegd met andere parlementsleden. met de toenemende euthanasievragen op ondanks het bestaan van een officieel uit­ dank aan Sylvain Loccufier, Ben Van thanasie’. mijn appreciatie. Cineast en duizendpoot Frans Buyens en een deftige manier te kunnen omgaan. gewerkt ‘ethisch beleid’ rond euthanasie. Camp, Paul De Knop, Eddy Van Gelder Hij refereerde aan een passage waarin Ze dateert eveneens van december 1993 zijn baanbrekende film over euthanasie Je staat er beter niet bij stil hoe deze ne­ Ik vraag me af wat men dan wel bedoelt en Jim Van Leemput) en het UZ Brussel ik stelde, ik citeer letterlijk: ‘dat de vraag toen we samen in de VRT-studio van de ‘Minder dood dan de anderen’ met Dora gationisten van de euthanasie dan wel met: ‘de patiënt en zijn bekommernissen (met o.a. dank aan Louis Tielemans en naar euthanasie vaak van de familie ‘De Zevende Dag’ uitgenodigd waren. Het Van der Groen en Senne Rouffaer en omgingen met euthanasieverzoeken toen staan voor ons centraal’. Lijkt me eerder Marc Noppen) die door hun vrij denkkli­ komt’, m.a.w. ik had toen de huidige defi­ was mijn eerste contact met Etienne en zijn levenspartner Lydia Chagoll die ons er nog geen wettelijk kader bestond. Vaak letterlijk en figuurlijk een ‘dooddoener’. maat een permanente omgeving creëren nitie van euthanasie niet gerespecteerd. bovendien mijn eerste televisieoptreden. samen met Tony De Bondt en Thierry Van mensonterende toestanden waren het! Gaat het hier niet eerder over ‘caritatieve – een unieke, beschutte werkplaats, Hugo had een benijdenswaardige scher­ De aanleiding was hetzelfde interview in Calster in april 2015 nog onvergetelijk ge­ Maar zelfs vandaag hoor je tijdens de hardnekkigheid’? een doordenkertje – waardoor nieuwe, pe geest, versterkt door overvloedig cafeï­ ‘De Standaard’ dat Hugo Van den Enden gidst heeft in Auschwitz. →

46 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 47 ERECOMITÉ PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME

Adriaenssens - Willemsen Egelmeers Isidore Eresenator, Ereonder­ Bekaert - Vanderstraeten Vanderstraeten M-CL voorzitter Senaat België Beke Frank Evers Frederik Erevrederechter, Bodein Hilaire erevoorzitter HV-Gent allemaal te vermelden, maar daarom niet Nieuws wordt pas nieuws wanneer het Briers Jan Gouverneur Provincie Foulon Chris Beheerraad RIBZ minder waardevol. gepubliceerd wordt. En hoe hard je ook Oost-Vlaanderen Geerinck - De Ridder Marc - Rita Browaeys Mady Gods Ann Bestuurslid vzw HVV Toch wil ik graag een kleine uitzondering op dezelfde nagel blijft slaan, de impact Brulé Monique Mechelen maken voor mijn compagnon de route ervan is afhankelijk van hoe dit door de Brusseel Ann Vlaams Volksvertegen­ Goudenhooft Ivan Paul Destrooper. We kennen elkaar al bij­ media wordt opgepikt en vooral van de woordiger, Senator Gutwirth Manon Advokaat-stagiair, na 20 jaar nog van tijdens de periode dat manier waarop het gebracht wordt. Top­ Bungeneers Luc Ereschepen stad Antwerpen balie Antwerpen - Districtsburgemeester Hendrickx Marc we ons beiden inzetten binnen de fede­ journalisten van de vierde macht zoals Merksem Hermans Annie ratie palliatieve zorg Vlaanderen. Nadien Yves Desmet, Guy Tegenbos en Jan Bussche Franky Directeur Studie en Janssens Roger Wulpen heeft Paul onmiddellijk intensief meege­ Lippens hebben steeds op een correcte Onderzoek deMens.nu - Jiroflee Karin Volksvertegenwoordiger Unie Vrijzinnige Kanko Assita werkt aan de ontwikkeling van LEIF, het manier onze interventies publiek gemaakt Verenigingen vzw Keirse Johan Ondervoorzitter HVV Forum Palliatieve Zorg, ULteam en voor en zelfs op cruciale momenten onze ver­ Cocquyt Erwin Leon ICT - expert Keirse Manu het expertisecentrum W.E.M.M.E.L in zijn ontwaardiging en pogingen fel benadrukt Comul Professional Cleaning bvba Loccufier Sylvain Erevoorzitter HVV, geheel. Hoewel hij het zelf niet graag ver­ en gedeeld. Cosyns Marc Huisarts medische ethiek ererector VUB en deontologie Ugent- Martin Dirk Dr. Dirk Martin meldt, wellicht om vooroordelen te vermij­ Dank ook aan de leden van de jury die vredesactivist Meys Luc Humaan vrijzinnige den, wil ik er toch even op wijzen dat Paul over het toekennen van deze prijs hebben Couttenier André Dhr. Couttenier André & Neyns - Vos Luc - Eliane oorspronkelijk als priester werd gevormd. beraadslaagd, met name voorzitter Mario Mevr. De Vlieghe Carla Olivie Anne Anne Sertyn - Olivie Cuykens Frans Peumans Jan Ik wil hiermee benadrukken hoe mensen Van Essche, Marleen Temmerman, Sonja De Belder Jozef Ereprofessor RUG Ponteur Leo Oud-voorzitter vanuit een ogenschijnlijk andere traditie Eggerickx, Leona Detiège, Dirk Verhof­ De Block Maggie Minister van Sociale Zaken Willemsfonds, alg.bst. toch inhoudelijk niet veel van elkaar moe­ stadt, Wim Van Moer, Sylvain Peeters, en Volksgezondheid Roels Frank De Croo Herman Minister van Staat Siffer Björn Schepen van cultuur, ten verschillen en perfect samenwerken Gert De Nutte, Marieke Höfte, Erwin Pai­ Gewezen Kamervoorzitter, toerisme en deeltijds met wederzijds respect voor elkaar. Be­ ron, Irène Tassyn, Eddy Boutmans en Vlaams parlementslid kunstonderwijs in Mechelen dankt voor je vriendschap, Paul! Ik ben Assita Kanko. En natuurlijk ook Laura De Gendt Armand en voormalig Algemeen ook heel veel dank verschuldigd aan Michiels van HVV die deze dag op organi­ De Greve Jean-Pierre Voorzitter HVV Provincie coördinator HVV Antwerpen en HVV Mechelen Snacken Sonja Prof. dr. Criminologie, Elk initiatief, elke Jean-Luc Servais, een Franstalige Vla­ satorisch vlak erg ondersteund heeft. “ De Groot Etienne Vrije Universiteit Brussel organisatie, elke ming of tweetalige Brusselaar die achter Dank ten slotte aan alle patiënten waar­ De Groote Katherine Snacken Frans en echtgenote Em. prof. Geografie, de schermen intensief mee nadenkt en van ik ontelbare levenslessen heb De Kezel Robert Gepensioneerd ambtenaar, Universiteit Gent Justitie Somers Bart Fractievoorzitter Open Vld, vereniging wordt im­ ook instaat voor de schitterende vormge­ gekregen en ook aan Marieke Vervoort De Loor Herman Ereburgemeester Stad Vlaams volksvertegenwoor- mers totaal overbodig ving in de presentatie van al onze initiatie­ die sinds 2012 ambassadrice is geworden Zottegem diger, Burgemeester van ven. Hetzelfde geldt trouwens ook voor van W.E.M.M.E.L, het expertisecentrum de Neef - Vanden Wijngaart Roger - Constance Constance en Roger de Mechelen Manu Keirse en Rik Torfs die zonder aar­ ‘Waardig Levenseinde’. Neef, gewezen vrijwilliger Spruyt Eric wanneer ze nog enkel bij het supportteam Topaz, Stappaerts Frank Inspecteur-adviseur niet- met haarzelf, met haar zelen mee de leerstoel ‘Waardig Levens­ En last but not least een oprecht woord auteur confessionele zedenleer einde’ van deMens.nu aan de VUB heb­ van dank aan mijn directe en geduldige De Nutte - Dewulf Gert - Rina Algemeen coördinator HVV Temmerman Marleen bestaan, met macht ben ingehuldigd. En voor Robert Geeraert omgeving: Max, Thaïs, Manon, Sten, De Preter Rene Tommelein Bart Staatssecretaris De Ridder Annick Vlaams Volksvertegen- Van Calbergh Gudrun Advocaat die ervoor gezorgd heeft dat de LEIFlijn Chris en natuurlijk Sonja. bezig is en het oor­ woordiger en deelstaat- Van Den Bogaert Monique Sp.a gemeenteraadslid door de Vlaamse overheid gesubsidieerd Ten slotte richt ik me tot jullie allen met senator-fractieleider, N-VA Schoten spronkelijk gestelde werd en Reinier Hueting die geijverd heeft één ultiem verzoek: verwittig me alsje­ parlementslid Van Der Stoelen Rita voor de RIZIV-terugbetaling van de LEIF­ blief op tijd wanneer jullie merken dat voor De Ro Jo Vlaams Volksvertegen­ Van Laecken Jaak doel geen topprioriteit woordiger Van Soest Annette artsen. mij het middel belangrijker wordt dan het De Ro Luc Ere coördinerend Van Soest Jean-Claude meer vindt. DeMens.nu of UVV. Intussen een be­ doel. Elk initiatief, elke organisatie, elke inspecteur-adviseur ncz Van Steenbergen Anny Gep.lkr. moraal B.O. De Pijl ” grip. Maar deze vereniging steunt onze vereniging wordt immers totaal overbodig De Smedt Eric Antwerpen De Zitter Roger-v.c. Bestuurder Liga mensen- Van Vaek Gilbert Ir. G. Van Vaek, eredirecteur Sabien Bauwens, klinisch psycholoog van initiatieven al onnoemelijk lang, zelfs van wanneer ze nog enkel met haarzelf, met rechten, auteur IHAM het support team van het UZ Brussel, die voor de naamsverandering en voordat ik haar bestaan, met macht bezig is en het Deconinck Peter Vandecasteele Jean heel wat van de reeds geciteerde initiatie­ nog probeerde inzicht te krijgen in deze oorspronkelijk gestelde doel – zoals ver­ Depraetere Marcel Em.prof.dr. M. Depraetere Vandenbroucke Frank structuren. Mensen die hier aan de basis betering van de levens- en stervenskwa­ Dequeecker Guy Deurne Vanlerberghe Myriam Gedeputeerde voor Welzijn ven mee heeft helpen oprichten en ook al Desmet Andrée Voorzitter HVV Assebroek en Cultuur jarenlang geduldig naar mijn gezaag en lagen zijn Marina Van Haeren, voormalig liteit van de fragiele mens – geen topprio­ Destrooper Paul Moderator levenseinde- VAT vzw de vrienden van Vrijzinnig frustraties luistert en ze vooral in positieve voorzitter Michel Magits, Anne-France riteit meer vindt. En wijs me er ook op zorg en -beslissingen, LEIF, Antwerpen energie weet om te zetten. Ketelaer en Franky Bussche. Intussen als jullie het gevoel krijgen dat de grote Forum Palliatieve Zorg, Vergult Marcel Ulteam, ZLF, W.E.M.M.E.L. Veroeveren Luc Coördinator begeleidings- Magriet De Maegd, voormalig hoofdver­ zijn de contacten en initiatieven ontelbaar waarden – zoals respectvol omgaan met Deveen Lydia groep huisvandeMens pleegkundige van Topaz die samen met geworden, denk maar aan de succesvolle iedereen, waar we toch allemaal de mond Devlieger Ermine Tienen anderen de impact en het therapeutisch samenwerking rond de LEIFkaart. van vol hebben – door mij in de praktijk Dezutter Willy Voeten Roger D’hondt - Van Roy Wim - Linda Ella-Louise D’hondt VUB Prof. dr. Paul De Knop, effect van kunst en cultuur op het welzijn Andere instanties die ons al jarenlang niet meer worden toegepast. Dolmans Henri Ere-voorzitter Vrijzinnig rector Vrije Universiteit van (ongeneeslijke) patiënten in de prak­ steunen zijn Kom op tegen Kanker, Ik dank jullie allemaal voor jullie ‘niet evi­ Ontmoetingscentrum Vita Brussel tijk heeft gebracht. Uiteraard alle andere de Vlaamse GemeenschapsCommis­ dente, maar toch erg geapprecieerde’ Humana Maaseik & Wullaert Marie-Josée Lid begeleidingsgroep collega’s en vrijwilligers van het expertise­ sie (VGC), de Vlaamse Gemeenschap, komst én vooral voor volgehouden geduld secretaris HVV Maasland deMens.nu Roeselare, Ducazu Jacques Penningmeester HVV bestuurslid HVV Tielt centrum ‘Waardig levenseinde’ te Wem­ de Federale Overheid, de Provincie en aandacht! Assebroek mel en de bestuursleden van de diverse Vlaams-Brabant en de Koninklijke Vlaam­ vzw’s voor hun inzet. Ondoenbaar om ze se Schouwburg. WIM DISTELMANS HVV bedankt ook nog uitdrukkelijk alle gulle sympathisanten die de Prijs financieel hebben ondersteund, maar net te laat waren met hun gift om nog vermeld te worden in deze extra editie. 21 juni 2015

48 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 49 COLOFON

Dit is een publicatie van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV) ter gelegenheid van de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015, die wordt toegekend aan Prof. dr. Wim Distelmans.

HUMANISTISCH-VRIJZINNIGE VERENIGING VZW Voorzitter: Mario Van Essche p/a Lange Leemstraat 57 2018 Antwerpen www.h-vv.be Hoofdredactie: Gert De Nutte Algemeen Coördinator HVV Samengesteld door: Laura Michiels Educatief medewerker HVV Eindredactie: Jessica Van Sintruyen Educatief medewerker HVV Vormgeving: An Avonds Lay-out HVV Advies: Gert De Nutte, Jacinta De Roeck Verantwoordelijke uitgever: Mario Van Essche, p/a Lange Leemstraat 57, 2018 Antwerpen. Bent u geïnteresseerd in de geschiedenis van het vrijzinnig-humanisme in Vlaanderen en Brussel? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website http://www.cavavub.be/ ! HVV bedankt iedereen die heeft bijgedragen tot het welslagen van de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2015, op welke ma­ nier dan ook: moreel of financieel, in daad of woord, door aanwezigheid of gewoon maar sympathiebetuiging voor het vrijzinnig-humanistische gedachtegoed en de onschatbare verdiensten van laureaat Wim Distelmans.

1 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 HET VRIJE WOORD EXTRA PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME 2015 1 Wij Belgen zijn ruimdenkend. Ons land is één van de ethisch meest progressieve wereldwijd. Taboes op vlak van sexualiteit worden doorbroken. In het medische debat winnen de stem en de rechten van de patiënt aan kracht – nog steeds. Ook het ultieme taboe, over het levenseinde, sneuvelde. Daar is lang en hard voor geijverd, door vele mensen. Wim Distelmans is steeds vooropgegaan in die strijd. Dat doet hij nog steeds. Open Vld draagt Wim Distelmans een warm hart toe. Wij blijven hem steunen in zijn pleidooi voor zelfbeschikking; voor waardigheid; voor vrijheid, kortom.

ADV_HETVRIJEWOORD_2015.indd 1 22/05/15 11:31