Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Topraklarının Bazı Özellikleri Ve Bitki Besin Element Kapsamlarının Belirlenmesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Çukurova Tarım Gıda Bil. Der. 31(3): 89-99, 2016 (Özel Sayı) Çukurova J. Agric. Food Sci. Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Topraklarının Bazı Özellikleri ve Bitki Besin Element Kapsamlarının Belirlenmesi Mehtap SARAÇOĞLU1 Abdulkadir SÜRÜCÜ1 Meral TAŞ1 1 1 İslim KOŞAR Mehmet KARAGÖKTAŞ Özet Bu çalışma 2008 yılında Şanlıurfa İli Birecik İlçesi ’nin; tarım alanlarında yoğun olarak yetiştirilen ürünlerden, boş alan ve mera alanlarından toprak örnekleri alınarak yürütülmüştür. Gayeli toprak örnekleri metoduna uygun olarak 0-20 cm derinliğinden, yer koordinatları GPS ile belirlenen toplam 94 noktadan alınmıştır. Her bir örnekleme noktasından 8-10 örnek arazinin büyüklüğü, toprak ve topografik yapısı göz önünde bulundurularak alınmıştır. Örnekler paçal numune haline getirilmiş ve analiz edilmiştir. Alınan toprak örneklerinde su ile doymuşluk (%), pH, tuz (%), CaCO3 (%), organik madde (%), P2O5 (kg/da), K2O (kg/da), kum (%), kil(%), silt(%) ve bitkiye yarayışlı olan mikro elementlerden Fe (ppm), Cu (ppm), Zn (ppm) ve Mn (ppm) değerlerine bakılmıştır. Analiz sonuçlarına göre ise; Birecik ilçesi toprakları kil bünyeli, fazla kireçli, organik madde bakımından genellikle yetersiz, fosfor bakımından alınan örneklerin çoğunda yüksek, bitkiye yarayışlı Fe bakımından %43.61 yüksek, %34.04 yeterli ve %22.34 ise düşük, Zn bakımından %10.63 yüksek, %24.46 yeterli ve %64.89 ise düşük, Mn, Cu bakımından yeterli ve K20 bakımından ise %100 yüksek bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Şanlıurfa, Birecik, besin elementi, toprak Determination of Some Properties and Plant Nutritional Element Contents in Soils of Birecik Region in Şanlıurfa Abstract This study was carried out on the soil samples that wore taken pasture land, free space and intensive products that are grown in dry areas in Birecik province of Şanlıurfa. Purposeful soil samples were taken from depth of 0-20 cm suitable to the method at total of 94 points that the coordinates defined by GPS. 8-10 samples were taken from each sampling point taking into account the structure of soil and topographic and the sine of the land, hhis samples were made into aggregate sample and analyzed. Saturation with water (%) pH (%), salt (%), CaCO3, organic matter(%), P2O5 (kg/da) and K2O (kg/da), sand (%), clay (%), silt(%) and micro elements that available Fe (ppm), Cu (ppm), Zn (ppm) and Mn (ppm) valves of these soil samples were examined. According to the results of the analysis:Soil of Birecik province were found textured clay soils, calcareous, low inorganic matter and %65 higher interms of available Fe, %18 higher in terms of Zn, Mn, Cu and %100 higher in terms of K2O Keywords: Sanliurfa, Birecik, nutrient, soil Giriş son çeyreğinde çevre kirliliği, ekolojik dengeyi Hızlı kentleşme ve sanayileşme ile birlikte ve yaşayan her türlü canlının sağlığını ciddi bir nüfus artışı doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı şekilde tehdit eder hale gelmiştir. arttırmakta, buna bağlı olarak arazi kullanımına Pek çok dünya ülkesinde olduğu gibi, yönelik sürdürülebilir faaliyetlerin planlanması ülkemizde de çevre kirliliği konusu, temiz ve ve uygulanması önem kazanmaktadır. sağlıklı bir gelecek açısından en büyük ortak Kalkınma için atılan her adım, aynı zamanda endişe haline gelmiştir. Artan insan nüfusu ile çeşitli çevre sorunlarını da beraberinde birlikte hızlı kentleşme ve insan faaliyetlerinin getirmektedir. Yirmi birinci yüzyılın özellikle tarımsal ve endüstriyel alanda giderek 1 GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - Şanlıurfa Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Topraklarının Bazı Özellikleri ve Bitki Besin Element Kapsamlarının Belirlenmesi yoğunlaşması, bu faaliyetleri çevre kirletici yaptıkları araştırmada 0–20 cm toprak unsurlar haline getirmektedir. Bu faaliyetler bir derinliğinde ortalama mikro element yandan insan hayatını kolaylaştırırken, diğer içeriklerinin 18.66 ppm Fe, 28.39 ppm Mn, yandan insan hayatının sağlıklı ve güvenli bir 4.01 ppm Cu ve 0.80 ppm Zn düzeyinde şekilde devamını tehdit eder duruma olduğunu belirlemişlerdir. gelmektedir. Kızılgöz ve ark. (1999), Şanlıurfa Yöresinde Tarımda istenilen miktar ve kalitede ürünün antepfıstığı (Pistacia vera L.) yetiştirilen elde edilmesinin birinci şartı toprakların toprakların verimlilik düzeylerinin saptanması verimliliklerinin arttırılmasıdır. Toprak üzerine bir araştırma adlı çalışmada, analizler verimliliğini arttırmada en önemli faktörlerden sonucunda, toprakların hepsinde makro biri ise bitki besin elementleridir. Besin elementlerden azot ile mikro elementlerden elementleri, bitki gelişiminin önemli bir parçası bitkilerce alınabilir demir ve çinko olup bir veya daha fazlasının noksanlığı verim noksanlığının şiddetli düzeyde olduğunu ve kaliteyi olumsuz yönde etkilemektedir. belirlemişlerdir. Topraklardan en uygun verimi alabilmek için Çimrin ve Boysan (2006), Van yöresi tarım ise dengeli gübreleme yapmak ve bitki besin topraklarının besin elementi durumları ve elementlerinin noksanlıklarını gidermek şarttır. bunların bazı toprak özellikleri ile ilişkileri adlı Bundan dolayı toprakların besin element yapmış oldukları çalışmada, Heybeli köyü durumlarının bilinmesi zorunlu hale toprakları hariç tüm toprak örneklerinin gelmektedir. Bu amaçla ülkemizde birçok değişebilir potasyum içeriklerinin yüksek araştırma yürütülmüştür. düzeyde, toprakların büyük çoğunluğunda Güzel ve ark. (1991), Harran Ovası’ndaki fosfor ve alınabilir çinkonun yetersiz olduğunu toprak serilerinin yarayışlı çinko kapsamlarının ancak alınabilir Fe, Cu, ve Mn’nin yeterli 0.16–1.20 ppm, yarayışlı demir kapsamlarının seviyede olduğunu saptamışlardır. 2.68-6.40 ppm, yarayışlı bakır kapsamlarının Saraçoğlu ve ark. (2008) Şanlıurfa İli Harran 0.65- 8.18 ppm ve yarayışlı mangan İlçesi Topraklarının Bitki Besin Elementi kapsamlarının 2.62-13.05 ppm arasında Kapsamları isimli çalışmada, Şanlıurfa İli değiştiğini belirtip, bunların ortalama Harran İlçesi’nden alınan toprak örneklerinde değerlerinin sırası ile 0.43, 4.72, 1.60 ve 6.67 kum içeriği %12.08-54 arasında, kil içeriği ppm olduğunu bildirmişlerdir. Yapılan bu %24. 5-65.2 arasında, silt içeriği %8-48 çalışmada toprak serilerinin %80’inin çinko arasında, toprak bünyesi; Kil, Killi tın, Siltli kapsamı, %40’ının da demir kapsamı kritik killi tın, Tın, pH 7.00-7.90 arasında, EC seviyenin altında belirlenmiştir. <0.64-4.79 dS/m arasında, CaCO3 %5.3-37.2 Eyüpoğlu ve ark. (1995) yaptıkları çalışmada arasında, organik madde %0.16-3.34 arasında, mikro elementleri incelemek üzere Türkiye bitkiye yarayışlı fosfor 1.75-124.02 mg kg-1, topraklarını temsilen 1511 adet toprak örneği bitkiye yarayışlı potasyum 35.70-1035.37 mg alınmış, demir için 4,5 ppm, bakır için 0.2 ppm, kg-1 arasında belirlenmiştir. çinko için 0.5 ppm, mangan için ise 1.0 ppm Saraçoğlu ve ark. (2009) Şanlıurfa İli Bozova kritik değeri aldıklarında, buna göre Türkiye İlçesi Topraklarının Bitki Besin Elementi topraklarının %50‘inde çinko, %27’sinde Kapsamlarının Belirlenmesi adlı yaptıkları demir, %0.7’inde mangan eksikliği çalışmada, yaptıkları bazı toprak analizlere bulunmuştur. Bu, yaklaşık 14 milyon hektarda göre; Bozova ilçesi toprakları kil bünyeli, çinko, 7.5 milyon hektar alanda demir, 200 bin kireçli, organik madde bakımından yetersiz, hektar alanda mangan eksikliği olabileceğini, Mn, Cu, ve K20 bakımından ise yüksek bakırla ilgili eksiklik sorunun bulunmadığını olduğunu bulmuşlardır. göstermektedir. Saraçoğlu ve ark. (2010), Şanlıurfa İli Harran Kızılgöz ve ark. (1998), Harran Ovası yaygın İlçesi Kuru Alanlardaki Toprakların Bitki Besin toprak serilerinde DTPA ile ekstrakte edilebilir Elementi Kapsamlarının Belirlenmesi adlı mikro element içeriklerini ve bazı toprak araştırmada Harran ilçesi kuru tarım özellikleriyle ilişkilerini belirlemek amacıyla alanlarındaki toprakların kil bünyeli, kireçli, 90 Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Topraklarının Bazı Özellikleri ve Bitki Besin Element Kapsamlarının Belirlenmesi organik madde bakımından yetersiz, Mn, Cu, Materyal ve Metot ve K20 bakımından yüksek, Fe bakımından Birecik Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer %2.63 düşük, %15.78 yeterli, %81.57 yüksek; almakta olup, Birecik ilçesi Şanlıurfa iline Zn bakımında ise %21.38 düşük, %57.89 orta bağlıdır. Birecik yüzölçümü 912 km2 alan olup, ve % 21.05 yüksek bulmuşlardır. alan olarak Türkiye'nin 345. en büyük ilçesidir. Saraçoğlu ve ark. (2010), Şanlıurfa İli Hilvan Birecik haritası konumu ise 37° 1' 29.9784'' İlçesi Sulu Tarım Alanlarının Bitki Besin Kuzey ve 37° 58' 38.9064'' Doğu gps Elementi Kapsamlarının Belirlenmesi adlı koordinatlarıdır. Birecik ilçesi bağlı olduğu araştırmada Hilvan ilçesi sulama yapılan tarım Şanlıurfa iline 74 kilometre mesafe alanlarındaki toprakların kil bünyeli, kireçli, uzaklıktadır. Birecik rakımı 349 metredir. organik madde bakımından yetersiz, Mn, Cu, (ortalama deniz seviyesine göre yüksekliği) ve K20 bakımından ise yüksek bulunmuştur. (Şekil 1). P2O5 bakımından %27.90 çok az, %34.88 az, Gayeli toprak örneği alma yöntemi ile Birecik %23.25 orta, 59.30 yüksek ve 54.65 çok ilçesi tarım alanlarından toplam 94 adet toprak yüksek, Fe bakımından ise toprakların %48.8 örneği alınmıştır. Her bir örnekleme noktasında, yeterli, %51.16 ‘sı yüksek bulmuşlardır. örnek alınacak arazinin büyüklüğü, toprak ve Saraçoğlu ve ark. (2013) Şanlıurfa İli Hilvan topografik yapısı göz önüne alınarak örnek İlçesi Kuru Alanlardaki Toprakların Bitki Besin alınıp paçal numune haline getirilmiştir. Toprak Elementi Kapsamlarının Belirlenmesi adlı örnekleri; yeni ekilmiş ve gübrelenmiş çalışmada, Hilvan ilçesi topraklarının kil arazilerden olmayacak şekilde Jackson (1962) bünyeli, kireçli, organik