Kronika

KAZIMIERZ JANIAK Z irizytą przyjaźni iu Łożnicy

W dniu 22 listopada 1971 r. w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego odbył się odczyt przewodniczącego Prezydium MRN w Płocku mgr. Kazimierza Janiaka pt. „Z pobytu w Łożnicy z okazji uroczy- stości poświęconych Vuko Karadzicowi". Odczytu wysłuchało okoł 80 osób — członków i sympatyków Towa- rzystwa. Przy okazji prelekcji zaprezentowano słuchaczom dary i eks- ponaty przywiezione z Łożnicy. Pięknym akcentem odczytu było przekazanie przez mgr. Kazimierza Janiaka osobistych darów jugosłowiańskich: 10-tomowego zbiorowego wydania dzieł Vuka L. Karadzica oraz dwutomowego albumu pt. ..Ma- larstwo serbskie w XX wieku" — Towarzystwu Naukowemu Płockiemu. Dary trzbogacily zbiory Biblioteki im. Zielińskich TNP.

W dniach 14—19 września 1971 r. przeby- Karażića w jego miejscowości rodzinnej, Trśicu, wała w jugosłowiańskim mieście Łożnica de- położonej w pobliżu Łożnicy. legacja Płocka, na zaproszenie Przewodniczą- Celem wyjazdu delegacji było nie tylko cego Skupśtiny Łożnicy tow. Miladina Vi- uczestnictwo w tych uroczystościach, ale i bliż- lotica. sze zapoznanie się z problemami szybko uprze- Płock utrzymuje przyjazne kontakty z Łoż- mysławiającego się miasta, jakim jest Łożnica nicą od roku 1968, kiedy to w związku z na- oraz omówienie dalszego rozwoju współpracy daniem szkole podstawowej nr 1 w Płocku między obydwoma miastami. imienia Vuka S. Karadzica, przyjechała po raz Miasto Łożnica wraz z najbliższą okolicą stanowi pierwszy do nas delegacja Łożnicy. jednostkę administracyjną tzw. Opśtinę (gminę), jed- ną z większych w Republice Serbii, liczy ona około Wyjazd tegoroczny płockiej delegacji do 80 tys. mieszkańców, w tym w samym mieście żyje Łożnicy nastąpił z okazji uroczystości poświę- prawie 30 tys. conych Vukovi S. Karadzicowi, wielkiemu re- Łożnica leży w zachodniej części Serbii, nad rzeką formatorowi języka serbsko - chorwackiego. Driną, która jest tu granicą pomiędzy Serbią a są- Uroczystości takie tradycyjnie organizowane siednią Bośnią. Przez Łożnicę przechodzi ważny dro- są we wrześniu, z górą już od 30 lat, w tym gowy szlak komunikacyjny, łączący Belgrad z wy- brzeżem Adriatyku. Sądząc z dokumentów z XVIII roku miały szczególnie podniosły charak- wieku Łożnica otrzymała swą nazwę od łozy winnej ter w związku z odsłonięciem pomnika Vuka pokrywającej stoki góry Kliszować-

46 w miejscowości Trśic, wsi rodzinnej Kara- dźića, odbywa się wielka kulturalna impreza z udziałem wielu wybitnych działaczy społecz- nych, kulturalnych i oświatowych, tak zwany „Vuka Sabor". Przed tą kulminacyjną imprezą, która zawsze odbywa się w niedzielę, orga- nizuje się w poprzedzającym tygodniu szereg imprez, koncertów, wieczorów poezji i prozy, występów zespołów folklorystycznych. ,,Vukov Sabor" jest w Serbii jedyną tego rodzaju imprezą. Zdobyła ona sobie wielką popularność wśród społeczeństwa serbskiego i potrafi zgromadzić nie jeden dziesiątek ty- sięcy mieszkańców tej części Serbii. Vuk Stefanowicz Karadżić, pamięci którego poświęcone są coroczne wrześniowe imprezy, urodził się 26.X.1787 r. w Trśiću, a w poblis- kim monasterze Tronośa uczęszczał do szkoły klasztornej. Był samoukiem, wybitnym serbskim języko- znawcą, etnografem, twórcą współczesnego serbsko - chorwackiego języka literackiego. v 1 Przebywając od 1813 roku we Wiedniu, dokąd I' M udał się po upadku pierwszego powstania serbskiego, Karadżić wydał w 1814 r. pierwszą gramatykę serbską „Pismenica serbskoga je- Vuk Stefanović Karadżió, ur. 26. X. 1787 r. w m. zika", opartą na ludowym dialekcie sztokaw- Trśić kolo Łożnicy — zm. 26. 1. 1864 r. w Wied- skim oraz dwa zbiory pieśni ludowych. Zbie- niu. Serbski językoznawca i etnograf, twórca współczesnego języka literackiego serbsko-chor- rane i wydawane przez niego pieśni ludowe wackiego, „ojciec literatury serbskiej". Imię te- zapoczątkowały w literaturze serbskiej nowy go wielkiego Słowianina nadano w 1968 r. szko- okres piśmiennictwa, nawiązującego do tra- le podstawowej nr 1 położonej w „Nowym Cen- dycji narodowych i twórczości ludowej. trum" Płocka. Znaczenie pracy Karadżića nad zebraniem i wydaniem pieśni ludowych jest tym większe, W 1913 r. Łożnica była małym miasteczkiem, liczą- jeśli się zważy, że w okresie niewoli tureckiej cym zaledwie 2 tys. mieszkańców. Dopiero po II woj- nastąpił w Serbii upadek literatury pisanej, nie światowej wraz z procesem uprzemysławiania całego kraju miasto szybko rozwinęło się dzięki zlo- której miejsce zajęła pieśń ludowa, zwłaszcza kalizowaniu wielkiego kombinatu celu'ozowo-wisko- pieśń epicka, niezwykle oryginalna i bogata. zowego „Viskoza" oraz kombinatu przemysłu drzew- Przez długie lata pieśni epickie ludu serbskie- nego „Novi Dom". Zmodernizowano i rozbudowano go były głównym środkiem przekazu tradycji leżące w pobliżu miasta kopalnię rudy antymonu „Zajaća". historycznych i kulturalnych. Praca Karadżića Rozwojowi przemysłu towarzyszyła budowa nowych ocaliła je od zapomnienia. W 1818 r. opracował bloków mieszkalnych, szkół, obiektów ochrony zdro- Vuk Kardadżić największe dzieło swego życia, wia, rozbudowa sieci placówek handlowych i usłu- słownik „Srpski rjećnik" z objaśnieniami w gowych. modernizacja układu komunikacyjnego. Zad- bano również o pełniejsze wykorzystanie możliwości jeżyku niemieckim i łacińskim. W swoim słow- turystycznych okolic Łożnicy. Leżąca w pobliżu miej- niku zastosował Karadżić opracowaną przez scowość Banja Koviljaća jest pięknym uzdrowiskiem siebie pisownie fonetyczną, zrywając z trady- 0 dużych walorach leczniczych i wypoczynkowych- cyjnym językiem slowiano-serbskim, miesza- W pobliżu Łożnicy znajdują się zabytkowe monastery TronoSa i Cokeśina, niedaleko jest do masywu gór niną języka cerkiewno-słowiańskiego i ludo- Gućeva i Ceru. wego serbskiego. W Łożnicy działa lokalna radiostacja ..Radio Pod- W latach następnych ukazuia się dalsze pra- rinje". obejmująca swym zasięgiem obszar nad Driną ce Karadżića: ,,Srpske narodne pripovj->tke" 1 iej dopływem Jadarem, rejon zamieszkiwany przez pół miliona mieszkańców. Wydawane są 3 gazety za- — zbiór baiek ludowych. ,,Srpske nirodne kładowe: w kombinacie „Viskoza" i „Novi Dom" oraz pjesme" — biór pieśni ludowych i inne. w kopalni „Zajaća'. Jeszcze za życia Karadżića jego reforma ję- Miasto posiada dom kultury z sala umożliwiającą cganiznwanie spektakli teatralnych, koncertów, wy- zykowa została oficjalnie przyjęta. Dorobek c,nw artystycznych itp- Towarzystwo działalności kul- naukowy Karadżića zyskał mu uzn;inie ze turalnej im. V. Karnd'ića ?e swoimi licznymi sek- strony wielu instytucji naukowych. Towarzy- cjami kultywuje stare tradycje kulturalne tego regionu. stwa naukowe w Petersburgu, Getyndze, Kn- Najważniejszym wydarzeniem w życiu kul- kowie przyjęły go w poczet swych członków, turalnym Łożnicy i całego regionu położonego podobnie uczyniły akademie nauk: wiedeńska, nid Driną i Jadarem są tradycyjne doroczne petersburska i berlińska, był doktorom honoris uroczystości poświęcone twórczości Vuka S. Ka- causa uniwersytetu w Jenie. radżica. W połowie września każdego roku Zmarł we Wiedniu 26.1.1864 r.

47 22. XI. 1971 r. Prezes Towarzystwa Naukowe- go Płockiego inż. mgr Jakub Chojnacki (pierw- szy z prawej) dziękuje przewodniczącemu Pre- zydium Miejskiej Rady Narodowej w Płocku mgr Kazimierzowi Ja- niakowi za piękny dar przekazany na rzecz Bi- blioteki im. Zielińskich TNP (największej w wo- jewództwie warszaw- skim, 125.000 wolumi- nów): 10-lomowe zbioro- we wydanie dzieł Vuka Karadżića i 2-tomowy album ..Malarstwo serb- skie w XX toieku".

Swą pracą naukową Vuk Karadżić zasłużył W ramach tegorocznych obchodów zorgani- w pełni nu miano „ojca literatury serbskiej", zowano następujące imprezy: jakim często go się obdarza. wieczór książki organizowany przez wy- Zbiory pamiątek po nim znajdują się w jego dawnictwo „Prosveta" z Belgardu i Sto- rodzinnym domu — muzeum w Trćiću i w warzyszenie Serbskich Księgarzy, Muzeum jego imienia w Belgradzie. — wystawę „Sztuka ludowa Serbii (ze zbio- rów muzeum Etnograficznego z Belgradu), Tegoroczne uroczystości poświęcone pamięci wieczór poświęcony Protowi Nenadovićowi Vuka Karadżića trwały od 13 do 19.IX, a w organizowany przez Eibliotckę Narodową każdym dniu organizowane były imprezy w w Valjevie, Domu Kultury w Łożnicy. Punktem kulmina- — konkurs dla uczniów szkół podstawowych cyjnym był „Vukov Sabor" w Trśiću w dniu noszących imię Vuka na temat znajomości 19 września. twórczości Vuka Karadżića,

Fragment sali konferencyjnej im. Tadeusza Gierzyńskiego podczas odczytu mgr. Kazimierza Janiaka

48 — wieczór epiki narodowej, w wykonaniu lu- Uczestniczyliśmy prawie we wszystkich im- dowych gęślarzy, zorganizowany przez prezach obchodów. Zwrócił naszą uwagę ogól- Serbskie Towarzystwo Folklorystyczne nonarodowy charakter imprez — wykonawcy i Uniwersytet Robotniczy w Łożnicy, pochodzą z całej Serbii. Na uwagę zasługuje udział znanych uczonych i działaczy kultural- — wieczór muzyki serbskiej kompozytorów nych, społecznych oraz uczestnictwo w wy- od XV do XX wieku w wykonaniu kame- stępach najlepszych artystów scen belgradz- ralnego zespołu ,,Pro Musica" oraz solistów kich. Organizacja obchodów mimo ich szero- opery belgradzkiej, kiego zakresu i mnogości imprez była spraw- — seminarium naukowego zjazdu slavistów na. Rzeczą godną uwagi jest fakt wielkiej po- (w ramach programu zjazdu trwającego od pularności obchodów wśród serbskiego społe- 14 do 19.IX) w monasterze Tronośa przy czeństwa. Świadczyły o tym pełne komplety udziale licznych uczonych z zagranicy: na widowniach oraz wielotysięczny tłum wi- dzów na ,,Vukowym Saborze" w Trśiću. — koncert zespołów folklorystycznych. Niezależnie od uczestnictwa w obchodach W niedzielę, 19 września na ,,Vukowym Sa- poświęconych Karadzićowi odwiedziliśmy szko- borze w Trśiću został odsłonięty pomnik Ka- ły, placówki komunalne i usługowe, przepro- radżića, a następnie odbyła się główna impre- wadzaliśmy rozmowy z gospodarzami miasta za w amfiteatrze letnim, na którą złożyły się: na tematy rozwoju miasta i różnych dziedzin — część oficjalna z przemówieniami okoliczno- gospodarki miejskiej. Omówione zostały rów- ściowymi, nież możliwości rozszerzenia dalszej współ- pracy i kontaktów między Płockiem i Łożnicą. — koncert w wykonaniu orkiestry symfonicz- W czasie pobytu w Jugosławii, gospodarze nej z Belgradu z udziałem baletu i solistów nasi umożliwili nam obejrzenie szeregu miej- teatru narodowego z Belgradu, scowości i zabytków historycznych, muzeów — występy zespołu folklorystycznego z Bel- i wystaw. gradu, a na zakończenie festyn ludowy Spotykaliśmy się wszędzie z bardzo ciepłym połączony z kiermaszem. przyjęciem i serdeczną gościnnością.

ANDRZEJ NAŁĘCZ Ogólnopolska konferencja polityki społecznej uj Płocku

W dniach 27—29 września 1971 r. odbyła sio miejsce obrad oraz zakwaterowanie i wyży- w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego wienie w ramach skromnych środków, jaki- ogólnopolska konferencja poświęcona polityce mi dysponowali organizatorzy. społecznej. Konferencja zorganizowana została W konferencji udział wzięło pięćdziesiąt osób przez Zakład Polityki Społecznej kierowany ze wszystkich ośrodków akademickich w Pols- przez prof. dra Antoniego Rajkiewicza z Insty- ce uprawiających badania naukowe i dydakty- tutu Nauk Politycznych Uniwersytetu War- kę w zakresie polityki społecznej. Miejscem ob- szawskiego przy współudziale Towarzystwa Na- rad była sala konferencyjna Towarzystwa Na- ukowego Płockiego. ukowego Płockiego a miejscem zamieszkania Zarówno fakt zwołania pierwszej ogólnopol- i posiłków uczestników konferencji Schronisko skiej konferencji polityki społecznej jak i miej- Szkolne przy ul. Kolegialnej 19. sce jej odbycia nie były przypadkowe. Wyda- Referaty stanowiące podstawę obrad konfe- rzenia ostatniego roku umocniły potrzebę upra- rencji zostały powielone przez Zakład Polityki wiania polityki społecznej zarówno jako dyscy- Społecznej i wręczone uczestnikom. pliny naukowej jak i działalności praktycznej, Konferencję otworzył prof. dr Antoni Raj- jej konieczności dla harmonijnego rozwoju kra- kiewicz i poprosił o zabranie głosu Prezesa TNP ju. i zastępcy Przewodniczącego Prezydium Miej- O wyborze Płocka na miejsce pierwszej ogól- skiej Rady Narodowej inż. mgra Jakuba Choj- nopolskiej konferencji polityki społecznej m.in. nackiego. zdecydowały następujące okoliczności: Inż. mgr Jakub Chojnacki w krótkim prze- — plocczaninem był prekursor polskiej polity- mówieniu skreślił historię Płocka, prastarej sto- ki społecznej, Ludwik Krzywicki; licy Mazowsza, pokazał jego bogatą przeszłość, — przemiany społeczne związane z rozwojem osiągnięcia ostatnich lat i perspektywy rozwo- wielkiego przemysłu dokonywują się dziś ju. Płock dnia dzisiejszego łączy kulturalny do- w Płocku; robek stuleci z dynamicznym rozwojem gospo- — wreszcie — a jest to rzecz niebagatelna — darczym. Dynamiczny rozwój gospodarczy Płoc- Płock zapewnił uczestnikom konferencji ka, który dokonał się w ostatnim dziesięcioleciu,

49