5Ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5Th Avant-Garde Film Festival 5Ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5Th Avant-Garde Film Festival

5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5th Avant-garde Film Festival 5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5th Avant-garde Film Festival

13-22 Mαΐου 2008 ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ 13-22 May 2008 ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Νίκος Κούνδουρος Πρόεδρος Θόδωρος Αδαµόπουλος Αντιπρόεδρος Μαρία Κοµνηνού Γεν. Γραµµατέας Ευάγγελος Σόρογκας Ταµίας Χρυσάνθη Σωτηροπούλου Μέλος

GREEK FILM ARCHIVE

BOARD OF DIRECTORS Nikos Koundouros President Theodoros Adamopoulos Vice President Μaria Komninos Gen. Secretary Evangelos Sorogas Treasurer Chryssanthi Sotiropoulou ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ∆ΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Member GREEK FILM ARCHIVE CULTURAL ORGANISATION CITY OF ATHENS 5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5th Avant-garde Film Festival Προκλητικό και δηµιουργικό Challenging and Creative

Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου, µια πρωτοβουλία της Ταινιοθήκης της The Avant-garde Film Festival, an initiative of the Greek Film Archive Foundation, aims at Ελλάδος, φιλοδοξεί να αποτελέσει το υπόστρωµα για την ανάπτυξη µιας νέας «κινηµατο- cultivating a new cinephilia, to mark the move of Tainiothiki at the Lais movie theatre.Thus γραφοφιλίας» µε την προοπτική της µετεγκατάστασης της Ταινιοθήκης στη «Λαΐδα». Με a festival which proposes a rich programme that combines contemporary and pre-war avant- αυτό το σκεπτικό στήθηκε ένα πλούσιο πρόγραµµα που συνδέει τη σύγχρονη πρωτοπο- garde cinema with the gender problematic and films proposing debates on aesthetic and ρία µε την προβληµατική του φύλου και τις πιο προχωρηµένες αναζητήσεις σε θέµατα αι- social critique. σθητικής και κοινωνικής κριτικής. The festival is organised around two main events. An expansive exhibition of the work of Το Φεστιβάλ στηρίζεται σε δύο άξονες. Μια µεγάλη έκθεση της VALIE EXPORT στην ΑΣΚΤ VALIE EXPORT at the Athens School of Fine Arts and film screenings at the Trianon movie και προβολές ταινιών στο «Τριανόν» παράλληλα µε διαλέξεις που θα πραγµατοποιηθούν theatre, together with lectures by visiting artists, which will take place at the auditoriums από τους καλεσµένους καλλιτέχνες στις αίθουσες της ΕΣΗΕΑ και του Πανεπιστηµίου Αθη- of the Athens Journalists’ Guild and Athens University.The Greek public will thus be pre- νών. Έτσι το ελληνικό κοινό θα έρθει σε επαφή µε µερικούς από τους σηµαντικότερους sented with the opportunity to meet some of the most important artists of the contem- δηµιουργούς της σύγχρονης πρωτοπορίας µε προεξέχουσα την αυστριακή καλλιτέχνιδα porary avant-garde, of which and most prominent is the Austrian artist VALIE EXPORT,who VALIE EXPORT που αναπτύσσει το µοναδικό της ύφος τόσο στις περφόρµανς όσο και has developed her unique style in her work as a performance and installations artist and στις εγκαταστάσεις και τις ταινίες της. Μια σύντοµη αναφορά στους άλλους σηµαντικούς as a filmmaker. A brief reference to the other important artists, events and themes that com- καλλιτέχνες, τις εκδηλώσεις και τις θεµατικές είναι αρκετή για να γίνει φανερό το εύρος pose the festival is necessary: του Φεστιβάλ. – Screening of the film Seven Easy Pieces, by Marina Abramovic΄ by Babette Mangolte. – Προβολή της ταινίας Εφτά εύκολα κοµµάτια, της Μαρίνα Αµπράµοβιτς της Μπαµπέτ Μανγκόλτ. – Retrospective of the work of Germaine Dulac, the French writer, journalist and filmmak- – Αναδροµική παρουσίαση του έργου της Ζερµέν Ντιλάκ, γαλλίδας συγγραφέως, δηµο- er, who pioneered the avant-garde movement before 1930. σιογράφου και σκηνοθέτιδας, που πρωτοστάτησε στα πρωτοποριακά κινήµατα πριν – Reflections that arise from the dialogue of gender studies are revealed in the tributes to από το 1930. Helke Sander and Laura Mulvey.The former worked within the framework of the radi- – Η προβληµατική που τροφοδοτεί τον σύγχρονο διάλογο στις σπουδές φύλου (gender calisation of the students’ and women’s movement in Germany in 1968, while the latter,a studies) ξεδιπλώνεται στα αφιερώµατα στη Χέλκε Ζάντερ και τη Λόρα Μάλβεϊ. Η πρώ- leading theorist, returns to her classic essay Visual Pleasures and Narrative Cinema with the τη λειτούργησε στο πλαίσιο της ριζοσπαστικοποίησης του γερµανικού φοιτητικού και γυ- collaboration of Emma Hedditch. ναικείου κινήµατος το 1968, ενώ η Μάλβεϊ, κορυφαία θεωρητικός, επανέρχεται στο κλα- – A tribute to Greek women auteurs Eleni Alexandraki and Maria Iliou, who explore the σικό της κείµενο «Οπτικές απολαύσεις και αφηγηµατικός κινηµατογράφος» και το αποδίδει subjects of repatriation and female identity. µε τη συνεργασία της Έµα Χέντιτς. – A Tribute to Udi Aloni.The Israeli artist examines the roots of the Israeli-Palestinian con- – Αφιέρωµα στις ελληνίδες δηµιουργούς Ελένη Αλεξανδράκη και Μαρία Ηλιού, που διε- flict and reveals his mastery in image-making. ρευνούν τη θεµατική του νόστου και της γυναικείας ταυτότητας. – The tribute to Greek avant-garde cinema is especially interesting. It comprises two films – Αφιέρωµα στον Γιούντι Αλόνι. Ο ισραηλινός δηµιουργός θέτει επί τάπητος τις ρίζες της by Costas Sfikas, one inspired by Marx’s Capital and the other by Kafka’s Metamorphosis. σύγκρουσης µεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων και ξετυλίγει το µεγάλο εικονοπλαστι- It also presents two films by Antouanetta Angelidi,who has created a unique style of avant- κό του ταλέντο. garde and gender poetics.The section also features a documentary by Stella Theodoraki, – Το αφιέρωµα στον ελληνικό πρωτοποριακό κινηµατογράφο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. a performance by Pepi Rigopoulou based on her latest book, and new and interesting Περιλαµβάνει δύο ταινίες του Κώστα Σφήκα, ο οποίος διερευνά το πρόβληµα της ταυ- composition by Marsa Makris on violence. τότητας και της γλώσσας µέσα από το έργο του Κάφκα, και δύο ταινίες της Αντουανέτ- – The Greek documentary section features two award-winning films, one by Alida Dimitri- τας Αγγελίδη, που διαµορφώνει ένα µοναδικό στιλ πρωτοποριακού και εικονοπλαστικού ou on the women who fought in the Greek resistance, and the other by Vouvoula Skoura, κινηµατογράφου. Παρουσιάζονται επίσης ένα ντοκιµαντέρ της Στέλλας Θεοδωράκη, µια which is on the Lebanese poet Etal Adnan. περφόρµανς της Πέπης Ρηγοπούλου, βασισµένη στο καινούργιο της βιβλίο, και µια εν- – A digital blog in which five well-known Greek directors – Lena Voudouri, Despina Karvela, διαφέρουσα σύνθεση της Μάρσας Μακρή µε θέµα τη βία. Giorgos Karypidis,Thanasis Skroumbelos and Alexandros Papailiou – focus on Athens.

4 5 – Στην παρουσίαση του ελληνικού ντοκιµαντέρ προβάλλονται δύο βραβευµένες ταινίες, – A tribute to Balkan filmmakers, held in collaboration with the Thessaloniki International της Αλίντας ∆ηµητρίου για τις γυναίκες στην Αντίσταση, και της Βουβούλας Σκούρα για Film festival and SEEDOX. It will be accompanied by a round-table discussion on Balkan τη λιβανέζα ποιήτρια Ετέλ Αντνάν. cinema production. – Ένα ψηφιακό ηµερολόγιο µε θέµα την Αθήνα των πέντε γνωστών ελλήνων σκηνοθετών – Selections from the Amsterdam Biennale and the Netherlands Film Museum featuring the Λένας Βουδούρη, ∆έσποινας Καρβέλα, Γιώργου Καρυπίδη, Θανάση Σκρούµπελου και Αλέ- masters of Dutch avant-garde filmmakers, and curated by Mark-Paul Meyer,curator of the ξανδρου Παπαηλιού. Dutch Film Archive. – Αφιέρωµα στους κινηµατογραφιστές των Βαλκανίων σε συνεργασία µε το Φεστιβάλ Θεσ- – Continuing last year’s initiative to support young artists, the festival presents the work of σαλονίκης και το SEEDOX. Θα πλαισιωθεί µε συζήτηση για την κινηµατογραφική παρα- students of the University of Athens Media Department, the Athens School of Fine Arts, γωγή στα Βαλκάνια. the Thessaloniki University Film Studies Department and the Thessaly University De- – Από την Μπιενάλε του Άµστερνταµ και το Nederlands Film Museum επιλέχτηκε το αφιέ- partment of Architecture. ρωµα στους κορυφαίους ολλανδούς πρωτοπόρους δηµιουργούς, που επιµελήθηκε ο We believe that our programme will provide a challenging and creative Festival for all Athe- Μαρκ-Πάουλ Μέγερ, επιµελητής της Ολλανδικής Ταινιοθήκης. nians, as well as intellectual stimulation and aesthetic pleasures to the cinephiles. – Συνεχίζοντας την περσινή πρωτοβουλία του Φεστιβάλ για τη στήριξη των νέων δηµι- Maria Komninos ουργών παρουσιάζονται ταινίες φοιτητών από τα Τµήµατα ΕΜΜΕ, ΑΣΚΤ, το Τµήµα Κι- νηµατογράφου του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και το Τµήµα Αρχιτεκτονικής του Πα- νεπιστηµίου Θεσσαλίας. Πιστεύουµε ότι το σύνολο των εκδηλώσεων συνθέτει ένα προκλητικό, δηµιουργικό Φεστιβάλ για την πόλη της Αθήνας, που θα δώσει ερεθίσµατα και αισθητική απόλαυση στο κοινό µας.

Μαρία Κοµνηνού

6 7 5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5th Avant-garde Film Festival Πολιτισµός τρόπος ζωής Culture as a Way of Life

Η λέξη πρωτοπορία ανακτά την αρχική ανατρεπτική της σηµασία στο 5ο Φεστιβάλ Πρω- The word “avant-garde” regains its original subversive significance at the 5th Avant-garde τοποριακού Κινηµατογράφου, που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Σε διάστηµα Film Festival, organised by the Greek Film Archive Foundation. Over the course of ten δέκα ηµερών (13-22 Μαΐου) το κινηµατογραφόφιλο κοινό αλλά και κάθε ανήσυχος φιλότε- days (May 13-22) film buffs and every restless Athenian art aficionado will be ‘bombarded’ χνος της Αθήνας θα βοµβαρδιστεί µε προβολές ντοκιµαντέρ και ταινιών µικρού και µεγά- with documentaries, shorts and features, as well as with lectures by pioneering artists who λου µήκους αλλά και µε διαλέξεις πρωτοπόρων δηµιουργών που επηρέασαν και εξακο- once influenced, and who continue to influence, our outlook on the events that take place λουθούν να επηρεάζουν την οπτική µας πάνω στα πράγµατα που συµβαίνουν µέσα µας αλλά within us and around us.This, after all, is the very essence of the avant-garde movement. και γύρω µας. Εξάλλου αυτή είναι και η σηµασία της πρωτοπορίας. Through its avant-garde festivals, the Greek Film Archive Foundation has succeeded in es- Με τα φεστιβάλ πρωτοποριακού κινηµατογράφου η Ταινιοθήκη της Ελλάδος καθιερώνει ένα tablishing an institution that promotes the diversity of the cinematic idiom and cultivates the θεσµό ο οποίος αναδεικνύει την πολυµορφία της κινηµατογραφικής γραφής και καλλιεργεί growth of a new appreciation of cinema. την ανάπτυξη µιας νέας «κινηµατογραφοφιλίας». This year the 5th Festival reveals modern-day trends in avant-garde cinema but also casts Φέτος, το 5ο Φεστιβάλ αναδεικνύει πρωτοποριακές κινηµατογραφικές τάσεις του σήµερα a retrospective glance on those of the early 20th century. It showcases the restoration αλλά και αναδροµικά, από τις αρχές του 20ού αιώνα, προβάλλει το έργο αποκατάστασης και and digitisation work of the Film Archive and actively participates in establishing a network ψηφιοποίησης των κινηµατογραφικών αρχείων και συµµετέχει ενεργά στη δηµιουργία ενός of film archive foundations from around the world. Furthermore, the festival endeavours to δικτύου φεστιβάλ µεταξύ των ταινιοθηκών όλου του κόσµου. Επίσης, χτίζει «γέφυρες στην build bridges in Southeast Europe and the Balkans by screening films from neighbouring Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια» µε ταινίες από τους γείτονές µας, που πρέπει να countries in an effort to create a better understanding of our respective cultures. Howev- γνωρίσουµε και να µας γνωρίσουν καλύτερα. Αυτές, όµως, που έχουν την τιµητική τους φέ- er, the true stars of this year’s event are women filmmakers. τος είναι οι γυναίκες δηµιουργοί. The highlight of this festival is the tribute to one of the most challenging figures of the in- Το κεντρικό γεγονός του Φεστιβάλ είναι το αφιέρωµα στην προκλητική µορφή της διεθνούς ternational art scene, Austrian artist, performer,filmmaker and theorist VALIE EXPORT.Par- καλλιτεχνικής σκηνής, την αυστριακή εικαστικό, περφόρµερ, κινηµατογραφίστρια αλλά και allel tributes will also be held for other prominent women in cinema, such as Germaine Du- θεωρητικό VALIE EXPORT.Παράλληλα αφιερώµατα θα υπάρχουν και σε άλλες σηµαντικές lac, Helke Sander and Laura Mulvey, as well as Greek women filmmakers. γυναίκες του κινηµατογράφου: τη Ζερµέν Ντιλάκ, τη Χέλκε Ζάντερ, τη Λόρα Μάλβεϊ, αλλά και σε ελληνίδες δηµιουργούς. The Avant-garde Film Festival is organised in close collaboration with the City of Athens Cul- tural Organisation.The aims and pursuits of this festival are attuned to our own vision of cul- Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου διοργανώνεται σε στενή συνεργασία µε τον ture in Athens: a constant and lively pursuit of new perspectives and encounters between Πολιτισµικό Οργανισµό του ∆ήµου Αθηναίων. Οι στόχοι και οι αναζητήσεις του Φεστιβάλ artists and citizens, with the aim of handing the torch of artistic questioning to every citizen. συνάδουν µε το δικό µας όραµα για τον Πολιτισµό στην Αθήνα, για µια διαρκή και ζωντα- As president of the Cultural Organisation, but also as a woman, I firmly believe in a cultur- νή αναζήτηση νέων οπτικών και συναντήσεων µεταξύ δηµιουργών και πολιτών και την µε- al organisation that walks along the new paths forged by art, that supports true creativity ταλαµπάδευση των πολιτιστικών προβληµατισµών σε όλους τους αθηναίους πολίτες. and resists the narrow-mindedness that so often befalls such state-run bodies. Besides, our Ως πρόεδρος του Πολιτισµικού Οργανισµού αλλά και ως γυναίκα πιστεύω σ’ έναν Πολιτι- slogan, as we have so often said, is “Culture as a Way of Life”. σµικό Οργανισµό ο οποίος συµπορεύεται στους νέους δρόµους που ανοίγει η τέχνη, στη- ρίζει την πραγµατική δηµιουργία και αντιστέκεται στην αρτηριοσκλήρωση που συχνά φέ- Sophie Daskalaki-Mitilineou ρουν οι δηµόσιοι οργανισµοί. Εξάλλου το σύνθηµά µας όπως επανειληµµένως έχουµε ορίσει President of the Board of the Cultural Organisation of the City of Athens είναι «Πολιτισµός Τρόπος Ζωής».

Σόφη ∆ασκαλάκη-Μυτιληναίου Πρόεδρος ∆.Σ. του Πολιτισµικού Οργανισµού του ∆ήµου Αθηναίων

8 9 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΩΝ

ΤΡΙΤΗ 13 ΜΑΪΟΥ 22:30-00:30 Παρουσία της σκηνοθέτιδας 23:30-01:00 Λαιµαργία; Ταΐστε τους άλλους! (Γερ- Η γυναίκα στην άλλη πλευρά της κάµε- 18:00-20:00 ΓΙΟΥΝΤΙ ΑΛΟΝΙ Τοπικός άγγελος 20:00-22:00 ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ µανία 1986) 13΄ ρας: Λεόν Ντανού, αναµνήσεις ενός ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ H ψυχή του καλλι- (Ισραήλ – ΗΠΑ 2002) 70΄ ΚΩΣΤΑΣ ΣΦΗΚΑΣ Μοντέλο (Ελλάδα Subjektitude (Γερµανία 1966) 4΄19΄΄ Μάνα ζώο – Μάνα άνθρωπος (Γερµα- µάρτυρα (Γαλλία 2005) 8.30΄ τέχνη (Γαλλία 1925) 100΄ Παρουσία του σκηνοθέτη 1974) 84΄ Τσακίστε την εξουσία των χειραγωγών νία 1998) 63΄ Σκάνδαλο των Ουρσουλινών (Γαλλία Παρουσία του σκηνοθέτη (Γερµανία 1967/8) 48΄ 20:00-21:30 2007) 15΄ 20:00-22:00 Παρουσία της σκηνοθέτιδας Προλογίζει η Τάµι Γουίλιαµς ΜΠΑΜΠΕΤ ΜΑΝΓΚΟΛΤ Επτά εύκολα 22:30-00:00 ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ ∆ιάλεξη της VALIE EXPORT στο κοµµάτια, της Μαρίνα Αµπράµοβιτς VALIE EXPORT – Ταινίες µικρού µήκους Η όµορφη κυρία δίχως οίκτο (Γαλλία 23:30-01:00 Αµφιθέατρο ∆ρακοπούλου, κεντρικό ∆ΕΥΤΕΡΑ 19 ΜΑΪΟΥ (ΗΠΑ 2007) 95΄ Ελφρίντε Γέλινεκ. Νέα από το σπίτι (Αυ- 1921) 87΄ ΟΛΛΑΝ∆ΙΚΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΣ κτίριο του Πανεπιστηµίου Αθηνών στρία 1989) 30΄ 18:00-20:30 Προλογίζει η Τάµι Γουίλιαµς ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ–ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ2 22:00-00:00 (Πανεπιστηµίου 30), ώρα 12:30 ΛΕΝΑ ΒΟΥ∆ΟΥΡΗ, ∆ΕΣΠΟΙΝΑ 21:30-23:00 (Ολλανδία 1968-1996) 85΄ ΙΒΟΝΑ ΓΙΟΥΚΑ Κοιτάζοντας τη µέρα Ποιήµατα (Αυστρία 1966-1980) 8΄ ΚΑΡΒΕΛΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΥΠΙ∆ΗΣ, ΟΛΛΑΝ∆ΙΚΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΣ Προλογίζει o Μάρκ-Πάουλ Μέγερ (Κροατία 2005) 74΄ Οργασµός (Αυστρία 1966-1967) 1΄30΄΄ Αυτοπροσωπογραφία µε κεφάλι (Αυ- ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ–ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΜΑΪΟΥ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΚΡΟΥΜΠΕΛΟΣ στρία 1966-1967) 1΄ (Ολλανδία 1968-1996) 71΄5΄΄ ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΜΑΪΟΥ @thens Blogs (Ελλάδα 2007) 92΄ ∆ιάλεξη της ΤΑΜΙ ΓΟΥΙΛΙΑΜΣ στο 18:00-19:45 Παρακολουθώντας την οικογένεια (Αυ- Προλογίζει o Μάρκ-Πάουλ Μέγερ 18:00-20:00 Παρουσία των σκηνοθετών Αµφιθέατρο ∆ρακοπούλου, κεντρικό ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Καταµεσίς στο male- στρία 1971) 5΄ 23:00-01:00 ΓΙΟΥΝΤΙ ΑΛΟΝΙ Μια ταινία για το ΜΑΡΣΑ ΜΑΚΡΗ Στον τοίχο κτίριο του Πανεπιστηµίου Αθηνών stream.∆ιαµάχες για τις στρατηγικές ∆ιακοπτόµενη γραµµή (Αυστρία 1971- ΣΡΑΤΖΑΝ ΚΕΤΣΑ Μετά τον πόλεµο Κασµίρ (Ισραήλ – ΗΠΑ 2007) 75΄ (Ελλάδα 2003) 7΄ (Πανεπιστηµίου 30), ώρα 12:30 του νέου γυναικείου κινήµατος (Γερ- 1972) 6΄ (Σερβία 2006) 45΄ Παρουσία του σκηνοθέτη Παρουσία της σκηνοθέτιδας µανία 2005) 92΄ Σύνταγµα (Αυστρία 1983) 18΄ Παρουσία του σκηνοθέτη ΠΕΠΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ Schreber vs 20:00-23:00 19:45-22:00 ΝΕΝΤΖΑΝΤ ΜΠΕΓΚΟΒΙΤΣ Εντελώς Schreber (Ελλάδα 2008) 12΄ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Ελευθερωτές ΛΟΡΑ ΜΑΛΒΕΪ προσωπικό (Βοσνία-Ερζεγοβίνη 2005) Παρουσία της σκηνοθέτιδας και ελευθερωµένοι, 1-2 Κοιτάζοντας στο κρύσταλλο (Αγγλία Συναυλία των MINIMAXIMUM, 78΄ 18:00-20:00 (Γερµανία 1991/2) 90΄, 102΄ 1982) 92΄ Trianon Film Center (Κοδριγκτώνος 20:30-22:30 ΤΑΙΝΙΕΣ ΝΕΩΝ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΩΝ VALIE EXPORT Αόρατοι αντίπαλοι (Αυ- 23:00-01:00 Οπτικές και άλλες απολαύσεις (Αγγλία 21), ώρα 00:00 20:00-21:00 στρία 1976) 108΄ ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ 2007) 20΄ Στρογγυλή Τράπεζα «Γέφυρες στα ΒΟΥΒΟΥΛΑ ΣΚΟΥΡΑ Etel Adnan. Χανελόρε Μέιµπρι – Ένα πορτρέτο Παρουσία της σκηνοθέτιδας 22:30-01:00 Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Εξόριστες λέξεις (Ελλάδα 2007) 52΄ (Γερµανία 2005) 32΄ 22:00-00:00 ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΜΑΪΟΥ ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Ο υποκειµενικός Ευρώπη», Αίθουσα ∆ιαλέξεων της Παρουσία της σκηνοθέτιδας Χωριό (Γερµανία 2001) 90΄ ΓΙΟΥΝΤΙ ΑΛΟΝΙ Συγχώρεση (Ισραήλ 17:30-19:30 παράγοντας (Γερµανία 1980/81) 138΄ ΕΣΗΕΑ (Ακαδηµίας 20α), ώρα 12:30 21:00-23:00 – ΗΠΑ 2006) 97΄ ΣΤΕΛΛΑ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗ Από το µο- Παρουσία της σκηνοθέτιδας Τελετή λήξης Παρουσία του σκηνοθέτη ναδικό στο πολλαπλό (Ελλάδα 1993) 80΄ ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ Εγκαίνια της έκθεσης της VALIE ΤΕΤΑΡΤΗ 21 ΜΑΪΟΥ Θέµατα και παραλλαγές (Γαλλία 1929) 12΄ 00:00-01:30 Παρουσία της σκηνοθέτιδας ∆άλεξη της ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ στο EXPORT στον εκθεσιακό χώρο Κινηµατογραφική σπουδή σε µια VALIE EXPORT ∆ιεθνής τέχνη της δρά- 19:30-21:00 Αµφιθέατρο ∆ρακοπούλου, κεντρικό 18:00-19:30 Νίκος Κεσσανλής, ΑΣΚΤ (Πειραιώς αραµπέσκ (Γαλλία 1929) 9΄ σης. Ντοκουµέντα για τον διεθνή ακ- ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΤΑ ΑΓΓΕΛΙ∆Η κτίριο του Πανεπιστηµίου Αθηνών ΕΛΕΝΗ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΑΚΗ Η νοσταλγός ∆ίσκος 957 (Γαλλία 1929) 6΄ 256), ώρα 20:00 σιονισµό (Αυστρία 1983) 73΄ Metamorphosis OFBY AA (Ελλάδα 1977, (Πανεπιστηµίου 30), ώρα 12:30. (Ελλάδα 2005) 82΄ 1985, 1995, 2001, 2007) 47΄ Παρουσία της σκηνοθέτιδας Προλογίζει η Τάµι Γουίλιαµς Τελετουργικό 121280 Ritual (Ελλάδα 1980, 19:30-21:30 Το κοχύλι και ο κληρικός (Γαλλία 1928) 40΄ ΠΕΜΠΤΗ 15 ΜΑΪΟΥ ∆ιάλεξη της ΛΟΡΑ ΜΑΛΒΕΪ στο 2008) 15΄ ΤΡΙΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ ΑΛΙΝΤΑ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ Πουλιά στο Συνοδεύει στο πιάνο σε δική του µου- 18:00-20:00 πολιτιστικό κέντρο Κωστής Παλαµάς Παρουσία της σκηνοθέτιδας βάλτο (Ελλάδα 2007) 107΄ 18:00-20:00 σική σύνθεση ο ΜHNAΣ Ι. ΑΛΕΞΙΑ∆ΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΣΦΗΚΑΣ Μεταµόρφωση (Ακαδηµίας 48), ώρα 12:30 21:00-23:30 ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Παρουσία της σκηνοθέτιδος 23:00-01:00 (Ελλάδα 2007) 60΄ ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Μπόνους για την Ιρένε (Γερµανία 1971) 21:30-23:30 ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Παρουσία του σκηνοθέτη Σίλβο (Γερµανία 1967) 11΄ 50΄ ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ Απαρχή κάθε τρόµου ο έρωτας 20:00-22:30 ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΜΑΪΟΥ Προσωπικότητα µειωµένη από κάθε Από τις αναφορές των οµάδων Η ισπανική γιορτή (Γαλλία 1920) 8΄ (Γερµανία 1983) 112΄ VALIE EXPORT Η πρακτική της 18:00-20:00 άποψη – Redupers (Γερµανία 1977) ασφαλείας και περιπολίας, 1, 5, 8 Η χαµογελαστή κυρία Μπεντέ (Γαλλία αγάπης (Αυστρία 1984) 90΄ ΜΑΡΙΑ ΗΛΙΟΥ Αλεξάνδρεια (Ελλάδα 95΄ (Γερµανία 1984, 1986, 1986) 11΄, 10΄, 1923) 38΄ Παρουσία της σκηνοθέτιδας 2001) 110΄ Παρουσία της σκηνοθέτιδας 5΄56΄΄ Πρόσκληση σε ταξίδι (1927) 39΄

10 11 PROGRAMME OF EVENTS

TUESDAY 13 MAY 22:30-00:30 20:00-22:00 Break the Power of Manipulators (Ger- 20:00-21:30 23:30-01:00 18:00-20:00 UDI ALONI Local Angel (Israel – USA COSTAS SFIKAS The Model (Greece many 1967-8) 48΄ GERMAINE DULAC DUTCH EXPERIMENTAL GERMAINE DULAC The Soul of an 2002) 70΄ 1974) 84΄ In presence of the filmmaker The Beautiful Woman without Mercy PROGRAM 2 (Netherlands 1968-1996) Artist (France 1925) 100΄ In presence of the filmmaker In presence of the filmmaker (France 1921) 78΄ 85΄ Introduced by TAMI WILLIAMS Introduced by Mark-Paul Meyer 20:00-22:00 22:00-00:00 MONDAY19 MAY BABETTE MANGOLTE Seven Easy VALIE EXPORT Short Films 21:30-23:00 VALIE EXPORT’s Lecture,Athens Pieces, by Marina Abramovic (USA Elfriede Jelinek. News from Home (Aus- 18:00-20:30 DUTCH EXPERIMENTAL PROGRAM 1 University, central building, Tami Williams’s Lecture,Athens 2007) 95΄ tria 1989) 30΄ LENA VOUDOURI, DESPINA (Netherlands 1968-1996) 78΄ Drakopoulou Auditorium, (30, Poems (Austria 1966-1980) 8΄ KARVELA, GIORGOS KARΥPIDIS, Introduced by MARK-PAUL MEYER University, central building, 22:00-00:00 Panepistimiou St.), 12:30. Orgasm (Austria 1966-67) 1΄30΄΄ ALEXANDROS PAPAILIOU, Drakopoulou Auditorium, IVONA JUKA Facing the Day (Croatia 23:00-01:00 Selfportrait with Head THANASIS SKROUBELOS @thens (30, Panepistimiou St.), 12:30 2005) 74΄ SRADJAN KECA After the War (Serbia (Austria 1966/67) 1΄ Blogs (Greece 2007) 92΄ 2006) 45΄ FRIDAY16 MAY Facing the Family (Austria 1971) 5΄ In presence of the filmmakers In presence of the filmmaker WEDNESDAY 14 MAY THURSDAY 22 MAY 18:00-19:45 Interrupted Line (Austria 1971-72) 9΄ MARSA MAKRIS Against the Wall NEDZAD BEGOVIC Totally Personal 18:00-20:00 HELKE SANDER In the Midst of Male- Syntactic Construction (Austria 1983) (Greece 2003) 7΄ (Bosnia-Herzegovina 2005) 78΄ 18:00-20:00 UDI ALONI A Film about Kashmir (Israel stream. Disputes on Strategy in the New 18΄ In presence of the filmmaker YOUNG DIRECTORS’ – USA 2007) 75΄ Women’s Movement (Germany 2005) PEPI RIGOPOULOU Schreber vs EXPERIMENTAL MOVIES In presence of the filmmaker 92΄ Schreber (Greece 2008) 12΄ Round-table Discussion “Bridges in 20:00-21:00 20:00-23:00 19:45-22:00 Concert by MINIMAXIMUM, In presence of the filmmaker the Balkans and Southeast Europe”, VOUVOULA SKOURA Etel Adnan. HELKE SANDER Liberators Take LAURA MULVEY Trianon Film Center (21, 20:30-22:30 Athens Journalists’ Union Words in Exile (Greece 2007) 52΄ Liberties, 1-2 (Germany 1991/2) 90΄, 102΄ Crystal Gazing (UK 1982) 92΄ Kodrigtonos St.), 00:00 VALIE EXPORT Invisible Adversaries (20a,Akadimias St.), 12:30 In presence of the filmmaker 23:00-01:00 Visual and Other Pleasures (UK 2007) (Austria 1976) 108΄ 21:00-23:00 HELKE SANDER 20΄ 22:30-01:00 Closure Ceremony SUNDAY 18 MAY Hannelore Mabry – A Portrait In presence of the filmmaker HELKE SANDER The Subjective WEDNESDAY 21 MAY GERMAINE DULAC (Germany 2005) 32΄ 22:00-00:00 17:30-19:30 Factor (Germany 1980-81) 138΄ 18:00-19:30 Themes and Variations (France 1929) 12΄ Village (Germany 2001) 90΄ UDI ALONI Forgiveness (Israel – U.S.A. STELLA THEODORAKI From the Unique In presence of the filmmaker ELENI ALEXANDRAKI The Woman Arabesques (France 1929) 9΄ 2006) 97΄ to the Multiple (Greece 1993) 80΄ who Missed Home (Greece 2005) 82΄ Disc 957 (France 1929) 6΄ In presence of the filmmaker In presence of the filmmaker In presence of the filmmaker Introduced by Tami Williams VALIE EXPORT’s Exhibition Inaugu- 00:00-01:30 19:30-21:00 HELKE SANDER’s Lecture,Athens 19:30-21:30 The Seashell and the Clergyman (France ration, Athens School of Fine Arts VALIE EXPORT Action Art International ANTOUANETTA ANGELIDI University, central building, ALIDA DIMITRIOU Birds in the Mire 1928) 40΄ (256, Pireos St.), Nikos Kessanlis (Austria 1983) 73΄ Metamorphosis OFBY AA (Greece 1977, Drakopoulou Auditorium, (Greece 2007) 107΄ With live music composed and per- Hall, 20:00 1985, 1995, 2001, 2007) 47΄ (30, Panepistimiou St.), 12:30. In presence of the filmmaker formed by MINAS I.ALEXIADIS Tελετουργικό 121280 Ritual (Greece 1980, 21:30-23:30 23:00-01:00 2008) 20΄ LAURA MULVEY’s Lecture, Universi- GERMAINE DULAC HELKE SANDER THURSDAY 15 MAY In presence of the filmmaker TUESDAY 20 MAY ty of Athens, Kostis Palamas building, The Spanish Fete (France 1920) 8΄ The Trouble with Love (Germany 1983) 18:00-20:00 (48,Akadimias & Sina St.), 12:30 21:00-23:30 18:00-20:00 The Smiling Madame Beudet (France 112΄ COSTAS SFIKAS Metamorphosis HELKE SANDER HELKE SANDER 1923) 38΄ (Greece 2007) 60΄ Silvo (Germany 1967) 11΄ A Bonus for Irene (Germany 1971) 50΄ Invitation to a Voyage (1927) 39΄ The In presence of the filmmaker SATURDAY 17 MAY Reduced Personality – Redupers (Ger- From the Reports of Security Guards Woman on the other Side of the Cam- 20:00-22:30 18:00-20:00 many 1977) 95΄ and Patrol Services, 1, 5, 8 (Germany era: Germaine Dulac remembered by VALIE EXPORT The Practice of Love MARIA ILIOU Alexandria (Greece 2001) In presence of the filmmaker 1984, 1986, 1986) 11΄, 10΄, 5΄56΄΄ Léon Danou (France 2005) 8΄30΄΄ (Austria 1984) 90΄ 110΄ 23:30-01:00 Gluttony? Feeding! (Germany 1986) 13΄ The Ursuline’s Scandal (France 2007) In presence of the filmmaker In presence of the filmmaker HELKE SANDER Mother Beast – Mother Human (Ger- 15΄ Subjektitude (Germany 1966) 4΄20΄΄ many 1998) 63΄ Introduced by Tami Williams

12 13 VALIE EXPORT Το πείραµα δεν έχει ακόµη τελειώσει VALIE EXPORT The Experiment Is Not Yet Finished

Γεννηµένη στo Λιντς της Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον αυστριακό καλλιτέχνη, η EXPORT Βorn in Linz,Austria in Αυστρίας το 1940, η VALIE άνοιξε νέους δρόµους στη γυναικεία κοινωνικοπολιτική τέχνη και κατέστησε σα- 1940, VALIE EXPORT is an EXPORT είναι καλλιτέχνις φές ότι στα πολιτιστικά δρώµενα η γυναικεία τέχνη ταυτίζεται µε την αισθητική artist with a varied and µε πολυσύνθετο εικαστικό ευαισθητοποίηση και τις νέες µορφολογικές και εννοιολογικές αντιλήψεις. […] complex artistic oeuvre, which is being presented in έργο, το οποίο Η Βαλτράουντ Λέχνερ, ή αλλιώς VALIE EXPORT,αφού παρακολούθησε µια παρουσιάζεται για πρώτη Greece for the first time. φορά στην Ελλάδα. σχολή εφαρµοσµένων τεχνών, εγκατέλειψε το γάµο των νεανικών της χρόνων For over 30 years she has Αποτελεί για περισσότερο και ενσωµατώθηκε στον βιεννέζικο καλλιτεχνικό κόσµο. Εκεί δούλεψε ως σε- been a dynamic figure on από τριάντα χρόνια µια ναριογράφος, µοντέρ και κοµπάρσος από το 1965 έως το 1968. Σύντοµα συ- the international art scene, δυναµική µορφή στον νειδητοποίησε ότι στην τέχνη οι γυναίκες γίνονται αποδεκτές, στην καλύτερη starting with her διεθνή καλλιτεχνικό περίπτωση, µόνο στο ρόλο κοµπάρσου. Ένα καινούργιο όνοµα –το VALIE association with the κόσµο µε αφετηρία τους EXPORT,γραµµένο µε κεφαλαία– όχι µόνο θα γινόταν λογότυπο αλλά θα απο- Viennese Actionists,whose Αξιονιστές της Βιέννης, οι κτούσε και καλλιτεχνική υπόσταση. Από την αρχή της καριέρας της, το βασι- activities critically οποίοι έδρασαν µέσα στα κό θέµα της ήταν η κινούµενη, τεχνική εικόνα· η EXPORT δεν σκέφτηκε ποτέ addressed social and political issues. Through όρια της κριτικής του να ασχοληθεί µε πατριαρχικές µορφές τέχνης, όπως η ζωγραφική που ήταν κοινωνικού και πολιτικού her installations, γνωστή ως καθαρά ανδρικό πεδίο τέχνης. Αντί για πινέλο, χρησιµοποίησε την σώµατος. performances and Μέσα από τις κάµερα – ιδίως την κινηµατογραφική και το βίντεο. Το 1968 υπήρξε ένα από cinematic narratives, εγκαταστάσεις, τις τα ιδρυτικά µέλη της Ένωσης Αυστριακών Κινηµατογραφιστών και την ίδια χρο- EXPORT entangles the περφόρµανς και τις νιά, στη 2η Maraisiade, κέρδισε το βραβείο πολιτικής ταινίας του φεστιβάλ για body with technological κινηµατογραφικές το φιλµ Πινγκ-πόνγκ. […] Από τότε η EXPORT εκπροσωπείται σε κάθε διεθνή media, revealing both the αφηγήσεις της, η EXPORT έκθεση τέχνης σχετική µε τη σωµατική τέχνη: ο κατάλογος των εκθέσεων φθά- spiritual and emotional εµπλέκει το σώµα µε τα νει από το Κέντρο Georges Pompidou στο Παρίσι, µέχρι τα Μουσεία Σύγχρονης aspects of her endeavours. µέσα της τεχνολογίας, She experiments on social αναδεικνύοντας την Like no other Austrian artist, EXPORT has carried the torch of women’s so- change, addressing political issues in a personal and πνευµατική και cio-politically motivated art, and like no other artist, she has made clear that in refined manner.As an συναισθηµατική διάσταση the overall cultural context, women’s art means a sensitisation of aesthetics and των εγχειρηµάτων της. avant-garde artist, she has new concepts in terms of form and content. […] ∆ουλεύει πειραµατικά για paved the way for the next την κοινωνική αλλαγή, Waltraud Lehner, alias VALIE EXPORT,after attending the technical school of θίγοντας πολιτικά arts and crafts she escaped an early marriage to join the Viennese art scene, ζητήµατα µε έναν where she worked as a script girl, cutter and film extra from 1965 to 1968. She προσωπικά εκλεπτυσµένο soon realised that at best women were tolerated in art as extras.A new name τρόπο. Σαν καλλιτέχνις – VALIE EXPORT,written in capital letters – would become both a logo and της πρωτοπορίας artistic concept.The moving, technical image was her main theme from the start προλειαίνει το έδαφος για of her career; EXPORT never even entertained the idea of working with patri- τους επόµενους µε την archal art forms, such as painting which had a reputation as a purely male do- χρήση των σύγχρονων main. Instead of a brush, she reached for the camera, and usually for a film or οπτικοαουστικών video camera. In 1968 she was one of the founding members of the Austrian προσεγγίσεων. Η θεµατολογία την οποία Filmmakers Co-operative and in the same year, at the 2nd Maraisiade, she was αναπτύσσει από τη awarded the prize for the festival’s most political film, for Ping Pong. […] Since δεκαετία του 1960 έχει this time EXPORT has been represented at every international art exhibition

14 15 Τέχνης στη Νέα Υόρκη […] και τη Βιέννη. […] Στις τελευταίες εγκαταστά- σεις της, η EXPORT χρησι- µοποιεί νέες τεχνολογίες, όπως υπολογιστές και φορητούς προβολείς λέιζερ, µαζί µε αντι-

σχέση µε τη συνείδηση, κείµενα, φωτογραφίες, προ- Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ / ΑΟΡΑΤΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ / INVISIBLE ADVERSARIES generation by using την επικοινωνία και την βολές βίντεο και ήχους, χωρίς όµως να αλλάζει τον κεντρικό προσανατολι- THE PRACTICE OF LOVE modern audiovisual ταυτότητα. Θέµατα σµό της για το σώµα και την ύλη. Έτσι, γίνεται εµφανέστερη και η σχέση µε applications.The subject- διαχρονικά και άκρως τη γλώσσα, που αποτελούσε ανέκαθεν ένα ουσιώδες στοιχείο του δηµι- matter she has developed επίκαιρα. Η VALIE ουργικού έργου της EXPORT. […] Το έργο της VALIE EXPORT ποτέ δεν since the 1960s is related EXPORT ερµηνεύει to eternal and extremely αφορά απλώς φορµαλιστικά ερωτήµατα πλαστικότητας αλλά, αντίθετα, συµ- ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤΟΝ feminist and post-feminist era, and address- ρόλους, πειραµατίζεται µε timely issues such as βολικές αναπαραστάσεις της πραγµατικότητας, που αµφισβητούν το πραγ- ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΤΡΙΑΝΟΝ / es the separation of private from public, re- τα µέσα και συγχρόνως SCREENINGS AT CINEMA vealing the political dimension of the debate. conscience, communication µατικό και τη µεταµόρφωση του πραγµατικού στο πέρασµα της ιστορίας. αναπτύσσει µέσω των THEATER ΤRΙΑΝΟΝ The introduction stands out for the calm and and identity.VALIE κειµένων της έναν Γι’ αυτό, λέει η EXPORT: «Το πείραµα δεν έχει ακόµη τελειώσει. Για µένα, πεί- beauty it presents, so different to conven- EXPORT performs roles, θεωρητικό στοχασµό. ραµα σηµαίνει να φέρνεις τα πράγµατα σε νέο, διαφορετικό διάλογο, χωρίς ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΤΑΙΝΙΕΣ / tional views of the peepshow: as the cred- experiments with different Έχει διδάξει σε πολλά να κοιτάζεις για οµοιοµορφία, διαύγεια, αλλά µάλλον να στοχεύεις στη µε- FEATURE FILMS its roll, we see women’s bodies projected on media and at the same πανεπιστήµια της ταβλητότητα». DIE PRAXIS DER LIEBE / Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ women’s bodies, a face in profile is seen against time develops her own Ευρώπης και της Αµερικής ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ / THE PRACTICE a belly, eyes on hips, lips on shoulders.This – theoretical approaches και εκθέσει στα µεγάλα Μπριγκίτε Χουκ OF LOVE ideal – situation naturally lasts only for a short through her writing. She σύγχρονα µουσεία και Αποσπάσµατα από το άρθρο «VALIE EXPORT. ∆ιευρυµένος Κινηµατογράφος». Η Μπριγκίτε Χουκ 1984, 35mm, 90΄ Σκηνοθεσία – Σενάριο / time as the reality of the peepshows of Ham- has been a professor and εκθεσιακούς χώρους. είναι ιστορικός-κριτικός τέχνης και έχει επιµεληθεί την έκθεση της VALIE EXPORT στην Ανώτατη Direction – Screenplay:VALIE EXPORT burg invades the soundtrack, a different mu- visiting professor at many Φωτογραφία / Cinematography: Jürgen Αφροδίτη Λίτη Σχολή Καλών Τεχνών. sic bringing a different pace. universities in Europe and Schmidt-Reitwein Μουσική / Music: Stephen Ferguson, Harry Sokal Ηθοποιοί / USA. Her works are UNSICHTBARE GEGNER / ΑΟΡΑΤΟΙ exhibited in the greatest dealing with Body-Art: the list of venues ranges from the Centre Georges Pom- Cast:Adelheid Arndt, Rüdiger Vogler, ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ / INVISIBLE ADVERSARIES contemporary art pidou, Paris, to the Museum of Modern Art, in New York […] and Vienna. […] Hagnot Elischka, κ.ά./et al. 1976, 16mm, 108΄ Σκηνοθεσία / Direction: Παραγωγή:VALIE EXPORT,Βιέννη / Vienna – museums and galleries. In the current installations, EXPORT uses new technologies such as com- VALIE EXPORT,Peter Weibel Σενάριο / Königsmark & Wullenweber Aphroditi Litti puters and moving laser projections, in addition to objects, photographs, Screenplay: Peter Weibel,VALIE EXPORT Filmproduktion, Αµβούργο / Hamburg Φωτογραφία / Cinematography:Wolfgang Courtesy Charim Gallery Wien video projections and sound, without changing her Η ταινία ξεκινά µε τα γυρίσµατα ενός Simon Ηθοποιοί / Cast: Susanne Widl, fundamental orientation on body and material-re- τηλεοπτικού ρεπορτάζ σχετικού µε τα Peter Weibel, Helke Sander κ.ά./et al. lated themes.The relation to language, which has peepshows, θεατρική αρένα της φεµινιστι- Παραγωγή / Producers: VALIE EXPORT always been an essential element in EXPORT’s cre- κής και µετά-φεµινιστικής εποχής, και ανα- Η Άννα, φωτογράφος και τηλεοπτική ative oeuvre, thereby becomes even clearer. […] δικνύει την πολιτική διάσταση µεταξύ ιδιω- δηµοσιογράφος στη Βιέννη, ακούει στο ρα- τικού και δηµόσιου. Η εισαγωγή του ρεπορτάζ διόφωνο για την εισβολή αόρατων εξωγήι- VALIE EXPORT’s work is never simply about for- ξεχωρίζει για την ηρεµία και οµορφιά από mal, sculptural questions, but instead symbolic rep- νων –των Χύκσος– που επιδιώκουν να κα- τις συνηθισµένες ερµηνείες του peepshow: τακτήσουν τη γη και τους κατοίκους της. Aυτό Η VALIE EXPORT θα δώσει resentations of reality, questioning the real and καθώς πέφτουν οι τίτλοι, γυναικεία κορµιά που µας κινεί το ενδιαφέρον στην ταινία της διάλεξη µε τίτλο «Medial the transformation of the real over the course of προβάλλονται πάνω σε γυναικεία κορµιά, ένα VALIE EXPORT δεν είναι µόνο το θέµα µιας Anagrams» στο Αµφιθέα- history.Therefore, EXPORT says:“The experiment πρόσωπο σε προφίλ διαγράφεται σε µια κοι- σχιζοφρενούς νέας και της σχέσης της µε τρο ∆ρακοπούλου, κεντρι- is not yet finished. For me, experiment means λιά, µάτια πάνω σε γλουτούς, χείλια πάνω σε έναν πατερναλιστικό άνδρα, αλλά και η αι- ώµους. Αυτή η –ιδανική– κατάσταση διαρ- σθητική που προτείνει. Η ταινία δεν ανα- κό κτίριο του Πανεπιστηµί- constantly bringing things in a new, different dia- κεί φυσικά µόνο για ένα σύντοµο χρονικό ου Αθηνών, 15/5, ώρα 12:30 logue, not seeing any uniformity, clarity, but rather, πτύσσει την αισθητική της βασισµένη σ’ενα διάστηµα, η πραγµατικότητα του peepshow ξεκάθαρο διαχωρισµό µεταξύ ενός κανονι- VALIE EXPORT will give a to aim at changeability”. του Αµβούργου εισβάλλει στην ηχητική επέν- κού, αντικειµενικού περιβάλλοντος χώρου και lecture under the title “Me- Brigitte Huck δυση, µια διαφορετική µουσική φέρνει ένα µιας αφύσικης, σχιζοφρενικής διαστρέβλω- dial Anagrams” at the Athens διαφορετικό ρυθµό. Extracts from the article “VALIE EXPORT.Expanded Arts”. Brigitte σης και προβολής.Aντίθετα, διαµορφώνει την University, central building, Huck is art historian-critic and curator of the exhibition on VALIE The film begins with the filming of a tel- αισθητική της από το ίδιο το γεγονός πως Drakopoulou Auditorium, EXPORT at the Athens School of Fine Arts. evision report on peepshows, a stage for the κινείται και περιλαµβάνει και τις δύο οπτικές. 15/5, 12:30.

16 17 Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien

∆ΙΕΘΝΗΣ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ∆ΡΑΣΗΣ / ACTION ΜΑΚΡΙΝΟΣ… ΜΑΚΡΙΝΟΣ… / ∆ΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ / ΣΥΝΤΑΓΜΑ / SYNTACTIC CONSTRUCTION ART INTERNATIONAL REMOTE... REMOTE... INTERRUPTED LINE

Anna, a photographer and television Παραγωγή / Producers: mungo-film break ties with traditional art forms, to ∆ΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ / with oneself – looking through the eyes αργή κίνηση θυµίζουν τις ταινίες του Α. reporter in Vienna, hears a radio report GmbH, Ανάθεση / Commissioned by adopt reality as a means of expression INTERRUPTED LINE and looking through the camera. Re- Γουόρχολ Screen Tests, στις οποίες η πα- about an invasion of invisible aliens - ORF/Kunststücke and to transcend the bounds of lan- 1971-1972, 16mm, 6΄ flections of identity, the mirror as an im- ραµικρή κίνηση του προσώπου είναι ορα- Φωτογραφία / Cinematography: τή. the Hyksos - who intend to take over Το ντοκιµαντέρ ∆ιεθνής τέχνη δράσης. guage, painting and theatre. penetrable surface, an inquisitive veil. VALIE EXPORT the Earth and its inhabitants. But what Ντοκουµέντα για τον διεθνή ακσιονισµό The more the mirror reflects, the more In her first self-portrait,VALIE EX- makes VALIE EXPORT’s film interest- αναφέρεται στα σύγχρονα ρεύµατα τέ- ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΤΑΙΝΙΕΣ / Μια γραµµή (ένας δρόµος) που δια- it head towards oblivion. PORT wears a striking wig and caresses ing is not just the subject, which is about χνης από το 1945 έως σήµερα. Ξεκινά- SHORT FILMS γράφεται στο παρµπρίζ ενός εν κινήσει a woman’s breasts in slow motion, then lasciviously bats her eyes.The brevity and a young schizophrenic woman and her ει µε την παρουσίαση κινηµατογραφι- αυτοκινήτου συνεχίζεται στον εσωτερι- ΟΡΓΑΣΜΟΣ / ORGASM ΜΑΚΡΙΝΟΣ… ΜΑΚΡΙΝΟΣ… / slow motion are reminiscent of Andy relationship to a father figure/man, but κού και φωτογραφικού υλικού σχετικά κό καθρέφτη. Η κίνηση που έρχεται και 1966/7, Normal 8mm, µεγέθυνση σε / REMOTE... REMOTE... Warhol’s Screen Tests, in which every also the aesthetic style she suggests. η κίνηση που φεύγει διακόπτονται µό- blow-up 16mm, 1΄30΄ µε την Καταστασιακή ∆ιεθνή, την οµά- 1973, 16mm, 12΄ λούπα / loop single one of the face’s movements be- The film’s aesthetic does not evolve νο από το αυτοκίνητο. Οι συνεχείς δια- Φωτογραφία – Περφόρµανς / δα Cobra, το Spur και την οµάδα της Kινηµατογραφική µηχανή προβολής comes visible. through a clear separation between a Βιέννης στην Ευρώπη, κατόπιν προχω- 16mm, λουπιέρα / 16mm film projector, κοπές της χωροχρονικής γραµµής εί- Cinematography – Performance:VALIE normal, objective spatial environment ράει στα διεθνή ρεύµατα Happening loop top ναι τόσο µεγάλες όσο το µέγεθος ενός EXPORT ΕΛΦΡΙΝΤΕ ΓΕΛΙΝΕΚ. ΝΕΑ ΑΠΟ and that of an unnatural, schizophrenic και Fluxus, µεταξύ των οποίων και οι Φωτογραφία / Cinematography: Didi αυτοκινήτου. Ηθοποιός / Cast: Peter Weibel ΤΟ ΣΠΙΤΙ 18-8-88 / ELFRIEDE distortion and projection. In contrast, Μοντάζ – Περφόρµανς / Editing – Βιεννέζοι Ακσιονιστές, και καταλήγει στη A line (a road) reflected in the wind- Μια από τις πρώτες ταινίες της VALIE JELINEK. NEWS FROM HOME the film’s aesthetic evolves from the Performance:VALIE EXPORT σωµατική τέχνη και την περφόρµανς screen of a moving car,continues in the EXPORT, o Οργασµός είναι µια σύντο- 18-8-88 very fact that it includes both points of από τη δεκαετία του ’70 και έπειτα. Ο Η ανθρώπινη συµπεριφορά επηρε- rearview mirror.The forward motion µη και αντικειµενική διαπραγµάτευση 1989,Video, 30΄ Σκηνοθεσία / view. στόχος αυτών των ρευµάτων, τα οποία άζεται από γεγονότα που έχουν συµ- and past motion are interrupted only της ηδονής. Το ερώτηµα εάν πράγµατι Direction:VALIE EXPORT χαρακτηρίστηκαν από καλλιτεχνική και- βεί στο παρελθόν. Υπάρχει λοιπόν ένας by the moving car.The repeated inter- ο άντρας και η γυναίκα συνευρέθηκαν Φωτογραφία / Cinematography: ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ / DOCUMENTARY νοτοµία και πολιτική πρόκληση, απο- ψυχικός παράχρονος, παράλληλος µε ruptions of the space/time line are as και ποιος ήταν υπεύθυνος για τον ορ- Peter Roehsler κόπηκε από τις παραδοσιακές µορφές big as a car. γασµό της γυναίκας παραµένει. Μοντάζ / Editing: Hannes Deinböck AKTIONSKUNST INTERNATIONAL. τον αντικειµενικό χρόνο, όπου οι προ- τέχνης, υιοθέτησε την πραγµατικότητα DOKUMENTE ZUM INTER- σευχές της αγωνίας και της ενοχής, πα- One of VALIE EXPORT’s earliest Η συγγραφέας Ελφρίντε Γέλινεκ (συγ- NATIONALEN AKTIONISMUS / ως µέσο έκφρασης και υπερέβη τα όρια ραµορφώσεις που ξεσκίζουν το δέρ- SYNTAGMA / ΣΥΝΤΑΓΜΑ films, Orgasm is a brief, matter-of-fact γραφέας του µυθιστορήµατος Η πια- ∆ΙΕΘΝΗΣ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ∆ΡΑΣΗΣ. της γλώσσας, της ζωγραφικής και του µα, αφήνουν σταθερά το στίγµα τους. SYNTACTIC CONSTRUCTION treatment of lust.The question of whether νίστρια) έχει µιλήσει συχνά για τις τη- ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ θεάτρου. Σε αυτές τις χαρακιές παίζεται το δρά- 1983, 16mm, 18΄ the man and woman actually had sexu- λεοπτικές της συνήθειες. Παρακολουθεί ∆ΙΕΘΝΗ ΑΚΣΙΟΝΙΣΜΟ / ACTION The documentary Action Art Inter- µα µιας προσωπικής έκθεσης. Ορα- Σενάριο / Screenplay:VALIE EXPORT al intercourse and who was responsible τηλεόραση για πολλές ώρες, ωστόσο ART INTERNATIONAL national is about modern art move- τότητες που αποκαλύπτουν τι είναι το Φωτογραφία / Cinematography: for the woman’s orgasm remains open. σπάνια για ψυχαγωγία ή για απόκτηση Fritz Kober 1989,Video, 73΄ Σενάριο / Screenplay: ments from 1945 to the present. It παρελθόν στο παρόν και το παρόν στο γνώσης. Αντίθετα, οι τηλεοπτικές εκ- Ηθοποιός / Cast: Irmelin Hofer VALIE EXPORT begins by showing film footage and pho- παρελθόν. ποµπές είναι το αγαπηµένο της αντι- Συνεντεύξεις / Interviews:Vito Acconci, SELBSTPORTRAIT MIT KOPF / tographic material relating to the In- Human behaviour is influenced by Η ταινία Σύνταγµα είναι σαν το επί- κείµενο µελέτης. Τρεις διαφορετικές Jean Baudrillard, Karen Finley, Dick ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ternational Situationists, Cobra, Spur events in the past.There is, therefore, a µονο βλέµµα, που ανταλλάσσει κανείς ώρες µιας συγκεκριµένης ηµέρας, ενώ Higgens,Allan Kaprow, Otto Muehl, ΚΕΦΑΛΙ / SELF-PORTRAIT WITH and the Vienna Group in Europe, then spiritual parallel time running beside ob- µε τον εαυτό του – το κοίταγµα των µα- HEAD κάθεται σε µια αναπαυτική πολυθρό- Jorgen Nash, Gina Pane, Mark Pauline / τιών και το κοίταγµα της κάµερας. Αντα- να, η Ελφρίντε Γέλινεκ σχολιάζει τις αυ- Survival Research Laboratories, Gerhard proceeds to the international Happening jective time, where the prayers of angst 1966/7, µεταγραφή σε / transfer and Fluxus movements, including Vien- and guilt, distortions that tear away the νακλάσεις ταυτότητας, ο καθρέφτης ως to DVD: 2003, Normal 8 mm, 1΄ στριακές τηλεοπτικές ειδήσεις στην Rühm, Carolee Schneeman, Jens Jo/ rgen κάτι αδιαπέραστο, ως ένα εξεταστικό VALIE EXPORT. Thorsen,Wolf Vostell na’s Actionists, and then onto 1970s in- flesh, never fail to leave their mark.These Στο πρώτο της πορτρέτο η VALIE πέπλο. Όσο ο καθρέφτης αντανακλά, Φωτογραφία / Cinematography: Michael ternational body and performance art. gashes are where the drama of an es- EXPORT φοράει µια φανταχτερή περούκα Writer Elfriede Jelinek (of the nov- τόσο περισσότερο κινείται στη λήθη. Anderson, Bert van Munster,Joe The goal of these movements, all of say on the self is played out.Visibilities και χαϊδεύει το στήθος µια γυναίκας σε el The Piano Teacher) has repeatedly Friedman, Kurt Oblak, Peter Röhsler, which were defined by artistic innova- that reveal what the past is in the pres- The film Syntactic Construction is αργή κίνηση, ύστερα ανοιγοκλείνει τα µά- often spoken about her television- Walter Köhler,Erwin Mayer,Sepp Thoma tion and political provocation, was to ent and the present in the past. like a persistent stare that one exchanges τια της µε ηδυπάθεια. Η συντοµία και η watching habits. She watches TV for

18 19 Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ / ΑΣΗΜΙΑ / ASEMIE ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΩΜΑΤΩΝ / BODY POLITICS TΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ / BODY TAPE ΟΠΤΙΚΗ ΧΩΡΟΥ – ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΧΩΡΟΥ / FACING A FAMILY SPACE-SEEING – SPACE-HEARING

hours, yet it is rarely for pleasure or er family (extract from VALIE EXPORT’S liquid, human body (a dead bird was Ένας άνδρας και µια γυναίκα συνδέο- Abstracts of VALIE EXPORT’s poetry In a series of witty, minimalist exer- for gaining knowledge. On the con- draft notes). used for the action) νται µε ένα σχοινί που δένεται γύρω I was born at the hospital which cises that are introduced by mid-titles, trary,TV shows are one of her favorite Facing a Family was originally broadcast Το έργο καταγράφει µια τελετουρ- από τα σώµατά τους. belongs to the city of Linz VALIE EXPORT explores the relation- subjects of study. On three separate on Austrian television on February 2, γική περφόρµανς, η οποία αφορά στην The nature of communication be- I suckled at the breast which belongs to ship between words and action. occasions of one single day, while sit- 1971. «ασηµία» δηλαδή στην αδυναµία να tween the sexes is predetermined in my mother ting in her comfy chair, she comments εκφραστεί ή να γίνει κατανοητή η χει- our society.The politics of behaviour I hid from the bombs that belonged to HAUCHTEXT: LIEBESGEDICHT / on Austrian television news to VALIE ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤHΝ ΑΣΚΤ / ρονοµία. Χρησιµοποιώντας συµβολικά that our society imposes upon men the country of England ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΣΑ: ΠΟΙΗΜΑ EXPORT. SCREENINGS AT ATHENS υλικά –καυτό κερί, ένα µαχαίρι, ένα νε- and women can be represented in I wore the clothes that belonged to my ΑΓΑΠΗΣ / BREATH TEXT: SCHOOL OF FINE ARTS κρό πουλί– καθώς επίσης και κείµε- physical forms.The escalator, heading sister […] LOVE POEM ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ νο, η VALIE EXPORT εξερευνά την αν- downwards, expresses existing com- I lived on money that belonged to my 1970-73,Video, 2΄ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ / FACING A FAMILY ΠΕΡΦΟΡΜΑΝΣ / PERFORMANCES θρώπινη έκφραση, και πώς η επικοινωνία munication systems in five separate boyfriend Περφόρµανς / Performance:VALIE 1971, Βίντεο, τηλεοπτική δράση / Video, Οι ταινίες που θα προβληθούν αποτε- µπορεί να αποτύχει. phases.A man and a woman are con- I breathed the air that belonged to God EXPORT TV Action, 5΄ That’s the life that belongs to me λούν κινηµατογραφηµένα ντοκουµέντα This work documents a ritualistic nected by a rope tied around their Μια υποβλητικά απλή περφόρµανς, από περφόρµανς της VALIE EXPORT Ι screamed with the voice that belongs ∆ύο οικογένειες κάθονται η µία performance about asemia, or the in- bodies. στην οποία η VALIE EXPORT δηµιουργεί to me απέναντι στην άλλη, η πρώτη στην The films being screened are of VALIE ability to encode or comprehend signs ένταση µε το να αναπνέει καταναγκα- I bit with the teeth that belong to me οθόνη τηλεόρασης και η δεύτερη EXPORT’S performances such as gestures. Using symbolic ma- GEDICHTE / ΠΟΙΗΜΑΤΑ / POEMS στικά. I scratched with the fingernails that στο διαµέρισµα. Αυτό που ενδιαφέρει terials – hot wax, a knife, a dead bird 1966-1980,Video, 8΄ Α powerfully simple performance in ASEMIE – DIE UNFÄHIGKEIT, belong to me δεν είναι το πρόγραµµα, αλλά η αντί- – as well as a text, EXPORT investi- Ποίηση – Περφόρµανς / Poetry – which VALIE EXPORT creates tension SICH DURCH MIENENSPIEL I cried with the tears that belong to me [...] δραση στο πρόγραµµα, γιατί και οι gates human expression, and how com- Performance:VALIE EXPORT AUSDRÜCKEN ZU KÖNNEN / by breathing compulsively. δύο οικογένεις παρακολουθούν την I slept with the dreams that belong to me ΑΣΗΜΙΑ Ή Η ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ munication can fail. Αποσπάσµατα ποιήµατος της ίδια οθόνη. Αυτή η αντίδραση, όµως, That’s the life that belongs to me ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΤΕΙ ΚΑΝΕΙΣ VALIE EXPORT RAUMSEHEN – RAUMHÖREN / είναι ίδια µε του κοινού, γιατί η αντί- 1966 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΩΜΑΤΩΝ / Γεννήθηκα στο νοσοκοµείο που ανήκει ΟΠΤΙΚΗ ΧΩΡΟΥ – ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ δραση αυτής της οικογένειας είναι ΠΡΟΣΩΠΟΥ / ASEMIE OR THE BODY POLITICS στην πόλη του Λιντς ΧΩΡΟΥ / SPACE-SEEING – SPACE- TΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ / ακόµη ένα πρόγραµµα για την άλλη INABILITY EXPRESSING Video, 1974, 3΄ Θήλασα το στήθος που ανήκει στη HEARING BODY TAPE οικογένεια (κείµενο από τα προσχέ- ONESELF THROUGH FACIAL Φωτογραφία / Cinematography: 1973/4,Video, µεταγραφή σε / transfer µητέρα µου 1970,Video, 4΄ δια της VALIE EXPORT). Το Παρακο- EXPRESSIONS Peter Weibel on DVD: 2003, 6΄19΄΄ Κρύφτηκα από τις βόµβες που ανήκαν Περφόρµανς / Performance: λουθώντας την οικογένεια προβλήθηκε Από σωµατική περφόρµανς της VALIE Ηθοποιός / Cast: Hermann Hendrich Περφόρµανς / Performance: στη χώρα της Αγγλίας VALIE EXPORT στην αυστριακή τηλεόραση στις 2 EXPORT στο στούντιό της στη Περφόρµανς / Performance:VALIE VALIE EXPORT Φόρεσα τα ρούχα που ανήκαν στην Τοποθεσία / Site: Electric Cinema, Φεβρουαρίου του 1971. Βιέννη, το 1973 / Filmed action of Body EXPORT αδελφή µου […] Φωτογραφία / Cinematography: Performance by VALIE EXPORT in her Άµστερνταµ / Amsterdam Two families sit facing one another, Η φύση της επικοινωνίας µεταξύ Έζησα µε χρήµατα που ανήκαν στο φίλο µου Wink van Kempen, Henk Elenga, Vienna studio, in 1973, video 7΄ Άγγιγµα | Χτύπηµα |Αίσθηµα | Ακοή | one inside the TV and the other in των φύλων είναι προκαθορισµένη στην Ανέπνευσα τον αέρα που ανήκε στο Θεό Frederic Kappelhof Φωτογραφία / Cinematography: Γεύση | Σπρώξιµο | Περπάτηµα the apartment.The focus is not on κοινωνία µας. Οι πολιτικές της συ- Αυτή είναι η ζωή που µου ανήκει Στην αρχή παρουσιάζονται οι θέ- Kurt Talos Σε µία σειρά πνευµατωδών, µινιµα- the programme, but on the reactions Σενάριο – Περφόρµανς / Screenplay – µπεριφοράς που επιβάλλει η κοινω- Φώναξα µε τη φωνή που µου ανήκει σεις στο χώρο και οι ήχοι που έχουν λιστικών ασκήσεων, οι οποίες εισάγο- to the programme, as the screen being Performance: VALIE EXPORT νία στον άνδρα και τη γυναίκα είναι δυ- ∆άγκωσα µε τα δόντια που µου ανήκουν επιλεγεί και ταξινοµηθεί µαζί· ύστερα νται από τους µεσότιτλους, η VALIE watched by one family is also that be- Υλικά / Material: µικρή εξέδρα, καρφιά, νατόν να παρουσιαστούν µε φυσικές Έξυσα µε τα νύχια που µου ανήκουν οι συνδυασµοί τους στο χρόνο (πλα- ing watched by the other.This reaction, πουλί, µαχαίρι, υγρό καυτό κερί, µη συµβολικές µορφές. Η κυλιόµενη Έκλαψα µε τα δάκρυα που µου ανήκουν […] EXPORT εξερευνά τη σχέση ανάµε- στικότητα του χρόνου = µελωδία) µε though, is the same as that of the audi- ανθρώπινο σώµα (ένα νεκρό πουλί σκάλα που κινείται προς τα κάτω δη- Κοιµήθηκα µε τα όνειρα που µου ανήκουν σα στη λέξη και τη δράση. παραστατικά γεωµετρικό τρόπο. Τα έξι ence, because the reaction of this fam- χρησιµοποιήθηκε για την περφόρµανς) / λώνει τα υπάρχοντα συστήµατα επι- Αυτή είναι η ζωή που µου ανήκει Touching | Boxing | Feeling | Hearing | κοµµάτια χωρίζονται από µια αλλη- ily is also/still a programme for the oth- small podium, nails, bird, knife, hot wax, κοινωνιας σε πέντε χωριστές φάσεις. 1966 Tasting | Pushing | Walking λουχία στοιχείων σύµφωνα µε την επι-

20 21 Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien Courtesy Charim Gallery Wien

ΑΝΤΡΑΣ & ΓΥΝΑΙΚΑ & ΖΩΟ / ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΕΣ ΕΞΑΡΘΡΩΣΕΙΣ / ADJUNCT ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΒΑ∆ΙΖΩ ΚΑΙ ΑΓΓΙΖΩ / ∆ΙΠΛΗ ΟΘΟΝΗ – ΣΟΛΙΨΙΣΜΟΣ / SPLIT ΠΙΝΓΚ-ΠΟΝΓΚ / PING PONG MAN & WOMAN & ANIMAL DISLOCATIONS TAP AND TOUCH CINEMA SCREEN – SOLIPSISM

θυµία του καλλιτέχνη, µια σύνθεση που Αντί για την Αγία Τριάδα (Πατήρ, γράφει τον ουρανό, όταν στρίβει λοξά Το TAPP und TASTKINO είναι από els, as reinforced in movies, are thus ping-pong table, rackets, balls, audience ξεκινάει από την εικόνα-θέση στο χώ- Υιός, Άγιο Πνεύµα), αντί για την εγκό- οι µηχανές καταγράφουν τις αντίθετες τα σηµαντικότερα έργα της VALIE broken down, new ones such as the Φωτογραφία – Περφόρµανς / ρο (αρ. 3) ή από τον ήχο-ηχητική σύν- σµια τριάδα (µητέρα, πατρίδα, κράτος) πλάγιες όψεις κοκ. Συγχρόνως, όλα αυ- EXPORT, µια θεαµατική φεµινιστική socialisation of sexuality emerge. Stop Cinematography – Performance: θεση (αρ. 6). Η εγγραφή ήταν ταυτό- αντί για την κοινωνική τριάδα (πατέρας, τά καταγράφονται µε µια µηχανή των δράση, µέσω της οποίας η καλλιτέχνι- private ownership of eroticism, so- VALIE EXPORT χρονα µια παράσταση, αφού ο θεατής µητέρα, παιδί), η ταινία πραγµατεύεται 16mm. Έτσι, ο περιβάλλων χώρος εµ- δα διαδηλώνει ενάντια στην αστική ιδε- cialise sexuality. Εάν πιστεύετε ότι η σωµατική και η έβλεπε ότι στην πραγµατικότητα η την πραγµατική τριάδα, (άντρας, γυναί- φανίζεται ως σώµα, ως προέκταση του ολογία του κινηµατογραφικού µηχανι- πνευµατική άσκηση είναι διασκεδαστική, EXPORT παρέµενε στη ίδια θέση και κα, ζώο). Αυτό που ενώνει τον άντρα µε σώµατος, ως περιβαλλοντικό σώµα. σµού. Με ένα απλό κουτί δεµένο στο SPLITSCREEN – SOLIPSISMUS / τότε το Πινγκ-πόνγκ είναι κατάλληλο για στάση, ενώ στην οθόνη πλησίαζε και τη γυναίκα (όχι αποκλειστικά, αλλά συ- The artist stands in space with one στήθος της, η EXPORT βγαίνει στους ∆ΙΠΛΗ ΟΘΟΝΗ – ΣΟΛΙΨΙΣΜΟΣ / σας. Πιάστε µπαλάκι και ρακέτα και προ- αποµακρυνόταν, γινόταν µικρότερη και γκαλυµµένα) είναι η ιστορία της φύσης. 8mm camera mounted on her back δρόµους ευρωπαϊκών πόλεων (Βιέννη, SPLIT SCREEN – SOLIPSISM σπαθήστε να πετύχετε τα σηµεία που µεγαλύτερη, πήγαινε από δεξιά στα αρι- Instead of the Holy Trinity – the and another on her chest. When she Μόναχο, Άµστερνταµ, Λονδίνο) και ∆ιευρυµένη ταινία, εγκατάσταση φιλµ / φαίνονται στην οθόνη. Απαλλαγµένη Expaned movie, film-installation 1968, στερά κτλ. Father, the Son and the Holy Spirit – bends forward, one camera films the «προσκαλεί τον κόσµο» να επισκεφτεί από κάθε σηµασιολογικό ίχνος, δια- τον κινηµατογράφο για πέντε λεπτά. Κινηµατογραφική µηχανή προβολής φαίνεται καθαρά η σχέση µεταξύ οθό- In the beginning, we see positions instead of the earthly trinity (mother, ground, the other the sky, when she Το σώµα µιας γυναίκας γίνεται οθό- 16mm, λουπιέρα / 16mm film projector, νης και θεατή: ερέθισµα και ανταπό- in space and the sounds that have been family, nation), instead of the social trin- twists sideways, both cameras docu- νη, ταινία, η οποία δεν προβάλλεται, αλ- loop top, 3΄ Φωτογραφία / κριση. Η αισθητική των συµβατικών selected and classed together; then ity (father, mother, child), the film ad- ment opposite side views, and so on. Cinematography: VALIE EXPORT λά διευρύνεται για να περιλάβει µια άλ- ταινιών είναι ψυχολογία της συµπερι- comes their combinations in time (time dresses the true triad (man, woman, At the same time, these events are Ηθοποιός / Actor: Hubert Weniger λη αίσθηση, την αφή. Επικοινωνία µε φοράς, ο τρόπος επικοινωνίας της γε- plasticity = melody) in a vividly geo- animal).What connects man and woman filmed with a 16mm camera.Thus, the (Συλλογή Generali Foundation / την αφή και όχι µε την όραση. Έτσι, γονός της αντίληψης. Το Πινγκ-πόνγκ metrical manner.The six pieces are di- (not exclusively, but camouflaged) is surrounding space resembles a body Generali Foundation Collection) κοινωνιολογικά µοντέλα που είχαν επι- φανερώνει τη σχέση εξουσίας ανάµε- vided by a sequential classification of the story of nature. in its own right, the extension of the βληθεί στις ταινίες καταρρέουν, νέα Σ’ ένα κοµµάτι αλουµινόχαρτο στε- σα στον παραγωγό (σκηνοθέτη, οθό- the elements, according to the will of body, the environment. αναδύονται, όπως η κοινωνικοποίηση ρεωµένο στην οθόνη καθρεφτίζεται η νης) και τον καταναλωτή (θεατή). the artist, a composition that begins ∆ΙΕΥΡΥΜΕΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ / εικόνα της προβολής. Έτσι επιτυγχάνο- της σεξουαλικότητας. Τέλος στην ιδιο- If you believe that physical and men- with the image-postion (No. 3) or the EXPANDED CINEMA TAPP UND TASTKINO / νται εφέ ψευδαίσθησης (ο ένας πυγµά- κτησία του ερωτισµού, κοινωνικοποιεί- tal exercise is fun, then Ping-pong is for sound-audial composition (No. 6).The ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΒΑ∆ΙΖΩ χος γίνεται δύο, ένας άλλος πυγµαχεί µε ADJUNGIERTE DISLOKATION / στε τη σεξουαλικότητα. you. Get the ball and the racket and try recording was simultaneously a per- ΚΑΙ ΑΓΓΙΖΩ / TAP AND TOUCH τον εαυτό του ενάντια στον εαυτό του). EΦΑΠΤΟΜΕΝΕΣ ΕΞΑΡΘΡΩΣΕΙΣ / to hit the areas shown on the screen. formance, because in reality the audi- ADJUNCT DISLOCATIONS CINEMA Tap and Touch Cinema is one of VA- A strip of aluminum foil attached to The relationship between screen and ence saw VALIE EXPORT standing per- 1973, 16 mm, 2 Super 8 (τριπλή προβολή 1969, Video, 3΄ LIE EXPORT’s most important proj- the screen mirrors the projected im- viewer is clearly defined, free of se- fectly still, while on screen she appeared σε DVD), 10΄ Μηχανές Super 8 / Super Ντοκουµέντο της πρώτης και ects, a spectacular feminist action in age.This achieves an illusory effect (one mantics: stimulation-response.The aes- to come nearer and go further away, 8 Cameras:VALIE EXPORT δεύτερης σωµατικής και κοινωνικής which she protested the burgeoise boxer becomes two, another spars with thetics of conventional movies is about to shrink or to grow, to go left and Μηχανή / Camera 16 mm: δράσης διευρυµένου κινηµατογράφου ideology of the cinema establish- himself). the psychology of behaviour,the man- to go right, etc. Hermann Hendrich TAPP und TASTKINO = TAPP und ment.With a simple box tied to her ner in which we communicate is an act Περφόρµανς / Performance: TASTFILM (1968) από φωτογραφίες, bare chest she went out into the streets κείµενα και βίντεο στο Μόναχο, από of perception. Ping-pong reveals the VALIE EXPORT (Συλλογή Generali of several European cities (Vienna, Mu- ΠΙΝΓΚ-ΠΟΝΓΚ / PING PONG MANN & FRAU & ANIMAL / τους Helmut Dinko και Peter Hajek / power game between the producer Foundation / Generali Foundation nich,Amsterdam, London) and “invit- ∆ιευρυµένη ταινία, εγκατάσταση βίντεο / ΑΝΤΡΑΣ & ΓΥΝΑΙΚΑ & ΖΩΟ / Documentation of the first and second Expanded movie, video-installation 1968, (director, screen) and the consumer Collection) ed people” to visit the cinema for five MAN & WOMAN & ANIMAL body and social action of expanded Ν8mm, µεταγραφή σε / transfer to (viewer). minutes.The body of a woman became 1970-1973, 16mm, µεταγραφή σε / Η καλλιτέχνιδα στέκεται στο χώ- cinema TAPP und TASTKINO = TAPP DVD, 2΄30΄΄ λούπα / loop transfer on DVD: 2003, 12΄ ρο, µε µία κινηµατογραφική µηχανή und TASTFILM (1968) through photo- the screen, the film, which could not «Τηλεοπτική δράση» κατά την Φωτογραφία / Cinematography: Didi Super 8 δεµένη στο στήθος και µια graphs, texts and a video from Munich be seen but was instead expanded to οµώνυµη φιλµική δράση / “TV action” Περφόρµανς / Performance: δεύτερη στην πλάτη. Όταν σκύβει προς by Peter Hajek and Helmut Dimko. include another aspect of perception, after the film action of the same name VALIE EXPORT τα εµπρός, η µπροστινή µηχανή κατα- Περφόρµανς / Performance: the sense of touch.Tactile instead of Τραπέζι, ρακέτες, µπαλάκια πινγκ- Φωνή / Voice: Hermann Hendrich γράφει το έδαφος, ενώ η πίσω κατα- VALIE EXPORT visual communication. Sociological mod- πόνγκ, τηλεοπτική οθόνη, κοινό /

22 23 Ο κινηµατογράφος, όπως τον αντιλαµβανόµαστε σήµερα, δεν είναι παρά ο καθρέφτης των άλλων τεχνών. Λοιπόν, παραείναι ΖΕΡΜΕΝ ΝΤΙΛΑΚ σπουδαίος για να παραµείνει απλώς ένας καθρέφτης, πρέπει να απελευθερωθεί από τις αλυσίδες του και να του δοθεί η αληθινή του προσωπικότητα. Germaine Dulac Ο καθαρός κινηµατογράφος GERMAINE DULAC Cinema as we conceive it today, is nothing but a mirror of other arts.Well, it is too great a thing to remain only a mirror; it must be freed from its chains and be given its true personality. Germaine Dulac Pure Cinema

Εκπρόσωπος µαζί Φεµινίστρια, σοσιαλίστρια και πρωτοπόρος κινηµατογραφίστρια της Germaine Dulac (1882- µε τον Ζαν Επστάιν γαλλικής πρωτοπορίας του 1920 και 1930, η Ζερµέν Ντιλάκ έπαιξε καθορι- 1942), together with Jean της πρώιµης γαλλικής στικό ρόλο στην εξέλιξη του κινηµατογράφου ως τέχνης αλλά και ως κοι- Epstein is one of the κινηµατογραφικής νωνικής πρακτικής. Πέρα από τα θεωρητικά της γραπτά (συγκεντρωµένα leading representatives of early French avant-garde πρωτοπορίας του 1920, στην έκδοση Germaine Dulac, Ecrits sur le Cinema, εκδ. Paris Experimental, η Ζερµέν Ντιλάκ cinema of the 1920s and is (1882-1942), είναι από Paris 1994) και τον παθιασµένο της αγώνα για την αναγνώριση του κινηµα- considered to be one of τις πρώτες γυναίκες πίσω τογράφου, σκηνοθέτησε περισσότερες από 30 ταινίες, εισάγοντας νέες τά- the first women to stand από την κάµερα. σεις, από τον ιµπρεσιονισµό έως την αφαίρεση. Επίσης γύρισε ισάριθµες ται- behind the camera.An ∆ραστήρια φεµινίστρια, νίες επικαίρων και ντοκιµαντέρ, εµπλουτίζοντας το τοπίο του µη µυθοπλαστικού active feminist, she first εργάζεται αρχικά ως κινηµατογράφου. worked as a journalist and δηµοσιογράφος και Οι πρώιµες ταινίες της εκφράζουν τις επιρροές του συµβολισµού του 19ου theatre critic. In 1916 she κριτικός θεάτρου. Το 1916 αιώνα, της ζωγραφικής των προραφαηλιτών, των θεατρικών έργων του Ίψεν, founded a small ιδρύει µια µικρή εταιρεία της µουσικής του Ντεµπισί και του Σοπέν, όπως επίσης και των χορογρα- production company with her husband whom she παραγωγής µε τον σύζυγό φιών της Λόι Φούλερ. Σύντοµα, η Ντιλάκ θα ισχυριστεί πως ο κινηµατο- της, από τον οποίο divorced shortly after, γράφος, βασιζόµενος στα ίδια του τα εκφραστικά µέσα (αναπαριστώντας τη σύντοµα θα χωρίσει, για before going on to share να µοιραστεί από τότε τη ζωή µε τις γραµµές και τις µορφές της, την κίνηση και το ρυθµό) µπορεί να the rest of her life with ζωή της µε τη οπτικοποιήσει πνευµατικές καταστάσεις και να διαβιβάσει –µέσω της «αί- her colleague Marie-Anne συνεργάτιδά της Μαρί-Αν σθησης»– συγκεκριµένες ιδέες χειραφέτησης. Σε µια κοινωνία τραυµατισµένη Malleville.With symbolism Μαλβίλ. Με έντονη την από τον πόλεµο και στιγµατισµένη από την έντονη αντίθεση ανάµεσα σε making its appearance as a επιρροή του συµβολισµού έναν επίσηµο συντηρητικό ηθικό λόγο και τις νέες ελευθερίες των «années major influence from very στις πρώτες της ταινίες folles» (Θορυβώδης δεκαετία του ’20), η Ντιλάκ πίστευε ότι ο κινηµατο- early on in her work as a (1915-1918), η αγωνία της filmmaker (1915-1918), Dulac’s struggle for “pure” Ντιλάκ για έναν Feminist, socialist, and pioneer filmmaker of the French avant-garde in «καθαρό» cinema, liberated from κινηµατογράφο, the 1920s and ’30s, Germaine Dulac played a founding role in the evolution influences that were αποδεσµευµένο από of the cinema as both art and social practice. Beyond her theoretical writ- outside its world, runs εξωφιλµικές επιρροές, ings (Germaine Dulac, Ecrits sur le Cinema, ed. Paris Experimental, Paris 1994) through her entire opus διαπερνά το σύνολο του and her passionate combat for the legitimization of the cinema, she direct- in an effort to merge κινηµατογραφικού της ed more than 30 fiction films, many developing new tendencies, from Im- έργου σε µια προσπάθεια pressionism to abstraction. She also made an equivalent number of news- να συναντηθούν τα κινηµατογραφικά είδη: οι reels and documentaries, which greatly enriched the landscape of non-fiction εµπορικές, αλλά και οι πιο cinema. πρωτοποριακές της Her earliest films express the influences of 19th century symbolism, pre-Raphaelite ταινίες – από τον painting, Ibsen’s theatre, the music of Debussy and Chopin, as well as the dances ιµπρεσιονισµό (1919-1928) of Loïe Fuller.Early on, Dulac forged the conviction that the cinema, by relying στο σουρεαλισµό (1927) on its own expressive means (life with its lines and forms, movement and rhythm), και την αφαίρεση (1929) could visualise spiritual states, and transmit – via “sensation” – certain notions of και τέλος τα επίκαιρα και το επιστηµονικό emancipation. In a society traumatised by war,and marked by a striking contrast ντοκιµαντέρ (1930-1936). between a conservative official moral discourse and the new liberties of “les an-

24 25 γράφος, αυτό το σύγχρονο εργαλείο, µπορεί να εκφράσει καλύτερα από οποι- του θεατρικού των Αντρέ Οµπέ και Ντενί Αµιέλ, και Το κοχύλι και ο κληρι- αδήποτε άλλη τέχνη την «εσωτερική ζωή» και την κοινωνική πραγµατικότη- κός (1928), βασισµένη σε σενάριο του σουρεαλιστή Αντονέν Αρτό – που τα του «άντρα της νέας εποχής», όπως επίσης και της «γυναίκας της νέας αντίστοιχα θεωρούνται η πρώτη ιµπρεσιονιστική, φεµινιστική και σουρεαλι- εποχής». Για το σκοπό αυτό χρησιµοποίησε πρωτοποριακές στρατηγικές και στική ταινία του γαλλικού κινηµατογράφου. Επιπλέον, ενώ οι αγγλόφωνοι και τεχνικές, από αναστοχαστικές αφηγηµατικές δοµές και τρόπους παρουσία- γερµανόφωνοι ερευνητές έδωσαν έµφαση στη φεµινιστική διάσταση του έρ- σης µέχρι αφηρηµένους οπτικούς συσχετισµούς και τεχνικά εφέ, που της γου της, η γαλλοϊταλική τάση επικεντρώνεται στις καινοτόµες αισθητικές επέτρεψαν να εκφράσει τις προοδευτικές της κοινωνικές απόψεις µέσα από πλευρές του. Η Ντιλάκ θα γράψει ένα πολύπλοκο δίκτυο σηµείων που βασίζεται στον υπαινιγµό. Έτσι ανακα- Με την πάροδο των χρόνων, βρέθηκαν περισσότερες από 25 ταινίες της, different cinematic genres: αναρίθµητα άρθρα για την λύπτουµε, τόσο στις πλέον «εµπορικές» όσο και τις πιο «πρωτοποριακές» οι οποίες όχι µόνο µεταβάλλουν τις µέχρι πρότινος απόψεις σχετικά µε τη her commercial, as well as πρακτική και τη θεωρία ταινίες της, την οµορφιά, την πολυπλοκότητα και την τόλµη του συνολικού θέση της Ντιλάκ στην ιστορία του κινηµατογράφου και της τέχνης, αλλά her more avant-garde του κινηµατογράφου, θα της έργου, αλλά και την απόλαυση εκείνου που η ίδια συνέλαβε και ονόµασε και διευρύνουν την αντίληψή µας σχετικά µε το έργο της. Η συστηµατική films – from δώσει παθιασµένες «καθαρό κινηµατογράφο». προσπάθεια αποκατάστασης των ταινιών της από διάφορα κινηµατογρα- impressionism (1919-1928), διαλέξεις, θα εκδώσει ένα to surrealism (1927) and Μέχρι πρόσφατα ωστόσο, και παρά την τεράστια συνεισφορά της στον κι- φικά αρχεία (Γαλλική Ταινιοθήκη, Ολλανδική Ταινιοθήκη) και διανοµείς κινηµατογραφικό abstraction (1929), to περιοδικό, θα συνιδρύσει νηµατογράφο, η γνώση µας πάνω στο συνολικό έργο της Ντιλάκ περιορι- (Lightcone) µας επιτρέπει να επανεξετάσουµε και να επανεκτιµήσουµε το newsreels and scientific τη Γαλλική Οµοσπονδία ζόταν σε λίγες µόνο ταινίες: στην ταινία της Ισπανική γιορτή (1919), βασισµέ- συνολικό της έργο. Περισσότερο από το ένα τρίτο του έργου της, πέντε documentaries. Dulac Κινηµατογραφικών νη σε λιµπρέτο του Λουί Ντιλάκ, Η χαµογελαστή κυρία Μπεντέ (1923), διασκευή ταινίες από την περίοδο του ιµπρεσιονισµού (1919-1927) και τέσσερις wrote numerous articles Λεσχών. Πολύπλευρη, από την περίοδο της on both practical and παραγωγική, πεισµατάρα αφαίρεσης (1929) θα theoretical aspects of και πολιτικά ενεργή, παρουσιαστούν στην filmmaking, gave συγκαταλέγεται στους πιο Αθήνα για να τις ανα- impassioned lectures, ακούραστους υπέρµαχους καλύψετε. edited a cinema journal του κινηµατογράφου ως and co-founded the ανεξάρτητης µορφής Τάµι Γουίλιαµς French Federation of τέχνης. Cine-Clubs.Versatile, prolific, opinionated, and Cinema”. Until recently, politically engaged, Dulac however,and despite her was among the most vast contributions to the tireless advocates of cinema, our knowledge filmmaking as an of her oeuvre has been independent art form. limited to a few films: notably La Fête espagnole (1919), based on a libretto by Louis Dulac; La Souriante Madame Beudet (1923), adapted from a play by An- dré Obey and Denys Amiel; and La Coquille et le Clergyman (1928) based on a script by Antonin Artaud – respectively considered the first Impressionist, feminist and surrealist films. Furthermore, while Anglophone and German-speaking researchers have emphasised the feminist dimension of her work, the Franco- Italian tendency has been to focus on the innovative aesthetic aspects. Over the course of the years, more than 25 of her films have been found, which nées folles” (the Roaring Twenties), Dulac believed that the modern instrument not only modify commonly held ideas regarding this filmmaker’s position in the of cinema could express, better than any other art, the “inner life” and social history of cinema and art, but which also expand our perception of this his- reality of the “New Man”, as well as the “New Woman”.To this end, she pio- tory.With the restoration of most of her films by sev- neered new strategies and techniques, ranging from reflexive narrative struc- eral partners, a re-evaluation of her work is now pos- tures and performance styles to abstract visual associations and technical effects, sible. More than one third of these works, including which allowed her to communicate her progressive social ideas through an elab- five impressionist films (1919-1927) and four abstract orate signifying network based on suggestion. Thus, it is in her most “commer- films (1929) will be presented here in Athens for your cial”, as well as her most “avant-garde” films, that we discover the beauty, com- discovery. plexity and boldness of her oeuvre, and the delights of what she termed “Pure Tami Williams

26 H Τάµι Μ. Γουίλιαµς είναι Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανεπιστήµιο του Ουισκόνσιν στο Μιλουόκι των ΗΠΑ. Έχει επιµεληθεί προγράµµατα σχετικά µε την Ντιλάκ για το Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι, το φεστι- βάλ Il Cinema Ritrovato και τη Νάσιοναλ Γκάλερι στην Ουάσινγκτον. Έχει επίσης επιµεληθεί την έκδο- ση Germaine Dulac, au delà des impressions, εκδ. Association Française de Recherche sur l’Histoire du Η ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ / Η ΟΜΟΡΦΗ ΚΥΡΙΑ ∆ΙΧΩΣ ΟΙΚΤΟ / Cinéma & Cineteca Bologna, 2006. Τα ερευνητικά και THE SPANISH FETE THE BEAUTIFUL WOMAN WITHOUT MERCY εκπαιδευτικά της ενδιαφέροντα περιλαµβάνουν τον βωβό κινηµατογραφο, τον παγκόσµιο γυναικείο κινη- µατογραφο, τις εθνικές κινηµατογραφίες (ΗΠΑ, ^ Ασία, Μέση Ανατολή), αλλά και τη σχέση του κινη- LA FETE ESPAGNOLE / onists fight to the death over attrac- femme fatale archetype eternalised by Η ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ / µατογράφου µε τις άλλες τέχνες (µουσική, χορός, tive Soledad, who, unaffected by their the Pre-Raphaelite painters Water- THE SPANISH FETE combat, leaves with a third male. Sim- house and Dicksee. In this highly per- θέατρο, ζωγραφική, ψηφιακά µέσα). 1920, 35 mm, 8΄ ilar to La Cigarette (1919), this film re- sonal film, Dulac revisits the stereo- Σενάριο / Screenplay: Louis Dulac flects the post-war crisis in masculini- types of 19th-century art in order to Φωτογραφία / Cinematography: Paul ty and the gap between men’s and set up a powerful caricature of her Parguel Ηθοποιοί / Cast: Eve Francis, women’s experience of the war. heroine, Lola de Sandoval, which she Gaston Modot, Jean Toulout,Anna Gray then proceeds to deconstruct.To this Κατά τον ιστορικό κινηµατογράφου end, she employs symbolist mise-en- Ζόρζ Σαντούλ, η ταινία εισάγει το κί- LA BELLE DAME SANS MERCI / Η ΟΜΟΡΦΗ ΚΥΡΙΑ ∆ΙΧΩΣ scène and associative montage. νηµα του ιµπρεσιονισµού στον κινη- ΟΙΚΤΟ / THE BEAUTIFUL µατογραφο, γνωστό και ως «Πρώτη Tami M. Williams is Assistant Professor in Film Studies at the University WOMAN WITHOUT MERCY LA SOURIANTE MADAME γαλλική κινηµατογραφική πρωτοπο- 1921, 35mm, 87΄ Σενάριο / Screenplay: BEUDET / Η ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΤΗ of Wisconsin, Milwaukee (USA). She is currently working on a book length ρία». Το σωζόµενο αυτό κολάζ δύο ή Irène Hillel-Erlanger ΚΥΡΙΑ ΜΠΕΝΤΕ / THE SMILING manuscript on 1920s French avant-garde filmmaker Germaine Dulac. It ex- τριών σύντοµων αποσπασµάτων εισά- Φωτογραφία / Cinematography: MADAME BEUDET amines the relationship between early 20th c. feminist writing and activism γει επίσης καινοτοµίες όπως τα εξω- Jacques Oliver 1923, 35mm, 38΄ and subversive narrative and aesthetic strategies in 1920s and ’30s avant- τερικά σκηνικά, τη νατουραλιστική Ηθοποιοί / Cast:Yolande Hillé,Tania Σενάριο / Screenplay:André Obey garde and commercial cinema. She curated film programmes on Dulac for ερµηνεία, και αντανακλά, όπως παρα- Daleyme, Jean Toulout, Denise Lorys, Φωτογραφία / Cinematography: the Musée d’Orsay (Paris), Il Cinema Ritrovato (Bologna) and the National τηρεί και ο Ζαν Επστάιν, την κίνηση και Jean Tarride, Pierre Mareg, Lucien Glen, A. Merrin το ρυθµό, χαρακτηριστικά-κλειδιά στην Louis Monfils Ηθοποιοί / Cast: Germaine Dermoz, Gallery (Washington DC), and recently edited the anthology “Germaine κινηµατογραφική προσέγγιση της Ντι- Alexandre Arquillière, Jean d’Yd, Dulac: Au delà des impressions” (AFRHC/Cineteca Bologna). Her research λάκ. Στην πρωτότυπη ταινία, οι δύο Η ταινία δανείζεται τον τίτλο της Madeleine Guitty,Yvette Grisier, Raoul and teaching interests include Silent Cinema, Global Women Filmmaking, άντρες πρωταγωνιστές µάχονται µέχρι από το οµώνυµο ποίηµα του Τζον Κιτς Paoli,Thirard H Tami Williams θα δώσει των αρχών του 19ου αιώνα, «La Belle National Cinemas (USA, Europe,Asia, Middle East), and Film and the Oth- θανάτου για την ελκυστική Σολεδάδ, η Η Χαµογελαστή κυρία Μπεντέ θε- διάλεξη µε τίτλο «Καθαρός Dame sans merci» και την αρχετυπική οποία, ασυγκίνητη από τον αγώνα τους, ωρείται το ιµπρεσιονιστικό αριστούρ- Κινηµατογράφος – Χορο- er Arts (music, dance, theater, painting, digital media). µορφή της «femme fatale» όπως απα- φεύγει µε έναν τρίτο άνδρα. Όπως και γηµα της Ντιλάκ. Βασισµένη στο οµώ- γραφίες του Φύλου στις ται- θανατίστηκε από τους προραφαηλίτες στο Τo τσιγάρο (1919), η ταινία αντανα- νυµο πρωτοποριακό θεατρικό έργο του ζωγράφους Γουοτερχάους και Ντίξι. νίες της Ζερµέν Ντιλάκ» κλά το χάσµα ανάµεσα στην ανδρική µουσικόφιλου και αθλητικού δοκιµιο- Στην ιδιαίτερα αυτή προσωπική ταινία, στο Αµφιθέατρο ∆ρακοπού- και τη γυναικεία εµπειρία του πολέµου. γράφου Αντρέ Οµπέ, διηγείται την «εσω- λου, κεντρικό κτίριο του Πα- η Ντιλάκ επανέρχεται στα στερεότυ- The Spanish Fete was credited by τερική ζωή» µιας νεαρής σύγχρονης νεπιστηµίου Αθηνών, 21/5, ώρα πα της τέχνης του 19ου αιώνα για να historian Georges Sadoul as the film γυναίκας, που ελπίζει να απαλλαγεί από 12:30 προβάλει µια δυναµική καρικατούρα that launched France’s first cinemato- τον καταπιεστικό γάµο της. Η θηλυκή της ηρωίδας της, της Λόλα ντε Σα- Tami Williams will give a lec- graphic avant-garde, the Impressionist της µατιά και η επιθυµία της να διε- ντοβάλ, την οποία στη συνέχεια απο- ture under the title “Pure movement.This surviving collage of two ρευνήσει τη σύγχρονη ζωή εκφράζο- δοµεί. Γι’ αυτόν το σκοπό, επιστρα- or three short extracts also employs νται µε τη στάση, την κίνηση, το ρυθ- Cinema – Choreographies τεύει τη συµβολιστική σκηνοθεσία και outdoor settings, naturalistic acting, and, µό και τα πρωτοποριακά τεχνικά εφέ. of Gender in the films of το συνειρµικό µοντάζ. Germaine Dulac” at the as Jean Epstein noted, a reflection on Η Ντιλάκ κάνει επίσης αναφορές στον Athens University, central movement and rhythm, the key fea- The film takes its title from John Μποντλέρ και τον Ντεµπισί αλλά και building, Drakopoulou Audi- tures of Dulac’s approach to cinema. Keats’ early 19th century poem “La Belle στην προραφαηλιτική ζωγραφική, προ- torium, 21/5, 12:30 In the original film, two male protag- Dame sans merci”, and the mystical σκαλώντας µας να συγκρίνουµε την εκ-

28 29 Η ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΤΗ ΚΥΡΙΑ ΜΠΕΝΤΕ / ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΤΑΞΙ∆I / ΤΟ ΚΟΧΥΛΙ ΚΑΙ Ο ΚΛΗΡΙΚΟΣ / THE SMILING MADAME BEUDET INVITATION TO A VOYAGE THE SEASHELL AND THE CLERGYMAN

φραστική ικανότητα του νέου µέσου να εµπλέξει ενεργά τον θεατή σε αυτή να επηρεασµένον από τη λογοτεχνία Ηθοποιοί / Cast:Alexander Allin, Genica ο ρυθµός και η οπτική ενορχήστρω- (βασισµένο στα Πρελούδια αρ. 5 & 6 µε εκείνη των άλλων τεχνών. την οπτική. Αυτή η κωµωδία παρασκη- και το θεάτρο. Με τίτλο παρµένον από Athanasiou, Lucien Bataille ση, της οποίας αποτελούσαν ένα του Σοπέν / based on Preludes n. 5 & 6 Παραγωγή / Production: Germaine Dulac by Frédéric Chopin) The Smiling Madame Beudet is con- νίων, βασισµένη σε µια θεατρική όπερα ένα συµβολιστικό ποίηµα του Μποντλέρ µόνο συστατικό». και µια µελωδία του Ντιπάρκ, αποτελεί sidered Dulac’s “Impressionist” master- του τέλους του 19ου αιώνα του δανού * Συνοδεύει στο πιάνο σε δική του During its first public projection on Οι τρεις «αφηρηµένες» ταινίες που αντιπροσωπευτικό δείγµα του λεγόµε- piece. Based on an avant-garde play of ποιητή Κρίστιαν Μόλµπεκ, φωτίζει την µουσική σύνθεση ο Μηνάς Ι. February 9, 1928, this film, which is γύρισε η Ντιλάκ το 1929, ο ∆ίσκος νου «κινηµατογράφου του υπαινιγµού», Αλεξιάδης / With live music composed the same title by music aficionado and ιδιαιτερότητα του κινηµατογραφικού µέ- based on a script by surrealist poet 957,η Κινηµατογραφική σπουδή πάνω καθώς επιχειρεί να συλλάβει και την πα- and performed by Minas I.Alexiadis sports essayist André Obey, this film σου σε σχέση µε το θέατρο µέσω της Antonin Artaud, became the object σε µια αραµπέσκ και τα Θέµατα και ραµικρή χροιά των συναισθηµάτων που presents the “inner life” of a young mod- πρωτοποριακής χρήσης των επικαίρων, Κατά τη διάρκεια της πρώτης δη- of a sharp and lively polemic that has παραλλαγές, ήταν καρπός µιας µα- αναπτύσσονται ανάµεσα σε έναν νεα- ern woman hoping to escape an op- των τεχνικών εφέ και της «εικόνας µέ- µόσιας προβολής της, στις 9 Φε- long been used to discredit Dulac. κράς περιόδου στοχασµού της δηµι- ρό αξιωµατικό και µια παντρεµένη γυ- pressive marriage. Her feminine point σα στην εικόνα». βρουαρίου του 1928, η ταινία Το While the film was considered to be ουργού, που αναζητούσε έναν ναίκα. Η κίνηση, ο ρυθµός και τα επα- of view and her desire to explore mod- At the premiere of The Soul οf an κοχύλι και ο κληρικός, βασισµένη σε a betrayal of Artaud’s text, it can also «καθαρό» ή «ακέραιο» κινηµατο- ναλαµβανόµενα κυκλικά µοτίβα της ern life are communicated through ges- σενάριο του σουρεαλιστή ποιητή be reread in the context of Dulac’s γράφο που θα κατακτούσε την ου- Artist, a text included in the programme ταινίας προετοιµάζουν το έδαφος για ture, movement, rhythm, and innovative Αντονέν Αρτό, έγινε αντικείµενο αιχ- σία του νέου µέσου και δεν θα entitled “Are you friends of the cine- τις λεγόµενες «καθαρές» ταινίες που conception of cinema as an essay on technical effects. Dulac also employs ref- µηρής και ζωηρής πολεµικής που για χρωστούσε τίποτε στις άλλες τέχνες. ma?” asked spectators to open their θα επακολουθήσουν, όπως η ταινία ∆ί- rhythm. Indeed, in describing the film, erences to Baudelaire, Debussy, and Pre- πολύ καιρό χρησιµοποιήθηκε για να Και οι τρεις είναι σχεδιασµένες για spirits to a pure cinema, free from the σκος 957 (1929). she writes, “my entire effort has Raphaelite painting, which invite us to other arts. In the film, Dulac further δυσφηµίσει την Ντιλάκ. Αν και ορι- been to search for the harmonic να παίζονται βουβές. Η πρώτη, ο ∆ί- compare the expressive capacity of this interpolates the spectator in this regard. Dulac referred to Invitation to a Voy- σµένοι θεώρησαν ότι προδίδει το points in the action of Antonin σκος 957, έχει την έννοια της «οπτι- κείµενο του Αρτό, η ταινία µπορεί να new medium to that of the other arts. This backstage comedy, based on a late age as a “melody of images” composed Artaud’s script, and to link them κής εντύπωσης [...] στο άκουσµα των ξαναδιαβαστεί στο πλαίσιο των από- 19th-century play by Danish poet Chris- in response to cinema of the time, which through well-thought-out composed Πρελούδιων αρ. 5 και 6 του Σοπέν». ^ ψεων της Ντιλάκ για τον κινηµατο- AME D’ARTISTE / Η ΨΥΧΗ tian Molbech, highlights the specificity was profoundly influenced by literature rhythms. […] Τwo sorts of rhythm Ο τίτλος της και το παιχνίδι µε το and theatre. Named after a symbolist γράφο ως δοκίµιο για το ρυθµό. ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ / THE SOUL of the cinematic medium in relation to exist: the rhythm of the image and φως πάνω στον περιστρεφόµενο δί- poem by Baudelaire and a melody by Πράγµατι περιγράφοντας την ταινία OF AN ARTIST theatre through its innovative use of the rhythm of images. That is, a ges- σκο, στην εναρκτήρια σκηνή, όχι Duparc, it is one of the best examples γράφει «Όλη µου η προσπάθεια 1925, 35mm, 100΄ newsreels, technical effects, and mise- ture should have a length which cor- µόνο αναγγέλλουν το κυρίαρχο κυ- Σενάριο / Screenplay: Germaine Dulac, of the director’s “cinema of suggestion”, ήταν να ψάξω για τα αρµονικά ση- en-abîme. responds to the harmonic value of κλικό µοτίβο της ταινίας, αλλά φέρ- Alexander Volkoff as it seeks to capture the slightest nu- µεία στη δράση στο σενάριο του its expression and which is depend- νουν στο νου µια από τις κύριες Φωτογραφία / Cinematography: Jules ances of the evolving sentiments be- Αρτό και να τα συνδέσω µε καλά ent on the rhythm that precedes or πηγές έµπνευσης της δηµιουργού, Kruger, Nicolas Toporkov L’INVITATION AU VOYAGE / tween a young officer and a married υπολογισµένους ρυθµούς. [...] Υπάρ- follows it: rhythm in the image. Then, τους ελικοειδείς χορούς της Λόι Ηθοποιοί / Cast: Ivan Pétrovich, ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΤΑΞΙ∆Ι / woman.The film’s movement, rhythm, χουν δύο είδη ρυθµού: ο ρυθµός της rhythm of images: a chord of several Φούλερ. Nicolas Koline, Mabel Poulton,Yvette INVITATION TO A VOYAGE and recurring cyclical motifs can also be εικόνας και ο ρυθµός των εικόνων. harmonies. I can say that not one Andréyor, Henry Houry, Jeanne 1927, 35mm, 39΄ seen as laying the groundwork for her ∆ηλαδή, κάθε χειρονοµία πρέπει να Dulac’s three 1929 “abstract” films, was delivered by chance […] the ef- Bérangère, Félix Barré, Gina Manès, Σενάριο / Screenplay: Germaine Dulac ‘pure’ films, such as Disque 957 (1929). έχει διάρκεια ανάλογη µε την αρµονι- Disque 957, Αrabesques, and Themes Charles Vanel, Lou Davy. Φωτογραφία / Cinematography: κή αξία της έκφρασής της και η fects had less importance for me and Variations, were the results of a Στην πρεµιέρα της ταινίας Η ψυχή Paul Guichard, Lucien Bellavoine οποία εξαρτάται από το ρυθµό που than the tempo, rhythm, and visual long period of reflection by the film- LA COQUILLE ET LE του καλλιτέχνη, ένα κείµενο στο πρό- Ηθοποιοί / Cast: Emma Gynt, προηγείται ή ακολουθεί: ρυθµός στην orchestration, of which they were maker, who sought to create a Raymond Dubreuil, Robert Mirfeuil, CLERGYMAN / ΤΟ ΚΟΧΥΛΙ ΚΑΙ only one component”. γραµµα µε τίτλο «Είστε φίλοι του κι- Ο ΚΛΗΡΙΚΟΣ / THE SEASHELL εικόνα. Κατόπιν, ο ρυθµός των εικό- “pure” or “integral” cinema that νηµατογράφου;» καλούσε τους θεατές Paul Lorbert,Tania Daleyme, Djemil νων: ένα ακόρντο από διάφορες αρ- would capture the essence of the Anik, Lucien Bataille AND THE CLERGYMAN* να ανοίξουν το πνεύµα τους και να υπο- 1928, 35mm, 40΄ µονίες. Μπορώ να πω ότι καµιά DISQUE 957 / ∆ΙΣΚΟΣ 957 / new medium and owe nothing to στηρίξουν έναν καθαρό κινηµατογρά- Η ταινία, µια «µελωδία εικόνων» κα- Σενάριο / Screenplay:Antonin Artaud εικόνα στην ταινία δεν γεννήθηκε DISC 957 the other arts. Each of these three φο, αποδεσµευµένο από τις άλλες τέ- τά την Ντιλάκ, συντέθηκε ως απάντηση Φωτογραφία / Cinematography: κατά τύχη [...], τα εφέ είχαν για µένα 1929, 35mm, 6΄ studies was designed to be played χνες. Στην ίδια την ταινία η Ντιλάκ επιχειρεί στον κινηµατογράφο της εποχής, έντο- Paul Guichard µικρότερη σηµασία απ’ ό,τι το τέµπο, Σενάριο / Screenplay: Germaine Dulac silent. The first one, Disque 957,is

30 31 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΠΟΥ∆Η ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ / ΣΕ ΜΙΑ ΑΡΑΜΠΕΣΚ / ARABESQUES THEMES AND VARIATIONS

conceived of as a “visual impression In Arabesques, which Dulac con- φή (σε αντίθεση µε τις «ζωγραφι- Germaine Dulac’s assistant, Léon Ο Αλέν Βιρµό είναι συγγραφέας βι- […] in listening to Frédéric Chopin’s ceived of as a “cinegraphic ballet”, it is κές» ταινίες των Βίκινγκ Έγκελινγκ Danou, recalls his conversations with βλίου σχετικά µε την ταινία Το κοχύλι Preludes n. 5 and 6”. Its title and its the form of the arabesque (found in και Χανς Ρίχτερ), αποτελεί την επι- the pioneering director (1932-1939). και ο κληρικός και τις σχέσεις του Αρτό opening shot of lightplay on a spin- music, decor, and choreography) that τοµή των αντιλήψεων της Ντιλάκ και της Ντιλάκ (εκδ. Paris Expérimental). ning record not only announce the dominates.While the motifs of wa- για τον καθαρό κινηµατογράφο. TUMULTE AUX URSULINES / Ο Προσπέρ Ιλερέ είναι καθηγητής και film’s dominant cyclical motif, but ter and light recall Disque 957, the film’s In Themes and Variations, the ΤΟ ΣΚΑΝ∆ΑΛΟ ΤΩΝ ιστορικός. Οι Αλεξάντρ Ντεσάν, Λο- also evoke one of the filmmaker’s visual structure is principally composed arabesque reappears via the theme of ΟΥΡΣΟΥΛΙΝΩΝ / THE ράν Ναβαρί και Νικολά Ντρουάν εί- major sources of inspiration in Loie of variations on the arabesque: arcs of the dancer. Dulac’s notes reveal that URSULINES’ SCANDAL ναι κινηµατογραφιστές. Fuller’s serpentine dances. Γαλλία / France 2007, 15΄ light, water spouts, spider webs, bur- she organised the film based on the In 1928, Germaine Dulac shot the Κείµενο / Script:Alain Virmaux geoning trees, flowers and foliage, a classical musical structure of verse and Συνέντευξη / Interview: film The Seashell and the Clergyman ÉTUDE CINEGRAPHIQUE SUR woman’s smile, arms stretching, an arm refrain, or as she states “theme… vari- which was based on the script of the UNE ARABESQUE / giving rhythm to a rocking chair.It us- Prosper Hillairet ations… reprise of a theme”. Dulac Σκηνοθεσία / Direction: surrealist poet Antonin Artaud. How- ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΠΟΥ∆Η es natural elements (light, mirrors, wa- takes dance as her central theme, and ever,their co-operation ended in dis- ΣΕ ΜΙΑ ΑΡΑΜΠΕΣΚ / Alexandre Deschamps, Nicolas Droin, ter,and wind) and photographic tech- effectuates a series of comparisons and pute which in fact culminated during ARABESQUES Laurent Navarri niques (multiple exposures and lenses) contrasts, or variations, between the the premiere of the film on February 1929, 35mm, 9΄ Το 1928 η Ζερµέν Ντιλάκ θα γυρί- to distort the various elements, or dancer (as line and form), nature, and Σενάριο / Screenplay: Germaine Dulac σει την ταινία Το κοχύλι και ο κληρικός 9, 1929 in Ursulines Studio.That night, to intensify their design. the machine.The dancer, who com- (βασισµένο σε δύο αραµπέσκ βασισµένη σε σενάριο του σουρεαλι- as well as the scandal it caused, was του Κλοντ Ντεµπισί / based on two bines movement and rhythm in a re- στή ποιητή Αντονέν Αρτό. Ωστόσο η indelibly printed on film history. Shot THE`MES ET VARIATIONS / arabesques by Claude Debussy) al-life form (unlike the painterly films συνεργασία τους καταλήγει σε διαµά- in the same cinema as that of the pre- ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ / of Viking Eggeling and Hans Richter), Η µορφή της αραµπέσκ (στη µου- χη, η οποία θα κορυφωθεί στην πρε- miere, this documentary gives an ac- THEMES AND VARIATIONS σική, το ντεκόρ και τη χορογραφία), εί- epitomises Dulac’s conception of pure µιέρα της ταινίας, στις 9 Φεβρουάριου count of the attack and booing against 1929, 35mm, 12΄ cinema. Dulac, primarily provoked by Antonin ναι κυρίαρχη στην ταινία, ένα «κινηµα- Σενάριο / Screenplay: Germaine Dulac του 1929, στο Στούντιο των Ουρσουλι- τογραφικό µπαλέτο» κατά την Ντιλάκ. νών. Η βραδιά αυτή και το σκάνδαλο Artaud,André Breton and Louis Aragon. Παρόλο που τα µοτίβα του νερού και Στην ταινία Θέµατα και παραλλαγές, LA FEMME DE L’AUTRE CΟ^ TÉ DE που προκλήθηκε θα χαραχτούν ανεξί- Alain Virmaux, a connoisseur in sur- του φωτός παραπέµπουν στο ∆ίσκο το µοτίβο της αραµπέσκ επανέρχε- LA CAMÉRA: LÉON DANOU, τηλα στην ιστορία του κινηµατογρά- realism and particularly Artaud’s, re- 957, η οπτική δοµή της ταινίας απο- ται µέσω του θέµατος του χορευτή. SOUVENIRS D’UN TÉMOIN / φου. Γυρισµένο στην ίδια αίθουσα µε counts the period prior to the pre- τελείται κυρίως από παραλλαγές πάνω Οι σηµειώσεις της Ντιλάκ αποκαλύ- Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ την πρεµιέρα, το ντοκιµαντέρ αυτό αφη- miere and expounds the different στην αραµπέσκ: τόξα φωτός, σίφουνες, πτουν ότι οργανώνει την ταινία µε ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΚΑΜΕΡΑΣ: γείται την επίθεση και το γιουχάισµα versions of that night.Also, the docu- ιστοί αράχνης, δέντρα που ανθίζουν, βάση την κλασική µουσική δοµή ΛΕΟΝ ΝΤΑΝΟΥ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ προς την Ντιλάκ µε πρώτους τους Αντο- mentary pays tribute to the Ursulines λουλούδια και φυλλώµατα, το χαµόγε- του στίχου και του ρεφρέν ή, όπως ΕΝΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑ / THE WOMAN νέν Αρτό, Αντρέ Μπρετόν και Λουί Αρα- Studio, a landmark cinema of 1920s λο µιας γυναίκας, χέρια που τεντώνο- γράφει, «θέµα… παραλλαγές… ON THE OTHER SIDE OF THE γκόν. O Αλέν Βιρµό, γνώστης του σου- avant-garde film. νται, ένα χέρι που δίνει ρυθµό σε µια επανάληψη του θέµατος». Χρησιµο- CAMERA : GERMAINE DULAC, ρεαλιστικού κινήµατος και ιδιαίτερα του Alain Virmaux has published (ed. Paris κουνιστή πολυθρόνα. Χρησιµοποιώ- ποιεί το χορό ως κεντρικό άξονα REMEMBERED BY LÉON DANOU Αρτό, εξιστορεί τα περιστατικά πριν Expérimental) a book on the film The ντας τα φυσικά στοιχεία (φως, κα- και πραγµατοποιεί µια σειρά συγκρί- Γαλλία / France 2005, Βeta, 10΄ από την πρεµιέρα και εκθέτει τις δια- Seashell and the Clergyman and the re- Σκηνοθεσία / Direction:Tami Williams θρέφτες, νερό και αέρας) και τις φω- σεις και αντιθέσεις, ή παραλλαγές, φορετικές εκδοχές για τη βραδιά εκεί- lationship between Artaud and Dulac. τογραφικές τεχνικές (πολλαπλές εκθέσεις ανάµεσα στον χορευτή (ως γραµµή Ο Λεόν Ντανού, βοηθός της Ζερµέν νη. Το ντοκιµαντέρ αποτίει επίσης φό- Prosper Hillairet is a professor and his- και φακούς), παραµορφώνει τα διά- και µορφή), τη φύση και τη µηχανή. Ντιλάκ, θυµάται τις συζητήσεις του µε ρο τιµής στο Στούντιο των Ουρσουλινών, torian.Alexandre Deschamps, Laurent φορα στοιχεία ενισχύοντας το περί- Ο χορευτής, που συνδυάζει κίνηση την πρωτοπόρο κινηµατογραφίστρια αίθουσα-σταθµό της κινηµατογραφι- Navarri and Nicolas Droin are film- γραµµά τους. και ρυθµό σε µια πραγµατική µορ- (1932-1939). κής πρωτοπορίας του 1920. makers.

32 33 ΧΕΛΚΕ ΖΑΝΤΕΡ Με τα πόδια στη γη, µε το κεφάλι στα σύννεφα HELKE SANDER Feet on the Earth, Head in the Clouds

Γεννηµένη το 1937 στο Στην τελευταία σκηνή της ταινίας Προσωπικότητα µειωµένη από κάθε άποψη Born in 1937 in Berlin Βερολίνο η Χέλκε Ζάντερ, – Redupers η φωνή της Χέλκε Ζάντερ συνοψίζει: «Πόσα δεν αντιλαµβανόµαστε, Helke Sander, pioneer πρωτοπόρος και κι ας είµαστε µάρτυρες της εποχής µας. Έτσι προχωρούν τα πράγµατα, λίγο λί- and protagonist of the πρωταγωνίστρια του γο, σε δόσεις. Με τα πόδια στη γη και το κεφάλι στα σύννεφα». feminist movement, left φεµινιστικού κινήµατος, Η ταινία δεν είναι αυτοβιογραφική, είναι όµως αυθεντική. Τρεις µέρες από τη ζωή her mark on her era as έβαλε τη σφραγίδα της well as on cinema with στην εποχή της αλλά και µιας φωτογράφου που µεγαλώνει µόνη της το παιδί της. Μια ζωή κατατεµαχι- her work. Her prize- στον κινηµατογράφο. Το σµένη ανάµεσα σε υποχρεώσεις, προσωπικές και επαγγελµατικές. Η Χέλκε Ζά- winning oeuvre focuses πολυβραβευµένο έργο της ντερ γνώριζε καλά την κατάσταση που περιέγραφε. Όταν το 1965 ο γάµος της on the contradictions επικεντρώνεται στις µε τον φινλανδό συγγραφέα Μάρκου Λάτελα λύθηκε, εγκατέλειψε τη Φινλανδία, between political αντιφάσεις µεταξύ όπου σκηνοθετούσε στο θέατρο και στην τηλεόραση και επέστρεψε µε τον εξά- conscience and personal πολιτικής συνείδησης και χρονο γιο της Σίλβο στη Γερµανία,όπου θέλησε να κάνει µια καινούργια αρχή. action.She studied at the προσωπικής δράσης. Αυτή η πρώτη µεγάλου µήκους ταινία της Χέλκε Ζάντερ εµπεριέχει ήδη όλα Ida Ehre School of Φοίτησε στη Σχολή τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το έργο της. Τη ρουτίνα της καθηµερινότητας Dramatic Arts in ∆ραµατικής Τέχνης της και τον πολιτικό λόγο, την µε απόλυτη ακρίβεια κατονοµασµένη πραγµατικότη- Hamburg (1957-1958). In Ίντα Έρε στο Αµβούργου 1959 she married the τα και την ουτοπία της µη αλλοτριωµένης εργασίας. Παρόλο που διατυπώνει µια (1957-1958). Το 1959 Finnish writer Markku παντρεύτηκε τον φινλανδό σαφώς φεµινιστική άποψη, το έργο της Χέλκε Ζάντερ δεν µπορεί να ενταχθεί Lahtela and had a son, συγγραφέα Μάρκου Λάτελα αβασάνιστα στην «κατηγορία του γυναικείου φιλµ». Οι ήρεµες σκηνές, οι µακρές Silvo. In Finland she και απέκτησε τον γιο της αναγνωριστικές διαδροµές στο Redupers αποκαλύπτουν την ποιητικότητα της worked both as a theatre Σίλβο. Στη Φινλανδία µελαγχολίας και τα σηµεία των καιρών. Και ενώ αυτό το στοιχείο θυµίζει τις πρώ- and television director. σκηνοθέτησε στο θέατρο τες ταινίες του Βιµ Βέντερς, το µοντάζ της ταινίας και ο σχολιασµός σε voice From 1966 to 1969 she και την τηλεόραση. Από το over συγγενεύει µε την αισθητική ενός Αλεξάντερ Κλούγκε. studied at the German 1966 έως το 1969 σπούδασε Academy of Film & στη Γερµανική Ακαδηµία In the final scene of the film The All-Around Reduced Personality – Redupers, Television in Berlin.In 1968 Κινηµατογράφου και Helke Sander herself summarises:“How many things we fail to perceive al- she and a group of other Τηλεόρασης του Βερολίνου. though we are witness to our own times.Things do advance in this way, lit- women founded the Το 1968 ίδρυσε µαζί µε Action Committee on the άλλες γυναίκες το tle by little, in doses.With feet on the earth and head in the clouds”.The film Liberation of Women. She «Συµβούλιο για την is not autobiographical, but it is authentic. It shows us three days in the life fought for the abolition of απελευθέρωση των of a photographer who raises her child on her own. A life fragmented be- paragraph 218 (prohibiting γυναικών». Αγωνίστηκε για tween responsibilities, both personal and professional. Helke Sander was abortion). In fact, she was την κατάργηση του άρθρου all too familiar with the situation she describes. In 1965, when her marriage arrested for filming a 218 (απαγόρευση των to Finn writer Markku Lahtela came to an end, she abandoned Finland, where protest rally in favour of εκτρώσεων). Συνελήφθη she was theatre and television director, and returned with her six-year-old the abolition of this µάλιστα από την αστυνοµία son, Silvo, to Germany, where she tried to make a fresh start.This, her first paragraph and had her γιατί κινηµατογράφησε µια long feature film, includes all the elements that later came to define her work: material confiscated. διαδήλωση υπέρ της Acting in her defence Daily routine and political discourse, a reality described to precision and the κατάργησης αυτού του were Otto Schilly and άρθρου ενώ κατασχέθηκε utopia of non-alienated work.Although her viewpoint is overtly feminist, Alexander Kluge, and her και το κινηµατογραφικό Helke Sander’s work cannot be facilely placed “in the category of female case reached as far as υλικό. Την υπεράσπιση της film”.The peaceful scenes, the long exploratory journeys in Redupers reveal German parliament.In Ζάντερ ανέλαβαν οι Ότο her melancholic poetry as well as the signs of the times.And although this 1973 Sander and her

34 35 Το φθινόπωρο του 1966 άρχισε να λειτουργεί η Γερµανική Ακαδηµία Κινηµα- τογράφου και Τηλεόρασης του Βερολίνου (DFFB). Από τις 850 αιτήσεις εί- χαν επιλεγεί 32 άνδρες και τρεις γυναίκες. Η Χέλκε Ζάντερ ήταν µία από τις τρεις. Ο διευθυντής Έρβιν Λάιζερ είχε τις αµφιβολίες του: τη ρώτησε αν είναι σε θέση να ανταποκριθεί – ως γυναίκα και µητέρα που ανατρέφει µόνη το παιδί της… «Πράγµατι ήταν εξαντλητικό», θυµάται η Ζάντερ. «Να δουλεύεις –έκανα τότε µεταφράσεις από τα φινλανδικά–, να σπουδάζεις και να µεγα- Σίλι και Αλεξάντερ λώνεις ένα παιδί· έπρεπε αναγκαστικά να οργανώνεις πάρα πολύ καλά την κά- colleague, director Claudia Κλούγκε, η υπόθεση θε µέρα σου.» von Alemann, founded the έφτασε µέχρι και το Η DFFB υπήρξε οχυρό του κινήµατος του ’68. Οι σπουδαστές έβλεπαν τον 1st International Festival γερµανικό κοινοβούλιο. κινηµατογράφο ως µέσο διαφώτισης, ως µέσο αφύπνισης πολιτικών συνει- for Women’s Films in Το 1973 ίδρυσε µε τη δήσεων. Στην πρώτη δουλειά της Ζάντερ, την ταινία µικρού µήκους Subjectitude, Berlin, and the journal frauen und film (Women σκηνοθέτιδα Κλάουντια υπεύθυνος για τον ήχο ήταν ο Χόλγκερ Μάινς, το πρώτο µέλος της RAF που and Cinema) in 1974; she φον Άλεµαν το Α΄ ∆ιεθνές πέθανε το 1974 από απεργία πείνας κατά την προφυλάκισή του. Φεστιβάλ για Ταινίες served as editor-in-chief Η Χέλκε Ζάντερ δεν παρασύρθηκε ποτέ από τον επαναστατικό ροµαντι- Γυναικών στο Βερολίνο και and writer until 1982.In σµό της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης, που ανθούσε εκείνη την επο- το 1974 το περιοδικό 1985 she was elected a Frauen und Film,του χή, και κράτησε διαφοροποιηµένη στάση απέναντι στις πρακτικές της σο- member of the Academy οποίου υπήρξε εκδότρια σιαλιστικής φοιτητικής ένωσης, αν και έβρισκε πολλά σωστά στα επιχειρήµατά µενικός παράγοντας, είναι: «Υπάρχουν πολλά στο Αληθές που δεν είναι αλή- of Arts in Berlin, a post και συντάκτρια µέχρι το της: «Σε πίεζαν κανονικά: Αν δεν είσαι µαζί µας, τότε είσαι εναντίον µας. Κι αυ- θεια». Αυτό όµως δεν εµπόδισε τη Χέλκε Ζάντερ να δραστηριοποιηθεί. she later left in 1989. She co-founded the Institute 1982. Το 1985 εκλέχθηκε τό ήταν κάτι που γνώριζα καλά και δεν το ήθελα πια». Μέσα στο γενικό κλίµα ενός νέου ξεκινήµατος για την κοινωνία, έγινε ένα από of Cinema and Television µέλος της Ακαδηµίας των Η κεντρική διαπίστωση στη δεύτερη µεγάλου µήκους ταινίας της, Ο υποκει- τα ιδρυτικά µέλη του γυναικείου κινήµατος στη Γερµανία και θεωρούσε πάντα of Bremen that same year Τεχνών του Βερολίνου, τον κινηµατογράφο και ως στρατευµένη τέχνη. and served as its co- από όπου αποχώρησε το particular characteristic may remind us of Wim Wenders’ early film, the mon- Όσο εντυπωσιακή κι αν είναι η φιλµογραφία της, πολλά είναι εκείνα που σχε- director until 1993.Sander 1989. Την ίδια χρονιά tage of Sander’s film and the voice-over commentary relates to Alexander δίαζε και δεν κατάφερε να υλοποιήσει, επειδή συνάντησε αντιδράσεις ή επει- taught at the Hamburg ίδρυσε µαζί µε άλλους το Kluge’s aesthetics.The German Academy of Cinema and Television of δή δεν βρήκε οικονοµική υποστήριξη. School of Fine Arts, while Ινστιτούτο Berlin (DFFB) was founded in the autumn of 1966.Thirty-two men and three Στο χώρο του βιβλίου, δεν χρειάζεται να διαπραγµατεύεσαι µε τράπεζες, να also developing her skills Κινηµατογράφου – women were selected from ζητιανεύεις στα κανάλια ή να συµπληρώνεις αιτήσεις επιχορήγησης. Ως as a writer. Her work as Τηλεόρασης της Βρέµης, 850 applicants. Helke Sander συγγραφέας η Χέλκε Ζάντερ είχε επιτυχία µε το πρώτο της κιόλας βιβλίο Die an author includes The του οποίου υπήρξε και was one of the three women. Three Women K., Οh Lucy συνδιευθύντρια µέχρι το Geschichten der drei Damen K. (Ιστορίες των τριών κυριών Κ.). Η εφηµερίδα The co-ordinator,Erwin Leiser, Die Zeit το χαρακτήρισε ως «το καλύτερο λογοτεχνικό ντεµπούτο της χρο- (short story) and 1993. Η Χέλκε Ζάντερ Liberators Take Liberties. had his doubts: he asked her if νιάς 1987». Οι κριτικοί το εγκωµίασαν, το αναγνωστικό κοινό το καταβρόχθι- διετέλεσε επίσης War. Rapes. Children καθηγήτρια στην Ανώτατη she could handle the workload, σε, ενώ µεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Για την αγγλική του έκδοση, η Φέη (the book which served Σχολή Εικαστικών Τεχνών being a single mother… “It was Ουέλντον έγραψε: «Εκπληκτικό βιβλίο.∆υνατό, ευκολοδιάβαστο, καίριο. Μια as the basis of the film του Αµβούργου, ενώ certainly exhausting”, Sander τονωτική ένεση στον νέο φεµινισµό – παρακαλώ κι άλλο!». of the same title, which ανέπτυξε και σηµαντική remembers.“To work – I was she co-authored with συγγραφική translating into Finnish – to Holger Meins, the first member of RAF to die in 1974 of hunger strike dur- historian Barbara Johr). δραστηριότητα. study and to raise a child.You ing his imprisonment, was in charge of the sound. Helke Sander was nev- Έργα της, µεταξύ άλλων, had to organise your time ef- er carried away by the revolutionary romanticism of the extra-parliamen- Οι ιστορίες των τριών κυριών ficiently”. tary opposition movement that was flourishing at the time. She maintained Κ., Ω,Λούση (νουβέλα), The DFFB was a fortress for a distance from the practices of the socialist students’ union, though she Ελευθερωτές και the 1968 students’ movement. did agree with many of their positions:“They put pressure on you: If you Ελευθερωµένοι. Πόλεµος. Students perceived cinema as are not with us, then you are against us.And this was something I knew Bιασµοί. Παιδιά (το βιβλίο a means of enlightenment, as only too well and didn’t want any more of.” In her second feature film, The της οµώνυµης ταινίας, Subjective Factor, the main point she makes is: “There are many things in γραµµένο από κοινού a means of awakening politi- µε την ιστορικό cal awareness. In her first work, Truth which are not truth”.This, however, never prevented Helke Sander Μπάρµπαρα Γιορ). a short entitled Subjectitude, from playing an active role.

36 37 Παρακαλώ κι άλλο, παρόλο που η υλοποίηση κάθε εγχειρήµατος απαιτεί έναν αγώνα από την αρχή. Όλες οι ταινίες της Χέλκε Ζάντερ υλοποιήθηκαν σε πεί- σµα των δύσκολων συνθηκών, και αποτελούν πια αναπόσπαστο κοµµάτι του γερµανικού κινηµατογράφου – το συνολικό έργο της ζωή της έχει περάσει στη γερµανική ιστορία. Εκείνη όµως δεν έχει συµβιβαστεί. Και δεν είναι ούτε απογοητευµένη ούτε πικραµένη. Εξακολουθεί πάντα να βρίσκεται µε τα πό- δια στη γη και µε το κεφάλι στα σύννεφα.

Μίκαελ Τέτεµπεργκ ΤΣΑΚΙΣΤΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΧΕΙΡΑΓΩΓΩΝ / Αποσπάσµατα από το οµότιτλο άρθρο του Μίκαελ Τέτεµπεργκ, γερµανού συγγραφέα, κριτι- BREAK THE POWER OF THE MANIPULATORS κού κινηµατογράφου, επιµελητή, µεταξύ άλλων, της έκδοσης των έργων του Φασµπίντερ, συ- νεκδότη του λογοτεχνικού περιοδικού Τext und Κritik.

SUBJECTITUDE / SUBJECTITUDE Φωτογραφία / Cinematography: are original quotations from Springer pa- 1966, 4΄ 19΄΄ Skip Norman pers: Die Welt, and Bild.The scenes relat- Σενάριο / Screenplay: Helke Sander Η διαπίστωση ότι οι δηµοσιεύσεις των ing to the non-parliamentary opposition Φωτογραφία / Cinematography: Gerd εφηµερίδων απέχουν σηµαντικά από την are based on archival material, while the Conradt Ηθοποιοί / Cast: Barbara αντικειµενική πληροφόρηση, και ενδε- scenes with representatives of the busi- Lamers, Rüdige Minow,Wolfgang Sippel ness world are manufactured. Παραγωγή / Production: DFFB χοµένως εξυπηρετούν συγκεκριµένα (Γερµανική Ακαδηµία Κινηµατογράφου συµφέροντα, αποτέλεσε ένα από τα φλέ- και Τηλεόρασης, Βερολίνο) γοντα ζητήµατα του φοιτητικού κινήµα- EINE PRÄMIE FÜR IRENE / τος του 1968. Η «εκστρατεία Springer» ΜΠΟΝΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΡΕΝΕ / Η πρώτη ταινία της Χέλκε Ζάντερ. είχε κυρίως στόχο να αποδείξει ότι το A BONUS FOR IRENE Τρεις ηθοποιοί σε µια στάση λεωφο- εκτεταµένο δίκτυο εφηµερίδων του δη- Ντοκιµαντέρ / Documentary 1971, 50΄ ρείου. Η ταινία είναι γυρισµένη από τη µοσιογραφικού συγκροτήµατος Springer Σενάριο / Screenplay: Helke Sander Within the general atmosphere of a new beginning for society, she became σκοπιά των διαφόρων προσώπων. παρουσίαζε την επίσηµη αµερικανική εκ- Φωτογραφία / Cinematography: one of the founders of the women’s movement in Germany and always Helke Sander’s first film.Three ac- δοχή για τον πόλεµο στο Βιετνάµ και Christoph Roth considered filmmaking as a political art. tors sit at a bus stop.The film is shot απέκλειε κάθε άλλη ερµηνεία των γεγο- Ηθοποιοί / Cast: Gundula Schroeder, However impressive her filmography may be, there are many projects that from the respective viewpoints of the νότων. Sarah Schumann, Helga Foster, κ.ά./et al. never left the drawing-board either due to the objections she encountered different characters. Όλα τα κείµενα της ταινίας είναι παρ- Παραγωγή / Production: F.Kramer, H. Sander or for lack of financial support.In the world of letters you don’t have to ne- µένα αυτούσια από εφηµερίδες του οµί- gotiate with banks, go begging to TV stations or fill in applications for ΣΙΛΒO / SILVO λου Springer: από τη Welt και την Bild. Η επαγγελµατική και προσωπική ζωή της Ιρένε, µιας γυναίκας που µεγαλώνει subsidies.As a writer, Helke Sander’s success came with her very first book, 1967, 11΄ Για τις διάφορες κινητοποιήσεις της APO Σενάριο / Screenplay: Helke Sander (Εξωκοινοβουλευτική Αντιπολίτευση) µόνη δύο παιδιά. Η κάµερα παρακο- Die Geschichten der drei Damen K. (The Three Women K.).The newspaper Φωτογραφία / Cinematography: Gerd έχει χρησιµοποιηθεί αυθεντικό υλικό, οι λούθησης, που οι γυναίκες καταστρέ- Die Zeit described it as ‘the best literary début of the year 1987’. Critics Conradt Συµµετέχουν / Cast: Silvo σκηνές µε τους εκπροσώπους του επι- φουν στο τέλος της ταινίας, δεν υπήρχε praised it and the public devoured it, while it was also translated into many Lahtela, Hartmut Sander, φίλοι του γιου χειρηµατικού κόσµου είναι κατασκευα- ακόµη στην πραγµατικότητα εκείνης της different languages. On its English publication, Fay Weldon wrote:“Aston- της Ζάντερ / friends of Sander’s son σµένες. εποχής. Η ταινία είχε γυριστεί, µεταξύ Παραγωγή / Production: DFFB άλλων, µε σκοπό να ασκήσει κριτική στη ishing book. Dynamic,An easy read, timely.A stimulating shot on new fem- The realisation that what is published «βερολινέζικη εργατική ταινία», που ασχο- inism – more please!” Yes, more please, even though the achievement of Η καθηµερινότητα του επτάχρονου in newspapers is not simply objective in- τότε γιου της Ζάντερ. formation, but serves various interests λούνταν κατά κύριο λόγο µε τις συ- every goal demands a struggle from the very onset. Every one of Helke γκρούσεις στον εργασιακό χώρο και επι- Sander’s films was completed in spite of harsh conditions, and they con- The daily routine of Sander’s seven- and may be used to manipulate people was one of the most important issues κεντρωνόταν στους άνδρες εργάτες. stitute an integral part of German cinema – indeed, her oeuvre has passed year-old son. H Χέλκε Ζάντερ θα δώσει that the student movement of ’68 was The film portrays the domestic and διάλεξη στο Αµφιθέατρο into the annals of German history.Yet, she never compromised. She is interested in.The principal aim of the working life of Irene, a single mother of BRECHT DIE MACHT DER ∆ρακοπούλου, κεντρικό κτί- not disappointed or bitter. She continues to stand, with her feet on the two.The surveillance camera the women MANIPULATEURE / “Springer Campaign” was to prove that ριο του Πανεπιστηµίου Αθη- earth and her head in the clouds. the extensive Springer Press network destroy at the end did not actually exist νών, 19/5, ώρα 12:30. ΤΣΑΚΙΣΤΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΩΝ Michael Töteberg ΧΕΙΡΑΓΩΓΩΝ / BREAK THE was representing the official U.S. version in those days.The film was also conceived Helke Sander will give a lec- POWER OF THE MANIPULATORS of the Vietnam War and propagating this as a sort of criticism of the “Berlin work- ture at the Athens University, Extracts from the article of the same title of Michael Töteberg, German writer, film crit- Ντοκιµαντέρ / Documentary 1967/8, notion in its publications without giving er’s film”, which primarily followed con- central building, Drakopoulou ic, editor, among others, of Fassbinder’s works, co-editor of the literary journal Τext und 48΄ Σενάριο – Παραγωγή / Screenplay column space to any other viewpoint.All flicts in the workplace, and was above all Auditorium,19/5,12:30. Κritik. – Production: Helke Sander the extracts used in the feature film concerned with the male worker.

38 39 REDUPERS / REDUPERS ΑΠΑΡΧΗ ΚΑΘΕ ΤΡΟΜΟΥ Ο ΕΡΩΤΑΣ / ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΟΜΑ∆ΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΙΜΑΡΓΙΑ; ΤΑΪΣΤΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ! / THE TROUBLE WITH LOVE ΠΕΡΙΠΟΛΙΑΣ, 1 / REPORTS OF SECURITY ΠΕΡΙΠΟΛΙΑΣ, 8 / REPORTS OF SECURITY GLUTTONY? – FEEDING! GUARDS AND PATROL SERVICES, 1 GUARDS AND PATROL SERVICES, 8

DIE ALLSEITIG REDUZIERTE a housewife, but a freelance photogra- ξεκίνηµα µπορεί να πέσει στην παγίδα πάει δυο γυναίκες χωρίς να λέει ψέµατα; AUS BERICHTEN DER WACH- Ηθοποιοί / Cast: Dinko Bogdanic, PERSÖNLICHKEIT – REDUPERS / pher living in West Berlin instead. She του δογµατισµού. Ποια είναι τα διλήµµατα των οικογενει- UND PATROUILLENDIENSTE, 5 / Burghart Klaußner ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Παραγωγή / Production: Helke Sander has a child, a boyfriend and artistic am- Where does the women’s movement ών και των φίλων των εµπλεκοµένων; Ερω- ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΠΟΨΗ – REDUPERS / ΤΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Filmproduktion bitions, which means that she works a originate? What was life like in a com- τήµατα οδυνηρά και πάντα επίκαιρα. THE ALL-AROUND REDUCED ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑΣ, 5 / FROM THE 16-hour day.The film satirises the social- mune? How were discussions carried Ένας πελάτης σε κατάστηµα µε πορ- PERSONALITY – REDUPERS How can a woman love a man with- REPORTS OF SECURITY GUARDS ist ideal of the all-round developed per- out? Beginning with these questions, the out denying herself? Can two women σελάνες ζητάει επανειληµµένως µια απλή 1977, 95΄ sonality and composes a sardonic com- AND PATROL SERVICES, 5 film reconstructs through the 1980 per- love the same man without tearing each πληροφορία. Ταινία βασισµένη σε αλη- Σενάριο / Screenplay: Helke Sander mentary on why women rarely succeed 1986, 10΄ Φωτογραφία / Cinematography: Katia spective the events that took place other apart? Can a man love two women θινή ιστορία. in distinguishing themselves. Σενάριο / Screenplay: Helke Sander Forbert, Hille Sagel Ηθοποιοί / Cast: between 1967 and 1970.What would without lying? What are the dilemmas Φωτογραφία / Cinematography: A customer in a china shop repeatedly Helke Sander, Joachim Baumann, Frank have happened if certain people had act- of the families and friends of the par- Eberhard Geick demands a simple piece of information. Burckner κ.ά./et al. DER SUBJEKTIVE FAKTOR / ed differently, or not at all, at given points ties involved? To this day these are re- Ηθοποιοί / Cast: Nina Franoszek, The film is based on a true story. Παραγωγή / Production: Basis-Film- Ο ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ / in time? What influence do individuals, curring and often painful questions. Jochen Baumert, Dominique Horwitz Verleih Βerlin, ZDF THE SUBJECTIVE FACTOR ‘the subjective factor’, actually have on Παραγωγή / Production: Helke Sander 1980/81, 138΄ VÖLLEREI? FÜTTERN! TEIL DES Ο Λένιν, που απασχόλησε πολύ τη δυ- the masses and on historical events? In Filmproduktion Σενάριο / Screenplay: Helke Sander AUS BERICHTEN DER WACH- EPISODENFILMS “SIEBEN τικογερµανική Αριστερά στις δεκαετίες 1980 this was a very unpopular ques- Σε µια υπόγεια διάβαση, ένας άντρας Φωτογραφία / Cinematography: tion. Using the example of the protag- UND PATROUILLENDIENSTE, 1 / FRAUEN – SIEBEN SÜNDEN” / του 1960 και του ’70, είχε γράψει ότι στο ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ γλιτώνει µια γυναίκα από βιασµό. Μετά ΛΑΙΜΑΡΓΙΑ; ΤΑΪΣΤΕ ΤΟΥΣ Martin Schäfer Μουσική / Music: onist,Anni, who lives with her child in κοµµουνιστικό καθεστώς κάθε νοικοκυ- ΟΜΑ∆ΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ τη βιάζει ο ίδιος. Ένας περαστικός προ- ΑΛΛΟΥΣ! ΕΝΑ ΕΠΕΙΣΟ∆ΙΟ TΗΣ Heiner Goebbels Ηθοποιοί / Cast: a commune, the film implies that a move- ρά πρέπει να ξέρει να χειρίζεται κρατι- ΠΕΡΙΠΟΛΙΑΣ, 1 / FROM THE σφέρει στη γυναίκα τη βοήθειά του. Η ΤΑΙΝΙΑΣ «ΕΠΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΣ – Angelika Rommel, Nikolaus Dutsch, ment promising a new beginning could κές υποθέσεις. Η ταινία θέτει το ερώ- Dominik Bender κ.ά. / et al. REPORTS OF SECURITY GUARDS αστυνοµία συλλαµβάνει τον λάθος άν- ΕΠΤΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ» / fall into the trap of dogmatism. τηµα πότε ακριβώς πρέπει να γίνει αυτό Παραγωγή: H. Sander για λογαριασµό AND PATROL SERVICES, 1 θρωπο. Η ταινία είναι µονοπλάνο και βα- GLUTTONY? – FEEDING! ONE µέσα στη φορτωµένη καθήκοντα κα- του ZDF 1984, 11΄ σίζεται σε αληθινή ιστορία. EPISODE FROM THE FILM θηµερινότητά της. Η πρωταγωνίστρια της DER BEGINN ALLER SCHRECKEN Σενάριο / Screenplay: Helke Sander “SEVEN WOMEN – SEVEN SINS” Ποιές ήταν οι απαρχές του γυναικεί- A man saves a woman from a rapist ταινίας δεν είναι νοικοκυρά αλλά ελεύ- IST LIEBE / ΑΠΑΡΧΗ ΚΑΘΕ Φωτογραφία / Cinematography: 1986, 13΄ ου κινήµατος; Πώς ήταν η ζωή σε µια in a tunnel. He then rapes her himself.A θερη επαγγελµατίας φωτογράφος στο ΤΡΟΜΟΥ Ο ΕΡΩΤΑΣ / THE Martin Gressmann Σενάριο / Screenplay: Helke Sander, κοµµούνα; Πώς διεξάγονταν οι συζη- passer-by comes to the aid of the woman. ∆υτικό Βερολίνο. Έχει ένα παιδί, έναν σύ- TROUBLE WITH LOVE Ερµηνεύει η Silvia Klaas / Performed by Dörte Haak τήσεις; Με αφετηρία αυτά τα ερωτήµα- The police arrest the wrong man.The ντροφο και καλλιτεχνικές φιλοδοξίες. Κι 1983, 112΄ Silvia Klaas Παραγωγή / Production: Φωτογραφία / Cinematography: Nurith τα, η ταινία ανασυνθέτει από την οπτι- film is shot in one take and is based on αυτό σηµαίνει ότι δουλεύει 16 ώρες την Σενάριο / Screenplay: Helke Sander, Helke Sander Filmproduktion Aviv Ηθοποιοί / Cast: Gabriela Herz, κή του 1980 τα γεγονότα της περιόδου Dörte Haak a true story. ηµέρα. Ο τίτλος παρωδεί το σοσιαλιστι- Μια µητέρα σκαρφαλώνει µε δυο µι- Michael Dick Παραγωγή / Production: 1967-1970. Τι θα είχε συµβεί αν σε συ- Φωτογραφία / Cinematography: κρά παιδιά πάνω σ’ ένα γερανό και απει- Helke Sander Filmproduktion κό ιδανικό της καθ’ όλα ανεπτυγµένης γκεκριµένες χρονικές στιγµές συγκεκρι- Martin Schäfer λεί να πηδήξει αν δεν της εξασφαλίσουν AUS BERICHTEN DER WACH- Το γνωστό προπατορικό αµάρτηµα προσωπικότητας και αποτελεί ειρωνικό µένοι άνθρωποι είχαν δράσει διαφορε- Μουσική / Music: Heiner Goebbels UND PATROUILLENDIENSTE, 8 / σχόλιο στο ερώτηµα γιατί οι γυναίκες Ηθοποιοί / Cast: Helke Sander, Lou µέχρι το βράδυ ένα σπίτι που να µπο- σε νέα εκδοχή. Η Εύα έχει πράγµατι δια- τικά ή και καθόλου; Ποια επίδραση έχει ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ σπάνια καταφέρνουν να διακριθούν. Castel, Rebecca Pauly κ.ά. / et al. ρεί να το πληρώνει. Ταινία βασισµένη σε πράξει αµάρτηµα. Η περιέργειά της την ο υποκειµενικός παράγοντας, δηλαδή οι ΟΜΑ∆ΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ Παραγωγή / Production: Provobis, Helke αληθινά γεγονότα. κάνει άνθρωπο, ωστόσο η γενναιόδωρη Lenin, so avidly discussed by the West πράξεις των µεµονωµένων ατόµων, στο ΠΕΡΙΠΟΛΙΑΣ, 8 / FROM THE German Left in the ’60s and ’70s, wrote σύνολο, στα ιστορικά γεγονότα; Το 1980 Sander Filmproduktion, ZDF A mother with her two small children χειρονοµία της προσφοράς µετατρέ- REPORTS OF SECURITY GUARDS πεται σε επιθυµία για καταναγκαστικό that under the Communist regime every το ερώτηµα αυτό προκαλούσε δυσαρέ- Γίνεται µια γυναίκα να αγαπάει έναν climbs onto the arm of a construction AND PATROL SERVICES, 8 τάισµα άλλων... housewife must learn to conduct state σκειες. Με το παράδειγµα της πρωτα- άντρα χωρίς να απαρνιέται τον εαυτό crane and threatens to jump off if no af- 1986, 5΄ 56΄΄ affairs.This film asks when exactly she γωνίστριας Άννι, που ζει µε το παιδί της της; Γίνεται δυο γυναίκες να αγαπούν τον fordable accommodation is made avail- Σενάριο / Screenplay: Helke Sander A new take on original sin. Indeed, should do so, considering the burden of σε κοινόβιο, η ταινία αφήνει να διαφανεί ίδιον άντρα χωρίς να κατασπαράξει η able to her before nightfall.The film is Φωτογραφία / Cinematography: Eva did commit a sin. Her curiosity makes her daily tasks.The main character is not πώς ένα κίνηµα που υπόσχεται ένα νέο µια την άλλη; Γίνεται ένας άντρας να αγα- based on true events. Martin Gressmann her human, but her generous gesture

40 41 ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΟΙ, 1-2 / ΧΩΡΙΟ / VILLAGE ΚΑΤΑΜΕΣΙΣ ΣΤΟ MALESTREAM / LIBERATORS TAKE LIBERTIES, 1-2 IN THE MIDST OF THE MALESTREAM

of offering turns into a compulsion to Verlag, επανεκδόθηκε το 2005 από τον πρώτοι άνθρωποι ήταν µητέρες: Η µη- Μια γυναίκα από την πόλη πηγαίνει να Production: Helke Sander women which focused on the early days feed others. εκδοτικό οίκο Fischer TB. τέρα έφτιαξε µια φωλιά για να προστα- ζήσει σ’ ένα χωριό που κατοικείται από Φωτογραφία / Cinematography: Nurith of the new feminist movement. Aviv, Eberhard Geick Συµµετέχουν / The film is the result of many years of τέψει το µικρό της. Έτσι εφηύρε το σπίτι. τη λίθινη ακόµη εποχή και αναφέρεται Cast: Halina Bendkowski, Gisela Erler, BEFREIER UND BEFREITE, 1-2 / scientific research into rape in Berlin and Με τη φωνή της διαπερνούσε την πυκνή για πρώτη φορά σε γραπτή πηγή τον 13ο HANNELORE MABRY – EIN PORTÄT Peggi Liebisch, Johanna Mierendorff ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΕΣ & several other places in Germany in 1945. βλάστηση για να διατηρήσει την επαφή αιώνα. Τι ψάχνει; Τι βρίσκει; Η ιστορία επι- ΧΑΝΕΛΟΡΕ ΜΕΪΜΠΡΙ – κ.ά/et al. ΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΟΙ, 1-2 / Accompanied by historian Barbara Johr, µε το µικρό της. Έτσι επινόησε την οµι- βιώνει σε αντικείµενα, αφηγήσεις, έθιµα. ΕΝΑ ΠΟΡΤΡΕΤΟ / HANNELORE LIBERATORS TAKE LIBERTIES, 1-2 Helke Sander spent years going through λία. Γυναίκες που αντιµετώπιζαν παρόµοια Σήµερα η τηλεόραση ορίζει νέους ρυθ- Πολλές γυναίκες θα ήθελαν να απο- MABRY – A PORTRAIT Ντοκιµαντέρ / Documentary 1991/92, national and international archives, the προβλήµατα βοηθούσαν η µία την άλλη: µούς, η πληθώρα των αγαθών του σου- κτήσουν παιδιά. Εκείνο που δεν θέλουν 2005, 32΄ 1: 90΄, 2: 102΄ records of hospitals, municipal district of- στον τοκετό, στο θηλασµό, στη φροντί- περµάρκετ δηµιουργεί νέες διατροφικές είναι να «τιµωρηθούν» από την κοινωνία Σενάριο – Έρευνα – Παραγωγή / Σενάριο / Screenplay: Helke Sander fices, various medical institutions, and phar- δα των µικρών. Έτσι επινόησαν τον πρώ- συνήθειες. Το χωριό εξακολουθεί, ίσως, γι’ αυτό. Επίσης δεν θέλουν να φέρουν Screenplay – Research – Production: H. Φωτογραφία / Cinematography: maceutical factories, as well as interviewing το καταµερισµό εργασίας, θέτοντας τις να είναι µια συνεχής ανταλλαγή εµπει- παιδιά σε έναν ολοένα και πιο βίαιο κό- Sander Φωτογραφία / Cinematography: Hille Sagel Μουσική / Music:Wolfgang individuals. In the first part of the film the βάσεις της ανθρωπότητας. Σήµερα η Λού- ριών και καρπών της γης, η παλιά του σµο. Η προβληµατική αυτή απασχόλησε Alfred Tichawsky Συµµετέχουν / Cast: Hamm Παραγωγή / Production: Bremer women – often for the first time in their σι ρωτάει τις µητέρες, κουνώντας το κε- όµως λειτουργία χάνεται. το γυναικείο κίνηµα στη Γερµανία πριν Hannelore (Lorley) Mabry, Monika Institut Film-Fernsehen, Helke Sander φάλι της: «Τι στο καλό έχετε κάνει από Brandmair,Solveig Senft lives – talk about their experience of rape A woman from the city moves to a vil- από 40 χρόνια. Σήµερα η συζήτηση αυ- Filmproduktion,WDR τότε µέχρι σήµερα;» and the reaction of their families. Former lage that has been inhabited since the τή έχει σχεδόν ξεχαστεί. Η κοινή γνώ- Έχει σχεδόν λησµονηθεί: η Χανελό- Η ταινία είναι καρπός πολυετούς επι- Red Army soldiers, male and female, re- Lucy, an ape-like creature, our African Stone Age, and is first mentioned in a µη ασχολείται µόνο µε τις συνέπειες –την ρε Μέιµπρι (γενν. 1930) υπήρξε υπέρµα- στηµονικής έρευνας για τους βιασµούς late what they know about these events, ancestor,claims that the first human be- written source from the 13th century. άρνηση των γυναικών να τεκνοποιήσουν– χος των γυναικείων δικαιωµάτων, κοινω- του 1945 στο Βερολίνο και σε άλλες γερ- or what they think or have heard about ings were mothers: It was a mother that What is she looking for? What does she συχνά µάλιστα χωρίς να ερωτώνται οι νιολόγος, ηθοποιός, γνωστή για την κριτική µανικές περιοχές. Σε συνεργασία µε την them.The second part focuses on the built a nest to protect her young.Thus find? That history survives in objects, sto- άµεσα ενδιαφερόµενες: οι γυναίκες. της στάση απέναντι στην Εκκλησία. Συ- ιστορικό Μπάρµπαρα Γιορ,η Ζάντερ ερεύ- consequences.The children born of these she invented the house. Her voice re- ries, traditions.Today television dictates Χρησιµοποιούνται ντοκουµέντα του γυ- νεργάστηκε µε το «Φόρουµ γυναικών» νησε εθνικά και διεθνή αρχεία σε νοσο- events are given voice, while the film ex- sounded through the dense vegetation new rhythms and the excess of food in ναικείου κινήµατος πριν από 40 χρόνια για τη δηµιουργία ενός φεµινιστικού κόµ- κοµεία, διοικητικές υπηρεσίες, οργανι- amines the way the institutions dealt with to keep contact with her child.Thus she supermarkets creates new eating habits. και αποσπάσµατα µιας διήµερης συζή- µατος, όπου το παιδί θα βρισκόταν στο σµούς υγείας και φαρµακοβιοµηχανίες this phenomenon.The book, which was invented language.Women with similar The village may,perhaps, continue to func- τησης µε οκτώ γυναίκες για τις αρχές του επίκεντρο κάθε πολιτικού προβληµατι- και πήρε συνεντεύξεις. first published under the same title by problems helped each other in giving tion as an exchange of experiences and σηµερινού, νέου φεµινιστικού κινήµατος. σµού. Το γυναικείο κίνηµα, που απαρτι- Στο πρώτο µέρος της ταινίας οι γυναίκες Kunstmann Verlag publications, was re- birth, in breast-feeding, in watching the the yields of the earth, but its older func- ζόταν από ολοένα και πιο νεαρά µέλη, µιλάνε, πολλές από αυτές για πρώτη φο- Many women would like to have chil- released in 2005 by Fischer TB. children.Thus they invented the first di- tions are dying out. συµµεριζόταν όλο και λιγότερο αυτή ρά στη ζωή τους, για τις εµπειρίες τους dren.What they don’t want is to be pun- vision of labour, setting the fundaments τη θεωρητική προσέγγιση. σχετικά µε τους βιασµούς και τις αντι- of humanity.Today Lucy asks mothers, ished by society because they do. Nor MUTTERTIER – MUTTERMENSCH / MITTEN IM MALESTREAM. do they wish to raise children in an in- Now almost forgotten: Hannelore δράσεις των οικείων τους. Πρώην στρα- ΜΑΝΑ ΖΩΟ – ΜΑΝΑ shaking her head:“What on earth have RICHTUNGSSTREITS IN DER creasingly aggressive world.This problem Mabry (born in 1930) was a women’s τιώτες, άνδρες και γυναίκες, του Κόκκινου ΑΝΘΡΩΠΟΣ / MOTHER BEAST – you achieved since?” Στρατού αφηγούνται όσα γνωρίζουν, όσα NEUEN FRAUENBEWEGUNG / preoccupied the women’s movement in rights activist, sociologist, actress and vo- MOTHER HUMAN ΚΑΤΑΜΕΣΙΣ ΣΤΟ MALESTREAM. νοµίζουν πως γνωρίζουν ή ό,τι έχουν Germany some 40 years ago.Today this cal critic of the Church. She worked Τηλεοπτικό δοκίµιο / TV essay 1998, 63΄ DORF / ΧΩΡΙΟ / VILLAGE ∆ΙΑΜΑΧΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ακούσει για τα γεγονότα. discourse has almost been forgotten.The with the “Frauenforum” (Women’s Fo- Σενάριο – Παραγωγή / Screenplay – Ντοκιµαντέρ / Documentary 2001, 90΄ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ debate deals only with its consequences rum) toward establishing a feminist par- Το δεύτερο µέρος επικεντρώνεται στις Production: H. Sander Φωτογραφία / Σενάριο / Screenplay: Helke Sander ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ / IN THE MIDST OF – women on birth strike – while often συνέπειες. Ο λόγος δίνεται σε παιδιά που Cinematography: Philipp Pfeiffer,Patrick Φωτογραφία / Cinematography: THE MALESTREAM. DISPUTES ty in which children would be central γεννήθηκαν από βιασµούς, ενώ διερευ- Orth Ηθοποιοί / Cast: Claudia Richarz, Roswitha Ziegler Μουσική / Music: ON STRATEGY IN THE NEW ignoring those it concerns most: women to all political considerations.The women’s νάται και η αντιµετώπιση του φαινοµένου Elisabeth Badinter,Marie Marcks, κ.ά./et Barbara Milde Ηθοποιοί / Cast: WOMEN’S MOVEMENT themselves.The film uses documentary movement, which comprised younger από τις διάφορες υπηρεσίες και αρχές. al.,Λούσι η / as “Lucy” H.Sander Κάτοικοι του χωριού Kόρτενµπεργκ Κινηµατογραφικό δοκίµιο / Film essay material concerning the women move- and younger members, embraced this Το οµότιτλο βιβλίο, που είχε κυκλοφο- Η Λούσι, το πιθηκοειδές πλάσµα, η αφρι- Villagers of Kortenbeck Παραγωγή / 2005, 92΄ Σενάριο – Έρευνα – ment 40 years ago, as well as extracts theoretical approach with decreasing ρήσει αρχικά από τις εκδόσεις Kunstmann κανή πρόγονός µας, ισχυρίζεται πως οι Production: Helke Sander, mdr, NDR Παραγωγή / Screenplay – Research – from a two-day discussion with eight fervour.

42 43 ΛΟΡΑ ΜΑΛΒΕΪ Πολιτική-αισθητική πρωτοπορία LAURA MALVEY Political-aesthetic Innovation

Η Λόρα Μάλβεϊ Η γραφή της Mάλβεϊ, τόσο η θεωρητική όσο και η φιλµική, καθώς χρωµατί- Lady policies.The artists-critics draw their Laura Mulvey was born in γεννήθηκε στην Οξφόρδη ζεται από την ελπίδα και αργότερα την απογοήτευση για το φεµινιστικό κίνηµα, inspiration from Godard. Still images and Oxford ιn August, 1941. τον Αύγουστο του 1941. εξακολουθεί να γοητεύει και να προβληµατίζει. Ήταν η πρώτη που αντέταξε στο their revolving and crystalline approach make After studying history at for a sense of detachment.The film may be Σπούδασε ιστορία στο στρουκτουραλισµό των Λακάν – Μετς µια φεµινιστική προοπτική, και στον πα- Oxford University, she πανεπιστήµιο της slightly unpalatable for scholars of semiotics, became a film critic. In τριαρχικό αντι-οπτικοκεντρισµό τους το αίτηµα µιας πρωτοποριακής κινηµατο- Οξφόρδης και αργότερα psychoanalysis and critique in general, as the 1975, her essay Visual έγινε κριτικός γραφικής γραφής. Το φεµινιστικό της µανιφέστο είχε σαν απώτερο στόχο τη συ- death grip tightens and leaves a televised Pleasure and Narrative κινηµατογράφου.To 1975, γκρότηση µιας γυναικείας έκφρασης που θα αποτελούσε βήµα για την έκφραση message in trust.The film was criticised for Cinema, helped establish not having enough of a feminist foothold, yet το δοκίµιό της Οπτική των ριζοσπαστικών γυναικείων αιτηµάτων. Το εγχείρηµα του πλάνητα στο οποίο feminist film theory as a Lora Logic and Mary Maddox play positive απόλαυση και αφηγηµατικός επιδίδεται η Mάλβεϊ αποτελεί ίσως και το πιο γοητευτικό στοιχείο του έργου της. legitimate field of study. characters with female virtues. κινηµατογράφος συνέβαλε Η ίδια απωθείται και έλκεται από την αναπαράσταση της εικόνας της γυναίκας. With her ex-husband, also στην καθιέρωση της Στην περιπλάνησή της µας οδηγεί από τις ακραίες εικόνες υποβάθµισης του γυ- a prominent critic and φεµινιστικής φιλµικής ΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ / experimental filmmaker, ναικείου σώµατος όπως αποδώθηκε απο τον Άλεν Τζοουνς έως την αποθεωτι- VISUAL AND OTHER PLEASURES θεωρίας ως γνωστικού Peter Wollen, she made six κή έκφραση της φτωχιάς µεξικάνας µάνας στις φωτογραφίες της Μοντότι και 2007, 20΄ Σενάριο – Μοντάζ / Screenplay – πεδίου. Με τον πρώην films, Riddles of the Sphinx την απεικόνιση της πάσχουσας µαύρης Παναγιάς στους πίνακες της Κάλο. Editing: Laura Mulvey, Emma Hedditch σύζυγο της, επίσης ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟ being the most influential. Στο βίντεο αυτό η Λόρα Μάλβεϊ ξαναδια- γνωστό κριτικό και Το κινηµατογραφικό της έργο προετοιµάζει το έδαφος για το καλλιτεχνικό εγ- ΚΡΥΣΤΑΛΛΟ / CRYSTAL GAZING She is currently working as 1982, 92΄ βάζει την πρωτοποριακή κριτική της για την πειραµατικό χείρηµα που, όπως γράφει η ίδια, στοχεύει στην «πολιτική-αισθητική πρωτοπο- a professor of film and ρία στον κινηµατογράφο όχι µόνο ως αντίστιξη». Τo αίτηµα αυτό εκφράστηκε Σενάριο / Screenplay: Laura Mulvey, Peter χειραγώγηση της γυναικείας εικόνας σε σχέ- κινηµατογραφιστή Πίτερ Wollen Φωτογραφία / Cinematography: ση µε το σεξ και την επιθυµία από τον κινη- media studies at Birbeck, Γουόλεν, έκανε έξι ταινίες. από την κινηµατογραφική δουλειά της Mάλβεϊ, σε συνεργασία µε τον Πίτερ Γου- Diane Tammes Μοντάζ / Editing: µατογράφο του Χόλιγουντ. Η επιστροφή µέ- Univesity of London. Τα Αινίγµατα της Σφίγγας όλεν, ενώ στην πιο πρόσφατη δουλειά της συνεργάστηκε µε την Έµα Χέντιτς. Larry Sider Μουσική / Music: Lora Logic, σω της οπτικοποίησης προσθέτει άλλο Mulvey’s most recent είναι το πιο γνωστό. Mike Altman Ηθοποιοί / Cast: Gavin book is entitled Death 24x Μαρία Κοµνηνού ένα σηµείο στο σώµα της κριτικής που ενέ- Είναι καθηγήτρια Richards, Lora Logic, Mary Maddox πνευσε η Μάλβεϊ. Σε συνεργασία µε την ει- a Second: Stillness and the Κινηµατογράφου και ΜΜΕ Moving Image (2006). Laura Mulvey’s writing, both in her theoretical and her cinema work, is καστική καλλιτέχνιδα Έµα Χέντιτς, διοργά- στο Πανεπιστήµιο του Η Λόρα Μάλβεϊ και ο Πίτερ Γουόλεν δια- νωσαν το οπτικοακουστικό «χάπενινγκ» στην Μπιρµπέκ στο Λονδίνο. coloured first by hope and later by disappointment for the fate of the femi- σταυρώνουν τα βλέµµατά τους στο ταµπλώ γκαλερί Γουάιτσαπελ στο Λονδίνο, τον Ιού- Το τελευταίο της βιβλίο nist movement and this renders her work both fascinating and thought pro- της θατσερικής ύφεσης. Η ταινία περιγρά- λιο του 2007. Φέτος έχουµε την τιµή να εί- έχει τίτλο Θάνατος 24 καρέ voking. She was the first to elaborate a feminist critique of the structuralism φει τoν κοινωνικό αντίκτυπο των πολιτικών ναι προσκεκληµένη µας στο Φεστιβάλ η ίδια το δευτερόλεπτο (2006). of Metz and Lacan and to contest their phalologocentism by proposing an avant- της «σιδηράς κυρίας». Στην έµπνευσή τους η Λόρα Μάλβεϊ, η οποία επεξεργάστηκε εκ οι καλλιτέχνες-κριτικοί είναι γκονταρικοί. Η guard feminist film –making practice. Her feminist manifesto aimed at giving ex- νέου το υλικό της και µας παρουσιάζει το ακινησία της εικόνας αλλά και οι περιστρο- µανιφέστο της µε σάρκα και οστά. pression to the demands of a radicalized feminist movement. Her voyages φικές και κρυσταλλοειδής µατιές, τα µέσα της In this video Laura Mulvey re-reads her and her itinerary as a modern flaneur constitute the most fascinating aspects αποστασιοποίησης. Η ταινία µπορεί να πέσει seminal critique on the manner in which the of her oeuvre. She is both attracted and repulsed by the images of women in λίγο βαριά για σπουδαστές της σηµειωτικής female image was treated in relation to και ψυχανάλυσης και γενικά της κριτικής, αφού the world. She contrasts the extreme degradation of the feminine form as de- sex and carnal pleasure by Hollywood.A re- Η Λόρα Μάλβεϊ θα δώσει ο βρόγχος του θανάτου σφίγγει και αφήνει picted by Allan Jones to the sublime expression of the poor Mexican mother turn to these trends through visualisation διάλεξη στο πολιτιστικό κέ- ένα τηλεοπτικό σηµείωµα για παρακαταθήκη. in the photographs of Tina Modotti and the portrayal of the black suffering Vir- adds another point in the body of critique Η Μάλβεϊ κατηγορήθηκε ότι στην ταινία απου- ντρο Κωστής Παλαµάς του inspired by Mulvey. In collaboration with vi- gin in the paintings of Frida Kahlo. σιάζουν τα φεµινιστικά ερείσµατα, ωστόσο Πανεπιστηµίου Αθηνών, 16/5, sual artist Emma Hedditch, they organised Her work in films prepares the ground for a project which in her own words aims η Λόρα Λότζικ και η Μέρι Μάντοξ υποδύο- ώρα 12:30. the event in the Whitechapel gallery in Lon- at "political and aesthetic innovation in cinema not merely as juxtaposition».This νται θετικά πρόσωπα µε γυναικείες ιδιότητες. Laura Mulvey will give a le- don in June 2007.We have the honour to cture at the University of was expressed in her films many of which were co-directed with Peter Wollen. L. Mulvey’s and P. Wollen’s glances meet present Laura Mulvey as guest of our festi- Athens, Kostis Palamas build- In her recent work she has collaborated with visual artist Emma Heditch. on the tableau of the Thatcher recession.The val. She has re-worked her material and pres- ing, 16/5, 12:30. Maria Komninos film describes the social impact of the Iron ents it to us in person.

44 45 ΓΙΟΥΝΤΙ ΑΛΟΝΙ Η αλήθεια είναι χαραγµένη στην τέχνη UDI ALONI The Truth Is an Effect of Art

Γεννηµένος στο Τελ Αβίβ Η γραφή του ισραηλινού Γιούντι Αλόνι, έντυπη, κινηµατογραφική ή ει- Born in Tel Aviv in 1959, το 1959, ο Γιούντι Αλόνι καστική, επιµένει στην αναζήτηση ενός κοινού χώρου, ενός «συναρπαστι- Udi Aloni studied art in σπούδασε καλές τέχνες κού» πεδίου συζήτησης και διαλόγου ανάµεσα στη θεολογία και την πολι- Israel and Dusseldorf. Ηe στο Ισραήλ και στο τική. Σε όλες του τις δραστηριότητες, από τις πανεπιστηµιακές διαλέξεις has lived and worked as Ντίσελντορφ. Ζει και an artist in New York µέχρι τη συµµετοχή του σε συνέδρια και διαδηλώσεις, ο Γιούντι Αλόνι εργάζεται ως καλλιτέχνης since 1995, where he has στη Νέα Υόρκη από το αποτελεί µια ισχυρή φωνή υπέρ της δικαιοσύνης, της ειρήνης, της αλληλεγ- also enjoyed a successful 1995, όπου έχει επίσης γύης και της αγάπης ανάµεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Οι ταινίες και career in advertising.Aloni δουλέψει µε επιτυχία στη οι εικαστικές του παρεµβάσεις έχουν παρουσιαστεί σε µερικά από τα ση- regards his films as a διαφήµιση. Ο Αλόνι µαντικότερα µουσεία και κινηµατογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσµο, όπως continuation of his work αντιµετωπίζει τις ταινίες το Μουσείο Μετροπόλιταν στη Νέα Υόρκη,το Μουσείο Ισραήλ στην Ιε- as a artist, which includes του ως συνέχεια του ρουσαλήµ και τα διεθνή φεστιβάλ κινηµατογράφου του Βερολίνου, του Το- his project The Book of εικαστικού του έργου, ρόντο και του Μπουένος Άιρες. Τα τελευταία πέντε χρόνια ο Αλόνι έχει επι- Sham (1995) and the στο οποίο περιλαµβάνεται κεντρωθεί στη δηµιουργία ταινιών και τη συγγραφή. Στο βιβλίο του, Gilgul interactive exhibition το Book of Sham (1995) Re-U-Man (Metropolitan Mechilot, αλλά και στην ταινία του Τοπικός άγγελος, περιλαµβάνεται µέρος της και η διαδραστική έκθεση Museum, New York,1996). Re-U-Man (Μουσείο αλληλογραφίας του µε µερικούς από τους κορυφαίους φιλοσόφους της επο- Μετροπόλιταν, Νέα χής µας όπως ο Σλάβοϊ Ζίζεκ, ο Αλέν Μπαντιού, η Αβιτάλ Ρόνελ και η Τζού- Υόρκη, 1996). ντιθ Μπάτλερ, οι οποίοι αναγνωρίζουν στο πρόσωπό του έναν µοναδικό και επαναστατικό στοχαστή. Ο Αλέν Μπαντιού, στο άρθρο του µε τίτλο «The Dimensions of Art», γράφει για την ταινία του Αλόνι Συγχώρεση: «Θέλω να επιµείνω στο εξής σηµείο: εκεί- νο που µας λέει αυτή η ταινία, η Ιδέα της, δεν είναι σε καµία περίπτωση µια

The idiom of Israeli director, Udi Aloni, be it in print, cinema or the visual arts, is constantly in search of common ground, of an “exciting” platform of discourse and dialogue between theology and politics. In every one of his activities, from university lectures to conferences and demonstrations,Aloni repre- sents a strong voice in the service of justice, peace, solidarity and love between Israel and Palestine. Both his films and his visual art projects have been displayed at some of the world’s top museums, galleries, and film festivals, such as the Metropolitan Museum in New York, the Israel Museum in Jerusalem, and the international film festivals of Berlin,Toronto,and Buenos Aires. Over the past five years,Aloni has concentrated on making films and writing. His book Gilgul Mechilot, as well as in his feature film, Local Angel, include extracts from his correspondence with some of the most pre-eminent philosophers of our times, including Slavoj Zizek,Alain Badiou,Avital Ronell, and Judith Butler, who see in him a unique and revolutionary intellectual. In his article “The Dimensions of Art” Alain Badiou says of Aloni’s film Forgive- ness:“I want to insist on the following point: what this film tells us, its Idea, is in no way a political thesis in the current sense of the term.The truth is inscribed,

46 47 πολιτική θέση µε την ευρύτερη έννοια του όρου. Εδώ η αλήθεια είναι χα- ραγµένη στην τέχνη. Η αλήθεια είναι αποτέλεσµα της τέχνης. Η ταινία δείχνει στο ίδιο πλάνο τι συµβαίνει, τι θα µπορούσε να συµβαίνει και τι θα έπρεπε να συµβαίνει. Αυτό που συµβαίνει: χωρισµός, πόλεµος και βία. Αυτό που θα µπο- ρούσε να συµβαίνει: αµοιβαία αγάπη για τον τόπο ως οικουµενική και πανί- σχυρη αξία, όπου ετερογενή στοιχεία συνδυάζονται σε µια άνευ προηγουµέ- νου µελωδία (ο χορός και η µουσική στην ταινία του Αλόνι µιλούν εκ των έσω για τη µαρτυρία εκείνου που θα µπορούσε να υπάρχει). Και τέλος εκείνο που θα έπρεπε να συµβαίνει: µια νέα διακήρυξη που θα επέτρεπε ένα νέο ξε- κίνηµα, διακήρυξη που ανακεφαλαιώνει ο τίτλος της ταινίας: Συγχώρεση. Μό- λις διατυπωθεί µέσα στην κίνηση του υπαρκτού, το προπατορικό αµάρτηµα χάνει την ιστορική του ισχύ.∆εν υπάρχει πλέον λόγος να επαναληφθεί ο χωρισµός που έφτιαξαν τα ψέµατα. Συνδυάζοντας τις δράσεις τους σε µια µη ΤΟΠΙΚΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ / του οποίου ορθώνεται σήµερα το Μου- LOCAL ANGEL διαιρεµένη περιοχή, η εβραϊκή και η παλαιστινιακή οικουµενικότητα θα επι- σουλµανικό Τέµενος του Βράχου. Κατά / After Walter Benjamin & Κεντρικό σηµείο του ντοκιµαντέρ απο- δράσουν ειρηνευτικά και δηµιουργικά σε όλον τον κόσµο, αυτό που ο Μάο Gershom Shalom τελεί η προσπάθεια του Αλόνι να κα- ονόµαζε ‘µια πνευµατική ατοµική βόµβα’». Ντοκιµαντέρ / Documentary τανοήσει το θεολογικό και πολιτικό ΗΠΑ / USA – Ισραήλ / Israel, 2002, υπόβαθρο που κληρονόµησε από τη Digital Beta, 70΄ µητέρα του, Σουλαµίτ Αλόνι, ιδρύτρια Φωτογραφία / Cinematography: του Ισραηλινού Κινήµατος για τα ∆ι- Amnon Zalait καιώµατα των Πολιτών και κορυφαία Μουσική / Music:Tamir Muskat Παραγωγή / Producers: Shimon Azulay, ακτιβίστρια υπέρ της ειρήνης. Η ταινία Udi Aloni παρουσιάζει επίσης εκτεταµένες συ- Συµπαραγωγή / Co-Production: Noga ζητήσεις µε τη Χανάν Ασραβί, υπό πολ- Communications – Channel 8, Israel λές έννοιες παλαιστίνια «αδελφή» της Σουλαµίτ Αλόνι, και τον τότε πρόεδρο Η ταινία ασχολείται µε τα βαθύτε- Γιάσερ Αραφάτ, των οποίων οι απόψεις ρα αίτια και τις σύγχρονες διαµάχες αναλύονται και µελετώνται περαιτέρω της αντιπαράθεσης Ισραηλινών και µε τη βοήθεια παρατηρήσεων και σχο- Παλαιστινίων και αποτελεί ταυτόχρο- λίων από τους κυριότερους προοδευ- A central theme in the film is Aloni’s να µια βαθιά προσωπική οδύσσεια τικούς παλαιστίνιους και ισραηλινούς own effort to understand the theo- αναζήτησης, ένα σουρεαλιστικό έργο διανοουµένους. logical and political background he in- τέχνης που συνδυάζει την ποίηση µε herited from his mother,Shulamit Aloni, Local Angel is a documentary about τη µουσική, εικόνες οµορφιάς µαζί founder of the Israeli Civil Rights Move- the root causes and present contra- και φρίκης. Αν και η ταινία φέρει τον ment and a leading peace activist.The υπότιτλο «Θεολογικά πολιτικά απο- dictions of the Palestinian-Israeli con- film also shows wide-ranging discus- σπάσµατα», επιχειρεί στο κλείσιµό flict, a deeply personal odyssey of dis- sions with Hanan Ashrawi – in many της να συγκεράσει τα πολλά και δια- covery, and a surreal work of art ways a Palestinian “sister” of Shulamit φορετικά στοιχεία που την απαρτί- combining poetry, music and images here, in art.The truth is an effect of art.The film shows in the same shot what Aloni – and PLO Chairman Yasser Arafat, ζουν µε τρόπους ίσως αναπάντεχους both beautiful and horrific.While its is, what might have been, and what should be.What is: separation, war and vi- whose views are analysed and further για τον θεατή. subtitle is “Theological Political Frag- examined by some of the most pre- olence.What might have been: shared love of place as a powerful universal val- Με αφορµή τον αντίκτυπο των γεγο- ments”, the film ends by tying its many eminent progressive Israeli and Pales- ue, combining heterogeneous elements in an unprecedented melody (music νότων της 11ης Σεπτεµβρίου και την elements together in unexpected ways. and dance, in Udi Aloni’s film, speak from the interior of what is to attest for καταστροφή του ∆ιεθνούς Κέντρου Moved by the Sept. 11 bombing of the tinian scholars. what might have been). And finally what should be: a new declaration that Εµπορίου στη Νέα Υόρκη, του ναού World Trade Center, a temple of cap- would allow to start again, and which the title of the film, Forgiveness, recapit- του καπιταλισµού, ο Αλόνι επιστρέφει italism,Aloni returned to Israel to grap- ulates. Once spoken within the movement of what exists, the original sin loses στο Ισραήλ για να αναµετρηθεί µε τις ple with the concepts of “sacrifice” and its historical power. There is no longer a need to repeat the separation cre- έννοιες της «θυσίας» και του «ιερού» “sacrosanct” as they are delivered through όπως αυτές αποδίδονται µέσα από την the history of a much more ancient ed- ated by lies. In combining their action on an undivided territory the Jewish and ιστορία ενός αρχαιότερου κτιρίου, του ifice – the Temple Mount, a Jewish touch- the Arab universality would have a pacifying and creative effect on the world Ναού του Σολοµώντος, ενός εβραϊ- stone on which now sits the Muslim – what Mao called ‘a spiritual atomic bomb’.” κού µνηµείου-ορόσηµου, στα ερείπια Dome of the Rock.

48 49 ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ / FORGIVENESS ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΜΙΡ / A FILM ABOUT KASHMIR

ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ / FORGIVENESS σε τρεις «πατέρες», δύο έθνη, δύο σα- ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΜΙΡ / Παραγωγή / Production:Arik Ταινία µυθοπλασίας / Fiction Film γηνευτικές γυναίκες και ένα µυστη- A FILM ABOUT KASHMIR Bernstein (Alma Films), Sarah Kamens ΗΠΑ / USA – Ισραήλ / Israel, 2006, ριώδες φάντασµα. Κατατάσσεται στον Ντοκιµαντέρ / Documentary, 2007, (Dig the Movie LLC) 35mm, 96΄ Ισραηλινό στρατό και καταλήγει έγκλει- Digital Beta, 75΄ Παρουσίαση οπτικοακουστικού υλικού Σενάριο / Screenplay: Udi Aloni, στος σε ένα ψυχιατρικό ίδρυµα που Ιδέα σεναρίου / Story: Udi Aloni Paul Hond έχει χτιστεί στα ερείπια ενός κατε- Φωτογραφία / Cinematography: και συζήτηση για το τελευταίο ντοκι- Φωτογραφία / Cinematography: στραµµένου από τους Ισραηλινούς πα- Menachem Philip,A., Idan Or, Max µαντέρ του Γιούντι Αλόνι για το Κασµίρ. Stahl, Irfan Manzoor Amnon Zalait λαιστινιακού χωριού. Ο Muselmann, Παραγωγοί / Producers: R. Cohen,The A presentation and focus group dis- Μουσική / Music:Tamir Muskat ένας από τους τροφίµους του ιδρύ- Ηθοποιοί / Cast: Itay Tiran, Catalyst Project Japan, Udi Aloni,Altaf cussion on Udi Aloni’s latest film, a doc- µατος που έχει επιβιώσει του ολο- Clara Khoury, Moni Moshonov, Khan umentary about Kashmir. καυτώµατος, θα επιχειρήσει να σώσει Makram Khoury,Tamara Mansour, τον νεαρό από τη φριχτή µοίρα του, Michael Sarne, Ruba Blal, Idit Teperson, Omer Barnea επικοινωνώντας µε τα φαντάσµατα των DAM Rappers:Tamer Nafar, δολοφονηµένων Παλαιστινίων. Είναι Suhell Nafar, Mahmud Jreri αληθινές οι φωνές; Θα καταφέρει ο Παραγωγοί / Producers: David Silber, Ντέιβιντ να σταµατήσει την ατέρµονη Lemore Syvan, Udi Aloni επιστροφή και επανάληψη του παρελ- thriller about David, a young American Παραγωγή / Production: Metro θόντος, ελέγχοντας ο ίδιος τη µοίρα Jew who finds himself caught between Communications and Elevation του; Ή µήπως θα ανακαλύψει πως ό,τι three “fathers”, two nations, two allur- Filmworks κι αν πράξει, το πεπρωµένο του είναι ing women and a mysterious ghost. He Η πρώτη ταινία µυθοπλασίας του ήδη γραµµένο στο παρελθόν; enlists in the Israeli army and ends Αλόνι, ένα υβρίδιο της βαθιάς θεωρη- Aloni’s first fiction film, this is a hy- up committed to a mental institution τικής του σκέψης περασµένο από το brid of his profound theoretical thought built on the ruins of a Palestinian vil- φίλτρο της αισθητικής του. Σταθµός and his artistic creativity on all mat- lage. Muselmann, a Holocaust survivor στην καλλιτεχνική του εξέλιξη, που πε- ters concerning is audiovisual and artis- and a fellow-patient, tries to save David ριλαµβάνει τα έργα Local Angel, Gilgul tic aesthetic. It is an evolutionary step from a terrible fate by communicating Mechilot, The Book of Sham, Innocent in all of Aloni’s work to date, which in- with the ghosts of the murdered Pales- Criminals, το διαδραστικό Re-U-Man cludes the art projects Local Angel, tinian villagers.Are the voices real? Can και το ντοκιµαντέρ Left. Gilgul Mechilot, The Book of Sham and David escape the cycle of the past re- Η Συγχώρεση είναι ένα ψυχολογικό- Innocent Criminals,the Re-U-Man in- turning and repeating itself by con- πολιτικό θρίλερ µε κεντρικό ήρωα τον teractive project, and the documen- trolling his own destiny? Or will he find Ντέιβιντ, έναν νεαρό Εβραίο της Αµε- tary film Left. that, whatever he does, his fate has al- ρικής, ο οποίος εγκλωβίζεται ανάµεσα Forgiveness is a psychological political ready been written in the past?

50 51 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΤΟΥ ΟΛΛΑΝ∆ΙΚΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ MASTERS OF DUTCH EXPERIMENTAL CINEMA

Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1960 πολλοί νέοι ολλανδοί καλλιτέχνες από διάφορους χώρους ξε- κίνησαν να πειραµατίζονται µε το φιλµ. Τη δεκαετία του ’70 παρατηρείται ιδιαίτερη άνθηση, όταν πολλοί από τους κινηµατογραφιστές που θεωρούνται πλέον κλασικοί, παρουσίασαν τα πρώτα δείγµατα δου- λειάς τους. Ο Φρανς Ζβάρτγες (γενν. 1927) είναι ο γνωστότερος όλων. Έχοντας σπουδάσει µουσική και ζωγραφική, ο Ζβάρτγες άρχισε να ασχολείται µε τον κινηµατογράφο το 1968. O Θεατής (1970) και οι Ζωντανοί (1971) αποτελούν δύο από τα σηµαντικότερα έργα του, που χαρακτηρίζονται από τη δεξιοτε- χνία του στην κάµερα και το µοντάζ. Ο Ζβάρτγες άρχισε να διδάσκει κινηµατογράφο το 1971, εκπαι- δεύοντας µια ολόκληρη γενιά πρωτοπόρων κινηµατογραφιστών. Μεταξύ των πιο γνωστών είναι ο Πά- ουλ ντε Νόιγερ (γενν. 1943), που γύρισε την πρώτη του ταινία Κινούµενες εικόνες (1972) µαζί µε τον Φρανς Ζβάρτγες και τον Ρουντ Μόνστερ (γενν. 1953). Γνωστός ως φωτογράφος, οι ταινίες του Νόιγερ – συ- χνά σε συνεργασία µε τον γιο του– διερευνούν τα όρια µεταξύ φωτογραφίας, ανιµέισον, κινηµατογρά- φου και οπτικών τεχνών. Το Σε πρώτο πλάνο (1989) των Πάουλ και Μένο ντε Νόιγερ αποτελεί ένα στο- χασµό πάνω στη σχέση τους µε τον κινηµατογράφο και τη φωτογραφία. Ο Ρουντ Μόνστερ έχει γυρίσει µια σειρά ταινιών µικρού µήκους µε θέµα τα τοπία και την κοινωνία – µια νέα θεώρηση του ολ- λανδικού τοπίου. Το Κατά µήκος του δρόµου 5 (1986) έχει διάρκεια 6 λεπτά, όπως οι περισσότερες από τις ταινίες του µε εξαίρεση το The Great Magician (2005), ένα ντοκιµαντέρ 83 λεπτών µε θέµα τον Φρανς Ζβάρτγες. Η Μπάρµπαρα Μέτερ (γενν. 1939) σπούδασε στην Ακαδηµία Κινηµατογράφου του Άµστερ- νταµ, και παρόλο που απέκτησε κλασική κινηµατογραφική παιδεία και δεν υπήρξε µαθήτρια του Ζβάρ- τγες, τόσο το έργο του, όσο και εκείνο των βρετανών πρωτοπόρων κινηµατογραφιστών Πίτερ Γκιντάλ και Μάλκολµ Λε Γκρις, την έκανε να συνειδητοποιήσει τις δυνατότητες του φιλµ ως µέσου. Η περιέργειά της σχετικά µε ανάλογες εξελίξεις στο εξωτερικό την οδήγησε στην ίδρυση του Electric Cinema µαζί µε

Many young Dutch artists from different disciplines were actively experimenting with film from the early 1960s and continue to do so today.There was a real boom in the 70s, when some of the filmmakers that are now considered “masters” of Dutch experimental cinema created some of their first works. Frans Zwartjes (born 1927) is probably the most famous and influential of them. Educated as a musician and a painter, Zwartjes made his first films in 1968. Spectator (1970) and Living (1971) are among his most seminal works, characterised by his fascination for the female subject, and virtuoso camera work and editing. Zwart- jes began teaching film-making in 1971 and educated an entire “school” of experimental filmmakers.Among the best-known are Paul de Nooijer (1943), who made his debut film Moving Stills (1972) together with Zwartjes, and Ruud Monster (1953). Paul de Nooijer, who later worked with his son Menno de Nooijer (1967), has earned widespread acclaim as a photographer and his films often challenge the borders between photography, animation, film and visual art. In At One View (1989) Paul and Menno de Nooijer reflect on their relationship to cinema and to photography.Ruud Monster has created an extensive series of short films that focus on landscapes and society, developing a new perception of the Dutch landscape. Along the Road 5 (1986) is only six minutes long, like most of his films, with the exception of The Great Magician (2005), an 83-minute documentary on Frans Zwartjes, where he depicts Zwartjes as a driven, stubborn artist who comments on the world around him and on the art of film making with a great sense of humour. Barbara Meter (1939) studied at the Amsterdam Film Academy and although she had a rather tra-

52 53 τον Ματέιν Σέιπ και άλλους κινηµατογραφιστές. Για µια περίοδο πέντε χρόνων στις αρχές της δεκαετίας του ’70 το Electric Cinema αποτέλεσε σηµείο αναφοράς για πλήθος κινηµατογραφιστών, προβάλλοντας το έργο ολλανδών καλλιτεχνών, αλλά και των Κουρτ Κρεν, VALIE EXPORT,Πέτερ Κουµπέλκα, Μάλκολµ Λε Γκρις κ.ά. Η Μέτερ πάντοτε γοητευόταν από την υλικότητα του φιλµ, παρόλο που µερικές από τις ται- νίες της χαρακτηρίζονται από παρατηρήσεις ακριβείας ή ακόµα και αφήγηση. Στο ίδιο πνεύµα της υλι- κότητας του φιλµ και του στρουκτουραλιστικού κινηµατογράφου, ο Ματέιν Σέιπ (γενν. 1940) µε την ται- νία του Ανοησίες (1972) αποτελεί ίσως το πιο ακραίο παράδειγµα. Η ταινία αυτή συντέθηκε σαν ηµερολόγιο: ο κινηµατογραφιστής αποφάσισε να δηµιουργεί καθηµερινά από λίγα µέτρα φιλµ. Τοποθετώντας αντι- κείµενα πάνω στη λωρίδα φιλµ συνθέτει µια γοητευτική ταινία. Στο Μην ξεχάσεις (1978), ο Ματέις Μπλονκ (γενν. 1952) εξερευνά το πρότυπο του κινηµατογράφου χρησιµοποιώντας µεγάλους χρόνους έκθεσης για να δηµιουργήσει ένα αφηρηµένο παιχνίδι φωτός και σκιάς. Ο εικαστικός Χένρι Πλατ (γενν. 1936), που ασχολείται µε τον κινηµατογράφο από το 1968 και µετά, εµπνεύστηκε πολλές από τις ταινίες του από αναµνήσεις του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Χαρακτηριστικό παράδειγµα τα Καπέλα του ∆εύτερου Πο- λέµου (1986), όπου παρουσιάζει την τελευταία µόδα στα καπέλα σε ένα εξωφρενικό πολεµικό σκηνικό. Στο Άλλες σκέψεις 2 (1989) τον απασχολεί ιδιαίτερα η νοσταλγία και η αποσύνθεση. Το Φορτίο (1989) της O Μάρκ-Πάουλ Μέγερ έχει σπουδάσει Φιλοσοφία στο Πανεπιστήµιο του Άµστερνταµ και Φωτο- Ρενέ Χάζεκαµπ (γενν. 1962) σηµατοδοτεί µια νέα τάση στον πειραµατικό ολλανδικό κινηµατογράφο που γραφία στη Φωτογραφική Ακαδηµία στην ίδια πόλη. Υπήρξε συντάκτης του κινηµατογραφικού περιο- εστιάζει στην καταγραφή του χορού, η οποία γίνεται φυσικά µε πολλή φαντασία, µετατρέποντας συχνά δικού Skrien και σήµερα είναι επιµελητής του Ολλανδικού Μουσείου Κινηµατογράφου, υπεύθυνος για τις ταινίες σε αυτόνοµα έργα τέχνης. τη συντήρηση και την αποκατάσταση ταινιών, για τον εµπλουτισµό της συλλογής και για ειδικά προ- γράµµατα. Είναι επιµελητής της Μπιενάλε του Μουσείου και µέλος του διδακτικού προσωπικού µετα- Μάρκ-Πάουλ Μέγερ πτυχιακών σπουδών του Πανεπιστηµίου του Άµστερνταµ (Τµήµα Preservation and Presentation of the Moving Image). Υπήρξε συνεκδότης του βιβλίου Restoration of Motion Picture Film (Οξφόρδη ditional education in filmmaking and was not a student of Zwartjes’, his work and the work of British ex- 2000). Έχει λάβει µέρος σε πολλές κινηµατογραφικές και ψηφιακές παραγωγές τόσο ως συγγραφέας perimental filmmakers like Peter Gidal and Malcolm LeGrice made her aware of the possibilities of the film όσο και ως σκηνοθέτης. medium. It made her curious about similar developments abroad, and together with Mattijn Seip and others, she was one of the initiators of Electric Cinema. For a period of about five years in the early 70s, this was a place where you could watch experimental films by Dutch filmmakers, but also by Kurt Kren, Mark-Paul Meyer studied philosophy at the University of Amsterdam VALIE EXPORT,Peter Kubelka, Malcolm leGrice and many, many more. Barbara Meter always had a fasci- and photography at the Fotoacademie in the same city. He served as nation for the materiality of film, although some of her films are characterised by meticulous observa- editor of the cinema magazine Skrien and is currently senior curator of tions or even narratives. A fact that has played an important part in her life and in some of her films, is the Nederlands Filmmuseum, responsible for film preservation, restora- that she is the daughter of German parents who fled the Nazi regime and met in Amsterdam. Speaking of tion, collection policy and special projects. He is a curator of the a fascination for the materiality of film, or even of structuralist cinema, Mattijn Seip (1940) with his film Rub- Filmmuseum Biennale and a staff member of the MA course bish (1972) is probably one of the most extreme examples.The film was made like a diary: the filmmaker Preservation and Presentation of the Moving Image at the University of decided that every day he would produce a certain amount of footage. Found objects were literally spliced Amsterdam. He was co-editor of the book Restoration of Motion into the film strip, resulting in a visually fascinating film. In Don’t forget (1978) Matthijs Blonk (1952) explores Picture Film (Oxford 2000) and co-author of a number of DVD pro- the cinematic model by using long exposures and creating an abstract play of light and dark.A master from ductions while he has written and directed several films and video’s. yet another category is Henri Plaat (1936).As a visual artist he felt that he could not express all that he wanted in his paintings. He began making films in 1968 and a number of them consists of absurdist stories and images, often nourished by his memories of the absurdist Second World War. One characteristic example is 2nd War Hats (1986), where the latest fashion in head-wear is shown in the absurdist setting of war. Other Thoughts II (1989) illustrates another theme in Plaat’s work, that of nostalgia and decay. Cargo (1989) by René Hazekamp (1962) highlights a new develop- ment in Dutch experimental cinema that focuses on recording dance, done in such an imaginative way that each film stands as a work of art on its own. Mark-Paul Meyer

55 ΦΟΡΤΙΟ / CARGO ΣΟΡΜΠΕ 3 / SORBET III ΜΗΝ ΞΕΧΑΣΕΙΣ / DON’T FORGET ΖΩΝΤΑΝΟΙ / LIVING ΠΑΡΑΘΥΡΟΖΩΓΡΑΦΙΕΣ / WINDOW PAINTING ΕΝ∆ΙΑΜΕΣΑ, ΦΩΣ / BETWEEN THE LIGHT

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 / PROGRAMME 1 between the neurotic movement of the πόθου βρέθηκαν µονταρισµένα στην ∆ιάλογος ανάµεσα σε ένα ζευγάρι, µε Μια σειρά από κεφάλια µε εξωφρε- ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΤΟΣ ΘΕΑΤΗΣ / SPECTATOR camera and the equally neurotic move- ίδια λωρίδα φιλµ. αλλεπάλληλες εναλλαγές των προσώ- νικά, πολυτελή και εκκεντρικά καπέλα ΧΡΟΝΟΥ / TRANSFORMATION BY HOLDING TIME 1976, 16mm, 3΄ 1970, 16mm, 11΄ Σκηνοθεσία / Direction: ment of a transvestite with an obvi- The object of desire isn’t necessarily a πων, που εκφράζουν την αίσθηση της ξεπροβάλλουν κάτω από καπάκια υπο- Σκηνοθεσία / Direction: Paul & Menno Frans Zwartjes ous obsession for sorbet. person. Here, it is the film itself. This film αµφίδροµης επικοινωνίας. νόµων. Πολλά ερωτήµατα ανακύπτουν: µπορούν οι άντρες να ντύνονται σαν De Nooijer Η γνώριµη πλέον σχέση καλλιτέχνη και is made like a diary: the filmmaker de- A conversation between a man and γυναίκες; είναι ασφαλές να βγαίνεις από Παρατήρηση και εµπειρία στον φιλµι- µοντέλου, θεατή και θεάµατος. Ασφα- ΜΗΝ ΞΕΧΑΣΕΙΣ / DON’T cided to shoot a certain amount of footage a woman, delivered through successive τον υπόνοµο; κό χρόνο: φωτογραφίες πόλαροιντ θρυµ- λής πίσω από την κάµερα ο φωτογρά- FORGET 1978, 16mm, 5΄ Σκηνοθεσία / every day.The objects of desire were shifts from one face to another, ex- Direction: Matthijs Blonk µατίζονται και ανασυνθέτονται κοµµάτι φος προσπαθεί να αποσπάσει όσα πε- thus found spliced into the film strip. pressing a sense of communication A series of heads clad in absurd, sump- κοµµάτι σχηµατίζοντας το ίδιο το αντι- ρισσότερα µπορεί από το γυµνό του Ένα οπτικό παιχνίδι µε συνεχόµενες reciprocated. tuous and eccentric hats peep out of κείµενο, που αναπαραστούσαν. µοντέλο µε τις προκλητικές βλεφαρίδες. κινούµενες εικόνες, ικανές όχι µόνο να ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΟΥ ∆ΡΟΜΟΥ 5 / manhole covers. So many questions δηµιουργήσουν νέες αλλά και να τις δια- An observation (and experience) on More of the same old story... The re- ALONG THE ROAD 5 ΠΑΡΑΘΥΡΟΖΩΓΡΑΦΙΕΣ / emerge: can men dress like women? Is σώσουν από τη λήθη. time in film: Polaroid photos are frag- lationship between the artist and his 1986, 16mm, 12΄ WINDOW PAINTING it safe to come out of the manhole? mented and recomposed, bit by bit, with model, the spectator and the spectacle. A visual game through consecutive Σκηνοθεσία / Direction: Ruud Monster 1982, 16mm, 3΄ Σκηνοθεσία / Direction: the original objects they depicted. Safely hidden behind his camera, the moving images, that are not only able To πέµπτο µέρος ενός έργου που πραγ- Paul & Menno De Nooijer ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΑΜΑ ΤΗ ΑΦΙΞΕΙ / photographer tries to absorb as much to compose new images, but also to µατεύεται από εντελώς ασυνήθιστη σκο- Η ποπ αισθητική του ’80 στην υπη- DEPARTURE ON ARRIVAL as possible from his exposed model rescue them from oblivion. πιά γεγονότα του δρόµου. ρεσία της µπογιάς και του καθρέφτη, µε 1996, 16mm, 22΄ ΑΛΛΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ 2 / OTHER THOUGHTS II 1989, 16mm, 10΄ with the ravishing eye lashes. δύο πολύχρωµους άντρες να εστιάζουν Σκηνοθεσία / Direction: Barbara Meter Part 5 of a series of nine addressing Σκηνοθεσία / Direction: Henri Plaat ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ / µε εντυπωσιακό τρόπο στο χρώµα. Το ατέρµονο ταξίδι των ανθρώπων MOVING STILLS events on the streets, seen from an en- Ασπρόµαυρες εικόνες γυρισµένες σε ΦΟΡΤΙΟ / CARGO µέσα στο χρόνο και στην πόλη, δοσµένο 1972, 16mm, 7΄ Σκηνοθεσία / Direction: tirely new angle. The ’80s pop aesthetic is put at διάφορα µέρη του κόσµου επί πολλά 1989, 35mm, 9΄ Σκηνοθεσία / Direction: σε διαφορετικές εποχές δηµιουργώντας Paul & Menno De Nooijer the service of paint and mirrors, with χρόνια. René Hazekamp two multi-coloured men turning their την αίσθηση της αχρονίας. Αλλεπάλληλες εικόνες αποκοµµένες ΖΩΝΤΑΝΟΙ / LIVING Χορός και εκφραστική κίνηση ενός attention on colour in a most impres- Black-and-white images shot in dif- και ταυτόχρονα άµεσα συνδεδεµένες 1971, 16mm, 15΄ Σκηνοθεσία / Direction: The never-ending journey of peo- άντρα υπό τους ήχους ενός νοσταλγι- sive manner. ferent parts of the world over the course µεταξύ τους, µας θυµίζουν την απαρ- Frans Zwartjes ple through time and in the city, pre- κού ακορντεόν. of several years. χή του κινηµατογράφου. Ο βιρτουόζος της κάµερας µας παρα- sented through different eras to create a sense of timelessness. Dance and expressive movement of a Successive still images that are inde- δίδει την πιο προσφιλή του δηµιουργία, ΠΗΝΕΛΟΠΗ / PENELOPE ΕΝ∆ΙΑΜΕΣΑ, ΦΩΣ / BETWEEN 1994, 16mm, 10΄ man, accompanied by the nostalgic sound pendent yet at the same time intrinsi- εξαιρετικά αφιερωµένη στο κοινό. Ο ευ- THE LIGHT 1975, 16mm, 9΄ Σκηνοθεσία / Direction: Barbara Meter of an accordion. cally linked one other take us back to ρυγώνιος φακός υπογραµµίζει την υπο- ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ / Σκηνοθεσία / Direction: Jacques the earliest days of cinema. βλητική ατµόσφαιρα της αποξένωσης. Σκιές και αντανακλάσεις αντικειµένων AT ONE VIEW Verbeek & Karin Wiertz ΣΟΡΜΠΕ 3 / SORBET III The film camera virtuoso Zwartjes και φύσης µας δηλώνουν πεισµατικά ότι 1989, 16mm, 22΄ Κίνηση µέσω της εναλλαγής του φω- 1968, 16mm, 6΄ Σκηνοθεσία / Direction: Σκηνοθεσία / Direction: Paul & Menno ΑΝΟΗΣΙΕΣ / RUBBISH presents his favourite film, for our eyes τα πράγµατα δεν είναι όπως φαίνονται. τός σε ένα µοντέρνο περιβάλλον. Η Frans Zwartjes De Nooijer 1972, 16mm, 13΄ Σκηνοθεσία / Direction: only.The wide angle lens underlines the Shadows and reflections of objects ατµόσφαιρα αλλάζει διαρκώς, καθώς µια Με φανερές αναφορές στον Νέο Αµε- Mattijn Seip evocative atmosphere of alienation. and nature doggedly state that things Πατέρας και γιος στο τζάκι, µια ται- γυναίκα κινείται µέσα σε χρώµατα και ρικανικό Κινηµατογράφο, ένα οπτικό παι- Το αντικείµενο του πόθου δεν είναι are not what they appear to be. νία για τη σχέση φωτογραφίας και φιλµ ήχους της δεκαετίας του ’70. χνίδι ανάµεσα στη νευρωτική κίνηση της υποχρεωτικά πρόσωπο. Εδώ είναι το ίδιο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2 / PROGRAMME 2 αλλά και για την ταυτότητα. Movement through light-play in a κάµερας και σε έναν εξίσου νευρωτικό το φιλµ. Η ταινία έχει τη µορφή ηµε- ΤΡΑΓΟΥ∆Ι ΓΙΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΕΡΙΑ / ΚΑΠΕΛΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ∆ΕΥΤΕΡΟ Father and son sitting at the hearth. modern environment that constantly άνδρα τραβεστί µε εµµονή στις γρανίτες. ρολόγιου: ο κινηµατογραφιστής απο- SONG FOR FOUR HANDS ΠΟΛΕΜΟ / WORLD WAR II HATS A film about the relationship between changes atmosphere, as a woman sur- With obvious visual references to New φάσισε να τραβάει κάθε µέρα µερικά 1970, 16mm, 3΄Σκηνοθεσία / Direction: 1986, 16mm, 3΄ photography and film, and also about rounds herself with the colours and American Cinema, this is an interplay µέτρα ταινίας. Έτσι τα αντικείµενα του Barbara Meter Σκηνοθεσία / Direction: Henri Plaat identity. sounds of the ’70s.

56 57 ΕΛΛΗΝΙ∆ΕΣ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ GRΕΕΚ WOMEN AUTEURS

EΛΕΝΗ AΛΕΞΑΝ∆ΡΑΚΗ

ΜΑΡΙΑ ΗΛΙΟΥ

ΑΛΙΝΤΑ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΒΟΥΒΟΥΛΑ ΣΚΟΥΡΑ

ELENI ALEXANDRAKI

MARIA ILIOU

ALIDA DIMITRIOU

VOUVOULA SKOURA

58 59 Η ΝΟΣΤΑΛΓΟΣ / ΤHE WOMAN Η ΝΟΣΤΑΛΓΟΣ / ΤHE WOMAN ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ / ALEXANDRIA ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ / ALEXANDRIA WHO MISSED HOME WHO MISSED HOME

EΛΕΝΗ AΛΕΞΑΝ∆ΡΑΚΗ / ELENI ALEXANDRAKI ΜΑΡΙΑ ΗΛΙΟΥ / MARIA ILIOU Η Μαρία Ηλιού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Η Ελένη Αλεξανδράκη γεννήθηκε το 1957 στην Aθήνα. Σπού- Σπούδασε Λογοτεχνία και Φιλοσοφία στο Πανεπι- δασε κινηµατογράφο στο Πανεπιστήµιο της Σορβόνης (Paris στήµιο της Πάδοβας και Σκηνοθεσία στη Σχολή I) και στο National Film and TV School της Αγγλίας. Έχει Σταυράκου και στη Σχολή Ipotesi Cinema του E. σκηνοθετήσει µικρού µήκους ταινίες και ντοκιµαντέρ και Olmi. Ακολούθησαν µεταπτυχιακές σπουδές στη τρεις µεγάλου µήκους. Η πρώτη µεγάλου µήκους ταινία της, Ρώµη µε υποτροφία του ιταλικού κράτους. Εργάστηκε Σταγόνα στον ωκεανό, προβλήθηκε στο Φόρουµ του Φεστι- σαν βοηθός σκηνοθέτη σε πολλές ταινίες µεγάλου βάλ Βερολίνου το 1996, όπου βραβεύτηκε µε το Mionetto µήκους στην Ιταλία. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται στην Ελλάδα σαν σκηνο- Film Award, και ταξίδεψε σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Με βραβεία έχει τιµηθεί και η θέτις, σεναριογράφος και παραγωγός.To 1996 τιµήθηκε µε τρία βραβεία για πρωταγωνίστρια της ταινίας Aµαλία Mουτούση. την ταινία της Τρεις εποχές, στο 37ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Eleni Alexandraki was born in Athens in 1957. She studied film at Sorbonne in Paris Maria Iliou was born in Athens in 1960. She studied literature and philosophy at and at the National Film and Television School in London. She has directed several the University of Padua. She studied directing at the Stavrakos Film School as short fiction and documentary films as well as three features. Her first feature A Drop well as at the Ipotesi Cinema School of E. Olmi. She did her postgraduate stud- in the Ocean was presented at the Forum of the Berlin Film Festival in 1996, where it ies in Rome on a scholarship from the Italian state. She worked as an assis- received the Mionneto Film Award, while it travelled to many festivals around the tant director on many films in Italy. She has recently worked as a director, world, where the leading actress,Amalia Moutoussi, won several awards. scriptwriter and producer in Greece. Her film Three Seasons received three separate awards at the at the 37th Thessaloniki International Film in 1996.

ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ / ALEXANDRIA τη γοητεύει. Το ταξίδι τους µετατρέ- 2001, 35mm, 110΄ Σενάριο / Screenplay: πεται σε ανάδυση στο παρελθόν όταν Μαρία Ηλιού, Στέφεν Κλήρι / Maria µαθαίνει πως η µητέρα της είχε ζήσει Η ΝΟΣΤΑΛΓΟΣ / ΤHE WOMAN Παραγωγή / Producer: Eλένη της µπερδεύονται µε το παρόν, µετα- Iliou, Stephen Cleary στη κοσµοπολίτικη Αλεξάνδρεια του WHO MISSED HOME Aλεξανδράκη / Eleni Alexandraki µορφώνοντας αυτό το λιλιπούτειο ταξίδι Φωτογραφία / Cinematography: 1950, νεαρή τότε, έναν µεγάλο έρωτα Γιάννης ∆ρακουλαράκος / Giannis 2005, 35mm, 82΄ Η Άννα, µια παντρεµένη γυναίκα, το σκά- σε ένα ταξίδι ζωής… µε τον γάλλο συγγραφέα Αλµπέρ Για- Σενάριο / Screenplay: Eλένη Drakoularakos Μοντάζ / Editing: νόφσκι. Μητέρα και κόρη έρχονται ει από το νησί όπου ζει µε τον αρκετά µε- Anna, a married woman, runs away from Γιώργος Τριανταφύλλου / Giorgos Aλεξανδράκη / Eleni Alexandraki κοντά για πρώτη φορά. γαλύτερo άνδρα της, για να επιστρέψει the island where she lives with her aged Triantafilou Μουσική / Music: Φωτογραφία / Cinematography: στο απέναντι νησί, την ιδιαίτερη πατρίδα husband, to return to her native land, the Λουντοβίκο Έινοντι / Ludovico The film is about a mother and her Bασίλης Kαψούρος, Χρήστος της. Ένας νεαρός βοσκός, ο Mαθιός, τη island across the sea.A young shepherd, Einaudi Ηθοποιοί / Cast: Ζ-Π.Λορίτ, daughter who travel to Alexandria. Ασηµακόπουλος / Vassilis Kapsouros, βοηθάει να δραπετεύσει µε µια µικρή βαρ- Κ. Πανονάκλ, Μ. Βαλέι, Άγγ. Αντωνό- Christos Assimakopoulos Mathios, helps her escape on a small row- Nina discovers her mother’s city and πουλος, Ειρ. Ιγγλέση / J-P.Lorit, C. Μοντάζ / Editing:Tάκης Γιαννόπουλος / κούλα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, boat. During their overnight journey,Math- meets Yusri, who fascinates her. Their Panonacle, M.Valley,Ang. Takis Yannopoulos που κρατάει µια νύχτα, ο Mαθιός, µυστι- ios, who is secretly in love with her,hopes trips becomes a journey into the past Antonopoulos, Ir.Iglesi Μουσική / Music: Nίκος Παπάζογλου / κά ερωτευµένος µαζί της, ελπίζει πως θα that they will stay together forever.A latent when Nina finds out that her moth- Nikos Papazoglou µείνουνε για πάντα µαζί. Ένας λανθά- desire lies within her soul too, but the re- Η ταινία αναφέρεται σε δύο Eλλη- er had a passionate romance as a young Ηθοποιοί / Cast: Όλια Λαζαρίδου, νων ερωτισµός κρύβεται και στη δική της al reason for her escape is nostalgia for her νίδες, µητέρα και κόρη, που κάνουν girl in Alexandria in the 1950s with the Γιώργος Tσούλαρης, Σπύρος Σταυρινίδης ψυχή, αλλά η πραγµατική αιτία της φυγής homeland. Scenes of Anna’s past intermingle ένα ταξίδι στην Αλεξάνδρεια. Η Νί- French writer Albert Janowski. Moth- κ.ά. / Olia Lazaridou,Yorgos Tsoularis, της είναι η νοσταλγία για τον τόπο που with the present, transforming this Lilliputian να ανακαλύπτει την πόλη της µητέ- er and daughter come close for the Spyros Stavrinidis et al. γεννήθηκε. Οι σκηνές από το παρελθόν voyage into a life journey… ρας της, συναντάει τον Γιουσρί που first time.

60 61 ΠΟΥΛΙΑ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ / BIRDS IN THE MIRE ΕΤΕΛ ΑΝΤΝΑΝ. ΕΞΟΡΙΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / ΕΤΕΛ ΑΝΤΝΑΝ. ΕΞΟΡΙΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / ETEL ADNAN.WORDS IN EXILE ETEL ADNAN.WORDS IN EXILE

ΑΛΙΝΤΑ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ / ALIDA DIMITRIOU ΒΟΥΒΟΥΛΑ ΣΚΟΥΡΑ / VOUVOULA SKOURA Η Αλίντα ∆ηµητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933 και σπούδασε Σκηνο- Η Βουβούλα Σκούρα γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Γραφικές Τέχνες στα θεσία στην Σχολή Σταυράκου. Παράλληλα µε τη διοργάνωση κινηµατογραφι- ΤΕΙ Αθηνών. Στη διάρκεια της δικτατορίας ζούσε και δούλευε στο Λονδίνο. Είναι κών προβολών κατά την περίοδο 1970-1975, συµµετείχε σε σεµινάρια για την ιδρυτικό µέλος του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών Αθήνας. Ασχολήθηκε µε πειρα- ταινία µικρού µήκους, και έγραψε και µετέφρασε άρθρα σε κινηµατογραφικά µατικές µεικτές τεχνικές στη φωτογραφία, που τις εφάρµοσε τόσο στις εκτυπώσεις περιοδικά. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Φιλµογραφία ταινιών µικρού µήκους (βιβλία, αφίσες) όσο και στις ταινίες της. Τα έργα της σε φιλµ και βίντεο έχουν πα- (1939-1979), ενώ αργότερα, το 1992, εξέδωσε το Λεξικό ταινιών µικρού µήκους. ρουσιαστεί σε περισσότερα από 50 φεστιβάλ σε διάφορες πόλεις ανά τον κόσµο. Σκηνοθέτησε πάνω από 50 ντοκιµαντέρ. Φέτος απέσπασε το Βραβείο Κοινού Η ταινίες της Εσωτερική µετανάστευση και Σκωρία φωτός βραβεύτηκαν µε «Ειδική στο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ στη Θεσσαλονίκη για την ταινία Πουλιά στο Βάλτο. µνεία» στο Φεστιβάλ της ∆ράµας. Το βίντεο Μαύρο φεγγάρι απέσπασε το πρώτο Alida Dimitiou was born in Athens in 1933 and studied directing at the Stavrakou Film School. During the βραβείο στο διαγωνισµό Video Art της Αθήνας το 1998. Η ταινία της Ετελ Αντνάν. period between 1970-1975 she organised screenings, participated in seminars on short film, and wrote and Εξόριστες λέξεις βραβεύτηκε από το ΕΚΚ στο 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσα- translated articles for cinema magazines. She also wrote the book Filmography of Short Films (1939-1979) and λονίκης, το 2008. in 1992 published the Lexicon of Short Films. She has directed over 50 documentaries.This year she re- Vouvoula Skoura was born in Thessaloniki.She studied graphic design at the Athens ceived the Big Audience Prize at the Thessaloniki Documentary Festival for her feature Birds in the Mire. Technological Institute. During the seven-year dictatorship in Greece she lived and worked in London. She is a founding member of the Centre for Visual Arts in Athens. For years she has been involved in experimental multimedia photographic ΠΟΥΛΙΑ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ µνήµες, βιώµατα ή και ψυχολογικά τραύ- techniques.Her film and video projects have been presented in over 50 festivals BIRDS IN THE MIRE µατα– µιας στάσης ζωής των γυναικών around the world. Her films Inner Migration and Skoria Fotos received the jury’s 2007, 107΄ Σενάριο / Screenplay: Αλίντα σε πράξεις που θεωρούµε ότι έχουν να Special Mention at the Short Film Festival of Drama, Greece.The video Black Moon ∆ηµητρίου / Alida Dimitriou κάνουν µόνο µε τους άνδρες. received top prize at the Athens Video Art Competition in 1998, while her documentary Φωτογραφία / Cinematography: Etel Adnan.Words in Exile received the Greek Film Centre Award at the 10th This documentary pays tribute to the Αλέξης Γρίβας, Αφροδίτη Νικολαΐδου / Thessaloniki Documentary Festival in 2008. Alexis Grivas,Afroditi Nikolaidou women who fought in the Greek Re- Μοντάζ / Editing: Ηλέκτρα Βενάκη / sistance.The testimonies of 40 women Ilektra Venaki help us understand the significant con- ΕΤΕΛ ΑΝΤΝΑΝ. ΕΞΟΡΙΣΤΕΣ κυριολεκτικά µεταξύ Ανατολής και ∆ύ- and artist, whose mother was from tribution they made to the anti-Nazi ef- ΛΕΞΕΙΣ / ETEL ADNAN. Το ντοκιµαντέρ Πουλιά στο Βάλτο απο- σης, η Αντνάν σκιαγραφεί τις πολιτι- Smyrna and her father was a Syrian Mus- fort. As the director says:“… the film WORDS IN EXILE κές αντιθέσεις αλλά και τις οµοιότη- lim.A truly cosmopolitan figure, raised τίει φόρο τιµής στις γυναίκες της Αντί- refers to the participation and contri- 2007, 52΄ τες των πολιτισµών, τη ρευστότητα και literally between East and West,Adnan στασης. Από µαρτυρίες 40 γυναικών bution of women to the Greek resist- Σενάριο / Screenplay: Βουβούλα την οµορφιά των γλωσσών. Η Σκούρα traces the political contrasts but also κατανοούµε τη σηµαντική συµβολή τους ance during the German Occupation Σκούρα / Vouvoula Skoura δοµεί το πορτρέτο γύρω από την αλ- the similarities between the two cul- στον αντιναζιστικό αγώνα. Όπως λέει η of 1941-44, as well as to the consequences Κείµενα / Texts: Ετέλ Αντνάν, Φαουάζ ληλογραφία της Αντνάν µε τον φίλο της ∆ηµητρίου, η ταινία αναφέρεται στη συµ- they suffered. It is based on oral testi- Τραµπούλσι / Etel Adnan, Fawwaz tures, the fluidity and the beauty of lan- καθηγητή Τραµπουλσί, στην οποία η ποι- µετοχή και την προσφορά της γυναίκας monies of those women who survived Traboulsi guages. Skoura builds the portrait around ήτρια χαρτογραφεί τη θέση των γυ- καθώς και στις συνέπειες που υπέστη κα- and follows the historical sequence of Απαγγελία / Recitation: Ελένη Adnan’s correspondence with her friend, ναικών σε πόλεις-κλειδιά, όπως η Βη- τά την Αντίσταση και την περίοδο της events. However, the focus is not on a Βαροπούλου / Eleni Varopoulou Professor Traboulsi, in which the poet ρυτός, το Παρίσι, η Βαρκελώνη, η Ρώµη. Κατοχής 1941-1944. Στηρίζεται στις προ- description of historical events, but rather Ντοκιµαντέρ για την ποιήτρια και ει- charts the position of women in key Στη Σκόπελο διαλογίζεται τη θάλασσα φορικές µαρτυρίες των γυναικών που επέ- the memories of these women and their καστική καλλιτέχνιδα Ετέλ Αντνάν, γεν- cities such as Beirut, Paris, Barcelona and και πώς αυτή ενώνει τους πολιτισµούς. ζησαν, µε άξονα την ιστορική διαδροµή. emotional traumas – a stance towards νηµένη στη Βηρυτό από µάνα Σµυρ- Rome. On the island of Skopelos she ∆εν εστιάζει όµως στην ιστορική περι- situations that are usually attributed νιά και µουσουλµάνο πατέρα από την Vouvoula Skoura’s documentary is contemplates the sea and how it con- γραφή αλλά στην αποκάλυψη –µέσα από to men”. Συρία. Κοσµοπολίτισσα, αναθρεµµένη about Etel Adnan, a Beirut-born poet nects different civilisations.

62 63 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ GREEK AVANT-GARDE

ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΤΑ ΑΓΓΕΛΙ∆Η

ΚΩΣΤΑΣ ΣΦΗΚΑΣ

ΣΤΕΛΛΑ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗ

ΜΑΡΣΑ ΜΑΚΡΗ

ΠΕΠΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΚΑΙ ΛΕΝΑ ΒΟΥ∆ΟΥΡΗ, ∆ΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΡΒΕΛΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΥΠΙ∆ΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΚΡΟΥΜΠΕΛΟΣ

ANTOUANETTA ANGELIDI

COSTAS SFIKAS

STELLA THEODORAKI

MARSA MAKRIS

PEPI REGOPOULOU

AND LENA VOUDOURI, DESPINA ΚARVELA GIORGOS KARIPIDIS ΑLEXANDROS PAPAILIOU THANASSIS SKROUBELOS

64 65 METAMORPHOSIS OFBY AA ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ 121280 RITUAL

ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΤΑ ΑΓΓΕΛΙ∆Η / ANTOUANETTA ANGELIDI METAMORPHOSIS OFBY AA and the body of representation, a woman φωνών έγινε τώρα, από εµένα και την κό- Το φύλο. Κατασκευή και εµπειρία. Μέσα από µια συνεχή αµφισβήτηση και υπέρβαση των 1977, 1985, 1995, 2001 & 2007, 47΄ who gives birth and dies, a woman who ρη µου, Ρέα Βαλντέν, µε την οποία συνερ- διπόλων – ζωή / θάνατος, ύπνος / ξύπνιος, σώµα / κόσµος, θηλυκό / αρσενικό, τρέλα / Το κινηµατογραφικό αυτό δοκίµιο does not commit suicide, the multiplic- γάζοµαι από το 1996. υγεία, κρυφό / φανερό, ιερό / ιερόσυλο. Μέσα από αντιστροφές. αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια, όσες ity of reality. From the politics of theo- Αντουανέττα Αγγελίδη Αντουανέττα Αγγελίδη είναι και οι ταινίες από τις οποίες προ- ry and image, to corporal experience Twelve twelve eighty is the eve of the birth έρχονται τα κοµµάτια του. Πρόκειται για at the root of construction, and then Τα δύο έργα που θα προβληθούν είναι νέες συνθέσεις της Αγγελίδη από δικό of my son, Petros. Me. Naked.To exorcise µια πορεία διαµέσου των ταινιών, που back to the suffocating social constructs της υλικό που προϋπήρχε – στην πρώτη περίπτωση από τις µεγάλου µήκους ται- my fear of death, I felt the desire to im- ιχνηλατεί τις µεταµορφώσεις των ερω- to be thrown off like an unwanted dress, νίες της, στη δεύτερη από ανέκδοτο υλικό του προσωπικού της αρχείου. merse myself in black water, to flaunt and τηµάτων περί φύλου και ταυτότητας της and ending up at the human condi- cradle my belly, in a memory-oblivion that Gender. Construction and experience.Through the continuous questioning and transcendence of bipolarities – life ίδιας της Αγγελίδη. Οι αναπαραστάσεις tion of unifying mortality,Angelidi push- dying while giving birth is like being born / death, sleep / wakefulness, the body / the world, female / male, madness / health, hidden / revealed, sacred / του γυναικείου σώµατος και το σώµα es the limits of cinematic diversity.Mag- by dying.The camera was held by Nikos sacrilegious.Through inversions. της αναπαράστασης, µια γυναίκα που nifying the continuous oscillation between Smaragdis and in the end, my (then) young Antouanetta Angelidi γεννά και πεθαίνει, µια γυναίκα που δεν the internal and the external, she cre- daughter enters the frame.The shoot- The two films being screened are new compositions by Antionetta Angelidi based on pre-existing material. ates a sense of unfamiliarity.The film par- αυτοκτονεί, η πολλαπλότητα της πραγ- ing took place between my films Idées The first is based on her feature films and the second on unpublished material from her personal archive. µατικότητας. Από την πολιτική της θε- ticipated in the exhibition Masquerades – feminity, masculinity and other certain- fixes / Dies Irae (1977) and Topos (1985), ωρίας και της εικόνας, στη σωµατική between ‘my hank smells of mummy and Η Αντουανέττα Αγγελίδη είναι σκηνοθέτις κινηµατογράφου, µε εικαστικό έργο. Γεννήθηκε στην Αθήνα το ties, (6 Dec. 2006 - 4 Febr. 2007, State εµπειρία ως πηγή κάθε κατασκευής, για I like to chew on it’ and ‘a woman gives 1950. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σκηνοθεσία και Μοντάζ στο Institut Museum of Contemporary Art,Thes- να επανέλθουµε στην προκρούστεια birth and dies’. I revisited the material for Des Hautes Études Cinématographiques (IDHEC) στο Παρίσι, και Θεωρία Κινηµατογράφου στην École saloniki) κοινωνική κατασκευή ως «το προς απέκ- the first time after 28 years.Τελετουργικό des Hautes Études en Sciences Sociales επίσης στο Παρίσι µε τον Christian Metz. Έχει σκηνοθετήσει τέσ- δυση» και να φτάσουµε στην ανθρώπι- 121280 Ritual is a tentative editing, a work σερις µεγάλου µήκους ταινίες µυθοπλασίας. Έχει διδάξει Κινηµατογραφική Θεωρία στο Τµήµα Θεατρικών νη κατάσταση της ενοποιού θνητότη- ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ 121280 RITUAL still in progress.The two voices that are Σπουδών του Πανεπιστηµίου της Πάτρας, στο Τµήµα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολο- τας. Η Αγγελίδη χρησιµοποιεί την 1980 & 2008, 15΄ heard were written retrospectively by my- γίας και στο Τµήµα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, και στο µεταπτυχιακό πρόγραµµα του ετερογένεια του κινηµατογραφικού µέ- ∆ώδεκα δωδεκάτου του ογδόντα εί- self and my daughter, Rea Wallden, with Τµήµατος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστηµίου του Αιγαίου. Έχει επίσης διδάξει σου στα όριά του και ενισχύοντας την ναι η παραµονή της γέννησης του γιου µου, whom I have worked since 1996. Σκηνοθεσία στο Τµήµα Κινηµατογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Είναι µέλος της συνεχή ταλάντωση ανάµεσα στο µέσα Πέτρου. Εγώ. Γυµνή. Για να ξορκίσω το Antouanetta Angelidi Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Κινηµατογράφου (EFA). και στο έξω παράγει το αίσθηµα του φόβο µου, θέλησα να βυθιστώ στα µαύρα ανοίκειου. νερά, να προβάλω και να αγκαλιάσω την Antouanetta Angelidi is a film director and visual artist. She was born in Athens in 1950. She studied archi- Το έργο παρουσιάστηκε στην έκθεση tecture at the National Engineering University in Athens; film direction and editing at the Institut des Hautes κοιλιά µου, σε µια ανάµνηση-λήθη του ότι Μεταµφιέσεις – θηλυκότητα, ανδροπρέπεια το να πεθαίνεις γεννώντας είναι σαν να γεν- Études Cinématographiques (IDHEC) in Paris; and film theory at the École des Hautes Études en Sciences και άλλες βεβαιότητες (6 ∆εκ. 2006 - 4 Sociales in Paris, where she was taught by Christian Metz. She has directed four full-length fiction films. She νιέσαι πεθαίνοντας.Την κάµερα κρατούσε Φεβρ. 2007, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης ο Νίκος Σµαραγδής και στο τέλος µπαί- has taught film theory at the Department of Theatre Studies at the University of Patras; at the Department Τέχνης, Θεσσαλονίκη) of History,Archaeology and Social Anthropology and the Department of Architecture at the University of νει στην εικόνα η κόρη µου. Ήταν ανάµε- Thessaly; and in the postgraduate programme of the Department of Social Anthropology and History at This cinematic essay consists of four σα στις ταινίες µου Idées fixes / Dies Irae the Aegean University. She has also taught film direction in the Department of Cinema of Aristotle Univer- chapters, one for each of her films, from (1977) και Τόπος (1985), ανάµεσα στο ‘µα- sity of Thessaloniki.She is a member of the European Film Academy (EFA). which the material has been drawn. It ντήλι µυρίζει µαµά και το τρώω’ και στη ‘γυ- is a journey through her films.A jour- ναίκα που γεννά και πεθαίνει’. Το υλικό ξα- ney tracing the transformations of An- ναείδα για πρώτη φορά µετά από 28 χρόνια. gelidi’s reflections on gender and iden- Το Τελετουργικό 121280 Ritual είναι µια πρώ- tity: representations of the female body τη επεξεργασία του. Ο διάλογος των δυο

66 67 ΤΟ ΜΟNΤΕΛΟ / TΗΕ MΟDEL ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ / METAMORPHOSIS

ΚΩΣΤΑΣ ΣΦΗΚΑΣ / COSTAS SFIKAS weight with the produced objects and ΣΤΕΛΛΑ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗ / STELLA THEODORAKI Costas Sfikas creates one of the bold- Γεννήθηκε το 1957 στην Αθήνα, σπούδασε Οικονοµικές Επι- Ο Κώστας Σφήκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1927. Απ’ τα εφηβικά του χρόνια εργάστηκε ως τα- est undertakings in the history of world στήµες στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, Σκηνοθεσία στη Σχο- χυδροµικός υπάλληλος και εµφανίζεται ως αυτοδίδακτος κινηµατογραφιστής µε το φιλµ Εγκαίνια Cinema: the pure visualisation of com- λή Σταυράκου, Κινηµατογράφο και Φιλοσοφία της Τέχνης το 1961. Ακολουθούν τα ντοκιµαντέρ Αναµονή (1962) και Θηραϊκός όρθρος (1968) – το δεύτερο σε mercialised life in an industrialised – στη Σορβόνη, όπου και έκανε τo διδακτορικό της µε θέ- συνεργασία µε τον Σταύρο Τορνέ. Η αγωνία του Κώστα Σφήκα για ένα κινηµατογράφο του διαλε- and of course, not real – space.The µα «Η πρωτοπορία στον κινηµατογράφο της δεκαετίας του κτικού υλισµού, µε ρητές εικαστικές δηλώσεις, θα µετουσιωθεί στην ταινία Μοντέλο (βραβείο καλύ- film is constituted by a silent sequence- 1920 στη Γαλλία και τη Γερµανία». Έχει γράψει και επιµελη- τερης καλλιτεχνικής ταινίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1974). Παρόµοιες διαθέσεις απαντώνται shot, which is a particular expression θεί πολλά κινηµατογραφικά άρθρα, βιβλία και καταλόγους στα µεταγενέστερα έργα του Μητροπόλεις (1975), Αλληγορία (1986), Το προφητικό πουλί των θλίψεων του Πάουλ Κλέε (1995), of rupture within the bonds of rep- φεστιβάλ. Έχει διδάξει κινηµατογράφο στο Πανεπιστήµιο του Pεθύµνου (Τµήµα Θε- Προµηθεύς εναντιοδροµών (1998) κ.ά. resentational delusion and the cre- ατρολογίας – Mουσικολογίας), στην AΣKT (Μεταπτυχιακό Τµήµα,Ψηφιακές µορφές ation of a new reality, which should be τέχνης), και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (Τµήµα Κινηµατογράφου). Costas Sfikas was born in Athens in 1927.A postal service employee since his teens and a self-taught director,Sfikas debuted interpreted and commented, based in 1961 with his short film Inauguration, followed by the documentaries Wait (1962) and Dawn in Thera (1968) – the latter on the contemporary – in the last cen- Born in Athens in 1957, Stella Theodoraki studied economics at the University of Athens, was shot in collaboration with the director Stavros Tornes. Costas Sfikas’ anxiety for a dialectical materialistic cinema with ex- tury – rules of capitalistic alienation. filmmaking at the Stavrakos Film School, and directing and art philosophy in Sorbonne, plicit artistic declarations was substantiated in his film Model (award for best artistic film at the 1974 Thessaloniki Film Festi- where she also completed her PhD on “Avant-garde Cinema of the ’20s in France val). Similar approaches can be traced in his later films, Metropoles (1975), Allegory (1986), Paul Klee’s Prophetic Bird of Sorrows ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ / and Germany”. She has written and edited numerous cinema articles, books and fes- (1995), Prometheus Enantiodromon (1998) etc. METAMORPHOSIS tival catalogues. She has taught film studies at the University of Rethymnon, Crete 2007, DigiBeta, 60΄ (Dept. of Theatre – Music Studies),at the Athens School of Fine Arts (Dept. of Post- Σενάριο / Screenplay: Κώστας Σφήκας / graduate Studies on Digital Arts) and at the Aristotelian University of Thessaloniki Costas Sfikas (Dept. of Film Studies). ΤΟ ΜΟNΤΕΛΟ / TΗΕ MΟDEL προς στιγµήν και αναπαράγονται εξαρ- “As, therefore, capitalism still hasn’t Φωτογραφία / Cinematography: 1974, 35mm, 90΄ χής στο Μοντέλο. Οι ανθρώπινες φι- been yet shattered as a system, I am Γιώργος Καρδαράς / George Kardaras ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΝΑ∆ΙΚΟ ΣΤΟ «Εφόσον, λοιπόν, ο καπιταλισµός δεν γούρες αποκτούν ίδιο υλικό και ειδικό obliged to show a film that submits the Μοντάζ / Editing: Κώστας Σφήκας / µα των βράχων, η πορεία του φωτός µέ- ΠΟΛΛΑΠΛΟ / FROM THE έχει ακόµα συντριβεί ως σύστηµα, εγώ βάρος µε τα παραγόµενα αντικείµενα idea that this model lasts, still exists.And Costas Sfikas σα στη µέρα. Mοναδική είναι η προσπά- UNIQUE TO THE MULTIPLE είµαι υποχρεωµένος να δείξω ένα φιλµ και ο Κώστας Σφήκας δηµιουργεί ένα I cannot predict its end.That’s why the Παραγωγή / Producer: Παναγιώτης θεια να αιχµαλωτίσει κανείς τη ροή να τη 1993, Ντοκιµαντέρ / Documentary, 16mm που υποβάλλει την ιδέα ότι αυτό το µο- από τα πιο τολµηρά εγχειρήµατα στην film consists of one single shot. For Σασλίδης / Panayotis Saslidis βάλει σ’ ένα χρώµα, σ’ έναν ήχο, σ’ ένα 82΄ – Video 64΄ Σενάριο / Screenplay: ιστορία του παγκόσµιου κινηµατο- the time has an absolute unit, an ab- σώµα. Nα την κάνει τέχνη. Mοναδική ντέλο διαρκεί, υπάρχει ακόµα. Και δεν Ο πλασιέ Γκρέγκορ Σάµψα µετα- Στ. Θεοδωράκη, E. Mαχαίρα / St. γράφου: την καθαρή οπτικοποίηση της solute flow. It is like an equation that has είναι η ορµή για δηµιουργία. H αγωνία µπορώ να προβλέψω το τέλος του. Γι’ µορφώνεται σ’ ένα ερπετό από τα υλι- Theodoraki, H. Machaira Φωτογραφία / one unknown factor: time.And time will για την ύπαρξη. H προσπάθεια να δια- αυτό, το πλάνο είναι ένα. Γιατί ο χρόνος εµπορευµατοποιηµένης ζωής σ’ ένα κά των εµπορευµάτων του. Η στοργή Cinematography: H. Kωσταντακόπουλος cease to exist, when this equation is έχει µια απόλυτη ενότητα, µια απόλυτη βιοµηχανοποιηµένο και σαφώς, µη της οικογένειας, που χάνει τον κύριο / E. Kostantakopoulos Μοντάζ / Editing: τηρηθεί η στιγµή, ν’ απλωθεί και να διαρ- ροή. Είναι σαν µια εξίσωση που έχει έναν πραγµατικό χώρο. Η ταινία αποτελεί- solved, when the model doesn’t exist πόρο ζωής, µεταβάλλεται σε µίσος. A. Πεζάς / A. Pezas Μουσική / Music: Π. κέσει. Στον 20ό αιώνα η µοναδική τάση άγνωστο: το χρόνο. Κι ο χρόνος θα πά- ται από ένα βουβό µονοπλάνο, το οποίο anymore.As long as it exists, you can’t για δηµιουργία παραχωρεί τη θέση της Travelling salesman Gregor Samsa Kορέλης / P.Korelis Aφήγηση / ψει να υπάρχει απ’ τη στιγµή που θα λυ- αποτελεί µια ιδιαίτερη έκφραση ρήξης just measure it...” στην παραγωγή. Στο προϊόν εν σειρά, is turned into a reptile by the very ma- Narration: Γ. Mιχαλακόπουλος / G. θεί η εξίσωση αυτή, όταν θα τελειώσει Costas Sfikas στο πολλαπλό αντίγραφο, στο οµοίωµα. µε τα δεσµά της απεικονιστικής αυτα- terials he peddles.The love of his fam- Michalakopoulos το µοντέλο. Όσο ρέει δεν µπορείς να Modern Cinema, Oct.-Dec. 1974 πάτης και τη δηµιουργία µιας νέας ily, which loses its primary source of in- Παραγωγή / Producer: Στ. Θεοδωράκη Oι ρυθµοί αλλάζουν. O κόσµος επιθυµεί το µετρήσεις...» (για το YΠΠO) / St.Theodoraki (for the πραγµατικότητας, η οποία θα πρέπει The perpetual relations of capitalis- come, turns into hatred. να τον απατούν. H απάτη του τρέφεται Κώστας Σφήκας να ερµηνευθεί και να σχολιαστεί µε βά- tic production are immobilised to the Greek Ministry of Culture) µε το πολλαπλό και το εφήµερο. O άν- Σύγχρονος Κινηµατογράφος, Οκτ.-∆εκ. 1974 ση τους ισχύοντες –εδώ και έναν πε- moment and reproduced from the Mοναδικές είναι οι στιγµές που χά- θρωπος ξεχνά το χρόνο. Παράγει χωρίς Οι αεικίνητες σχέσεις της καπιταλι- ρίπου αιώνα– κανόνες της καπιταλι- start in the Model.The human figures νονται χωρίς να ξαναγυρίσουν. H ροή ν’ αναρωτιέται. H αυτοµατοποίηση περ- στικής παραγωγής ακινητοποιούνται στικής αλλοτρίωσης. acquire the same material and special του ποταµού, ο ήχος της βροχής, το χρώ- νά στην καθηµερινή ζωή.Aνάγκη να ξε-

68 69 ΣΤΟΝ ΤOIΧΟ / AGAINST THE WALL @THENSBLOGS

φύγει κανείς, να επιστρέψει στη φύση, να river, the sound of rain, the colour of tity and the ephemeral. Man forgets ΠΕΠΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ / PEPI RIGOPOULOU @THENS BLOGS 2007, 92΄ καταδυθεί στο βυθό της µνήµης, ν’ ακι- rocks, the course of light over a day. time. Producing without reflection.Au- Σκηνοθεσία / Direction:Λένα Βουδούρη, Η Πέπη Ρηγοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπού- νητοποιήσει το χρόνο.Aνάγκη να ερω- Unique is the effort to encapsulate this ∆έσποινα Καρβέλα, Γιώργος Καρυπίδης, tomation penetrates daily life.There’s δασε Χηµεία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και Ιστορία flow, to translate it into a colour,a sound, Αλέξανδρος Παπαηλίου, Θανάσης τευτεί. Στον νέo αιώνα, θα πρέπει κα- a need to escape, to return to na- και Θεωρία της Τέχνης στη Σορβόνη (École des Hautes a body.To turn it into art. Unique is the Σκρούµπελος / Despina Karvela, Giorgos νείς να επιλέξει ανάµεσα στους ρυθµούς ture, to dive into the depths of mem- Études) στο Παρίσι. Είναι καθηγήτρια του τµήµατος passion for creation.The anxiety for ex- Karipidis,Alexandros Papailiou,Thanassis της κοινωνικής καταξίωσης και το µο- ory, to immobilise time.There is a need Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης (ΕΜΜΕ) Skroubelos, Lena Voudouri istence.The effort to preserve a mo- ναδικό άγγιγµα του χεριού πάνω στο χώ- to fall in love. In the new century, one του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Είναι συγγραφέας βιβλίων Φωτογραφία / Cinematography: ment, to spread it out and to make it µα. Aνάµεσα στη λήθη και το µοναδικό must choose between the pace of σχετικά µε την αρχαία και τη σύγχρονη µυθολογία, τη Σταµάτης Γιαννούλης, Κιαµίλ Ατάκ, Σάκης σκίρτηµα από τη ζωή στο θάνατο, από last. In the 20th century the unique ten- νεωτερικότητα και την ιδεολογία. Στα έργα της περιλαµβάνονται µεταξύ άλλων Μανιάτης / Stamatis Gianoulis, Kiamil Atak, dency to create is replaced by a ten- attaining social rewards and the unique το γνωστό στο άγνωστο, από το φως τα βιβλία Αυτοµατοποιητική, ένας λόγος για την τέχνη και την τεχνολογία (1988), Ο Sakis Maniatis dency to produce.An assembly line touch of the hand on the ground. Be- Νάρκισσος, στα ίχνη ενός µύθου (1994), Το Σώµα:Από την ικεσία στην απειλή (2003). στο σκοτάδι. Μοντάζ / Editing: Βαγγέλης Κατσιγιάννης, product, a multiple copy, a mock-up. tween oblivion and the unique leap Τα τελευταία χρόνια σκηνοθετεί µικρού µήκους ταινίες και ντοκιµαντέρ, ενώ Γιάννης Καραµπίνης, Βίλκα Τζούρα / Vagelis Unique are the moments that are Rhythms change. People want to be from life to death, from the known to από το 1992 διευθύνει τη θεατρική οµάδα του Τµήµατος ΕΜΜΕ. Έχει παρου- Katsigianis,Yianis Karabinis,Vilka Tzoura lost, never to return.The flow of the deceived.This deception is fed by quan- the unknown, from light to darkness. σιάσει ατοµικές εκθέσεις ζωγραφικής και συνεργάζεται µε την εφηµερίδα Ελευ- Μουσική: Σλάβα Σουντάκοφ / Slana Sudakov θεροτυπία. Ηθοποιοί / Cast: Ηρώ Μουκίου, Έλενα Pepi Rigopoulou was born in Athens. She studied Chemistry (University of Ρίζου, Βαγγέλης Γερµανός, Γιώτα Φέστα, Αρτό Απαρτιάν / Iro Moukiou, Elena Athens) and History & Theory of Art (Sorbonne, École des Hautes Études) in Rizou,Vangelis Germanos, Giota Festa, Paris. She is a professor at the Faculty of Communication and Media Studies Arto Apartian of the University of Athens. She is the author of books related to ancient and ΜΑΡΣΑ ΜΑΚΡΗ / MARSA MAKRIS ΣΤΟΝ ΤOIΧΟ / modern mythology,modernism and ideology.Her works include Automatopoetics, Το @thens Βlogs είναι µια σπονδυλωτή ται- AGAINST THE WALL a Discourse for Art and Technology (1988), Narcissus,Tracing a Myth (1994), The Body: νία σε έξι µέρη. Πέντε σκηνοθέτες, ο κα- Σκηνοθέτις και συγγραφέας. Σπουδές θεάτρου στη Νέα Mυθοπλασία / Fiction, 2003, 35mm, 7΄ From Plea to Threat (2003).A few years ago she started directing short films and θένας µε τη δική του ιστορία, µας παρου- Υόρκη (Stella Adler Conservatory) και κινηµατογρά- Σενάριο / Screenplay: Μάρσα Μακρή / documentaries, while she has also been in charge of the CMS faculty theatre σιάζουν σε µια κοινή προσπάθεια αυτή φου στο Λος Άντζελες (UCLA)· σεµινάρια στις ΗΠΑ Marsa Makris group. She has also presented solo painting exhibitions and contributes την ανεξάρτητη παραγωγή. Έξι ιστορίες που (“Bread and Puppet Theater”,Peter Schumann & La Mama Μοντάζ / Editing: Αλέκος Σαµσονίδης / articles to Eleftherotypia daily. διαδραµατίζονται στην Αθήνα: το I Love Theater,Suizi Terayama), τη ∆ανία (Odin Teatret, E. Barba) Alec Samsonides You (Α. Παπαηλίου), η ∆ωρεά (Γ.Καρυπίδης), και την Πολωνία (Teatr Laboratorium, J. Grotowski). Η Μουσική / Music: Μηνάς Αλεξιάδης / η Λίλη Λος Τρέλες (Θ. Σκρούµπελος), το Σή- SCHREBER vs SCHREBER θεατές ότι το παραλήρηµα έχει κάτι µικρού µήκους ταινία της To Ταµένο συµµετείχε στο επί- Minas Alexiades µερα, χθές, αύριο (∆. Καρβέλα), η Αλίκη πε- 2008, Digital video, 12λεπτά από τη λογική και η λογική των για- σηµο διαγωνιστικό του 56ου Φεστιβάλ των Καννών (2003). Ερµηνεύει / Perfomed by: θαίνει στη χώρα των θαυµάτων (Γ.Καρυπίδης) Σενάριο / Screenplay: Πέπη τρών, όπως έλεγε και ο Φρόιντ, κάτι Director and writer.Theatre studies in New York (Stella Adler Conservatory) Philippe Mendes-Λάζαρης / Philippe και το Αfrica (Λ. Βουδούρη) είναι οι ιστορίες Ρηγοπούλου / Pepi Rigopoulou από το παραλήρηµα. and film studies in Los Angeles (UCLA); workshops in the USA (“Bread and Puppet Mendes-Lazaris µε την σειρά τους. Παραγωγή / Producers: Μάρσα Μακρή, Φωτογραφία / Cinematography: Theater”, Peter Schumann & La Mama Theater,Suizi Terayama), in Denmark (Odin Schreber paranoid and confined ∆ηµήτρης Θεοδωρόπουλος / Marsa Κώστας Τριανταφύλλου / @thens Βlogs is a six-part film. It is a joint Teatret, E. Barba) and Poland (Teatr Laboratorium, J. Grotowski). Her film Offered to an asylum is making his defence Makris, Dimitris Theodoropoulos Costas Triantafyllou effort, an independent film that brings to- Boy was officially selected at the 56th Cannes Film Festival in 2003. plea in front of the Dresden Court Ηθοποιός / Cast: Κίµων Ρηγόπουλος gether five Greek directors. Each of the six Όπως λέει η σκηνοθέτιδα «Τρελός για of Appeal presided by Schreber. He / Κimon Rigopoulos stories takes place in Athens. I Love You (A. Pa- σάρκα, το αόρατο κτήνος, ο καταστρο- is trying to persuade both himself and pailiou), Donation (G. Karipidis), Lily Los Treles φέας χασάπης. Ο τρελός πίθηκος». Ο έγκλειστος παρανοϊκός Σρέµπερ his audience that there is reason be- (Th. Skroubelos), Today,Yesterday,Tomorrow (D. In the director’s words “Mad for flesh, απολογείται στο πρόεδρο του εφε- hind his delirium and that in the rea- Karvela), Alice Dies in Wonderland (G. Kari- the invisible beast, the disastrous butcher. τείου της ∆ρέσδης Σρέµπερ προ- soning of doctors ,as Freud also sug- pidis) and Africa (L.Voudouri) are the stories The mad ape”. σπαθώντας να πείσει αυτόν και τους gested, there is an element of delirium. as they appear in the film.

70 71 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΝΕΩΝ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΩΝ YOUNG DIRECTORS EXPERIMENTAL FILMS

Το Φεστιβάλ, συνεχίζοντας την περσινή συνεργασία µε το Τµήµα ΕΜΜΕ του Πανεπιστηµίου Αθηνών Aπό το Τµήµα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστηµίου της Θεσσα- υπό τη διδασκαλία της Μαρίας Κοµνηνού, το Εργαστήριο Γλυπτικής της AΣΚΤ υπό τη διδασκαλία του Γιώρ- λίας και το Τµήµα Κινηµατογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστη- γου Λάππα και της Αφροδίτης Λίτη, το Τµήµα Κινηµατογράφου του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης υπό µίου της Θεσσαλονίκης προέρχονται oι φοιτητικές εργασίες που τη διδασκαλία του ∆ηµήτρη Θεοδωρόπουλου και της Στέλλας Θεοδωράκη και το Τµήµα Αρχιτεκτόνων παρουσιάζω. Στόχος των εργασιών είναι να αποκτήσουν οι φοιτη- του Πανεπιστηµίου της Θεσσαλίας υπό τη διδασκαλία της Αντουανέττας Αγγελίδη, παρουσιάζει ελπιδο- τές εµπειρία σύγχρονης κινηµατογραφικής έκφρασης, να συνειδη- φόρες εργασίες των φοιτητών. τοποιήσουν στην πράξη τη διακειµενικότητα και τις δυνατότητες αντίστιξης της κινηµατογραφικής ετερογένειας και να ενσωµατώ- The festival presents the work of promising young filmmakers in a continued collaboration with the σουν την υποκειµενικότητά τους ως δηµιουργοί στο έργο τους. following professors and departments: Maria Komninos, Faculty of Media and Communications; George Αντουανέττα Αγγελίδη Lappas and Aphrodite Liti,Athens School of Fine Arts; Dimitis Theodoropoulos and Stella Theodorakis, Film Department of the Aristotle University of Thessaloniki; Antounetta Angelidi from the School of Architec- In the Department of Architecture at the University of Thes- ture of the University of Thessaly. saly, and the Department of Cinema at the Aristotle University of Thessaloniki were made the student films which I present.The Στο Τµήµα Επικοινωνίας έχει διαµορφωθεί µια παράδοση διδασκαλίας objective in my courses is to provide students with a direct ex- κινηµατογράφου µε πρωτοποριακές εφαρµογές. Σε συνεργασία µε την perience of contemporary cinematic expression, to help them un- Αντουανέττα Αγγελίδη και τον ∆ηµήτρη Θεοδωρόπουλο, οι µεταπτυχια- derstand, in practice, the intertextuality and potential for juxtapo- κοί µας φοιτητές διδάχτηκαν τεχνικές της κάµερας και ανέπτυξαν κριτική sition that is inherent in the diversity of cinema, and to incorporate στάση απέναντι στο µοντέλο του κυρίαρχου αφηγηµατικού κινηµατογρά- their own point of view into their own work. φου. Σύµφωνα µε τον Απόστολο Καλογιάννη, η παράλληλη διδασκαλία µας Antouanetta Angelidi στην κριτική του λογοκεντρικού και του οπτικοκεντρικού µοντέλου έδω- ΠΟΡΤΟ ΛΑΓΟΣ, 3΄22΄΄ PORTO LAGOS, 3΄22΄΄ σε τις δυνατότητες για την ανάπτυξη µιας διπλής γραφής που µεταγρά- Λωρένα Τσελέµεγκου, Γεωργία Lorena Tselemegkou, Georgia φει τον κριτικό λόγο σε οπτικοακουστικές εικόνες. Τσιάντα, Μαρία Καπαράκη Tsianta, Maria Kaparaki Μαρία Κοµνηνού TANGOAFFECTED.CAMERA, 4΄20΄΄ TANGOAFFECTED.CAMERA, 4΄20΄΄ Μάρω Τσάγκα Maro Tsiagka In the faculty of Media and Communication in the post-graduate ΤΟ ΛΙΚΝΙΣΜΑ 5΄ ROCKABY, 5΄,Eliana Tsapatsari course of Cultural Studies we taught film with particular emphasis on Ηλιάνα Τσαπατσάρη POLYPLEXIA, 8΄26΄΄, Eleni Boni, the avant-guards both pre-war and post-war. In collaboration with An- ΠΟΛΥΠΛΕΞΙΑ, 8΄26΄΄, Ελένη Μπόνη, Andreas Platis,Anthoula Tzakou ΤΑΥΤΙΣΗ / IDENTIFICATION Αντρέας Πλατής, Ανθούλα Τζάκου RED, 2΄,Mehdi Salehi,Anais 2006, 16΄ touanetta Angelidi and Dimitris Theodoropoulos this particular group ΚΟΚΚΙΝΟ, 2΄,Mehdi Salehi, Mikirditsian,Vasso Stavrotheodorou Σκηνοθεσία / Direction: of post-graduate students were taught both camera techniques and a Αναΐς Μικιρντιτσιάν, Βάσω (University of Thessaly, Department Απόστολος Καλογιάννης / critical attitude towards mainstream cinema.According to Apostolos Σταυροθεοδώρου of Architecture, Spring 2007) Apostolos Kaloyannis Kaloyannis our parallel teaching criticising both the logocentric and (Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Τµήµα Αρχιτεκτόνων, άνοιξη 2007) AMOUR LETTRISTIQUE ocularcentric regimes helped him develop a double writing, which tran- EXERCISE ON ‘MULLHOLLAND 2007, 1:59΄ scribes the critical discourse to optical and sound images. DRIVE’, 3΄38΄΄ Anna Pigkou-Repousi Σκηνοθεσία / Direction: Ούρσουλα Μaria Komninos ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ «MULLHOLLAND UTERO EXPOSTO, 7΄47΄΄ Κασσαβέτη / U. Cassavetes DRIVE», 3΄38΄΄ Άννα Πίγκου-Ρεπούση Nikos Kyritsis Μοντάζ / Editing: UTERO EXPOSTO 7΄47΄΄ THE RULE, 10΄50΄΄,Penny Buska AddTech / Re-Used Parts Νίκος Κυρίτσης (Aristotle University Μουσική / Music: Ο KANONAΣ10΄50΄΄,Πέννυ Μπούσκα of Thessaloniki, Department BroodingSideOfMadness (Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο of Cinema, Spring 2007) Παραγωγή / Production: Θεσσαλονίκης, Τµήµα You:Coma Films Κινηµατογράφου, άνοιξη 2007)

72 73 ΕΙ∆ΙΚH ΠΡΟΒΟΛH Μπαµπέτ Μανγκόλτ SPECIAL SCREENING Babette Mangolte

Από το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Τµήµα Κινηµατογράφου Η Μπαµπέτ Μανγκόλτ είναι πειραµατική κινηµατογραφίστρια που ζει έχω επιλέξει ταινίες τεταρτοετών φοιτητών που παρακολούθησαν και εργάζεται στην Νέα Υόρκη.Είναι επίσης γνωστή ως φωτογράφος χο- το µάθηµα «∆ιεύθυνση φωτογραφίας». Το αντικείµενο της εργασίας ρού, θεάτρου και περφόρµανς, ενώ έχει στην κατοχή της ένα εκτετα- τους είναι η επαναπροσέγγιση/remake µιας σκηνής από την Gertrud µένο αρχείο από χορευτικές και άλλες περφόρµανς, το όποιο τράβηξε (1964) του Καρλ Ντρέγερ µε διευθυντή φωτογραφίας τον Χένινγκ κυρίως στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία ‘70-’80. Έχει συνεργαστεί ως διευ- Μπέντστεν. Στην ταινία αυτή οι Ντρέγερ – Μπέντστεν αναπτύσσουν θύντρια φωτογραφίας µε τους Μ. Ανού, Ι. Ράινερ, Σ. Άκερµαν, Μ. Σνόου, µια ιδιαίτερη «αφαιρετική» αισθητική στο φωτισµό µε τη χρήση του Γ. Γιόνας, Σ. Πότερ κ.ά. Στα τελευταία γραπτά της αναστοχάζεται την τέ- ασπρόµαυρου φιλµ. χνη του φιλµ και της φωτογραφίας όπως και την τοµή της αισθητικής και της τεχνολογίας. Η ταινία της Επτά Εύκολα Κοµµάτια από την Μαρίνα Αµπρά- ∆ηµήτρης Θεοδωρόπουλος µοβιτς έκανε την πρεµιέρα της το 2007 στην Μπερλινάλε. Το 2008 συµ- µετέχει µε µία εγκατάστασή της στη Μπιενάλε του Βερολίνου, ενώ τε- Προβάλλονται ταινίες των Θεοδώρας Μαλλιαρού, Ευδοξίας Κυροπούλου, Μαρίας Παυλίδου, Μαρίας Μαυρίδου, Παύλου Σηφάκη, Αλέξανδρου Καπιδάκη, Αλεξάν- λευταία συγγράφει ένα κείµενο για το Ροµπέρ Μπρεσόν. δρας Μιχαηλίδου-Τζαρίδου και Πέννυς Μπούσκα. Babette Mangolte is an experimental filmmaker living in New York City. Marina Abramovic. Also known for her photography of dance, theatre and performances, she © Marco Anelli. Courtesy: Sean Kelly Gallery. has an extensive archive of performance and dance photographs that she From the Aristotle University of Thessaloniki Department of shot mostly in New York City in the 1970s and 1980s. She has worked as Cinema, I present films by the fourth year students who followed a cinematographer with M. Hanoun,Y.Rainer,C. Akerman, M. Snow, J. Jonas, a course on “Cinematography” taught by me.They were assigned S. Potter and others. Lately she has turned to writings to reflect on her to remake a scene from Carl Dreyer’s Gertrud (1964), in which Hen- film and photo practice and the interaction between aesthetics and tech- ning Bendsten did the cinematography. Dreyer and Bendsten de- nologies. In 2007 her film Seven Easy Pieces, by Marina Abramovic (2007) veloped a particularly austere aesthetic with special lighting and the premiered at the Berlinale. Mangolte will be included in the Berlin Bien- use of black and white film. nale 2008. She is currently working on a text about Robert Bresson. Dimitris Theodoropoulos

The students whose work was chosen are: Theodora Malliarou, Evdoxia Kyropoulos, ΕΠΤΑ ΕΥΚΟΛΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ, τα, ανθεκτικότητα και αντοχή όπως απα- Pane, Joseph Beuys and herself.The di- Maria Pavlidou, Maria Mavridou, Pavlos Sifakis,Alexandros Kapidakis,Alexandra ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑ ΑΜΠΡΑΜΟΒΙΤΣ / ντώνται στο έργο της Μαρίνας Αµπρά- rector says she interprets them as one Michailidou-Tzaridou, Penny Bouska. SEVEN EASY PIECES, µοβιτς. Οι περφόρµανς, οι οποίες διήρ- would a musical score.The film is a re- BY MARINA ABRAMOVIC κησαν αρκετές εβδοµάδες, έγιναν στο flection on performance art and body ΗΠΑ / USA, 2007, 74΄ digiBETA Μουσείο Γκουγκενχάιµ στην Νέα Υόρκη. art outlining physical fragility, versatility, Φωτογραφία – Μοντάζ / ΑNΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Η Μαρίνα Αµπράµοβιτς εξέθετε το σώ- tenacity and unlimited endurance as seen Cinematography – Editing: Babette µα της σε κοινή θέα επί εφτά ώρες κάθε B΄ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ / ATHENS SCHOOL OF FINE ARTS in the work of Marina Abramovic΄.The Mangolte µέρα. Η ταινία ακολουθεί την γραµµικό- SCULPTURE STUDIO week-long series of performances took Στο Εφτά εύκολα κοµµάτια η Αµπρά- τητα του γεγονότος στη διάρκεια των place in November 2005 at the Guggen- µοβιτς αποδίδει ξανά περφόρµανς από εβδοµάδων, από τη σωµατική πίεση στην heim Museum in New York.Abramovic΄ Καθηγητής Γιώργος Λάππας / Professor George Lappas την δεκαετία του 1960 και του 1970 – των αντιπαράθεση και συµµετοχή του κοινού, exposed her body on display every Προβάλλονται ταινίες των / Films by: Κωσταντίνου Τζιµούλη, Κατερίνας Τσεκούρα, Μπρους Νάουµαν, Βίτο Ακόντσι,VALIE στα τρία πρώτα κοµµάτια, µέχρι το τελε- day for seven hours.The film follows the Γιώργου Σεργιόπουλου / Constantine Tzimoulis,Caterina Tsekoura,George EXPORT,Τζίνα Πέιν και δικές της. Η σκη- τουργικό, όπως επιτελείται από την Αµπρά- linearity of the weeklong event, from the Stergiopoulos νοθέτις λέει ότι τις µεταφράζει σαν µια µοβιτς στα τελευταία τέσσερα κοµµάτια. pressure exercised on the body to the Επίκ. καθηγήτρια Αφροδίτη Λίτη / Assistand Professor Aphroditi Litti µουσική παρτιτούρα. Η ταινία είναι µια In Seven Easy Pieces Marina Abramovic΄ participation of and confrontation with ΦΥΛΛΑ / LEAVES αντανάκλαση στην τέχνη της περφόρ- re-enacted seminal performance works the audience in the first three pieces, and 2007, 6΄29΄΄ µανς και του σώµατος, που σκιαγραφεί from the 1960s and 70s by Bruce Nau- up to the ceremonial character achieved Σκηνοθεσία / Direction Ρωξάνη Χαραντώνη / Roxani Charantoni τη φυσική ευθραυστότητα, πολλαπλότη- man,Vito Acconci,VALIE EXPORT,Gina by Abramovic΄ in the last four pieces.

74 75 ΓΕΦΥΡΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ BRIDGES IN THE BALKANS AND SOUTHEAST EUROPE

H ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Η εκδήλωση γίνεται σε συνεργασία µε το Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών και το ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, την Τρίτη 20 Μαΐου 2008, στην Αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, Ακαδηµίας 20, 12:30 µ.µ.Την εκδήλωση θα συντονί- σει η καθηγήτρια Μαρία Κοµνηνού. Η στρογγυλή τράπεζα θα επιχειρήσει να διερευνήσει τις δυνατότητες παραγωγής και συµπαραγωγής ντοκιµαντέρ στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης καθώς και τις σχέσεις των χωρών αυτών µε την Ελλάδα, τα υπόλοιπα Βαλκάνια και την ευρύτερη Ευρώπη, καλώντας δύο ευρωπαϊκά φεστιβάλ µε ανάλογη εµπειρία να παρουσιάσουν τη σχετική δραστηριότητα τους και να εκθέσουν τους προβληµατισµούς τους. Το goEast Film Festival, ιδρύθηκε το 2001 µε πρωτοβουλία του Deutsches Filminstitut (DIF), αποσκοπώντας στη συνάντηση του ευρύτερου κοινού µε τo κινηµατογραφικό έργο των γειτονικών χωρών στην Ανατολική Ευρώπη.Το SEEDOX project (Southeastern European Documentaries) είναι µια πρωτο- βουλία του goEast Film Festival και ιδιαίτερα της διευθύντριάς του Κριστίνε Κοπφ και του ειδικού σύµβουλου σε θέµατα οπτικοακουστικής παραγωγής της Νο- τιανατολικής Ευρώπης επιµελητή και δηµοσιογράφου Μπερντ Μπούντερ. Απο- τελεί µια ψηφιακή πλατφόρµα για το ντοκιµαντέρ στη Νοτιοανατολική Ευρώ- πη, που υλοποιήθηκε µε την υποστήριξη του European Cultural Foundation’s Balkan Fund και του Ινστιτούτου Γκαίτε. Η ψηφιακή αυτή πλατφόρµα έρχεται να καλύψει τη µέχρι τώρα έλλειψη οργανωµένης πληροφόρησης στην αγγλική

ROUND-TABLE DISCUSSION The event is organised with the collaboration of the Goethe Institute in Athens and the Thessaloniki International Film Festival.Tuesday, May 20,Athens Jour- nalists’ Union, 20 Academias St., 12:30 p.m.The discussion will be coordinated by Prof. Maria Komninos and will attempt to explore the potential for documentary productions and co-productions in the countries of Southeast Eu- rope, as well as the relationship between these countries and Greece, the rest of the Balkans and generally Europe.The event has also invited two European festivals with similar experiences to talk about their activities and the problems they encounter. The goEast Film Festival was founded in 2001 on the initiative of the Deutsches Filminstitut (DIF), and its goal is to acquaint the general public with the work of filmmakers in nearby Southeast Europe. The SEEDOX project (Southeastern European Documentaries), an initiative of the goEast Film festival and more particularly of its director Christine Kopf and its special consultant on audiovisual productions in Southeast Europe, curator and journalist Bernd Buder,is a digital documentary platform for Southeast

76 77 γλώσσα σχετικά µε την παραγωγή ντοκιµαντέρ στις χώρες αυτές µέσω µιας νέ- η οποία συνεισφέρει µε ένα τµήµα της βάσης δε- ας ιστοσελίδας (σε λειτουργία ήδη από τον Νοέµβριο του 2007), και περι- δοµένων της φιλµογραφίας της, που κατάρτισε λαµβάνει αναλύσεις και βάσεις δεδοµένων σχετικά µε την κινηµατογραφική και ψηφιοποίησε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού πραγµατικότητα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Την πλατφόρµα θα παρουσιάσει προγράµµατος της Κοινωνίας της Πληροφορίας ο διευθυντής του SEEDOX Μπερντ Μπούντερ, ειδικός σύµβουλος για θέµα- και το οποίο περιλαµβάνει ελληνικά ντοκιµαντέρ τα οπτικοακουστικής παραγωγής της Νοτιανατολικής Ευρώπης, επιµελητής, δη- και επίκαιρα από το 1911 µέχρι το 1986. Τον Ια- µοσιογράφος και σύµβουλος Νοτιοανατολικής Ευρώπης για το τµήµα «∆ιε- νουάριο του 2008 ολοκληρώθηκε το δεύτερο µέ- θνές φόρουµ για τον νέο κινηµατογράφο» του Φεστιβάλ Βερολίνου. ρος του προγράµµατος και λειτουργεί ήδη η δι- Το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης έχει γνωστή η µακρό- κτυακή πύλη του filmarchives online. Το τρίτο µέρος χρονη ιστορία και έχει αναπτύξει πλούσια δραστηριότητα στο χώρο των Βαλ- θα ολοκληρωθεί των Ιανουάριο του 2009. Το κανίων. Τις στρατηγικές του Φεστιβάλ θα παρουσιάσει η δρ Αθηνά Καρτάλου. εγχείρηµα αυτό θα παρουσιάσει η Μαρία Κο- µνηνού, αναπ. Καθηγήτρια του Τµήµατος ΕΜΜΕ Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στο πλαίσιο της στρογγυλής αυτής τράπεζας, του Πανεπιστηµίου της Αθήνας και υπεύθυνη από θα παρουσιάσει επίσης το πρόγραµµα MIDAS (Moving Image Database for ελληνικής πλευράς για την υλοποίηση του προ- Access and Re-use of European Film Collections / Βάση δεδοµένων κινού- γράµµατος MIDAS. µενης εικόνας για την πρόσβαση και αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κινηµατο- γραφικών συλλογών), που στοχεύει στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση ενός Στη στρογγυλή τράπεζα συµµετέχουν επίσης οι σκηνοθέτες των ντοκι- από τα καίρια προβλήµατα που εµποδίζουν την πλήρη ανάπτυξη ενός βιώσι- µαντέρ που έχουν επιλεγεί για να προβληθούν στο πλαίσιο της παρουσίασης µου δικτύου διανοµής του αρχειακού υλικού των ευρωπαϊκών κινηµατογρα- Νεντζάντ Μπέγκοβιτς (Σερβία) και Σράντζαν Κέτσα (Βοσνία-Ερζεγοβίνη)· φικών αρχείων µε ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική αξία. Μεταξύ των δεκαέ- σκηνοθέτες των ντοκιµαντέρ που θα προβληθούν στο Φεστιβάλ: Αλίντα ξι αρχείων που συµµετέχουν στο πρόγραµµα είναι και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ∆ηµητρίου, Βουβούλα Σκούρα και Στέλλα Θεοδωράκη· σκηνοθέτες που έχουν ασχοληθεί µε βαλκανικά θέµατα ή µε τις δύο κοινότητες στην Κύπρο: Άγγε- λος Κοβότσος και Γεράσιµος Ρήγας. Europe, which was founded with the help of the European Cultural Founda- tion’s Balkan Fund and Goethe Institute.This digital platform also aims at im- proving the flow of information in English about documentary productions in these countries via a new website (up and running since November 2007), and which includes analyses and data bases about film productions in the region. is already available at the filmarchives online portal.The third phase is ex- The platform will be introduced by SEEDOX Director Bernd Buder, curator, pected for January 2009.The project will be presented by Maria Komninos, journalist and special Southeast Europe consultant on the ‘International Forum associate professor of the Media Studies Department of the University of for New Cinema’ of the Berlin Film Festival. Athens and the person in charge of MIDAS in Greece. The Thessaloniki International Film Festival has a long an acclaimed history and has organised a slew of events concerned with Balkan filmmak- The round-table discussion also includes the participation of the directors ing.The strategies of the TIFF will be presented by Dr Athina Kartalou. of the featured documentaries, Nedzˇad Begovic΄ (Serbia) and Srdjan Kecˇa (Bosnia-Herzegovina), as well as the directors of the documentaries screened Within the context of this round-table discussion, the Greek Film Archive at the festival (Alinda Dimitriou,Vouvoula Skoura and Stella Theodoraki) and Foundation will also be presenting the MIDAS (Moving Image Database those who have focused on the Balkans and both sides of the divided island for Access and Re-use of European Film Collections) programme.The aim of of Cyprus, Angelos Kovotsos and Gerasimos Rigas. MIDAS is to effectively solve one of the biggest challenges in creating a com- plete and viable distribution network of archival material from European film archives with special historical and cultural significance.Among the 16 film archives participating in the programme, the Greek Film Archive Foundation has contributed a section of its library of films, which it compiled and digitised within the framework of the European Information Society programme.This section contains Greek documentaries and news reels from 1911 to 1986. The second phase of the programme was completed in January 2008 and

78 79 ΠΑΝΤΕΛΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ / ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ / AFTER THE WAR TOTALLY PERSONAL

ΝΕΝΤΖΑΝΤ ΜΠΕΓΚΟΒΙΤΣ SRDJAN KECˇ A NEDZˇ AD BEGOVIC΄ Ο Σράντζαν Κέτσα (1982) έχει σπουδάσει Φυσική Ο Νεντζάντ Μπέγκοβιτς γεννήθηκε το 1958. Στη διάρκεια και Γεωγραφία. Ασχολείται µε τον προγραµµατισµό, της καριέρας του ως σκηνοθέτη και συγγραφέα, οι ταινίες το σχεδιασµό ιστοσελίδων και την αστρονοµία. Σπού- του έχουν προβληθεί σε περισσότερες από 250 πόλεις δασε ντοκιµαντέρ στο Atelier Varan στο Παρίσι στον κόσµο. Έχει κάνει ανιµέισον, ντοκιµαντέρ αλλά και και αργότερα, σε συνεργασία µε άλλους, ίδρυσε το ταινίες για την τηλεόραση. Έχει τιµηθεί µε πολλά βραβεία, Atelier Varan στο Βελιγράδι, το οποίο ασχολείται µε µεταξύ άλλων, το βραβείο καλύτερου καρτούν στο Βελιγράδι, το 1985, και καλύτερης την παραγωγή και διδασκαλία του ντοκιµαντέρ. Την περίοδο 2005-2006 η σερ- ταινίας µικρού µήκους και πάλι στο Βελιγράδι το 1991. Επίσης, έχει επανειληµµένα βική τηλεόραση πρόβαλε µια σειρά από οκτώ ντοκιµαντέρ του Κέτσα που αποσπάσει βραβεία «Ειδικής µνείας» κριτικών σε διεθνή φεστιβάλ. Το 1989 το Υπουρ- αφορούν στην µεταπολεµική Σερβία. Το Μετά τον πόλεµο έχει διακριθεί σε διά- γείο Πολιτισµού της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης του απένειµε τον τίτλο του Ανεξάρτητου φορα φεστιβάλ στην Ευρώπη. Καλλιτέχνη. Το Παντελώς προσωπικό είναι η πρώτη του ταινία µεγάλου µήκους. Srdjan Kecˇa (1982) studied physics and geography and works in computer pro- Nedzˇad Begovic΄ was born in 1958. Over the course of his career as a director and gramming, web design and astronomy. He studied the art of documentary writer, his films have been presented in more than 250 cities worldwide. He has at the Atelier Varan in Paris and later,in collaboration with others, founded the worked in animation, documentaries and television. He has received numerous Atelier Varan in Belgrade, where they produce documentaries and teach film- awards, including for Best Cartoon in Belgrade in 1985, and for Best Short Film, al- making. In 2005-2006 Serbian television showed a series of eight documen- so in Belgrade, in 1991. He has received several critics’ awards at international festi- taries which Kecˇa made about post-war Serbia. After the War has received dis- vals. In 1989, the Ministry of Culture for Bosnia-Herzegovina awarded him the title tinctions at several European festivals. of Independent Artist. Totally Personal is his feature film debut as a director.

ΠΑΝΤΕΛΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ / ο καλλιτέχνης δεν διστάζει να το τελει- story οf Bosnian director Nedzˇad Be- POSLE RATA / ΜΕΤΑ ΤΟΝ νουν αφηγούνται την ιστορία τους, πριν stories – before the winds carried them TOTALLY PERSONAL ώσει και να το ξαναρχίσει, ύστερα από govic΄.The artist, in fact, did not hesitate ΠΟΛΕΜΟ / AFTER THE WAR ο αέρας την πάρει µακριά». Τα γυρί- away.” Shooting went on for the greater Βοσνία-Ερζεγοβίνη / Bosnia- παρότρυνση των φίλων του. Αφορά τον to finish it and start it all over again, at Σερβία / Serbia, 2006, 45΄ σµατα στο µεγαλύτερο µέρος τους έγι- part of 2005. Kecˇa says that this film Herzegovina, 2005, 78΄ εαυτό του και τις γυναίκες που τον πε- his friends’ recommendation.The film Παραγωγή / Producers: Sradjan Kecˇa, ναν το 2005. Ο Κέτσα λέει ότι αυτή η made him what he is today.The docu- David Solomon Σενάριο – Φωτογραφία / Screenplay – ριβάλλουν αλλά τέµνει την προσωπικό- is about the director himself and the ταινία τον έκανε αυτό που είναι σήµε- mentary has won five awards at dif- Μοντάζ / Editing: Milos Stojanovic Cinematography: Nedzˇad Begovic΄ τητα του σκηνοθέτη µε την ιστορία της women that surround him, though it ρα. Το ντοκιµαντέρ έχει κερδίσει πέντε ferent documentary festivals. Μοντάζ – Παραγωγή / Μοντάζ / Γιουγκοσλαβίας και των πρόσφατων βαλ- interweaves his personal history with Ο ταλαντούχος σκηνοθέτης Σρά- βραβεία σε διάφορα φεστιβάλ. Editing – Producer: Ismet Arnautalic΄ κανικών πολέµων. Η καταγραφή στο πρώ- the history of Yugoslavia and the recent ντζαν Κέτσα περιγράφει τη δουλειά Μουσική / Music: Enes Zlatar The talented director Srdjan Kecˇa το ενικό πρόσωπο αντιµετωπίζει τα γε- conflicts in the Balkans.The narrative is του: «Ψηλά στα βουνά του Κοσόβου offers a description of his project:“High Ηθοποιοί / Cast: Nedzˇad Begovic΄, γονότα µε µια τρυφερή αίσθηση παρωδίας. Amina Begovic΄, Sabrina Begovic΄, Naida in the first person and deals with its ζουν οι Γκοράνι, ένας µικρός µου- up in the mountains of Kosovo live the Η εικαστική ιδιοσυγκρασία αλλά και το Begovic΄, Hasiba Begovic΄, Sulejman subject-matter with a sensitive sense σουλµανικός λαός µε σλαβική κατα- Gorani, a small Muslim ethnic group of Begovic΄ καυστικό χιούµορ του είναι από τα ατού of parody. Begovic΄’s particular artistic γωγή, χωρίς δικιά τους χώρα. Ο πό- Slav origin, with no country of their του Μπέγκoβιτς, που του χάρησαν τo style and caustic sense of humour are λεµος του Κοσόβου το 1999 έφερε own.The 1999 Kosovo war shattered Το Παντελώς προσωπικό είναι το µι- πρώτο βραβείο του φεστιβάλ ντοκιµα- among his greatest assets as an artist, αναστάτωση σε αυτά τα παραµυθένια the serenity of these fairy-tale-like κρό αριστούργηµα σε µορφή αυτοβιο- ντέρ στο Βουκουρέστι το 2007. and the qualities that earned him a Best µέρη και στις ζωές αυτών των ανθρώ- areas and the lives of the people, forc- γραφικού ντοκιµαντέρ του βόσνιου καλ- Totally Personal is a small master- Film prize at the Bucharest Documen- πων, διώχνοντάς τους µακριά σε ανα- ing them to leave and go in search of λιτέχνη Νεντζάντ Μπέγκοβιτς. Μάλιστα piece in documentary form and the life tary Festival in 2007. ζήτηση νέας ζωής. Αυτοί που παραµέ- a new life.Those who stayed tell their

80 81 ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΡΑ / FACING THE DAY

IVONA JUKA Sˇ TO SA SOBOM PREKO χειροκρότηµα του κοινού στο τέ- Η Ιβόνα Γιούκα σπούδα- DANA / ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ λος της παράστασης καταγρά- ΤΗ ΜΕΡΑ / FACING THE DAY σε στην Ακαδηµία ∆ρα- φεται από τη Γιούκα και αποτελεί Κροατία / Croatia, 2005, 74΄ µατικής Τέχνης στο Ζά- ένα ελπιδοφόρο µήνυµα για την Φωτογραφία / Cinematography: κοινωνική τους επανένταξη. γκρεµπ. Έχει σκηνοθετήσει Mario Oljaca µικρού µήκους ταινίες, µου- Μοντάζ / Editing: Ivor Ivezic The documentary Facing the σικά βίντεο, διαφηµιστικά Day by Croatian filmmaker Ivona Το ντοκιµαντέρ Κοιτάζοντας και ανιµέισον. Έχει κερδί- Juka presents a portrait of the in- σει διάφορα εθνικά και διεθνή βραβεία. Συµµετείχε τη µέρα της Κροάτισσας Ιβόνα Γι- ούκα προσωπογραφεί φυλακι- mates of Lepoglava Prison in Croa- στον σπουδαστικό διαγωνισµό του φεστιβαλ goEast tia.They talk to the camera of το 2004 µε την µικρού µήκους ταινία Σκουπίδια. σµένους στη Λεπογκλάβα της Κροατίας. Αυτοί αφηγούνται στο their prior,unlawful lives and the Το Κοιτάζοντας τη µέρα είναι το πρώτο της µεγάλου way they confronted the reality µήκους ντοκιµαντέρ. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία φακό αποσπάσµατα από τον «πρότερο ανέντιµο βίο» τους και of prison. Meanwhile, the direc- σε διεθνή φεστιβάλ: Βραβείο Καλύτερου Ντοκιµα- tor shows their effort to stage ντέρ goEast Film Festival 2006, Μεγάλο Βραβείο Κα- το πώς ήρθαν αντιµέτωποι µε την Shakespeare’s Twelfth Night.The λύτερης Ταινίας του Φεστιβάλ, Μέρες Κροατικού Κι- πραγµατικότητα της φυλακής. Στα endeavour allows them to come νηµατογράφου 2006, Ντοκιµαντέρ του Κόσµου, ενδιάµεσα, η σκηνοθέτιδα µας into contact with the theatre and ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου του Μόντρεαλ παρουσιάζει την προσπάθεια τους to examine what will come once 2006. να ανεβάσουν τη ∆ωδέκατη νύχτα του Σαίξπηρ. Αυτή η δραστη- they are released, feelings that Ivona Juka studied at the Academy of Dramatic Arts ριότητα τους δίνει τη δυνατότη- stand in such stark contrast to – ADU in Zagreb. She has directed short films, τα να έρθουν σε επαφή µε το θέ- the tedium of prison life.The re- music videos,TV commercials and animated films, ατρο και να διερευνήσουν τι θα warding feeling they experienced and won several national and international prizes. ακολουθήσει αργότερα όταν απο- from the public’s applause at the Her short film Smece was presented at goEast’s stu- φυλακιστούν, τα αισθήµατα που end of their performance, as caught dents’ film competition in 2004. έρχονται σε αντίθεση µε την πλή- on film by Juka, provides a hope- Facing the Day is her first full-length documentary. ξη της φυλακής. Η δηµόσια επι- ful message for their ability to be- Ivona Juka has been awarded in international festi- βράβευση που ένοιωσαν από το come reintegrated into society. vals: Best Documentary Award, goEast Film Festival 2006, Grand Prix Best Film of the Festival, Croat- ian Film Days 2006, Documentaries of the World, Montreal World Film Festival 2006.

82 Θερµές ευχαριστίες εκφράζουµε: We warmly thank the following: στην κ. Σόφη ∆ασκαλάκη-Μυτιληναίου, Πρόεδρο του Πολιτισµικού Οργανισµού του ∆ήµου Αθηναίων, Μrs. Sophie Daskalaki-Mitilinaiou, President of Cultural Organization-City of Athens, τον καθηγητή Τριαντάφυλλο Πατρασκίδη, Πρύτανη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, την κ. Εύα Τερζή, Prof.Triantafyllos Patraskidis, Rector of Athens School of Fine Arts, Μrs. Eva Terzi, Head of Exhibition υπεύθυνη Τµήµατος Εκθέσεων – Φωτογραφικού Αρχείου της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, τον καθηγητή Department at the Athens School of Fine Arts, Prof. Christos Kittas, Rector of University of Athens, Χρήστο Κίττα, Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, τον κ.Wolfger Pohlmann, Mr.Wolfger Pohlmann, Director of Cultural Programs, Goethe Institut, Mrs. Sofia Michailidou and Mrs.Vicky ∆ιευθυντή Πολιτιστικών Προγραµµάτων του Ινστιτούτου Γκαίτε Αθηνών και των Ινστιτούτων Γκαίτε της Trachani from Goethe-Institut Athen, Prof. Pantelis Sklias, General Secretariat of Youth, Μrs.Vasso Manola, Νοτιοανατολικής Ευρώπης, την κ. Σοφία Μιχαηλίδου και την κ. Βίκυ Τραχανή, υπεύθυνες του Τµήµατος General Secretariat for Youth, Mrs. Evgenia Tsoumani, General Secretariat for Gender Equality, Πολιτιστικών Προγραµµάτων του Ινστιτούτου Γκαίτε Αθηνών, τον καθηγητή Παντελή Σκλιά, Γενικό Γραµµατέα Mrs. Ifigenia Katsaridou General Secretariat for Gender Equality, Mr. Dimitris Theodoropoulos Assist. Prof., της Γ.Γ.Νέας Γενιάς,την κ. Βάσω Μανωλά, την κ. Ευγενία Τσουµάνη,Γενική Γραµµατέα της Γ.Γ.Ισότητας, την κ. Faculty of Film Studies,Aristotle University of Thessaloniki, Prof.Vasiliki Dendrinou, Prof. Stella Bosniadou, Ιφιγένεια Κατσαρίδου, Ειδικό Συνεργάτη Γενικής Γραµµατέως Γ.Γ.Ισότητας, τον κ.∆ηµήτρη Θεοδωρόπουλο, Mrs. Charis Makri (Interdisciplinary Undergraduate Program on Gender Studies), Assist. Professor Maria Επίκουρο Καθηγητή του Τµήµατος Κινηµατογράφου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, την Paradeisi (Gender and Equality Studies Program, Panteion University), Prof. Stelios Papathanasopoulos, καθηγήτρια Βασιλική ∆ενδρινού, υπεύθυνη υλοποίησης του Προγράµµατος ΘΕΦΥΛΙΣ του Εθνικού και President of Faculty of Communication & Media Studies, University of Athens, Prof. Myrto Rigou, Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, την κ. Χάρη Μακρή, υπεύθυνη οικονοµικής διαχείρισης του Director of the Postgraduate Program on Communication & Media Studies,Assist. Prof. Despina Mouzaki, Προγράµµατος ΘΕΦΥΛΙΣ, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, την καθηγήτρια Στέλλα President of Thessaloniki International Film Festival, Dr Athina Kartalou (Thessaloniki International Film Βοσνιάδου, την κ. Μαρία Παραδείση, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τµήµατος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισµού Festival), Mr. Giorgos Papalios, President of Greek Film Center, Dr Gerhard Zettl, minister plenipotentiary του Παντείου Πανεπιστηµίου (Πρόγραµµα Σπουδών Φύλου και Ισότητας στις Πολιτικές και Κοινωνικές and Mrs. Jowanna Argyroiliopoulou-Weinberger (Austrian Embassy), Mr.Alain Fohr, Director of the Institut Επιστήµες στο Πάντειο Πανεπιστήµιο), τον καθηγητή Στέλιο Παπαθανασόπουλο, Πρόεδρο του Τµήµατος Français d’Athènes), Mr. Nicolas Peyre (French Embassy), Mr. Hans Förster, ambassador and Mrs. Martha ΕΜMΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, την καθηγήτρια Μυρτώ Ρήγου,∆ιευθύντρια Triantafyllou (Royal Netherlands Embassy), Mr. Ion Vasileiadis (Embassy of Israel), Mrs.Anastasia Andritsou Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Επικοινωνία και τα ΜΜΕ, Εθνικό και Καποδιστριακό and Mrs. Mary Harogianni (British Council), Mr. Dimitris Vrachnos, Radio producer. Πανεπιστήµιο Αθηνών, την κ.∆έσποινα Μουζάκη, Πρόεδρο του ∆ιεθνούς Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, την κ. Αθηνά Καρτάλου,∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, We would like to thank the below mentioned cadres from archives, galleries and production companies for τον κ. Γιώργο Παπαλιό, Πρόεδρο του Ελληνικού Κέντρου Κινηµατογράφου, την Πρεσβεία της Αυστρίας their aid and collaboration: στην Ελλάδα και ιδιαίτερα τον Πληρεξούσιο Υπουργό κ. Gerhard Zettl και την κ. Jowanna Αργυροηλιοπούλου- Brigitte Huck, Miryam Charim, Kerstin Mayrhofer, Kurt Klader (Charim Gallery Wien), Sabine Folie, Doris Weinberger, την Γαλλική Πρεσβεία και ιδιαίτερα τον κ. Nicolas Peyre, Ακόλουθο Οπτικοακουστικών Μέσων, Leutgeb (Generali Foundation), Brigitta Burger-Utzer (Sixpackfilm), Christine Kopf, Karin Schyle (goEast Film τον διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών κ.Alain Fohr, την Βασιλική Ολλανδική Πρεσβεία και ιδαίτερα Festival), Bernd Buder (SEEDOX), Mark-Paul Meyer, Marleen Labjit (Nederlands Filmmuseum),Valerie τον Πρέσβη Hans Förster και την κ. Μάρθα Τριανταφύλλου, τον κ. Ίωνα Βασιλειάδη στην Πρεσβεία του Scognamillo (Cinematheque Francaise),Andrew Youdell (BFI),Tami Williams, Christophe Bichon (Lightcone), Ισραήλ, το British Council και ιδιαίτερα τις κυρίες Αναστασία Ανδρίτσου και Μαίρη Χαρόγιαννη, κ.∆ηµήτρη Marc Sandberg, Laureen Kelly (Sean Kelly Gallery),Anita & Yvona Juka (4 Film Zagreb), EastWest Distribution Βραχνό, Μουσικό παραγωγό. GmbH,Atelje Varan-Beograd, David Siber( Metro Communications)

Ευχαριστούµε θερµά τους υπεύθυνους αρχείων, γκαλερί και εταιρειών παραγωγής για την βοήθεια We also thank: και συνεργασία τους: VALIE EXPORT, Frans Zwartjes, Oei Hazekamp, Matthijs Blonk, Paul & Menno De Nooijer, Mattijn Seip, Brigitte Huck, Miryam Charim, Kerstin Mayrhofer, Kurt Klader (Charim Gallery Wien), Sabine Folie, Doris Ruud Monster, Barbara Meter, Henri Plaat,Wiertz Verbeek, Udi Aloni, Srdjan Keca, Nedzad Begovic, Leutgeb (Generali Foundation), Brigitta Burger-Utzer (Sixpackfilm), Christine Kopf, Karin Schyle (goEast Film Prosper Hillairet, Eleini Alexandraki, Maria Iliou,Alida Demetriou,Vouvoula Skoura, Despina Karvela, Festival), Bernd Buder (SEEDOX), Mark-Paul Meyer, Marleen Labjit (Nederlands Filmmuseum),Valerie Lena Voudouri, Giorgos Karypidis,Alexandros Papailiou,Thanasis Skroubelos,Antouanetta Angelidi, Scognamillo (Cinematheque Francaise),Andrew Youdell (BFI),Tami Williams, Christophe Bichon (Lightcone), Costas Sfikas, Stella Theodoraki, Pepi Rigopoulou, Marsa Makris for kindly granting us the permission Marc Sandberg, Laureen Kelly (Sean Kelly Gallery),Anita & Yvona Juka (4 Film Zagreb), EastWest Distribution to screen their films. GmbH,Atelje Varan-Beograd, David Siber( Metro Communications) Finally we wish to thank the communication sponsors for supporting us. Επίσης ευχαριστούµε τους: VALIE EXPORT,Frans Zwartjes, Oei Hazekamp, Matthijs Blonk, Paul & Menno De Nooijer, Mattijn Seip, Ruud Monster, Barbara Meter, Henri Plaat,Wiertz Verbeek, Udi Aloni, Srdjan Keca, Nedzad Begovic, Prosper Hillairet, Ελένη Αλεξανδράκη, Μαρία Ηλιού, Αλίντα ∆ηµητρίου, Βουβούλα Σκούρα,∆έσποινα Καρβέλα, Λένα Βουδούρη, Γιώργο Καρυπίδη, Αλέξανδρο Παπαηλιού, Θανάση Σκρούµπελο, Αντουανέττα Αγγελίδη, Κώστα Σφήκα, Στέλλα Θεοδωράκη, Πέπη Ρηγοπούλου, Μάρσα Μακρή για την ευγενική παραχώρηση της άδειας προβολής των ταινιών τους.

Τέλος,ευχαριστούµε όλους τους χορηγούς επικοινωνίας για την υποστήριξή τους.

84 85 ΧΟΡΗΓΟΙ / SPONSORS ΧΟΡΗΓΟΙ / SPONSORS

ΧΟΡΗΓΟΙ EΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ/ COMMUNICATION SPONSORS 5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου 5th Avant-gard Film Festival Πρόεδρος: Θόδωρος Αδαµόπουλος President: Theodoros Adamopoulos ∆ιευθύντρια: Μαρία Κοµνηνού Director: Maria Komninos

∆ιοίκηση, Οικονοµική ∆ιαχείριση,∆ηµόσιες Σχέσεις: Financial Administration, Public Relations: Emilia Mathe Αιµιλία Ματθέ Program Consultant & Coordination, Press Office: Επιµέλεια & Συντονισµός υλικού, Γραφείο Τύπου: Phaedra Papadopoulou Φαίδρα Παπαδοπούλου Secretariat & Guest Office: Smaro Stavropoulou Γραµµατειακή Υποστήριξη & Φιλοξενία: Σµάρω Σταυροπούλου MATERIAL COORDINATORS Udi Aloni: Vlasis Komninos ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΙΚΟΥ Bridges in the Balkanns & Southeast Europe: Ioulia Mermigka, Γιούντι Αλόνι: Βλάσης Κοµνηνός Maria Doska, Goethe-Institut Athen Γέφυρες στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη: Greek Women Auteur & Greek Avant-garde: Katerina Georgiou Ιουλία Μέρµηγκα, Μαρία Ντόσκα, Goethe-Institut Athen Masters of Dutch Experimental Cinema: Nina Veligradi Ελληνίδες ∆ηµιουργοί & Ελληνική Πρωτοπορία: Κατερίνα Γεωργίου Young Directors Experimental Films: Ursula Kassavetes Κορυφαίοι ∆ηµιουργοί του Ολλανδικού Πειραµατικού Helke Sander: Sofia Michailidou, Goethe-Institut Athen Κινηµατογράφου: Νίνα Βελιγράδη Communication Sponsors: Tonia Kastrioti Χέλκε Ζάντερ: Σοφία Μιχαηλίδου, Goethe-Institut Athen Translation – Subtitling: Giannis Papadakis-projectitling.com Πειραµατικές Tαινίες Νέων ∆ηµιουργών: Ούρσουλα Κασσαβέτη Translation – Subtitling Helke Sander: StoryTeller Subtitles & Associates Χορηγίες Επικοινωνίας: Τόνια Καστριώτη Design festival logo: g (georgiougavrilakis) Μετάφραση – Υποτιτλισµός ταινιών φεστιβάλ: Γιάννης Παπαδάκης-projectitling.com EXHIBITION AT THE ATHENS SCHOOL OF FINE ARTS Μετάφραση – Υποτιτλισµός ταινιών Χέλκε Ζάντερ: StoryTeller Curator: Aphrodite Litti, Maria Komninos, Brigitte Huck Subtitles & συνεργάτες Coordination & Production: Phaedra Papadopoulou, Giannis Kokkalis Σχεδιασµός λογότυπου φεστιβάλ: g (georgiougavrilakis) Technical Advisor: Dimitris Theodoropoulos Press Office: Eva Terzi ΕΚΘΕΣΗ ΑΣΚΤ Shipping: Anna Kontrafouri – Texnagogi Επιµέλεια: Αφροδίτη Λίτη, Μαρία Κοµνηνού, Brigitte Huck Audiovisual Equipment: Fotis I. Konstantinidis – Vision Media Συντονισµός & Οργάνωση Παραγωγής: Φαίδρα Παπαδοπούλου, Γιάννης Κόκκαλης PUBLICATION: Greek Film Archive Foundation Γραφείο Τύπου: Εύα Τερζή Publishing Director: Maria Komninos Τεχνικός σύµβουλος: ∆ηµήτρης Θεοδωρόπουλος Production Coordination: Marlena Politopoulou Μεταφορά έργων: Άννα Κοντραφούρη – Τεχναγωγή Copy-Editor: Natasa Papadopoulou (Greek) Οπτικοακουστικός Εξοπλισµός: Φώτης Ι. Κωνσταντινίδης – Vision Media Chryssanthi Sourbati (English) Translations: Chryssanthie Sourbati (English) ΕΚ∆ΟΣΗ: Ταινιοθήκη της Ελλάδος Texts: Nina Veligradi, Ursula Kassavetes,Vlassis Komninos, Υπεύθυνη: Μαρία Κοµνηνού Ioulia Mermigka, Chryssanthie Sourbati, Phaedra Papadopoulou Συντονισµός – Επιµέλεια εντύπου: Μαρλένα Πολιτοπούλου Helke Sander texts: Pelagia Tsinari (translation), Επιµέλεια ελληνικών κειµένων – ∆ιορθώσεις: Νατάσα Παπαδοπούλου Goethe-Institut Athen (editing) Επιµέλεια αγγλικών κειµένων: Χρυσάνθη Σουρµπάτη Design – Production: Thymios Presvytis,Thodoris Anagnostopoulos Κείµενα – Μεταφράσεις: Νίνα Βελιγράδη, Ούρσουλα Κασσαβέτη, Βλάσης (Peak advertising) Κοµνηνός, Ιουλία Μέρµηγκα, Φαίδρα Παπαδοπούλου, Χρυσάνθη Σουρµπάτη Printing: Pergamos S.A. Κείµενα Helke Sander: Πελαγία Τσινάρη (µετάφραση), Goethe-Institut Athen (επιµέλεια) Καλλιτεχνική επιµέλεια – Επιµέλεια παραγωγής: Θύµιος Πρεσβύτης, Θοδωρής Αναγνωστόπουλος (Peak advertising) Eκτύπωση: Πέργαµος ΑΒΕΕ