FRAGMENTA NATURAE VOL. 50: 46–49 (2017) FORMERLY NATURE JOURNAL Opole Scientific Society ISSN 2544-3941

NOWE STANOWISKA SMUKWY BIAŁOPLAMEJ SEXMACULATA (H YMENOPTERA : ) NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ

NEW LOCALITIES OF THE WASP SCOLIA SEXMACULATA (H YMENOPTERA : SCOLIIDAE ) IN THE MAZOWIECKA LOWLAND

1 2 PRZEMYSŁAW STOLARZ , MIROSŁAW RZĘPAŁA

1Centrum Ekologii Człowieka, ul. Ko ściuszki 24, 05-075 Warszawa-Wesoła, e-mail: [email protected] 2Towarzystwo Przyrodnicze Bocian, ul. Radomska 22/32, 02-323 Warszawa, e-mail: [email protected]

ABSTRACT : The wasp Scolia sexmaculata O. F. Müller, 1766, is a rare xero-thermophilus species present in Poland. We describe a dozen new localities of this wasp in 9 squares of the UTM-network situated in the Mazowiecka Lowland on dry meadows, dunes, on the forest edges, near roads and tracks. Most of the sites were located in the Mazowiecki Landscape Park and one in the Nadbu żański L.P.

KEY WORDS : Scolia sexmaculata , , psammophilous meadows, Mazowiecka Lowland.

~ 47 ~

Wst ęp Białobrzegi, ostoja N2000 Dolina Pilicy [foto. Smukwa białoplama Scolia sexmaculata O. F. Przemysław Stolarz – PS]. Müller, 1766 jest ciepłolubnym parazytoidem EC02 : 11 VII, 17 VII, 25 VII 2008 – po 2 os. z rz ędu błonkówek Hymenoptera, zwi ązanym na suchym odłogu z macierzank ą piaskow ą ze śródl ądowymi murawami piaskowymi. W L., Brze źce, gm. Polsce osi ąga północn ą granic ę zasi ęgu Białobrzegi [foto. PS]. 11 VII 2016 – 3 os. na geograficznego i wydaje si ę by ć gatunkiem lebiodce Origanum vulgare L., na rzadkim, a lokalnie bardzo rzadkim. Pomimo ekstensywnie u żytkowanych działkach charakterystycznego wygl ądu i braku letniskowych, Brze źce, w tym samym miejscu trudno ści w oznaczaniu, nie jest przedmiotem równie ż 15 VII 2016 na starcu jakubku specjalnego zainteresowania ze strony Senecio jacobaea L. i zawci ągu, podobnie 12 obserwatorów terenowych, w porównaniu z VII i 27 VII 2017 [foto. PS]. 25 VII 2016 – 2 okazał ą i łatwiejsz ą do zauwa żenia oraz os. na macierzance na suchej murawie nad oficjalnie uznawan ą za rzadk ą smukw ą Pilic ą mi ędzy Brze źcami i Wincentowem, kosmat ą Scolia hirta Schrank, 1781. Przegl ąd ostoja N2000 Dolina Pilicy [foto. PS]. wyst ępowania omawianego gatunku w Polsce EC18 : 2 VII 2008 – 2 os. na wydmie z zawiera tylko kilka stanowisk z województwa jasie ńcem L. przy ul. mazowieckiego (Olszewski i in. 2016), gdzie Torfowej obok Macierowego Bagna, Stara pierwsze stwierdzenie miało miejsce w roku Miłosna (Warszawa–Wesoła, Mazowiecki 2004 (Szczepko i Wi śniowski 2006). Smukwa Park Krajobrazowy) [foto. PS]. 23 VI 2016 – białoplama była obserwowana głównie na 1 os. sucha ł ąka z jasie ńcem L. przy ul. terenach, na których prowadzono Wodoci ągowej, Sulejówek–Szkopówka, gm. ukierunkowane badania błonkówek (Szczepko Sulejówek [foto. PS]. 24 VI 2016 – 1 os. na i Wi śniowski 2006, Kowalczyk i in. 2008, świerzbnicy polnej L. Kowalczyk i Szczepko 2008), jednak ci ągle (Coult.) na suchej łące przy torach obok Rez. pojawiaj ą si ę doniesienia o nowych Bagno Jacka, Warszawski OChk (Warszawa– stanowiskach (Król 2015, Biwo 2017). Wesoła) [foto. PS]. 28 VI 2016 – 5 os., 30 VI W ostatnich latach w ramach zbierania 2016 – 2 os. na polanie z muraw ą danych do Polskiej Kartoteki Przyrodniczej szczotlichow ą z jasie ńcem, pyle ńcem Berteroa zlokalizowali śmy kilkana ście stanowisk incana (L.) DC. i nawłoci ą pospolit ą Solidago smukwy białoplamej w środkowej i virgaurea L. przy ul. Staszica (Warszawa- wschodniej cz ęś ci Niziny Mazowieckiej. Wesoła, otulina Mazowieckiego PK), foto Najwi ęcej obserwacji zebrali śmy przy okazji [PS]. 30 VI 2016 – 3 os. na wydmie, na skraju ogólnopolskiego monitoringu pszczołowatych lasu z macierzank ą piaskow ą i nawłoci ą przy (program "Monitoring Zapylaczy") w roku ul. Mazowieckiej, Stara Miłosna (Warszawa- 2016, charakteryzuj ącym si ę bardzo ciepłym Wesoła, Mazowiecki PK), foto [PS]. 06 VII latem. Na wi ększo ści stanowisk gatunek został 2016 – 2 os. na mikołajku płaskolistnym sfotografowany. L. – cmentarz na wydmie Lista obserwacji uszeregowana wg przy ul. Go ściniec, Stara Miłosna [foto. PS]. kwadratów UTM: 13 VII 2016 – 3 os. na suchej murawie ze starcem jakubkiem, Klub Je ździecki Stara ą DC92 : 16 VII 2016 – 3 os. na suchej ł ce z Miłosna przy ul. Prusa, (otulina zawci ągiem Armeria elongata (Hoffm.) K. Mazowieckiego PK) [foto. PS]. Koch., Brzeskie Łąki NW od wsi Brze źce gm.

Stolarz P. & Rz ępała M. Smukwa białoplama na Mazowszu ISSN 2544-3941 Fragmenta Naturae, vol. 50: 49-49 (2017) ~ 48 ~

EC25 : 25 VII 2016 – 2 os. na miedzy z EC87 : 31 VII 2016 – 3 os. na wydmie z mikołajkiem płaskolistnym N od wsi Osieck w macierzank ą piaskow ą SE od wsi Rakowiec otulinie Mazowieckiego PK [foto. PS]. gm. Siedlce [foto. Mirosław Rz ępała – MR]. EC26 : 21 VII 2016 – 2 os. na wydmie z 7 VIII 2016 – 2 os. na piasku i na wrzosie macierzank ą piaskow ą mi ędzy północnym zwyczajnym Calluna vulgaris (L.) Hull, na kra ńcem wsi Podbiel i Kobyl ą Gór ą, gm. skraju Rez. Gołobórz, Białki gm. Siedlce, Celestynów, ostoja N2000 Bagno Całowanie, ostoja N2000 Gołobórz, Siedlecko–węgrowski Mazowiecki PK [foto. PS]. OChK [foto. Anna Rz ępała, Joanna Rz ępała, EC37 : 21 VII 2016 – 5 os. na suchej murawie MR]. z macierzank ą piaskow ą przy linii kolejowej W od wsi Grzebowilk gm. Siennica [foto. PS].

Ryc. 1. Smukwa białoplama Scolia sexmaculata na stanowisku Stara Miłosna 30 VI 2016 (foto. P. Stolarz). Scolia sexmaculata in Stara Miłosna (Mazowiecki Landscape Park) June 30, 2016 (foto by P. Stolarz).

ED10 : 29 VII 2016 – 6 os. na zawci ągu, FD10 : 27 VI 2017 – 5 os. na jasie ńcu przy macierzance piaskowej i nawłoci pospolitej na polnej drodze S od wsi Dra żniew gm. suchej murawie mi ędzy cmentarzem w Woli Korczew, Nadbużański Park Krajobrazowy Rasztowskiej gm. Klembów i stacj ą kolejow ą [foto. MR]. Emilianów [foto. PS].

Stolarz P. & Rz ępała M. Smukwa białoplama na Mazowszu ISSN 2544-3941 Fragmenta Naturae, vol. 50: 49-49 (2017) ~ 49 ~

Dorosłe osobniki smukwy białoplamej Kowalczyk J. K., Szczepko K. 2008. żerowały ł ącznie na 10 gatunkach ro ślin, Contribution to the knowledge of Aculeata głównie o ró żowych, niebieskich albo białych (Hymenoptera) of łódzkie voivodeship. – Acta kwiatach, co jest preferowane przez ten Universitatis Lodziensis. Folia Biologica et gatunek (Olszewski i in. 2016, Biwo 2017) Oecologica 4: 147–166. ślinach o oraz – co jest mniej typowe – na ro Król G. 2015. Nowe stanowiska smukw żółtych kwiatach (nawło ć pospolita i starzec Scolia hirta i Scolia sexmaculata w jakubek). Warunki termiczne, glebowe i województwie świ ętokrzyskim. Chro ńmy ś ę ą pokrywa ro linna wyst puj ce na Nizinie Przyrod ę Ojczyst ą 71 (5): 396–400. Mazowieckiej sugeruj ą, że smukwa białoplama mo że wyst ępowa ć na wielu Olszewski P., Wi śniowski B., Bogusch innych, nie badanych dotychczas stanowiskach P., Pawlikowski T., Krzy żyński M. 2016. o charakterze zbli żonym do wy żej Distributional History and Present Status of wymienionych. Na 8 stanowiskach the Species of the Family Scoliidae zlokalizowanych w 6 kwadratach UTM (Hymenoptera ) in Poland and the Czech stwierdzono wyst ępowanie smukwy Republic. Acta Zoologica Bulgarica 68 (1), białoplamej w tych samych miejscach, co 43–54. smukwy kosmatej opisanej w oddzielnej pracy Stolarz P., Chmielewski S., Rz ępała M., (Stolarz i in. 2016). Krasnod ębski I., Ilczuk J., Kopik A. 2016. Nowe stanowiska smukwy kosmatej Scolia Bibliografia hirta (Hymenoptera, Scoliidae) na Nizinie Biwo T. 2017. Wyst ępowanie błonkówek z Mazowieckiej. Kulon 21: 74–78. rodzaju Scolia (Hymenoptera: Scoliidae) na Szczepko K., Wi śniowski B. 2006. Opolszczy źnie. Fragmenta Naturae 50: 1–5. żą dłówki ( Hymenoptera: Aculeata ) Kowalczyk J. K., Soszy ński B., Gali ńska Kampinoskiego Parku Narodowego. Cz ęść I. E., Kurzac T. 2008. Materiały do znajomo ści "Scolioidea"*. Wiadomo ści entomologiczne żą dłówek (Hymenoptera, Aculeata) Spalskiego 25 (1): 3–42. Parku Krajobrazowego i terenów przyległych. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 27 (3): 51–62.

Stolarz P. & Rz ępała M. Smukwa białoplama na Mazowszu ISSN 2544-3941 Fragmenta Naturae, vol. 50: 49-49 (2017)