Joanna Kulig Cały Ten Jazz!

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 7-8 (107-108)/lipiec-sierpień 2020 ISSN 2353-6357

JOANNA KULIG CAŁY TEN JAZZ!

SIERPIEŃ 1980 WW POLSKIMPOLSKIM KINIEKINIE WWW.SFP.ORG.PL SPIS TREŚCI W NUMERZE

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 7-8 (107-108)/lipiec-sierpień 2020 ISSN 2353-6357

ZNAJDŹ NAS

ADRES Krakowskie Przedmieście 21/23 Warszawa

REZERWACJA BILETÓW [email protected] JOANNA KULIG ZAPRASZAMY CAŁY TEN JAZZ! tanie poniedziałki — bilet 12 zł SIERPIEŃ 1980 W POLSKIM KINIEKINIE WWW.SFP.ORG.PL wtorek — piątek do 17:00 WYWIAD NUMERU bilet normalny —17 zł TEMAT NUMERU bilet ulgowy — 14 zł Joanna SIERPIEŃ 1980 piątek od 17:00 — niedziela Kulig W POLSKIM KINIE bilet normalny —19 zł 24 32 bilet ulgowy — 16 zł WSTĘPNIAK POLONICA MISTRZOWIE Zapiski z czasów zarazy 72 Od Prezesa SFP 2 Polscy filmowcy Marek Serafiński58 Moja (filmowa) muzyka75 na świecie 46 3 SFP-ZAPA NIE DO LAMUSA SHORT MIESIĄCA RYNEK FILMOWY JUBILEUSZE Jacek Rotmil 60 Własne śmieci 76 Daniel Szczechura 8 MOJEeKINO.pl 48 PRZEZ SUBIEKTYW STUDIO MUNKA 77 Andrzej Szenajch 10 Piotr Bartuszek 50 Czy Państwo nas słyszą? 62 10 PYTAŃ DO PIOTRA Michał Englert 52 78 FESTIWALE W POLSCE Wyobraź sobie 66 SUŁKOWSKIEGO Krakowski Festiwal Virtual Production 54 Czego nie widać 68 SWOICH NIE ZNACIE Filmowy 12 Filip Krzemień 80 Crew United Poland 56 Krótkometrażowcy 70 Młodzi i Film 20 KSIĄŻKI 82 Maltese/Getty Images Okładka: fot. Fabrizio Warsaw Animation Film IN MEMORIAM Festival 22 Krystyna Krupska- -Wysocka 84 POLSKIE PREMIERY Kalendarz premier 38 Włodzimierz Bednarski 85 xABo: Ksiądz Barbara Pec-Ślesicka 86 Boniecki 40 Renata Pajchel 87

W domu 42 Andrzej Strzelecki 88 Fot. Marcin Makowski

NA PLANIE VARIA 91 Magnezja 44 BOX OFFICE 94 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 1 WSTĘPNIAK

Projekt zrealizowany przy wsparciu:

WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich

REDAKCJA Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Fotoedycja Aneta Ostrowska Projekt graficzny Magdalena Górska Studio graficzne Anna Wójtowicz Druk ArtDruk ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com Nakład 2180 egz. Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 14 e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl Jacek Bromski Stowarzyszenie Filmowców Polskich Sekretariat Prezes SFP ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 00, (48) 22 556 54 40 e-mail: [email protected] Bank Millennium SA Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 racamy. Na plany, na pierw- Sale kinowe będą wypełnione do poło- PREZESI HONOROWI SFP sze festiwale filmowe, do wy, program będzie skromniejszy, wię- Jerzy Kawalerowicz Janusz Majewski Andrzej Wajda

kin – na razie nieśmiało cej wydarzeń organizowanych będzie WICEPREZESI HONOROWI SFP i z zachowaniem dystansu. na świeżym powietrzu. Stowarzyszenie Janusz Chodnikiewicz Janusz Kijowski WOrganizatorzy Festiwalu Polskich Fil- Filmowców Polskich współorganizu- ZARZĄD GŁÓWNY mów Fabularnych w Gdyni pracują nad je koszaliński festiwal debiutów już Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski formułą imprezy przeprowadzanej w ry- od 20 lat. W tym roku świętować bę- Skarbnik Michał Kwieciński gorze sanitarnym. Festiwal odbędzie się dziemy nie tylko tę szczególną dla nas Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, w dniach 9-14 listopada 2020 roku. Dla rocznicę, ale także 15-lecie programu Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski oraz małych, regionalnych wydarzeń zacho- 30 Minut – pierwszego programu dla Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) wanie obostrzeń nie stanowi wielkiego młodych twórców, który stał się pod- Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego problemu, inaczej jest w przypadku im- stawą powołania w 2008 roku Studia (Przewodniczący) Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego prez masowych. Twórcy filmowi zwracali Munka. Będzie więc okazja do roz- (Wiceprzewodniczący) Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) się do Komitetu Organizacyjnego z su- mów i podsumowań, ale przede wszyst- Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) gestią przywrócenia tegorocznej edycji kim do spojrzenia w przyszłość. A jest Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Alina Skiba – Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodnicząca) FPFF. Trudno mi wyobrazić sobie orga- o czym rozmawiać! Szef artystyczny Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) nizację gdyńskiego festiwalu bez udziału Studia Munka-SFP, Jurek Kapuściński, Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) publiczności. Na widzów i gości czekają od miesięcy prowadzi rozmowy z Net- Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci zarezerwowane wcześniej obiekty – Teatr flixem, który jest bardzo zainteresowa- i Młodzieży (Przewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku Muzyczny, Gdyńskie Centrum Filmowe, ny wspólną realizacją debiutanckich (Przewodniczący) multipleks Helios. Rząd stopniowo zno- filmów. Czekamy również na umowę Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) si ograniczenia dotyczące imprez kultu- z MKiDN dotyczącą Studia, aby ogłosić Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) ralnych, ale sytuacja może zmienić się kolejne edycje Programów dla Młodych Anna Mroczek – Oddział Łódzki (Przewodnicząca) w każdej chwili. Czekamy na zgłoszenia Twórców: „sześćdziesiątek”, „trzydzie- Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący) filmów do konkursu. Po przymusowej stek”, animacji i dokumentów, i aby SĄD KOLEŻEŃSKI przerwie wróciliśmy do studiów post- rozpocząć zdjęcia do zaplanowanych Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski produkcyjnych, by pracować nad rozpo- już wcześniej produkcji. Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, czętymi wcześniej filmami. Trwa wyścig Wszystkim Koleżankom i Kolegom ży- Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, z czasem, aby udało się do listopada za- czę bezkolizyjnego wychodzenia z pande- Dorian Ster, Magdalena Tomanek kończyć pracę nad zaplanowanymi na mii i szczęśliwego ukończenia wszystkich KOMISJA REWIZYJNA ten rok produkcjami. rozpoczętych projektów, jak również – Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska Już wkrótce, w pierwszym tygodniu pomyślnego inicjowania kolejnych. Do Sekretarz Łukasz Mańczyk września, spotkamy się w Koszalinie. zobaczenia w Koszalinie! Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 SFP-ZAPA FORUM DOKUMENTU I ANIMACJI

matografii, na mocy której nadawcy VOD ka. Największym problemem jest niewie- dy trzeba się spotkać i pracować wspólnie. przekażą 1,5 proc. przychodów na Polski dza dotycząca zakończenia pandemii lub Gorzej jednak ma się rozpowszechnia- Instytut Sztuki Filmowej. Stanowiąca o tym pojawienia się tzw. drugiej fali. Z tego ponie i dystrybucja festiwalowa czy kino- nowelizacja Ustawy o kinematografii zo- wodu część zdjęć została odłożona, część wa. „Wszyscy spotykamy się w sieci, nie stała zawarta w ustawie w zakresie działań osób zdecydowała się na reżyserię zdalną ma atmosfery na rynku, wszyscy boją się osłonowych w związku z rozprzestrzenia- przy użyciu internetu. Z kolei Małgorzata przyszłości”– mówił Bobbit. Przedstawi- niem się wirusa. Śmigulski szacuje, że to Prociak, reprezentująca KIPĘ, przyznała, ciele animacji podkreślali rosnące zna- około 20 mln złotych więcej dla PISF. „Na- że jeszcze musi minąć kilka miesięcy, aby czenie internetu dla dystrybucji filmów gle wszyscy zauważyli, że oglądanie filmów realizować filmy w normalnych warunkach. animowanych. Platformy zamawiają np. przeniosło się do internetu. Mam nadzieję, Zaznaczyła jednak, że pandemia pokazała, miniserie dla dzieci. „Autorskie filmy ani- że polski przemysł audiowizualny będzie jak ogromnie film potrzebny jest widzom. mowane są słabo dystrybuowane, chyba produkował więcej filmów nie tylko do kin, W czasie domowego zamknięcia jedynym że opiekuje się nimi Krakowska Funda- ale także do internetu, dlatego platformy, polem eksploatacji dokumentów był inter- cja Filmowa. Inaczej lądują one w szafach korzystając z nich, powinny się z twórcami net, co pokazują rekordowe wyniki zainte- twórców. Zmiany prawne spowodują, że podzielić. To wydaje się logiczne i uczci- resowania zarówno 60. Krakowskim Festi- twórcy utrzymają ciągłość finansowania we w stosunku do innych partnerów ryn- walem Filmowym, jak i Docs Against Iso- animacji” – mówiła Margolis, jednocześnie kowych, którzy korzystają z dorobku. To coś, co powinno nastąpić 10 lat temu”. Co więcej, obecnie trwają prace nad Ustawą o statusie artysty zawodowego. „Ustawa jest moim zdaniem teraz dużo lepsza niż wcześniej dostępny projekt” – mówił Jacek Bromski. – „Wymaga kilku poprawek, które zależą od uzgodnień organizacji. Usłysze- liśmy od premiera Glińskiego, że zostanie szybko wprowadzona w życie”. Kluczowa jest także kwestia tantiem twórczych od utworów obecnych w internecie oraz im- PANDEMIA POKAZAŁA plementacja dyrektywy UE w sprawie praw autorskich na rynku cyfrowym. „Eksploata- cja utworów w internecie jest coraz szersza, tymczasem twórcy pozostają bez należnych im wynagrodzeń. Pamiętam walki z mini- lation. Prociak przypomniała, że Krajowa wskazując na niedostateczną rekonstrukcję OGROMNĄ SIŁĘ FILMU sterstwem cyfryzacji, niewiele to przynio- Izba Producentów Audiowizualnych utwo- cyfrową arcydzieł animacji, co powoduje, sło rezultatów, wszyscy politycy uważali, rzyła we współpracy z Netflixem fundusz że nie trafia ona dziś do sieci. „Wiadomo, Tegoroczne Forum Filmu Dokumentalnego i Animowanego że ponieważ jest więcej internautów niż „Producenci pomagają ekipom”, z którego że naturalnym polem eksploatacji filmu twórców, artystów jest garstka, to trzeba środków będzie wspierać członków ekip dokumentalnego jest internet. Włączamy w Krakowie, podczas 60. KFF, zostało zorganizowane pod skupić się na użytkownikach” – zauważył najbardziej dotkniętych skutkami zatrzy- się w te prace, staramy się być na bieżąco” – Bromski. Dyrektywa przewiduje, że odpo- mania, odwołania lub przełożenia pro- dodała Lidia Duda. – „Wielcy gracze na hasłem „Animacja/Dokument vs. COVID-19”. Paneliści wiednie uregulowania prawne muszą zostać dukcji audiowizualnych. Netflix przekaże rynku mają moc sprawczą. Zdajemy so- wprowadzone do czerwca 2021. 2,5 mln złotych na wsparcie freelancerów bie z tego sprawę”. i uczestnicy spotkania odbywającego się w wirtualnej W dalszej części Forum głos zabrali re- z polskiej branży telewizyjnej i kinowej. Goście Forum Dokumentu i Animacji po- żyserzy i producenci filmów dokumental- Jak w sytuacji kryzysowej odnalazło się ruszyli wiele ważnych kwestii istotnych dla rzeczywistości debatowali o istotnych sprawach – statusie nych. Próbowali odpowiedzieć na pytanie, środowisko animatorów? Wydaje się, że przyszłości środowiska filmowego. „To, czego czy czas pandemii zachęcił twórców do pandemia pokrzyżowała ich plany w mniej- nauczyliśmy się technologicznie w czasie do- artysty w sieci i daninie z VOD. szukania nowych form dokumentalnych. szym stopniu, gdyż większość pracy wy- mowej izolacji, pomoże środowisku i branży Lidia Duda, reprezentująca Gildię Polskich konują w studiu. Hanna Margolis, repre- filmowej” – uważa Radosław Śmigulski. Dla ości w wirtualnej sali powitał instytucje. „Uruchomiliśmy fundusze na Dyrektor zapowiedział, że zespół kryzyso- Reżyserów Dokumentalnych, opisała obec- zentująca Sekcję Filmu Animowanego Jacka Bromskiego pandemia jest ogromnym dyrektor Krakowskiego Festi- bezzwrotne stypendia, wypłaciliśmy re- wy będzie w przyszłości poszerzony i bę- ną sytuację dokumentalistów. Mówiła, że SFP, oznajmiła, że większość reżyserów wstrząsem dla świadomości społecznej, prze- walu Filmowego – Krzysztof zerwy z tantiem i zaliczki producentom” – dzie w nim uczestniczyło więcej twórców. w tej chwili trzeba zabezpieczyć plany fil- pozytywnie ocenia pracę w warunkach za- życiem, które zmieni hierarchię wartości. Gierat, a Forum poprowadził mówił Bromski. Śmigulski zwrócił uwagę Najistotniejszymi kwestiami poruszo- mowe i zatroszczyć się o zdrowie bohate- mknięcia. „Okazało się, że dźwięk i montaż Twórcy muszą na nią odpowiedzieć. W ob- Gniżej podpisany. Nawiązując do tematu na powołany na początku pandemii zespół nymi podczas Forum były te związane rów. „Pandemia wpłynęła na nasze filmy można zrobić online. To zmusza nas do liczu pandemii warto działać wspólnie, gdyż wydarzenia, główną kwestią była rozmo- kryzysowy, który zainaugurował działal- z obecnością utworów audiowizualnych od strony artystycznej, nasze scenariusze nauki, skraca odległość do świata” – oceni- zmiana sposobu eksploatacji i prawne regu- wa o sytuacji filmowców spowodowana ność stypendialnego funduszu socjalne- w internecie. Pandemia spowodowała, że czasem stały się nieaktualne, trzeba szukać ła Margolis. Wątek animacji kontynuował lacje obecności filmów w sieci przyczynią się epidemią koronawirusa. Jacek Bromski – go oraz doprowadził do zmian w Ustawie wszyscy doceniliśmy bardziej możliwo- planu B, musimy poszukiwać wszystkie- reprezentujący Stowarzyszenie Producen- do rozwoju polskiego kina. prezes SFP i Radosław Śmigulski – dyrek- o kinematografii. Opowiedział również ści sieci. Radosław Śmigulski przyznał, że go, co może być spadochronem ratunko- tów Polskiej Animacji Sean Bobbit. Według tor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej o procedurach skracających i upraszczają- pierwszy krok został zrobiony. Udało się wym dla filmu. Myślę, że pandemia zmieni niego problem pojawia się w momencie Marcin Radomski, podsumowali działania podjęte przez obie cych proces składania wniosków do PISF. już wprowadzić nowelizację Ustawy o kine- film dokumentalny” – oznajmiła reżyser- pracy na dużych planach filmowych, kie- Anna Wróblewska Fot. Materiały prasowe Fot. Materiały prasowe

4 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 5 SFP-ZAPA

y zapewnić autorom tantiemy ją tzw. residuals – dodatkowe wynagro- za użycia ich filmów za grani- dzenie za niektóre użycia filmu płatne cą, SFP-ZAPA podpisuje umo- przez producentów lub dystrybutorów wy z zagranicznymi organiza- TANTIEMY za pośrednictwem gildii. By w nim par- Bcjami zbiorowego zarządu (ozz). Nie ma tycypować, trzeba być jednak członkiem możliwości bezpośredniego inkasa z in- gildii. Stąd większość polskich twórców nych rynków. Zasadą tych umów, zwa- za wykorzystanie filmu w USA nigdy nie nych umowami o reprezentacji, jest rów- otrzyma tantiem. ne traktowanie lokalnych i zagranicznych ZAGRANICZNE Ze względu na różne systemy prawne twórców. Oznacza to, że jeśli wynagro- i brak harmonizacji przepisów prawa au- dzenie zagwarantowane jest przez usta- Dlaczego autorzy nie zawsze otrzymują torskiego w zakresie prawa do dodatkowego wę danego kraju, prawo do niego przy- wynagrodzenia, jego wypłatę w kontekście sługuje bez względu na narodowość czy tantiemy w przypadku zagranicznej międzynarodowym cechuje duża nierów- członkostwo w organizacji. Problem po- nowaga. Polscy twórcy nie mają możliwo- lega na tym, że w wielu państwach lokal- dystrybucji swych filmów? Niezmiennie ści uzyskania tantiem ze Stanów Zjedno- ne ustawy przewidują znacznie węższy czonych czy Wielkiej Brytanii, mimo że zakres uprawnień twórców niż polskie decydującym czynnikiem jest tamtejsi autorzy partycypują w wypłatach prawo autorskie. Ponadto, część wynagro- z Polski. Może się to zmienić w przyszłym dzeń dochodzona jest wyłącznie na dro- obowiązujące w danym kraju prawo. roku, w przypadku prawidłowej implemen- dze kontraktowej i może dotyczyć jedynie tacji w całej Unii Europejskiej dyrektywy filmów produkowanych w danym kraju. W niektórych państwach ważną rolę z 2019 o prawie autorskim w społeczeństwie Zasadnicze znaczenie ma też to, kogo informacyjnym. Jeden z przepisów dyrek- uznaje się za twórcę filmu i komu przy- odgrywa też praktyka przyjętych na tywy wprowadza obowiązek zapewnienia sługuje prawo do dodatkowego wynagro- wynagrodzenia dla twórców ze wszystkich dzenia. Tu również istnieją duże różnice rynku umów i to one – a nie ustawa – pól eksploatacji, proporcjonalnego do osią- między poszczególnymi krajami. ganych korzyści. Polski rząd jest zobowią- Prawie wszędzie, oprócz kompozytora, przesądzają kto, za co i od kogo zany do wdrożenia dyrektywy najpóźniej chroniony jest reżyser i scenarzysta. W nie- do czerwca 2021 roku. których państwach chroni się także opera- otrzyma wynagrodzenie za swój film. I choć prawo jest najważniejszym czyn- tora obrazu (Austria, Niemcy, Chorwacja, nikiem, jeśli chodzi o możliwość otrzyma- Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Szwajcaria, Niestety, tam gdzie wynagrodzenie wy- jest dopiero połową sukcesu. Zdarza się nia tantiem z zagranicznych rynków, SFP- Ukraina), w części krajów – scenografa nika z umowy z producentem i nie jest za- bowiem, że miejscowa ozz nie ma z da- -ZAPA stara się wszędzie tam, gdzie jest (Austria, Niemcy, Estonia, Węgry, Litwa, gwarantowane ustawowo, twórcy filmów nym użytkownikiem (np. nadawcą) umowy to możliwe zabiegać o wypłaty na rzecz Łotwa, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina). polskich przeważnie w nim nie partycypu- i tantiemy nie są inkasowane. SFP-ZAPA swoich członków. Na bieżąco weryfikuje- W nielicznych państwach ochroną objęty ją. To tłumaczy, dlaczego w wielu przypad- nie ma w takim wypadku ani możliwości my też, czy zagraniczne ozz (a jest ich po- jest kostiumograf (Austria, Niemcy, Węgry, kach, mimo wykorzystania polskiego filmu wyegzekwowania należności samodzielnie, nad 50) płacą nam za wszystkie użycia, za Łotwa, Słowacja, Szwajcaria) i montażysta za granicą (w telewizjach, na festiwalach, ani wpływu na bieg negocjacji czy procesu które zgodnie z obowiązującymi w danym (Austria, Szwajcaria). w formie DVD), nie mamy dla naszych lokalnej ozz z użytkownikiem. kraju przepisami i zasadami repartycji da- Z kolei pola eksploatacji, za które wypłaca autorów pieniędzy. Uzyskanie wynagrodzenia z zagranicy nej ozz nasi twórcy powinni uzyskać pie- się filmowcom wynagrodzenie w ramach Z kolei wynagrodzenia za eksploatację zależy też od stosowanych przez zagra- niądze. W zasadzie wszędzie tam, gdzie zbiorowego zarządu, to przede wszystkim online, które mimo że często nie wynika- niczną organizację zasad repartycji. Przy- istnieje możliwość pobrania tantiem na reemisja i czyste nośniki. W niektórych ją z ustawy, pobierane są przez zagranicz- kładowo, oglądalność lub typ kanału mo- rzecz naszych autorów mamy siostrzaną tylko krajach występują tantiemy za nada- ne ozz na podstawie umownej i przeka- że przesądzić o tym, że za niektóre kana- organizację, z którą podpisaliśmy odpo- nia i wykorzystania online. W większości zywane także na rzecz twórców polskich, ły telewizyjne tantiemy nie są wypłacane. wiednią umowę o reprezentacji. Należy państw ustawy nie przewidują wypłat za stanowią mały udział w całości wynagro- Najlepszym tego przykładem są wypłaty jednak pamiętać, że poziom inkasa wyni- zwielokrotnianie (filmy dodawane do tytu- dzeń uzyskiwanych z zagranicy. Najwięcej z reemisji, gdzie w wielu krajach wypłaca ka z wykorzystania polskiego repertuaru łów prasowych, DVD), ani za wyświetlanie pieniędzy za polski repertuar płynie nadal się wynagrodzenie tylko za filmy emitowa- za granicą. A to wedle posiadanych przez w kinach. Wówczas ewentualne wynagro- z eksploatacji telewizyjnej za granicą (na- ne na kanałach mających udział w rynku nas danych jest wciąż niewielkie. dzenie na rzecz autorów regulowane jest dania, reemisja), choć tak jak w przypad- przekraczający 1 lub 2 proc. Niezależnie od systemowej współpra- przez producenta. Tak jest np. we Francji ku wspomnianej wyżej Holandii są kraje, W końcu są rynki, z których nigdy nie cy z zagranicznymi ozz i prowadzonego czy Belgii, gdzie autorzy za użycia kinowe w których za nadania w ogóle się nie in- otrzymujemy wynagrodzeń dla polskich wewnątrz SFP-ZAPA monitoringu emisji otrzymują wynagrodzenie wyłącznie na kasuje (Niemcy, Austria, Czechy, Finlan- autorów. Podobnie, jak nie uzyskują ich producent upoważniony jest do wyko- produkcyjnej wynika autorstwo utwo- repertuaru polskiego za granicą, każde do- podstawie umowy z producentem. Nie- dia, Szwecja, Wielka Brytania). W dalszej inne zagraniczne ozz dla swoich upraw- nywania praw o charakterze majątko- ru. W niektórych krajach dzięki silnym datkowe informacje o wykorzystaniu pol- kiedy zdarza się tak również w przypadku kolejności na inkaso zagraniczne składają nionych. Są to państwa anglosaskie, w któ- wym przysługującym autorom. Tak jest związkom zawodowym wybrane grupy skich filmów są cenne i użyteczne. Dlatego nadań. Na przykład w Holandii nadawca się czyste nośniki i w mniejszym znacznie rych zgodnie z obowiązującym tam po- przede wszystkim w Stanach Zjednoczo- filmowców zdołały sobie wynegocjować w takich sytuacjach zachęcamy do kontak- płaci producentowi lub dystrybutorowi stopniu wyświetlanie, publiczne odtwa- rządkiem prawnym (common law) za nych, Australii, Nowej Zelandii, jak rów- korzystne warunki dodatkowego wyna- tu z naszym biurem. i dopiero oni rozliczają się z twórcami. Nie rzanie, VOD czy tzw. użycia edukacyjne. twórcę uznawany jest podmiot zlecają- nież w Indiach, Chinach, RPA. W Wiel- grodzenia w ramach układów zbiorowych każda umowa produkcyjna taką formę roz- To, że w danym państwie pobiera się cy stworzenie utworu. Na gruncie funk- kiej Brytanii i Irlandii funkcjonuje sys- z producentami. W Stanach Zjednoczo- Sylwia Biaduń

liczenia jednak przewiduje. tantiemy za określone pole eksploatacji cjonującej tam formuły work for hire, to tem mieszany. W Kanadzie to z umowy nych reżyserzy i scenarzyści otrzymu- Zastępca Dyrektora SFP-ZAPA Fot. Pixabay

6 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 7 JUBILEUSZE DANIEL SZCZECHURA

Daniel Szczechura szawskim, związał się – wyko- Dwuczęściową Fatamorganę, Daniel Szczechura – nując plakaty i scenografię – ze frapującą opowieść o bloku słynnym Studenckim Teatrem mieszkalnym, który pewnego klasyk, nie tylko polskiej, Satyryków. Potem, w Szkole Fil- dnia „ruszył z posad” i – w rytm mowej, robił zdjęcia do etiudy ekspresyjnej muzyki Zygmunta ale i światowej animacji, Agnieszki Osieckiej STS ’58, Koniecznego – udał się w podróż. poświęconej przygotowaniu „Skąd się wziął ten film?” – zapy- autor wielu znakomitych przez warszawski zespół nowego tałem kiedyś reżysera. „Przy- programu. Do jego premiery – śnił mi się” – odparł. „Film jest filmów animowanych z powodów cenzuralnych – nie snem” – twierdzi wielu ludzi kina. doszło. To zdarzenie stało się Tę konstatację wykorzystałem oraz kilku znaczących najprawdopodobniej zaczynem także w tytule jednej z moich ksią- pomysłu, na którym Szczechura żek, nawiasem mówiąc poświę- tytułów dokumentalnych, oparł swój debiutancki film. Kon- conej twórczości byłego studenta flikty to bowiem melodrama- Szczechury. „Śnione filmy Piotra uwielbiany przez tyczna opowieść, której zakoń- Dumały” – brzmi jej tytuł. czenie diametralnie zmieniła studentów pedagog, ingerencja z zewnątrz. *** „Myślenie ma kolosalną laureat prestiżowych *** przyszłość” – to tytuł jednego Taka ingerencja nie zmieniła z pierwszych programów STS-u, nagród festiwalowych, Desantu, opartego na kabare- od którego Szczechura zaczynał towym monologu Andrzeja swą artystyczną drogę. Temu z krakowskim Smokiem Warchała z krakowskiej Piw- „kabaretowemu” drogowska- nicy Pod Baranami, ale ode- zowi pozostał wierny na zawsze. Smoków na czele, 11 lipca słała go na półkę na 18 lat. Ta pełna purnonsensowego humoru, *** obchodził swoje 90. skrząca się dowcipnymi dialo- Życiowemu optymizmowi gami opowieść o dwóch spadają- także. I poczuciu humoru. Kie- urodziny. cych żołnierzach, którzy wysko- dyś miałem przyjemność siedzieć czyli z samolotu, zapominając z nim, Bogdanem Dziworskim o spadochronach, zawiera jeden i jeszcze kilkoma mistrzami twórczości Daniela, którą przy- dzieje się nic” – jak by to okre- z najlepszych i najbardziej wyra- naszej kinematografii w restau- gotowałem przed 10 laty dla ślił Grzegorz Turnau. Poza finowanych dowcipów, jaki kie- racji Kultura, gdzie członkom wrocławskiego festiwalu Nowe ostatnim liściem, który spada dykolwiek udało mi się słyszeć. Koła Młodych, Koła Seniora oraz Horyzonty, oraz towarzysząca z drzewa… Zawsze, kiedy oglą- „Coś mi się zdaje, że spadamy na pracownikom SFP przysługuje CZY SZCZECHURA WIE, jej książka. Zatytułowałem ją dam Podróż, przypomina mi się kościół” – rzucił jeden. „Żeby to zniżka na lunch. Nowy kelner, „Hobby animacja. Kino Daniela Prosta historia Davida Lyncha. tylko nie był gotyk” – zatroskał który był chyba pierwszy dzień Szczechury”. I nie chodzi o tytuł Dziwny film, jakże odmienny się drugi. I pomyśleć, że zwróce- w pracy, zapytał: „A panowie jednego z jego najlepszych fil- od innych dokonań tego reży- nie uwagi na ten żarcik zawdzię- będą jeść lunch z jakiej puli?”. mów, a o życiową postawę. Daniel sera. Stary farmer jedzie małym czam cenzurze. „Pisz pan: Koło Młodych” – rzu- to hobbysta, nie tylko profesji, traktorkiem do odległej miejsco- cił Szczechura. ŻE WYGRAŁ… którą uprawia, ale życia w ogóle. wości odwiedzić chorego brata, *** Jest kilku artystów o podobnej z którym pokłócił się przed laty. Kłopotów cenzuralnych nie *** am przyjemność Filmowego, gdzie został uhono- restauracji za wolnym miejscem. Przedmieściu 7 czy restauracji filozofii. Zbigniew Rybczyński, Jedzie, jedzie. I dojeżdża. Fascy- miał nigdy zrealizowany przed Ostatni film Daniela nosi tytuł znać szanownego rowany Smokiem Smoków. Stąd Było dość tłoczno, ale na tarasie Kultura, zwanej ostatnio Cinema Bogdan Dziworski, Andrzej nujące. Szczechura także dojeż- ponad półwieczem Fotel, uni- Czy koń wie, że wygrał… To Jubilata już blisko zamiast okolicznościowej laurki dostrzegliśmy wolny stolik. Gdy Paradiso. Dżamila Ankiewicz Barański… Tak się składa, że dża. I powraca… wersalny instruktaż walki o wła- dokument – poetyką, kompozy- 40 lat. I cieszyć się kilka osobistych refleksji, wspo- dotarliśmy do niego, podszedł nakręciła kiedyś serial doku- to bliscy przyjaciele Szczechury. dzę. Zmagania o tytułowy fotel cją kadru i przesłaniem nawiązu- Mjego przyjaźnią. Wiele fantastycz- mnień, anegdotek… kelner, oznajmiając, że zarezerwo- mentalny Tam, gdzie się ludzie *** przedstawia Szczechura w rzucie jący do najlepszych sportowych nych rozmów, tych kawiarnia- wany. I dodał: „Dla pana Szcze- nie umawiali, poświęcony słyn- *** Zanim zajął się animacją, stu- z góry – niczym z drona – mak- filmów Dziworskiego – poświę- nych i tych telefonicznych, pro- *** chury”. Rozczarowani już mie- nym warszawskim kawiarniom Spośród jego filmów zawsze diował w łódzkiej Szkole Filmo- symalnie upraszczając rysunek cony jest jeździectwu, które wadzenie licznych retrospektyw Daniela poznałem na festi- liśmy wyjść, by poszukać innej i restauracjom. Plotka, Kultura – największe wrażenie robi na mnie wej sztukę operatorską. Ma na walczących „pionków”, przez co uprawia z sukcesem wnuczka czy spotkań z artystą, m.in. na walu w Warnie, na początku lat knajpy, gdy nadszedł pan Szcze- to właśnie takie miejsca, w któ- Podróż. „Krótki film o dojeżdża- swym koncie zdjęcia do kilku obraz staje się wręcz abstrak- reżysera. Piękny, przejmujący, Nowych Horyzontach, w łódz- 80., dość przypadkowo. Które- chura. „Siadajcie, zarezerwowa- rych się spotykaliśmy, choć nigdy niu” – jak go nazywają niektó- etiud kolegów – Wojciecha Sola- cyjny, uzyskując ponadczasowy stawiający ważne pytanie. Bez kim Muzeum Kinematografii, goś wieczoru razem z innymi łem nam stolik”… Od tego czasu wcześniej się nie umawialiśmy… rzy. Mężczyzna w oknie pociągu. rza, Stefana Szlachtycza, Krzysz- charakter. I ponadpartyjny. odpowiedzi. Czy Szczechura wie, warszawskim Muzeum Naro- członkami polskiej ekipy – Łucją dość często przysiadałem się do Przesuwający się krajobraz, tofa Zanussiego. Wcześniej, stu- że wygrał? Nie wiem, czy wie, dowym, czy jego masterclassów Mróz-Raynoch, Olkiem Oczką, zarezerwowanego przez Daniela *** poszatkowany słupami trakcji diując w stołecznej Akademii *** wiem, że wygrał. w Małopolskim Ogrodzie Sztuki Tomkiem Jopkiewiczem – zaczę- stolika, w – niestety już nieistnie- W pewnym sensie z tych spo- elektrycznej, w rytm miarowego Sztuk Pięknych, a także historię Bardzo lubię surrealistyczne

Fot. Adam Palenta podczas Krakowskiego Festiwalu liśmy się rozglądać w festiwalowej jącej – Plotce przy Krakowskim tkań narodziła się retrospektywa stukotu kół. „Tak naprawdę nie sztuki na Uniwersytecie War- akcenty w twórczości Daniela. Jerzy Armata

8 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 9 JUBILEUSZE ANDRZEJ SZENAJCH

zy jeszcze dosiada pan zdałem w 1949 roku w warszawskim Debiutowałem w telewizyjnym Mistrzu nego dnia między 5 i 9 rano przebra- konia? liceum im. Władysława IV, przeczyta- Jerzego Antczaka w 1966 roku. Od tam- liśmy 700 statystów w mundury armii Niestety nie, gdyż mam protezy łem ogłoszenie, że Państwowa Wyższa tej pory do 2016 podpisałem 180 umów napoleońskiej. W Katyniu mieliśmy na bioder, ale bardzo bym chciał! Szkoła Aktorska w Warszawie, dzisiejsza aktorskich! Teraz jest ich pewnie koło 7 rano umundurowanych 400 aktorów C Akademia Teatralna, ogłasza nabór kan- 200, ostatnia dotyczy Czarnego Mer- i statystów do sceny Wigilii. Pomógł mi Wciąż więc tkwi w panu tradycja PRZED dydatów na studia. Zachęcony przez spo- cedesa Majewskiego, z którym rozu- w tym mój zmysł organizacyjny, pomo- kawaleryjska, w której pan – rocznik tkanego tam przypadkowo Aleksandra miemy się w pół słowa. Od ponad 40 gli moi nieocenieni współpracownicy – 1930 – dorastał przed wojną i która Zelwerowicza, poszedłem na egzamin lat występuję we wszystkich filmach Eleonora Owsianka, krawcowa, która wracała do pana na planie filmowym. wstępny i zostałem przyjęty. Po studiach Zanussiego. Bardzo się z panem Krzysz- z jednego munduru potrafi zrobić dwa, Jakie są pańskie korzenie i wspomnie- prawie 6 lat spędziłem w Państwowym tofem lubimy. Występ aktorski często a z dwóch jeden, oraz Adam Kocemba, nia z dzieciństwa? Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu. Po łączę w tym samym filmie z projekto- który na planie pilnował w kostiumach Jestem synem oficera kawalerii z 1 Pułku I ZA KAMERĄ powrocie do Warszawy, choć nie od razu, waniem kostiumów wojskowych i mili- każdego szczegółu. Katyń, któremu Szwoleżerów i – jak mawiano przed wojną – kolejne przypadkowe spotkanie – tym tariów. Z większością reżyserów dobrze zawdzięczam Orła za kostiumy, podob- panienki z dobrego domu. Matka, córka apte- Bez Andrzeja Szenajcha razem z Erwinem Axerem – otworzyło mi się współpracuje po obu stronach nie jak Hiszpance Łukasza Barczyka, karza, studiowała medycynę, ale poślubiła mi drogę do Teatru Współczesnego. Pra- kamery, bowiem z natury jestem bez- był dla mnie ważnym doświadcze- młodego porucznika, mego przyszłego ojca. nie obyłoby się wiele filmów historycznych cowałem tam do przejścia na emeryturę konfliktowy. niem także dlatego, że poprzez mun- Urodziłem się w Warszawie, gdzie jako mały w 1995 roku – 35 lat! Byłem inspicjentem dury – czasem niedopięte lub narzu- chłopiec pierwszy raz obejrzałem film – Kró- i wojennych. Aktor z wykształcenia, większości przedstawień i – podobnie jak Jak pan buduje epizod aktorski? cone niedbale na ramiona – pokazaliśmy lewnę Śnieżkę Disneya. Najlepszy okres dzie- w filmach – aktorem epizodystą. Szukam szczegółu, który charakteryzuje żołnierzy w niewoli. Jednak najwięk- ciństwa przypadł na lata 1935-1939. Miesz- kostiumograf z zamiłowania – specjalista daną postać, bo przecież muszę w krót- szą satysfakcję sprawiło mi przygotowa- kaliśmy wtedy w Garwolinie. Ojciec miał Pamiętne role epizodyczne zagrał kim czasie uczynić ją wyrazistą. Pomaga nie 210 jeźdźców i 2 zaprzęgów artyle- w mieszkaniu siodło wojskowe, na którym od kostiumów wojskowych, a także pan – i to nie jeden raz – u wielu zna- mi znajomość obyczajowości. Jeśli gram ryjskich do sceny wymarszu 13 Pułku i ja się wyżywałem, ale jeździłem też konno nych reżyserów: Antczaka, Hasa, Hol- przedwojennego dżentelmena, wiem, Ułanów Wileńskich z Kroniki wypad- naprawdę. To był czas wielkiej szczęśliwości. od militariów, kawalerii oraz zaprzęgów land, Kawalerowicza, Kutza, Majew- jak zapalał cygaro. Poprzez taki pozor- ków miłosnych. Kiedy mieliśmy kręcić skiego (Janusza), Wajdy, Zanussiego, nie błahy detal pokazuję, kim jest i jaki tę scenę, połamało się koło pod armatą. Aż do września 1939… konnych – skończył 14 lipca 90 lat. Zaorskiego… jest mój bohater. Zresztą podobnie Naprawa oznaczała dodatkowy wyda- Tak. Ojciec, wyruszając na wojnę, powie- rzecz się ma z mundurami. Mundury tek, ale była nieodzowna, więc Barbara dział: „Za dwa tygodnie przyślę pocztówkę z zasady uniformizują, a ja chcę, żeby Pec-Ślesicka, zmarła niedawno kierow- z Berlina”. Zobaczyłem go po sześciu latach. też indywidualizowały. Bo jeden oficer niczka produkcji wielu filmów Wajdy, Mama za udział w konspiracyjnym dostar- zapina pas na płaszczu ciaśniej, drugi natychmiast ją zarządziła. Czuła i świet- czaniu leków polskim partyzantom zapłaciła luźniej. Jeśli obaj walczą podczas dru- nie rozumiała kino. śmiercią w Oświęcimiu. O mało nie podzie- giej wojny światowej, to starszy z nich liłem jej losu. Okupację spędziłem głównie jest pewnie weteranem wcześniejszych Czy w filmie któregoś z innych reżyse- na warszawskiej Woli u dziadków ze strony wojen i powinien mieć przypięte do rów jest scena napawająca pana dumą? ojca i w Wesołej, gdzie dziadek kupił dom. munduru odznaczenia, których młod- Wkroczenie hitlerowców do War- szy jeszcze się nie dosłużył. szawy w 1939 roku z Pianisty Romana Uczył się pan na tajnych kompletach? Polańskiego. Reżyser znakomicie ją Przedmiotów zakazanych przez Niemców – Jakim filmem rozpoczął pan przygodę wymyślił: w ciszy słychać miarowy, tak. Przedmiotów dozwolonych – w gim- z kinem po drugiej stronie kamery? budzący grozę stukot podkutych nazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie. Na dobre Nocami i dniami Antczaka, butów najeźdźców. Tydzień uczy- Miałem świetnych nauczycieli, a sam pasjo- który ma w sobie wielką pasję reżyser- łem 300 poborowych kroku marszo- nowałem się historią. Jednak dla mnie, ską. Podczas kręcenia sceny ewaku- wego, aż wreszcie nauczyłem. Wyznaję jako przyszłego specjalisty od kostiumów acji mieszkańców Kalińca miałem pod bowiem zasadę, że jak się człowiek nie wojskowych i militariów, najlepszą nauczy- swoją komendą 160 zaprzęgów konnych. spoci przy pracy, to jej efekty nie będą cielką historii – obok literatury przedmiotu Przełomem w mojej karierze były Panny dobre. Tu były. oraz malarstwa historycznego – okazała się z Wilka Andrzeja Wajdy, w których gra- właśnie wojna. Poznałem wtedy umundu- łem niewielką rolę. Reżyser, usłyszawszy Jak w dziesiątkach innych filmów rowanie różnych państw i formacji wojsko- na planie moją wypowiedź o pewnym z pana dorobku. Świadczy o tym wych. Nauczyłem się władać bronią białą mundurze, uznał, że powinienem zająć Nagroda SFP za całokształt twórczości. i palną. Doceniłem takie z pozoru drobia- się zawodowo kostiumami wojskowymi Cieszę się, że dane mi było współtworzyć zgi, jak menażka i manierka, bo żołnierz, i militariami w filmach. Posłuchałem filmowy obraz historii Polski, nie zawsze idąc w bój, musi mieć przecież co jeść i pić. jego rady i dobrze na tym wyszedłem. różowy, czasem gorzki – ale prawdziwy. Uważam się za człowieka spełnionego, Dlaczego przed wyspecjalizowaniem Współpracował pan z nim wielokrotnie. bo robiłem w życiu to, co umiałem się w mundurach i militariach został Przy 17 filmach! Pan Andrzej zawsze i kochałem robić, a jeszcze mi za to nie- pan aktorem? znajdował czas na chwile odprężenia dla źle płacili! (śmiech) Od najmłodszych lat lubiłem recytować aktorów i ekipy, ale w pracy sprawiał, poezję i nie czułem tremy przed wystę- Andrzej Szenajch że wszyscy wokół niego dawali z siebie Rozmawiał Andrzej

Fot. Borys Skrzyński/SFP pami publicznymi. Po maturze, którą to, co najlepsze. W Panu Tadeuszu jed- Bukowiecki

10 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 11 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

Perła pustyni, co jeszcze bardziej mogło rezonować reż. Pushpendra Singh z obecną sytuacją – jak ważna jest migra- cja i bycie w ciągłym ruchu. Poszukiwanie 60. KFF – tożsamości bohaterów (a w efekcie może i własnej), konfrontacja z inną kulturą, wymiana doświadczeń czy nauka płynąca z samych podróży. Tych większych, jak w przypadku otwierającego festiwal Pol- NOWY ROZDZIAŁ lywood Pawła Ferdka (Wyróżnienie), For- tunaty Pawła Banasiaka czy arcyciekawej opowieści o Auguście Zamoyskim Guczo. Wspomnienia i podsumowania Notatki z życia Marii Zmarz-Koczanowicz, ale i skromnych, zupełnie niepozornych. przeplatające się z premierami – tak Taką jak chociażby powrót bohatera przej- mującego dokumentu Pawła Chorzępy jeszcze w marcu można było sobie Synek (prod. Studio Munka-SFP – przyp. red.) do ojca alkoholika, po latach spę- wyobrażać jubileuszową edycję dzonych w domu dziecka (Srebrny Lajko- nik dla reżysera najlepszego filmu doku- Krakowskiego Festiwalu Filmowego. mentalnego). Nieustannie podróżuje też ksiądz Adam Boniecki, o którym w swoim Tymczasem 60. urodziny imprezy debiucie xABo: Ksiądz Boniecki opowie- dzieć postanowiła Aleksandra Potoczek rozpoczęły dla niej nowy rozdział i dały (Nagroda im. Macieja Szumowskiego). Wieloletni redaktor naczelny „Tygodnika dwa razy więcej widzów. Powszechnego” to zresztą bohater ideal- nie spajający swoją osobą krajobraz, jaki dy ogłoszono przeniesienie które zasiadają w kinie Kijów.Centrum cimy nowych widzów. Nasze wirtualne Kwestia tolerancji, empatia, samotność, serzy. Czynią to – co ważne – w bardzo wyłania się z tegorocznego Konkursu Pol- festiwalu do sieci, nie brako- (828 miejsc). W ramach wydarzeń KFF kino festiwalowe nadal będzie działać. czy też ciekawość świata i związany z nią różnorodny sposób. Za pomocą meta- skiego KFF. Oparty na potrzebie zrozu- wało pytań. Warunki dykto- Industry odbyły się pitchingi (relacje do Chcemy za jego pośrednictwem cyklicznie walor edukacyjny – tak brutalnie przecież fory – jak w reżyserskim debiucie Alicja mienia drugiego człowieka, otwartości, wała jednak pandemia. Nikt przeczytania na SFP.org.pl), a także 900 spotykać się z widzami, oferując im filmy w jednej chwili zastopowany. i żabka popularnej aktorki Olgi Bołądź, tolerancji czy pokorze. Gnie wiedział, jak długo potrwa lockdown. spotkań między twórcami i producentami z jubileuszowej i wcześniejszych edycji – Bolesne – przeważnie – lekcje historii humoru – jak inny debiutant Bartosz Dziś wątpliwości weryfikują liczby. Kra- oraz przedstawicielami innych festiwali, w porozumieniu z właścicielami praw, na serwowali twórcy dokumentów pokazy- Kozera w Kamieniu, gatunku – czego MIĘDZYNARODOWY kowski Festiwal Filmowy online nie tylko stacji TV, dystrybutorów, agentów sprze- warunkach, które zaakceptują”. Online czy wanych w Konkursie Polskim. Znamienne przykładem wyróżniona Noamia Anto- KONKURS pobił rekordy frekwencji, oglądalności daży itp. Polskie filmy, w tym Zwyczajny w realu – najważniejsze w Krakowie były, zresztą, że największe wrażenie robiły filmy nio Galdameza, brutalnej dosłowności – DOKUMENTALNY: ŚWIAT filmów, ale ściągnął też wielu nowych kraj, Wieloryb z Lorino, Pollywood, Alicja są i będą filmy. Które zwróciły uwagę? zrealizowane w relatywnie prosty, minima- Sukienka Tadeusza Łysiaka czy ujmującej NIEDOSTĘPNY widzów. Sprzedano dwa razy więcej bile- i żabka, Odmienne stany świadomości oraz listyczny sposób. Czy to w postaci montażu abstrakcji – jak w nagrodzonych Srebrnym Podobny ton wybrzmiewał również w Mię- tów niż zwykle – ponad 40 tys., przy czym xABo: Ksiądz Boniecki – znalazły się wśród KONKURS POLSKI: materiałów obrazujących peerelowskie Lajkonikiem dla najlepszej animacji Wła- dzynarodowym Konkursie Dokumental- większość widzów przed ekranami zasia- najchętniej oglądanych tytułów zarówno W POSZUKIWANIU życie na podsłuchu, jak w nagrodzonym snych śmieciach Darii Kopiec (wszystkie te nym. Twórcy ze swoimi kamerami i peł- dała z osobami towarzyszącymi. 40 proc. przez widzów festiwalu, jak i przez gości STRACONEGO (?) CZASU Złotym Lajkonikiem Zwyczajnym kraju tytuły, poza Sukienką, to produkcje Stu- nym empatii spojrzeniem docierali do osób po raz pierwszy wzięło udział w festi- branżowych ze świata, którzy mogli korzy- Czas to dla filmowca rodzaj punktu zacze- Tomasza Wolskiego, czy zbudowanym dia Munka-SFP – przyp. red.). Zacierając miejsc na co dzień niedostępnych dla walu. Dane wskazują, że chociaż Kraków stać z festiwalowej wideoteki. Tu też padł pienia. Może posłużyć do zobrazowa- w głównej mierze z tzw. gadających głów granicę pomiędzy fikcją a dokumentem, osób postronnych. Czasem z humorem – i Warszawa zdominowały grono uczestni- rekord: 7 tys. obejrzeń. „Dotarły już do nia tego, co widzimy za oknem. Sięga- Wielkim strachu Pawliny Carlucci Sfo- na co zwróciło uwagę jury pod przewod- jak Jerzy Śladkowski w Gorzkiej miłości, ków projekcji, to aż 41 proc. pochodziło nas sygnały, że polskie filmy zaistnieją na jąc w przeszłość, często wykorzystywany rzy (prod. Studio Munka-SFP – przyp. nictwem Magdaleny Łazarkiewicz, do tego opowieści o rosyjskiej duszy przez pry- z innych zakątków Polski. Od początku targach, innych festiwalach i pitchingach jest jako rodzaj przestrogi bądź metafory. red.), cofającym się w przeszłość jeszcze tematu podszedł Damian Kocur. Młody zmat wczasowiczów podróżujących stat- kwietnia zasięg medialny wydarzenia, poza Polską” – komentowała na konferen- Z kolei wybieganie w przyszłość nierzadko głębiej. Oba te dokumenty mają ze sobą twórca, uhonorowany Srebrnym Lajkoni- kiem po Wołdze. Kiedy indziej z nieskry- według Instytutu Monitoringu Mediów, cji po festiwalu Barbara Orlicz-Szczypuła. zapowiada to, co w niedługiej perspek- sporo wspólnego. Nie tylko z uwagi na kiem dla reżysera najlepszego filmu fabu- waną fascynacją i podziwem – jak Maciej wyniósł aż 55 mln odbiorców. Tryb online otworzył przed festiwalem tywie nas czeka. Czas nastał szczególny. siłę przekazu, ale i sam temat. Bo choć larnego, w Dalej jest dzień, w mikroskali Cuske w Wielorybie z Lorino (Srebrny Róg Seanse odbywały się wirtualnie, ale tak zupełnie nowe możliwości. „Od początku Bardzo mocno przeorganizował nasze Wolski mówi o głębokim PRL-u, a Sforza opowiada o jednym z wyzwań, z jakim dla reżysera filmu o wysokich walorach jak na festiwalu: o konkretnych godzinach towarzyszyła nam nadzieja, że festiwal życie. I choć zdecydowanie za wcześnie, sięga do okrutnych powojennych zbrodni, musi się mierzyć współczesna Europa, artystycznych, Nagroda dla Najlepszego i w blokach. Projekcjom towarzyszyły spo- online nie będzie jakimś sztucznym two- by te najbardziej aktualne tematy, a zatem obrazują zbliżony mechanizm postępującej w tym Polska. A trudno oprzeć się wra- Producenta, Nagroda Prezesa SFP za naj- tkania z twórcami (odbyło się ich 65), wiele rem” – mówił w czasie konferencji Krzysz- pandemia, przymusowa izolacja czy wszel- grozy, rodzącego się obłędu, inwigilacji, żeniu, że niewiele jest problemów, które lepszy montaż). To wyprawa do odległej z nich na żywo, z pytaniami zadawanymi tof Gierat. „Ci, którzy początkowo patrzyli kie jej konsekwencje – społeczne, ekono- zastraszenia. Stanowią dowód historii, ale polaryzowałyby nas jako naród w takim Czukotki, zanurzony w odcieniach gra- przez Facebook i YouTube. Nie zabrakło gal na tę zmianę sceptycznie, w czasie i po miczne, psychiczne – wybrzmiały już teraz i rodzaj przestrogi, by zgodnie ze słowami stopniu co kryzys imigrancki. natu esej o życiu tak bardzo innym od i koncertów. Wszystkie te transmisje w cza- festiwalu dzwonili, pisali z gratulacjami. To w konkursowych filmach, twórcy poruszyli z przemówienia Mariana Turskiego sprzed Utrzymany w czerni i bieli film Kocura tego, które znamy. W surowym klimacie sie festiwalu obejrzano 27 tys. razy – a że wszystko powoduje, że przyszłość festiwalu szereg problemów, które w tych niezwy- kilku miesięcy – nie pozostać obojętnym. jest też opowieścią o bohaterze w drodze. przyroda decyduje o przetrwaniu i uczy nadal są dostępne i oglądane, liczba rośnie. widzimy w formule hybrydowej. Kolejne kłych okolicznościach powracały z jeszcze Empatia i tolerancja to klucz do tego, To zresztą jeden z leitmotivów tegorocz- pokory w obliczu swojej potęgi. Dyktuje Samą galę otwarcia odtworzono ponad edycje to powrót do Krakowa, spotkań większą mocą. Nurtujące od dawna pyta- by nie popełnić błędów przeszłości – nego Konkursu Polskiego. Reżyserzy wie- rytm codzienności, wyzwań i marzeń,

6 tys. razy – ponad 6 razy więcej niż osób, tu, w tutejszych kinach, ale nie porzu- nie: czy potrafimy uczyć się na błędach? mówią jednym głosem konkursowi reży- lokrotnie udowadniali w swoich filmach – buduje wspólnotę. Czas też płynie tu ina- Fot. Materiały prasowe/KFF

12 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 13 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

czej, w cieniu dawnej, acz ciągle żywej O „złej” miłości, której sama zresztą stała się legendy. Film wyróżnił się również na ofiarą, w swoim filmie opowiedziała Shoko tle innych tytułów festiwalu siłą swojego Hara. Nagrodzony Złotym Smokiem Zwy- obrazu (zdjęcia Piotra Bernasia i Artura kły facet, będący połączeniem dokumentu Sienickiego) oraz dźwięku (Marcin Lenar- i animacji, przyjmuje perspektywę trzech czyk i Jarosław Sadowski). Opowiedziany postaci kobiecych – wbrew wszelkim spo- jest w „starym” stylu – z pietyzmem i dba- łecznym normom – wyraźnie zafascyno- łością o temat, ale i o formę. wanych seryjnym mordercą i gwałcicielem, Może już nie tak daleko od nas, a jed- który za swoje zbrodnie został skazany na nak do świata nam obcego, wprowadza karę śmierci. Brak zrozumienia, jaki towa- też Piotr Stasik. W Odmiennych stanach rzyszyć może bohaterkom filmu, dotyczy świadomości rozmawia z dziećmi z auty- znacznie większej ilości protagonistów. zmem i zespołem Aspergera. Czy jakoś Sonia, administratorka osiedla dla senio- inaczej patrzą na nasz świat? Na proste rów z brytyjskiej fabuły Większość Tessy pytania padają zaskakujące odpowiedzi. Hoffe, cierpi ze względu na swoje pocho- Nieoczywiste. dzenie i ksenofobiczne nastawienie lokalnej Nieoczywistość jest także cechą Cieni społeczności. Z kolei startujący w wyści- bez słońca (Srebrny Róg dla reżysera filmu KONKURS gach kolarskich Christopher z duńskiego o tematyce społecznej), filmu, którego DOCFILMMUSIC: dokumentu Kamerdyner Daniela Dencika – reżyser Mehrdad Oskouei pokazuje życie WYKRACZAJĄC POZA z uwagi na wybór swojej drogi, która wbrew Iranek skazanych za zabicie mężczyzn ze Zwyczajny kraj, MUZYKĘ sportowej rywalizacji polega na przegry- swoich rodzin. Być może tu, za murem, reż. Tomasz Wolski Niezgoda i bunt słyszalne były też w Kon- waniu. bohaterki otrzymują więcej wolności? Cena kursie DocFilmMusic. Złoty Hejnał Swoją mocną reprezentację wśród kon- pozostaje nadal wysoka, a wyrok rzadko powędrował w ręce Pushpendry Singha kursowych bohaterów mieli też młodzi sprawiedliwy – to kobiety i nastolatki, które fizyczność czyni tematem fotograficznych cyjna, lekko reportażowa w duchu opo- za obraz Perła pustyni o Manganiarach, protagoniści, których głos, ze względu były prześladowane psychicznie i fizycznie. autoportretów. Tu jednak rodzi się pytanie: wieść o romskiej rodzinie, która przez lata muzułmańskiej społeczności, która od na wiek, często się deprecjonuje czy Na więzienie własnego… ciała skazana czy bez chorego ciała jej sztuka będzie się okupowała rozlatującą się chatkę w rezer- wieków pielęgnuje tradycję śpiewu. Jury wręcz ignoruje. O bezlitosnej indok- jest cierpiąca od lat na anoreksję boha- nadal bronić? Nie bez powodu pokazowi wacie przyrody – kilkaset metrów od gra- doceniło „liryczną kinową celebrację dzie- trynacji, na przykładzie adeptów rosyj- terka Autoportretu (reż. Margreth Olin, towarzyszyła długa rozmowa z udziałem nic Bukaresztu. Władze decydują jednak dzictwa muzycznego i ludzkiego głosu”. skiej szkoły dla kadetów, w porażający Katja Hogset i Espen Wallin; Nagroda psychologa. o likwidacji obozowiska, co dla jego miesz- Choć walorów tych dziełu odmówić nie prostotą sposób opowiedział w Zło- Publiczności, FIPRESCI, rekomendacja Eksploracja bliskiego, a jednocześnie kańców oznacza radykalną zmianę stylu można, to jednak w programie znalazły tych guzikach laureat Srebrnego Smoka KFF do Europejskiej Nagrody Filmowej). dalekiego świata jest też tematem filmu życia. Najbardziej odczują ją dzieci. Czy się też inne wartościowe, może nawet wiek, założyli zespół klezmerski. Z pomocą dla reżysera najlepszego dokumentu – W swojej słabości wrażliwa i utalento- nagrodzonego Złotym Rogiem – Acasa, będą w stanie adaptować się do zasad bardziej nośne historie, ze społecznym muzyki chcą wypełnić najważniejszą misję Alex Evstigneev. Dziecięca niewinność

Fot. Materiały prasowe/KFF (x2) wana dziewczyna odnajduje moc – swoją mój dom Radu Ciorniciuca. To obserwa- metropolii? zacięciem lub awanturniczą nutą w tle. życia: podtrzymać pamięć o przeszłości złamana zostaje też w wyróżnionej ana- Wykraczanie poza muzykę od lat jest i zapobiec jej powtórzeniu się. W wirtual- logiczną nagrodą dla fabuły kanadyjskiej zresztą znakiem rozpoznawczym selek- nym Krakowie nie tylko zachwycili swoim Pyzie Madeleine Sims-Fewer i Dusty’ego Zwykły facet, cji DocFilmMusic. wigorem, ale i oczarowali w czasie Q&A, Mancinellego. Pełna napięcia rodzinna reż. Shoko Hara Africa Mia Richarda Miniera i Édo- śpiewając przedwojenne polskie szlagiery… psychodrama w równej mierze oddziałuje uarda Saliera to szalona przygoda, której Jednak nie tylko oni udzielili widzom samą historią, co świetną rolą debiutującej początek sięga lat 60., a koniec obecnych ważnej lekcji. Gdy za oceanem narodził Mayi Harman. Nadzieja za to pojawia się miesięcy. Połączyła młodych muzyków się ruch Black Lives Matter, film White tam, gdzie pewnie spodziewalibyśmy się z Mali z Kubą Fidela Castro i dzisiejszą Riot Rubiki Shah niespodziewanie huknął jej najmniej. W jednym z najbiedniejszych Francją. Film otwiera przed widzami drzwi historią londyńskiego ruchu Rock Against krajów świata, jakim jest Demokratyczna do Afryki jakże innej niż ta, którą znamy Racism. Republika Konga. Tam akcję swojego doku- z mediów i reportaży, rymuje się za to ide- mentu Druga rodzina umiejscowili Ramón alnie z dokumentem Macieja Bochniaka MIĘDZYNARODOWY Sánchez Orense i Susanne Krauss. Historia Ethiopiques. Muzyka duszy z 2017 roku. KONKURS FILMÓW nastoletniej Aminy, która została trenerką Burzliwe życie Ike’a White’a Daniela Ver- KRÓTKOMETRAŻOWYCH: drużyny koszykarskiej złożonej z niesły- nona wciąga za to nietuzinkowym bohate- PERSPEKTYWA szących dzieci, jest opowieścią o tym, jaką rem o życiorysie jeszcze bardziej skompli- WYKLUCZONYCH moc mogą mieć marzenia. Zupełnie jak kowanym od Sugar Mana. White posiadał Spojrzenie tych, których często głos jest w nagrodzonej Srebrnym Smokiem anima- talent równy Hendriksowi, ale osobiste ignorowany lub wręcz są go pozbawieni, cji Rosjanina Konstantina Bronzita On nie decyzje zadecydowały o tym, że dziś jego wyłaniał się też z animacji, dokumentów czy może żyć bez kosmosu, jednym z najbardziej nazwisko niewielu cokolwiek mówi. Szkoda. fabuł prezentowanych w tegorocznym Mię- wzruszających filmów spośród festiwalo- Za mało też osób słyszało o Saulu i Rubym – dzynarodowym Konkursie Filmów Krótko- wych propozycji. Warto marzyć, nawet gdy ale może zmieni się to dzięki Kapeli oca- metrażowych. Powodów tych nierówności na każdym kroku czyhają przeciwności. lałych Toda Lendinga. Bohaterowie prze- czy dyskryminacji może być wiele: płeć, żyli Zagładę i od dekad mieszkają w USA, wiek, miejsce pochodzenia, status społeczny, Kuba Armata,

ale kilka lat temu, nie zważając na swój a może niefortunnie ulokowane uczucia? Dagmara Romanowska Fot. Materiały prasowe/KFF

14 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 15 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

wał widzów na szwajcarskim Visions du Réel (otrzymał Nagrodę Jury Clinique de Genolier – przyp. red), więc te pyta- ZWYCZAJNOŚĆ POD OKIEM nia intrygują też poza Polską. Ciekawią mnie reakcje młodych ludzi. Gospo- dyni ma odpowiadać na pytania o to, co kupiła w ostatnich 15 latach. Zadajmy to WIELKIEGO BRATA samo pytanie dziś – i zrozumiemy, w jak innym świecie żyjemy. Kobieta wszystko wymienia, śledczy poprawia ją przy Rozmowa cenach. My nie pamiętamy, co kupiliśmy Zwyczajny kraj, tydzień temu. z Tomaszem reż. Tomasz Wolski Podszedłeś do tej pracy z pewną wie- Wolskim, dzą. Coś nowego też musiałeś jednak reżyserem filmu Zwyczajny kraj, odkryć. Co cię najbardziej zasko- reż. Tomasz Wolski czyło? Skala? Chyba nie ona. Przebrałem archiwa pod Zwyczajny kraj – określonym kątem i znalazłem tam wiele rzeczy dla mnie filmowo nieużytecz- laureatem Złotego nych. Jestem natomiast zaskoczony tym, Tomasz Wolski jak wiele nagrań zachowało się, choć Lajkonika 60. KFF w większości zostały zniszczone po 1989 roku. Ba! Były niszczone regularnie – o skłoniło cię do tego, Ale raczej nie mogłeś tam znaleźć „ot nowa, ponieważ mi się to nie układało. co pięć lat. Z informacji, które uzyska- żeby aż cztery lata spędzić tak” materiału podpisanego: „Obser- Musiałem zrozumieć, jak te materiały ze łem – nie wiem, na ile są prawdziwe – ze w archiwum IPN-u, wacja ojca, który chce kupić psa”. sobą współgrają. Ze względu na techno- zużytych taśm wytapiano srebro. A jed- poszukując śladów (śmiech) Przez kilka pierwszych miesięcy logię, którą wówczas dysponowano, wię- nak i tak zetknąłem się z ogromem. CPRL-u w nagraniach inwigilacyj- uczyłem się metodologii archiwizowa- cej jest nagrań audio niż wideo – łatwiej Zwyczajny kraj jest kropelką w morzu. nych SB? nia. Wypróbowywałem też różne klucze było zainstalować niezauważenie mikro- Uświadomienie sobie tego może podzia- Na pomysł wpadłem, gdy ponow- poszukiwań: materiały audiowizualne, fon niż kamerę. Chociaż… funkcjona- łać na wyobraźnię. nie zrobiło się głośno o potencjalnej operacyjne, filmowe. Szperałem i ogląda- riusze potrafili często podejść naprawdę współpracy Lecha Wałęsy z SB. Przy- łem. Zbiory związane są z konkretnymi blisko obserwowanych osób. Te kamery Archiwum IPN-u wciągnęło cię na słuchiwałem się młodym ludziom, sprawami politycznymi, obyczajowymi ważyły, terkotały, a jednak znalazłem dobre. Pracujesz nad kolejnym tema- którzy brali udział w medialnej i pry- czy kryminalnymi, ale ja chciałem je ode- ujęcia mężczyzny, który spaceruje po tem, który znalazłeś w czasie kwe- watnej dyskusji. Zaskoczyło mnie, że rwać od kontekstu operacyjnego i skon- domu handlowym. Czysty obraz, nie rendy do Zwyczajnego kraju. Bohate- wiele osób wyrażało kategoryczne opi- centrować się na zwyczajnym człowieku, z ukrycia. Jest to dość przerażające. rem Wielkiego szefa będzie Leopold nie – że nigdy by niczego nie podpi- który został w nich uchwycony. Co powie Trepper? sali. Pomyślałem, że łatwo tak mówić, mi o nim obraz? Co dźwięk? Przyjąłem Przerażające jest w ogóle samo to, jak wiedzieć, ile kilo ziemniaków kupiłem? Po bezpieczeństwa państwa, chyba że jakiś Szef największej siatki szpiegowskiej siedząc dzisiaj w kawiarni z kielisz- założenie, że obejrzę jak najwięcej – tak, szeroko i głęboko ta inwigilacja szła. co komu ta informacja? Te esbeckie obser- wyjątkowy. A ten człowiek miał zagra- drugiej wojny światowej – Czerwo- kiem wina w ręce i nie mając do końca jakbym szukał złota, przesiewając jak naj- Zastanawiałem się sam nad tym, w których wacje zwyczajności były rejestrowane przy niczne kontakty. Wytknięto mu drobne nej Orkiestry. Znalazłem kilka godzin pojęcia, z czym te czasy naprawdę się większy obszar i zakładając, że nieko- momentach czułbym się najgorzej, gdy- okazji i chociaż nigdy nie szedłem za spra- grzeszki i wykorzystano przeciwko nagrań z nim związanych. To przykład wiązały. Sam miałem 12 lat, gdy skoń- niecznie cokolwiek tam znajdę. Gdy pod bym dowiedział się, że byłem podsłuchi- wami, których dotyczyły, ani nie analizo- niemu. „My pomożemy panu, a pan totalnej inwigilacji. Po ’68 roku Trepper czył się PRL, więc też znałem go raczej koniec pracy trafiłem na materiały, które wany, i doszedłem do wniosku, że w chwi- wałem tego, jak je służby dobierały – chcia- pomoże nam” – słyszy. Ale w czym mu był obserwowany przez 24 godziny na z relacji i opowieści, nie z pamięci. To już wcześniej oglądałem, doszedłem do lach najbanalniejszych. Oznaczałoby to łem skonstruować film, który pokazuje niby pomogą? To był zwykły szantaż. dobę. Dosłownie. Rejestrowano każdy wszystko skłoniło mnie do tego, żeby wniosku, że starczy – z pokorą przyjmuję bowiem, że zarejestrowano wszystko. rodzaj zarzucania sieci na jak największą jego ruch, spotkanie i rozmowę. Ale zajrzeć do archiwum IPN-u i po prostu możliwość, że coś pominąłem. Ciągle Był to klucz do Zwyczajnego kraju – szu- przestrzeń. Wtedy wiadomo, że coś się zła- I co państwu po wiedzy, ile razy nie o tym będzie film. Trepper budził sprawdzić, co się tam właściwie znaj- pojawiają się nowe rzeczy, ale zakładam, kać i pokazać codzienność, prywatność, pie i będzie można za tym dalej pójść, aż w tygodniu rodzina je obiad mięsny? skrajne emocje i skrajnie różne oceny. duje. Jeszcze bez założenia, że będzie że przejrzałem 90 proc. zawartości audio- z której byliśmy okradani. Kupno psa, dojdzie się do momentu, gdy funkcjona- Mogłeś ten film zrealizować z narra- Przez jego postać zastanawiam się, jak z tego film. A że zawsze uciekałem od wizualnej archiwum IPN-u. prośba o przywiezienie kremu na hemo- riusz położy przed kimś długopis i zobo- torem, który wprowadzałby w histo- patrzeć w ogóle na historię. Jak ją oce- dużych tematów i znanych ludzi w kie- roidy, dziecko, które dzwoni w sprawie wiązanie do współpracy. rię SB. Konsekwentnie zostałeś niać? Co jest prawdą? I jak jej szukać, runku zwyczajności, ten sam trop pod- Musiałeś nie tylko odnaleźć te ślady śniadania – byłem zaskoczony, ile takich z ludźmi, co wywiera chyba jeszcze skoro ciężko nam ocenić nawet to, co jąłem i tym razem. Zaciekawiło mnie, zwyczajności, ale połączyć obraz nagrań znalazłem. Na tym poziomie mój Twój film ujawnia mechanizmy, większe wrażenie. dzieje się dookoła nas dziś. Lubię takie czy kamera SB może zostać potrak- z dźwiękiem, ułożyć z nich spójną film styka się też ze współczesną dyskusją w jaki sposób wplątywano tysiące Chciałem wejść w ten świat nie na zasa- historyczne filmy dokumentalne, które towana jako kamera dokumentalna, całość, nawet opowieść… o inwigilacji i prywatności. Często słyszę ludzi w te sieci – widzimy to np. dzie informacji i suchych faktów – że opowiadając o przeszłości, mówią nam która zarejestrowała tamten świat? Nie spodziewałem się nawet, że będzie zdania: „A niech sobie podsłuchują. Nie w rozmowie funkcjonariuszy z męż- była opozycja, strajki, SB – ale zanu- coś o teraźniejszości. Każdy dokumentalista filtruje to, co to aż tak trudne. Montowałem ten film mam nic do ukrycia”. We mnie budzi to czyzną przyłapanym na romansie. rzyć się w ich absurdalnym, przeraża- filmuje, przez siebie – jak ten świat fil- czterokrotnie – trzy razy wszystko tym większy sprzeciw. Jeżeli nie mam nic Romans można rozpatrywać w katego- jącym klimacie zwyczajności w świecie Rozmawiała Dagmara

Fot. Anna Gawlita trowali oficerowie SB? wyrzuciłem do śmieci i zaczynałem od do ukrycia, to tym bardziej, po co komu riach moralnych i etycznych, raczej nie Wielkiego Brata. Film już zaintereso- Romanowska Fot. Materiały prasowe/KFF (x2)

16 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 17 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

kazali nam skakać do wody. „Nie podpły- sie zdjęć, jak i montażu. Były sceny, na któ- Maciej Cuske niemy bliżej” – oznajmili. Zmoczyliśmy rych bardzo mi zależało, ale jednocześnie te nasze spodnie, buty, a oni… odpływają. zaburzały tę myśl. Na przykład w czasie „Nie poczekacie na nas?”. „Wrócimy za naszego pobytu przypłynął kontenerowiec trzy godziny”. No dobrze, byli mili, czemu z towarami. Przez trzy dni cała wioska, pod mieliby nie przypłynąć? Ale głupie myśli wodzą sklepowej, wyładowywała zapasy. powróciły. Wydawało się, że jest tego mnóstwo, ale w wiosce mieszka 400 osób i to wszystko Rozmawiamy, więc wrócili! musi im starczyć na rok. Była też chwila, Ale ten nagłówek zobaczyłem w głowie gdy sprzedawczyni liczyła dostarczone znowu kilka godzin później. Sfilmowali- torty: Czekoladowe Niebo, Praga. Obser- śmy już wszystko. Zrobiło się ciepło. Sie- wowała to mała dziewczynka w różowym dzimy. Czekamy na powrót naszych prze- płaszczyku. Piękna, filmowa scena – ale ja wodników, aż tu nagle widzę: koń. Biegnie. wiem, że lokalna rodzina na taki tort może Jaki koń? Przecież tu nie ma koni! Nie ma sobie raz do roku pozwolić, o ile nie rza- żadnych zwierząt poza niedźwiedziami. dziej. Był drogi nawet dla nas. Taka scena Patrzę jeszcze raz: sunie na nas miś! Co mówiłaby przeciwko bohaterom. Musiała robić? Uciekać? Gdzie? Jak? Najgłupsze zostać wyrzucona. Nie chciałem podrzucać w ogóle byłoby, gdybyśmy zaczęli biec. fałszywych tropów ani tłumaczyć kontek- Rozmowa Żegnaliśmy się z życiem. Potrafiłem już stu. Takie i inne trudne decyzje montażowe wyraźnie odróżnić jego oczy od nosa, gdy zawdzięczam Kasi Orzechowskiej, która z Maciejem stanął, zaczął wąchać i postanowił zmienić oddała swój talent i poświęciła filmowi Wieloryb z Lorino, kierunek. Obejdzie nas i zaatakuje z innej ponad dwa lata życia… Cuske, reżyserem reż. Maciej Cuske strony? Ale za nim pojawił się Czukcza. To przed nim miś uciekał. A Czukcza szedł Wieloryb z Lorino to film, który ope- filmuWieloryb po nas, bo, jak się okazało, czekał razem ruje przede wszystkim obrazem. liśmy na zdjęcia, wyjechał na stałe do innej z resztą myśliwych w zatoce nieopodal. Wciąż marzę o tym, żeby doczekał się z Lorino – miejscowości, zmienił pracę. Wtedy jednak Wszystko dobrze się skończyło, ale gdyby- pokazu w kinie Kijów. Bardzo dużo ten pojawiła się właścicielka sklepu: surowa, śmy zaczęli zwiewać, niedźwiedź na pewno film zawdzięcza surowym, konsekwent- laureatem trzech ale opiekuńcza, taka mateczka Rosja. Być by zaatakował. Tak każe mu instynkt nym zdjęciom Piotra Bernasia. Wykonał OPOWIEŚCI może nie zbliżam się za bardzo do tych łowcy. olbrzymią pracę. Wzajemnie dużo czerpa- nagród, w tym bohaterów, ale przez nich szerzej ukazuję liśmy ze swojej wrażliwości. Najtrudniej- ten świat. A FSB? sze było nakręcenie polowania. Dokład- Srebrnego Rogu Z lokalną administracją mieliśmy dobre nie to ze sobą przegadaliśmy, ja chwyciłem Sama logistyka produkcji musiała być stosunki, a FSB… Raz nie chcieli nas za drugą kamerę i starałem się dopasować 60. KFF Z KRAŃCA ŚWIATA olbrzymim wyzwaniem. FSB (Fede- puścić do miejscowości, do której mieli- do tego, co kręcił Piotr. Był mózgiem całej ralna Służba Bezpieczeństwa – przyp. śmy pozwolenie na wyjazd, ale przekonali operacji, bez jego spojrzenia na ludzi nie racasz do Rosji – z duchami – dziś nie odnalazłem żadnych dokumentacji powyjeżdżali. Umarli. red.) chyba też sprawy nie ułatwiało? się do nas po tym, jak zorganizowaliśmy byłoby tego filmu. bardzo dalekiej. Na śladów duchowości. Zniknął nawet rytuał Musiałeś zacząć pracę od nowa? Mikołaj Pokromski dokonał rzeczy nie- polski wieczór w domu kultury. Zoba- Czukotce odnalazłeś śmierci: kiedyś ciała wynoszono poza wio- Rzeczywistość zawsze weryfikuje plany. możliwej. Spełnił moje marzenie i pomógł czyli moje wcześniejsze filmy o Rosji, Jarek Cała praca musiała być wielką przy- posępną wróżbę dla skę, żeby dusza mogła spoglądać przez rok Dokumentacja pozwoliła mi jednak zrozu- mi zobaczyć na własne oczy ten świat. Sadowski zagrał Chopina, a Piotrek Bernaś godą. Co najbardziej cię zaskoczyło? Wnaszej cywilizacji… na pobratymców. Zachowanie to wymu- mieć, jaki film chcę zrobić, jakich bohate- Realizacja filmu na Czukotce to było opowiedział o Polsce. Pomogła Anasta- Myślę, że emocje, które towarzyszyły mi Rosja zawsze mnie inspirowała. W dzieciń- szała natura, ale dawało ono też rodzaj rów potrzebuję i co chcę przez nich poka- z pewnością jedno z najtrudniejszych sija Kukaleva. Zaufali nam, a przynajmniej podczas polowania. Wiedziałem, że to stwie malowano mi ją jako krainę mlekiem ochrony. Dziś tam, gdzie nie ma koparki, zać. Gdy okazało się, że ktoś „odpadł”, wyzwań, jakie miał w swojej karierze. przestali robić trudności. Wieloryb z Lorino kluczowa scena dla filmu, ale gdy wypły- i miodem płynącą. Szukam śladów tej rze- ciało wynosi się do tundry i podpala. Dwa szukałem jego „odpowiednika”, kogoś, kto Przez dwa lata walczył o pozwolenia i wizy to dokument o kulturze i tym niezwykłym waliśmy w morze, życzyłem wielorybowi, komej świetności, ale najbardziej intere- litry benzyny. Żadnej otoczki. Do polowań spełni podobną rolę. Zależało mi na poka- na dokumentację. Czukotka to obszar miejscu, nieantyrosyjski. Mówi o tym, jak żeby uciekł. Tak się zresztą stało. Potem sują mnie rubieże i ludzie. Wśród zgliszczy na wieloryby Czukcze powrócili niedawno, zaniu najbiedniejszych Czukczów – traf dwukrotnie większy od Polski, ze względu wyglądać może i nasz świat, jeżeli przekro- była druga próba. I chociaż wiedziałem, że można tam odnaleźć poczucie wspólnoty za czasów ZSRR nie musieli. Teraz myśliwi sprawił, że znalazłem takie osoby, miesz- na swój strategiczny i graniczny charakter czymy pewną granicę. dla Czukczy to kwestia przetrwania, obu i bliskości, których u nas już nie ma. Na znowu zaczynają cieszyć się szacunkiem kańców małego postsowieckiego domku, dla Rosji – pilnie strzeżony. Nawet Rosja- stronom dawałem równe szanse. Wraz Czukotce konieczna jest współpraca, ina- społeczności. Praca ich nobilituje. Daje cel. który zastąpił jarangę, już w czasie zdjęć. nie muszą wyrabiać sobie wizy, jeżeli chcą Patrzymy na lisią fermę, polowa- z kolejną nagonką, adrenalina zaczęła czej społeczność nie przetrwa. 80 lat temu Wielu jednak popadło w zatracenie. Piją. Zależało mi również na pokazaniu repre- tam jechać. Nie mieliśmy pojęcia, co nas nie na wieloryba. To może trwożyć, rosnąć. Widziałem ludzi, którzy walczą, są był to rejon dziewiczy. Nagle weszło ZSRR Częste są samobójstwa. Cywilizacja na zentanta władzy rosyjskiej. Nie chciałem tam spotka. Może potem w prasie ukaże ale nie możemy naszą miarą oceniać tak bardzo zaangażowani i we mnie wzbu- i wprowadziło cywilizację, jak się oka- Czukotce zapędziła się za daleko i pozosta- tworzyć filmu politycznego, ale interesował się notka o „polskich dokumentalistach tamtejszych wyborów. dził się pierwotny zew. Byłem częścią tej zało – kulawą. Pierestrojka dokończyła wiła po sobie śmietnik, rdzewiejące tony mnie kontekst imperium, które chciało coś zaginionych w tajemniczych okoliczno- Nie chciałem budować żadnej tezy, ani tego grupy. Tak jak z tym niedźwiedziem przy dzieła zniszczenia. Po niej ludzie musieli złomu. Ład zamieniła w zgliszcza, co może zmienić i zmieniło, ale zarazem wszystko ściach”? Zresztą… Kilka dni po przyjeździe negować, ani nie uwznioślać. Myśliwych, kościach wieloryba. Ku mojemu zaskocze- na nowo nauczyć się żyć, co okazało się być przestrogą i dla nas. zniszczyło. W trakcie dokumentacji pozna- chciałem sfilmować wiekowe kości wielo- polowania. Bałem się mitologizacji tego niu, górę wziął we mnie instynkt łowcy. tym trudniejsze, że w międzyczasie wyko- łem policjanta Jurę, który trafił w te rejony, ryba. Spotkaliśmy myśliwych, którzy zgo- świata. Starałem się, żeby widz nie oceniał, rzeniono ich z własnej kultury. Stracili Gdy przyjechałeś na zdjęcia, boha- bo szukał przygody. Wypełniał misję, dzili się zabrać nas w takie miejsce. Wypły- ale raczej sobie zadał kilka pytań. Było to Rozmawiała Dagmara

Fot. Tomasz Korczyński/SFP Fot. Tomasz pierwotną siłę. Kiedyś potrafili rozmawiać terowie, których wybrałeś w czasie naprawdę pomagał Czukczom. Gdy wróci- nęliśmy w nieznane. Tuż przed brzegiem, największym wyzwaniem zarówno w cza- Romanowska Fot. Materiały prasowe/KFF

18 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 19 FESTIWALE W POLSCE MŁODZI I FILM

ówi się, że filmowca demii. Gdy oglądałem jedną z etiud, uznaje się za młodego i to nakręconą w 2019 roku, byłem do czterdziestki. Festi- zdumiony tym, co widzę i zachodziłem wal „Młodzi i Film” w głowę, skąd reżyserka wiedziała, że Mw Koszalinie szykuje się do 39. 12 marca rząd zamknie nas w domach? edycji, więc wciąż należy do kate- Oczywiście filmowcy zawsze prze- gorii „młodzieży”. Jak się czują czuwali pewne wydarzenia, niejedno- dyrektorzy przed tym wydarze- krotnie zdarzało się, że wyprzedzali niem, które wypada w tak szcze- swój czas – mówię tu także o polskiej gólnym roku? szkole filmowej czy kinie moralnego Janusz Kijowski: To moja 13. edy- niepokoju. cja jako dyrektora programowego, więc skoro mówimy o liczbach, to mam „Obyś żył w ciekawych czasach” – to nadzieję, że trzynastka okaże się szczę- przekleństwo dla wszystkich z wyjąt- śliwa. Rok 2020 jest trudny dla organi- kiem artystów, dla których trudności zatorów wszystkich wydarzeń kultural- są paliwem. nych, oraz dla twórców, ale bardzo nam J.K.: W naszych czasach trzeba być zależało, aby doprowadzić do 39. edy- odważnym i czujnie obserwować to, cji. Nie chcieliśmy „dziury” w kalenda- co się dzieje wokół nas. Nie mówię tu rzu, bo epidemia to nie stan wojenny, tylko o świecie polityki czy ścierających więc przy zachowaniu wszelkich środ- się światopoglądach. Filmowcy robią to Janusz Kijowski ków ostrożności festiwal odbędzie się także po to, aby sprzeciwić się spycha- w wyznaczonym terminie. niu naszej cywilizacji w stronę mroków Paweł Strojek: Czujemy się bardzo średniowiecza, choć ja akurat, będąc dobrze! Mimo że dyrektorzy są w wieku z pierwszego wykształcenia mediewi- dojrzałym, to zespół jest młody i zaraża stą, cenię tę epokę… Wracając jednak do nas swoją energią. Oczywiście pandemia BEZ DZIURY tegorocznych filmów konkursowych – miała i ma wpływ na kształt festiwalu, wiele z nich opowiada o buncie wobec ale zostaliśmy na placu boju i dalej wal- rodziny, która często jest nie kojącą czymy. Na początku września młodzież Paweł Strojek ostoją, a okaleczającą, patologiczną wróci do szkół – choć być może do nauki wspólnotą. zdalnej – studenci będą się szykować do W KALENDARZU kolejnego roku akademickiego, a festi- P.S.: Od razu wiedzieliśmy, że albo zdjęciowych. Czy macie panowie W Koszalinie będzie można zobaczyć wal „Młodzi i Film” do inauguracji. Jego robimy festiwal „w realu”, z uwzględnie- wrażenie, że wpłynęło to na liczbę też hity z Sundance, najważniejszego temat przewodni to „trzy razy bezpie- O nadchodzącej, 39. edycji Koszalińskiego niem ograniczeń sanitarnych, albo nie zgłoszeń? festiwalu filmów niezależnych. Co czeństwo”. robimy go w ogóle. Pokazy filmów to J.K.: Niespecjalnie. Do konkursu fil- ono dla panów oznacza? Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi jedno, ale jak miałyby się odbyć spotkania mów krótkometrażowych dostaliśmy J.K.: Od lat powtarzam, że prawdziwe Jak to wygląda w praktyce? z publicznością, dziennikarzami, czy fil- około 300 zgłoszeń, a do pełnometra- kino niezależne to jest to, które robią P.S.: Dostosowaliśmy wszystkie wyda- i Film” (1-5 września) mówią jego mowców między sobą, gdyby to wszystko żowego 20. Bez problemu wybraliśmy debiutanci. Są wolni, jeszcze nie muszą rzenia do, mówiąc językiem epide- przenieść do sieci? Jednym z najważniej- skład obu konkursów; część filmów poruszać się po grząskim gruncie miologicznym, bieżących przepisów dyrektorzy: Janusz Kijowski oraz szych punktów programu są przecież dys- długich będzie w Koszalinie pokazana wymogów producentów, dystrybutorów sanitarnych. Odwołaliśmy koncerty, kusje „Szczerość za szczerość”! premierowo. Zakończyliśmy selekcję, czy telewizji. Sundance jest taką naszą bo ustawa o imprezach masowych nie Paweł Strojek więc mogę powiedzieć, że rysuje nam „bratnią” imprezą – przyjeżdżający na pozwala na ich organizację. Jedynym Pokazom zwykle towarzyszą debaty się naprawdę ciekawy zestaw filmowy nią amerykańscy twórcy opierają się występem muzycznym będzie kame- Jak dostosowaliście do nich salę J.K.: Dodam, że rozmawiamy o festiwalu i panele, na co widzowie mogą liczyć i to w obu konkursach. Zwykle to krót- komercyjnemu walcowi zwanemu Hol- ralny performance Mary Komasy i jej kina Kryterium, w tym roku jedyną 23 lipca, więc nie wiemy dokładnie, jak w tym roku? kie metraże są świeższe, odważniejsze, lywood. męża Antoniego Komasy-Łazarkiewi- „zadaszoną” salę kinową? sytuacja będzie wyglądać 1 września. Ale P.S.: Na przykład na panel „Uwaga, ale w tym roku także pełnometrażowe cza na gali zamknięcia festiwalu. Skoro P.S.: Rozumiem, że robi pani aluzję do zakładamy, że armagedon mamy za sobą. będzie zbliżenie!”. Zaproszeni przez nas tytuły są imponujące – zarówno pod Jakie filmy będziemy mogli obejrzeć mowa o uroczystościach, to odbę- kina samochodowego, więc zacznę od tego fachowcy będą opowiadać, jak reali- względem formy, jak i poruszanych w konkursie, uchylicie rąbka tajem- dzie się tylko część oficjalna – nie- tematu. Zorganizujemy trzy seanse pod Niektóre festiwale zdecydowały się zować sceny erotyczne z zachowaniem tematów. nicy? stety musieliśmy zrezygnować z ban- chmurką, jest to nasz ukłon przede wszyst- pokazywać filmy w sieci, „Młodzi zasad bezpieczeństwa i komfortu – J.K.: W konkursie długich metraży zoba- kietu. Bezpieczeństwo jest ważniejsze. kim w stronę mieszkańców Koszalina, któ- i Film” nie. Dlaczego? szczególnie aktorek i aktorów biorących Czy wśród krótkich filmów znala- czymy premierowo m.in. 25 lat niewin- Ale spotkania nieformalne na pewno rzy nas od tylu lat goszczą. Pokażemy: Emę J.K.: Festiwal wirtualny to udawany festi- w nich udział. Do tego planujemy rów- zły się takie, które powstały w trakcie ności. Sprawa Tomka Komendy Jana będą się odbywać, tyle że w małych gru- Pablo Larraina, Lato Kiriłła Sieriebrien- wal… Wydarzenie w Koszalinie to wiel- nież panel dyskusyjny dotyczący kręce- pandemii i odnoszą się do niej? Holoubka, Fisheye Michała Szcześniaka, pach i z zachowaniem dystansu fizycz- nikowa oraz Midsommar. W biały dzień kie święto, którego najważniejszym ele- nia filmów w reżimie sanitarnym. Będzie J.K.: Myślę, że jest jeszcze za wcześnie Ćmy Piotra Stasika oraz Co się wydarzyło nego. Chcę też wszystkich zapewnić, że Ariego Astera. Wracając jednak do kina: mentem są spotkania – cieszymy się, że miał tytuł „To nie kino science fiction”. na filmy o koronawirusie, ten temat na ogródkach działkowych Rafała Brylla. będziemy się elastycznie dostosowywać na sali będzie mogło bezpiecznie usiąść jesteśmy razem przez kilka dni, możemy jeszcze dobrze nie wybrzmiał. Ale, co do wytycznych, bo one mogą się z dnia 218 widzów, sala będzie stale dezynfeko- porozmawiać, wymienić się doświadcze- Pandemia wpłynęła też na produkcję, ciekawe, w kilku filmach krótkich poja- Rozmawiała

Fot. Robert Jaworski/Centrum Kultury 105 w Koszalinie Fot. Robert na dzień zmienić. wana, wyłączymy klimatyzację. niami. zatrzymując choćby pracę na planach wiło się swego rodzaju przeczucie pan- Ola Salwa Fot. Sylwia Olszewska/Młodzi i Film/Centrum Kultury 105 w Kosza linie

20 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 21 FESTIWALE W POLSCE WARSAW ANIMATION FILM FESTIVAL

mowanych horrorów. Podczas pierwszej T.M.-M.: Naszym głównym wsparciem było Istnieją naprawdę dobre festiwale z anima- Rozmowa edycji pokazywałyśmy te obrazy poza kon- i jest Platige Image. Bez nich nie mogłyby- cjami dla najmłodszych widzów. My sku- z Eweliną kursem, ale i tak cieszyły się dużym zain- śmy zrobić pierwszej edycji tak, jak ją zrobi- piamy się na innych tytułach, wypełniamy ZALEŻY NAM teresowaniem. łyśmy. Bardzo pomogły też kina, które dały lukę w festiwalowej ofercie. Myślimy nato- nam świetne warunki. Ale mamy nadzieję, miast nad warsztatem dla dzieci o realizacji Leszczyńską Przeniesienie festiwalu do wirtual- że wraz z kolejnymi edycjami uda się zdo- filmu animowanego. nego kina ograniczyło chociaż koszty być większe środki finansowe. Zarówno na i Tessą Moult- organizacji? rozwój programu, jak i wydarzeń towarzy- Czterysta zgłoszeń to całkiem sporo T.M.-M.: Odpadła duża część kosztów szących. Już w tym roku myślałyśmy o orga- jak na młody festiwal krótkometra- -Milewską, NA BUDOWANIU związanych z fizycznymi wydrukami, nizacji gali. Mamy nadzieję, że z każdym żowej animacji. akredytacjami, wynajmem sal. W pew- rokiem ten rozwój będzie coraz bardziej T.M.-M.: Muszę przyznać, że dla mnie organizatorkami nym sensie druga edycja wydaje się finan- zauważalny. również było to sporym zaskoczeniem, sowo łatwiejsza, ale doszło dużo nowych bo wiem, że w obecnej sytuacji wielu fil- Warsaw wyzwań, które dopiero uczymy się poko- Waszą misją jest szerzenie idei, mowców wstrzymuje się z wysyłaniem fil- SPOŁECZNOŚCI nywać. Na przykład dotarcie do osób spoza że filmy animowane nie są skiero- mów na festiwale. Wolą poczekać rok, mając Animation nadzieję, że będą mogli pokazać je widzom na żywo, nie w internecie. Film Festival E.L.: Utrzymał się poziom zgłoszeń z zeszłego roku. Bardzo pozytywnie nas ierwsza edycja festiwalu zaskoczyła liczba nadesłanych horrorów. zebrała w 2019 roku pozy- Pomogli na pewno partnerzy. Gdy infor- tywne recenzje. Przy dru- macja o naborze pojawiła się na międzyna- giej zostałyście zmuszone do rodowych stronach poświęconych anima- Pzmiany formuły na projekcje online. cji, w ciągu trzech dni doszło kilkadziesiąt Decyzja trudna, lecz oczywista, czy nowych zgłoszeń. jednak brałyście pod uwagę zawieszenie festiwalu? Załóżmy, że festiwal online będzie Tessa Moult-Milewska: Pierwszą reakcją frekwencyjnym sukcesem. Bierzecie była niechęć do realizacji festiwalu w interne- w ogóle pod uwagę formułę wyda- cie. Stworzyłyśmy go dla ludzi, a wyświetlanie rzenia hybrydowego w przyszłych filmów online jest pozbawione odpowied- latach? niego kontaktu. Ale z czasem zmieniłyśmy E.L.: Nie zamykamy się na częściową orga- decyzję właśnie dla ludzi, dla widzów, którzy nizację online, natomiast zależy nam na byli z nami w zeszłym roku. Postanowiłyśmy bezpośrednich spotkaniach. Pierwsza edy- nie zmieniać daty, festiwal odbędzie się na cja miała świetną atmosferę, ludzie wycho- przełomie sierpnia i września, żeby nie kon- dzili z kin zadowoleni, chętnie wymieniali kurować z imprezami, które ze względu na się spostrzeżeniami. Nas to napędzało. pandemię przeniosły się na jesień. Nawiązałyśmy dużo znajomości i miały- Ewelina Leszczyńska: Impulsem do zmiany śmy poczucie, że udało się stworzyć coś decyzji było również powstanie działającej wartościowego. przy Stowarzyszeniu Kin Studyjnych plat- Tessa Moult-Milewska T.M.-M.: Zależy nam na budowaniu wokół formy MOJEeKINO.pl, która dała nam i Ewelina Leszczyńska festiwalu społeczności, na stworzeniu miej- dużo ciekawych możliwości. Do festiwalu sca, w którym młodzi animatorzy mogliby zostały dwa miesiące, więc jeszcze sporo spotykać się z doświadczonymi twórcami, pracy przed nami. Mamy też ciągle obawy, międzynarodowych twórców, którzy będą dowanie na reklamę internetową zarówno stolicy. W Warszawie wypracowałyśmy wane tylko dla dzieci. Że anima- rozmawiać, wymieniać poglądy. A to najle- że oglądanie online zdąży się ludziom do zasiadać w naszych składach jurorskich oraz na platformie MOJEeKINO.pl, jak i dzięki sporo kontaktów, dzięki którym w pierw- cja to forma sztuki. Jak to wychodzi piej osiągnąć na żywo. Myślimy natomiast tego czasu znudzić. Ale jesteśmy pewne, że brać udział w masterclassach. pomocy naszych partnerów. Będzie spot szą edycję zaangażowało się dużo osób w praktyce? o tym, aby w przyszłości, jeśli udałoby się nigdzie byśmy nie znalazły lepszego miej- E.L.: Głównym założeniem jest organiza- promujący drugą edycję, będzie też nowa, z branży. W innych miastach zaczynamy T.M.-M.: Myślę, że dobrze. Rozmawia- dotrzeć do szerszej widowni, organizować sca od tej platformy. cja projekcji przez MOJEeKINO.pl i robie- odświeżona strona internetowa festiwalu. właściwie od zera. łam z wieloma osobami, które wychodziły festiwal w Warszawie na żywo, i angażować T.M.-M.: Żałujemy, że ta edycja nie odbę- nie streamingów z twórcami oraz warszta- W Warszawie zawiśnie także trochę „tra- E.L.: Ale cały czas się uczymy, stawiamy z pokazów bardzo pozytywnie zaskoczone. online ludzi z innych miast. dzie się fizycznie w kinach, ale staramy się tów online przez YouTube. Będzie można dycyjnych” plakatów. kolejne ważne kroki. Kilka miesięcy temu Gdy ludzie weszli na seans, filmy broniły dostrzegać pozytywne aspekty sytuacji. kupować bilety na pojedyncze wydarzenia T.M.-M.: Wydaje nam się, że zaoferu- założyłyśmy fundację filmową, która pozwo- się same. Nie trzeba było nikogo już prze- Będziemy np. mogły dotrzeć z filmami nie i zamówić w przystępnej cenie karnet na jemy widzom atrakcyjną ofertę filmów liła nam lepiej umocować się w festiwalowej konywać. A w tym roku szykuje się wyjąt- Rozmawiał Darek Kuźma tylko do widzów z Warszawy. Platforma cały festiwal. oraz wydarzeń towarzyszących. Szczegól- rzeczywistości, nakreślić cele i założenia, kowo silny program. pozwala nam znieść ograniczenia czasowe nie warsztaty prowadzone przez profesjo- które pomagają w kontaktach z nowymi part- E.L.: Dostałyśmy prawie czterysta zgłoszeń, * Tegoroczna, 2. edycja Warsaw Animation seansów – w trakcie trwania festiwalu każda Formuła festiwalu online ułatwiła czy nalistów powinny cieszyć się popularno- nerami. Nie wiem, na ile pomoże nam ona wśród nich sporo dobrych filmów i kilka Film Festival odbędzie się online chętna osoba będzie mogła zalogować się utrudniła promocję wydarzenia? ścią. W zeszłym roku przyjeżdżali na nie w radzeniu sobie z finansowaniem imprezy, perełek. Znajomy zapytał mnie niedawno, w dniach 27 sierpnia – 2 września. w dowolnym momencie. Otworzyły się E.L.: Tego dowiemy się dopiero po zakoń- ludzie nawet spoza Warszawy. W tym roku ale na pewno trzon formalno-prawny sta- czy planujemy blok poświęcony bajkom dla Szczegółowe informacje dostępne na: www.warsawanimationfest.com. Fot. Tomek Walasek Fot. Tomek też możliwości zaproszenia większej liczby czeniu edycji. Stawiamy w tym roku zdecy- mamy też nową sekcję konkursową – ani- wia nas w lepszej pozycji. dzieci, ale nie chcemy iść w tym kierunku.

22 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 23 WYWIAD NUMERU JOANNA KULIG

W ostatnim projekcie, Z Joanną Kulig w którym wzięła rozmawia Anna Serdiukow udział – serialu The Eddy – jazz gra pierwszoplanową rolę. I jest to znamienne, bo muzyka nie tyle towarzyszy jej życiu Cały ten odkąd pamięta, co na ekranie jest częścią formacyjnych zawodowo momentów. Joanna Kulig starannie jazz! wybiera projekty, w których chce wziąć udział, często śpiewająco torując sobie drogę do sukcesu. Co wcale nie znaczy, że za każdym razem jest to zadanie łatwe. I właśnie nam o tym opowiada: o przygotowaniach i kulisach serialowej produkcji. Fot. Lou Faulon/Netflix

24 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 25 WYWIAD NUMERU JOANNA KULIG

a plan realizowanego przez platformę Netflix ważniejszy krok od wszelkich spotkań, które nastąpiły później: The Eddy weszłaś dwa miesiące po urodzeniu mój warsztat aktorski nie był tak weryfikowany jak możliwości dziecka... wokalne. Na casting muzyczny miałam za zadanie przygotować I nie było to proste, naprawdę, pod żadnym wzglę- dwa utwory. Zaśpiewałam je oczywiście, ale zaraz okazało się, Ndem! (śmiech) Ja już nawet nie mówię o logistyce życia karmią- że chcą, abym pośpiewała z nimi jeszcze coś innego. Decydu- cej piersią matki, mam tu przede wszystkim na myśli emo- jące było, że czytam nuty. Glen zobaczył, że dzięki temu pewne cjonalną rewolucję, która dokonuje się w tym czasie w głowie rzeczy potrafię przygotować szybciej, albo w ogóle zaśpiewać niemal każdej kobiety. Wchodziłam w rolę mamy i w rolę coś bez przygotowania, po prostu patrząc w nuty na kartce. Mai równocześnie. Teraz już wiem, że jeżeli przetrwałam to Niepotrzebne były dodatkowe tłumaczenia. Właśnie Glen był doświadczenie, to przeżyję i udźwignę już każde! chyba najbardziej zadowolony z tego pierwszego spotkania w Stanach, które okazało się owocne na tyle, że przeszłam dalej. Co było najtrudniejsze? Wszystko! Ale już same przygotowania do castingów sta- W serialu jest sporo mastershotów, ale mam wrażenie, że nowiły spore wyzwanie. Na potrzeby serialu dostałam listę to historia, która pozostaje bardzo blisko postaci. Jeste- 14 utworów, których musiałam się nauczyć. Nie chodziło tylko śmy w samym centrum życia, a w zasadzie kilku zagma- o to, by zapamiętać słowa, ale też o angielską wymowę – mia- twanych życiorysów, często musząc domyślać się, co łam śpiewać jazz bez wschodniego akcentu. Wkuwałam te dokładanie wydarzyło się w życiu danego bohatera, że piosenki, lulając syna na rękach. I dzisiaj wiem, że była to dotarł do „tu i teraz”. dobra decyzja. Jan wkraczał w życie otoczony pięknymi, szla- Też mnie ujął ten sposób patrzenia na świat tych wszystkich chetnymi melodiami, które będą mu już zawsze towarzyszyć... postaci. I to – prócz muzyki – przyciągnęło mnie do serialu Myślę, że zapisały mu się gdzieś w sercu, w głowie. Do dziś Damiena Chazelle’a. często je nucę synkowi i sobie. Działają uspokajająco. Najmłodszego w historii laureata Oscara za reżyserię – To była dość nietypowa sytuacja – w obsadzie obok akto- filmu La La Land w 2017 roku. rów znajdowali się przede wszystkim muzycy, a tam, gdzie Damien jest wielkim fanem jazzu. Nim zaczął zajmować się zwykle w scenariuszu zapisane są kwestie do wyuczenia, ty kinem, był perkusistą jazzowym. W kontekście pracy nad The dostałaś... piosenki. Eddy od początku było mówione, że Damien chce uchwycić Dokładnie tak było. Castingi były organizowane w Stanach. Tak naturalność i prawdę. Czuć było, że pragnie realizować serial się szczęśliwie złożyło, że akurat byłam na miejscu, co z kolei w sposób dokumentalny, ale też warstwa muzyczna narzuciła związane było z datą porodu, jak również z oscarową promo- nam pewien określony styl pracy, co z kolei przełożyło się na cją Zimnej wojny Pawła Pawlikowskiego. I tak naprawdę świetnie sposób naszej gry: dynamikę ciał, poruszanie się, interakcje. wyszło, bo choć dużo się działo, to dzięki temu, że przebywałam w USA, nie musiałam nagrywać self tape’ów (film profilowy – Łatwo jest pracować, gdy muzyka – a nie fabuła – jest naj- przyp. A.S.). Nie jest – i nigdy nie było to – moją mocną stroną. ważniejsza? Gdy tempo dramaturgiczne wyznacza jazz, Zaczęłam nawet nagrywać i przygotowywać taką taśmę, ale kom- Joanna Kulig i Dawid Ogrodnik często improwizowany i rejestrowany na żywo podczas pletnie mi nie szło... Brakowało energii, wypadałam sztucznie, w filmieIda , realizacji poszczególnych scen? nie podobałam się sobie. Czułam, że to nie jestem ja. Zresztą reż. Paweł Pawlikowski Trudno było otworzyć się na tę formułę. Po pierwsze rzeczywi- sporo już nagrałam w swoim życiu takich self tape’ów, i rzeczywi- ście wszystkie utwory nagrywaliśmy na żywo, często z marszu ście, jeśli je zliczyć, to niewiele dzięki nim zwojowałam, niewiele wchodząc w jakąś piosenkę, bo stanowiła ona integralną część castingów wygrałam. Jestem typem aktorki, która zawsze lepiej Szczęśliwie syn dał ci wygrać to przesłuchanie. Jak myślisz, na ile Zimna wojna była tu kluczowa? danej sceny: z kwestii mówionych płynnie przechodziliśmy do wypada na żywo. Rzeczywiście, chyba po prostu chciał, żebym wzięła udział Wszyscy castingowcy serialu The Eddy widzieli Zimną wojnę. grania i śpiewania. To było ciekawe, trzeba było być bardzo pre- w serialu The Eddy. (śmiech) I produkcja naprawdę była pod Niezwykle cenili film, ale też bardzo lubili moją postać. Zula cyzyjnym, uważnym na kolegów muzyków, ale też otwartym Główne castingi do The Eddy organizowane były wrażeniem, gdy mnie tam tego 7 lutego zobaczyła. Zjawiłam Lichoń jakoś zapadła im w pamięć. Wiem, że bez Zimnej wojny na to, co niezaplanowane, co może się dziać na bieżąco. Grali- w Paryżu. się z plecakiem, wyprawką dla dziecka, w zaawansowanej ciąży, nie otrzymałabym szansy, jaką był ten serial. W tym zawodzie śmy na dwie kamery, zwykle nie było dubli. Po drugie, ja bar- Bo wielu muzyków grających w serialu na co dzień mieszka z mężem u boku, który w każdej chwili był gotowy odwieźć wszystko jest ze sobą powiązane, tu widać to szczególnie wyraź- dzo chciałam... zagrać swoją rolę. Wygrać ją w taki psycholo- właśnie tam. Co więcej, cała akcja rozgrywa się w tym mie- mnie do szpitala. Zrobiłam, co miałam do zrobienia, i pojecha- nie. Dzięki roli Zuli, zagrałam później Maję, choć oczywiście giczny, klasyczny sposób. Motywowałam wybory Mai, chciałam ście, tak więc było to podyktowane względami praktycznymi. łam rodzić. zaważyło więcej czynników. Na pewno ważne było, że śpiewam, je rozumieć, wierzyć jej, więc uprawdopodabniałam wszystko. Oczywiście przesłuchania odbywały się również w innych miej- że czytam nuty, że mam muzyczne obycie. Na pewno bardziej zależało mi na tym, by Maję zagrać, niż scach na świecie, np. w Los Angeles, gdzie akurat przebywałam. To się nazywa determinacja! nią być, z kolei Damienowi chodziło o coś kompletnie innego. W zasadzie to był już końcowy etap przesłuchań, większość Chyba tak... ale też byłam przekonana o słuszności swoich Punktem wyjścia dla The Eddy był zbiór utworów dwóch Chciał, żebyśmy czerpali z muzyki, żebyśmy się nią ładowali. aktorów była wyselekcjonowana... I wiedząc, że 6 lutego ludzie działań. Nie robiłam niczego na pokaz. Wszystko złożyło się amerykańskich kompozytorów: Glena Ballarda, współ- Jazz był najważniejszy, więc moje pragnienie, by psychologicz- z produkcji mają przylecieć do Stanów, dokonać pewnych osta- w całość, to była kwestia dobrej organizacji. Producenci byli producenta serialu i współautora m.in. wielkiego hitu nie skonstruować postać Mai, szybko okazało się pozbawione tecznych obsadowych wyborów, zaproponowałam spotkanie szczęśliwi, ale też wzruszeni. Czuć było bardzo dobrą ener- Alanis Morissette „Ironic”, oraz Randy’ego Kerbera, który sensu. Musiałam przestawić się na inny rodzaj pracy. Nie żałuję, następnego dnia po ich przylocie. Żadnych self tape’ów! – mówi- gię, wszyscy dziękowali, że przyjechałam. Ostatecznie miałam w serialu zagrał pianistę, jednego z najbliższych współpra- ale długo do mnie dochodziło, że jest pewien rozjazd pomię- łam. Bardzo chciałam porozmawiać i zaprezentować się na też przygotowaną taśmę z prezentacją, z której co prawda nie cowników Mai. dzy aktorstwem, który jest mi bliski, a tym, co chce uzyskać żywo. byłam zadowolona, ale zawsze stanowiła jakieś zabezpieczenie. Glen skomponował wszystkie serialowe utwory, wiedział więc – reżyser. Co prawda Damien Chazelle wyreżyserował tylko dwa Myślałam sobie, że jeśli zacznę rodzić 7 lutego rano, to po pro- nie tylko jako współproducent, ale jako kompozytor właśnie – odcinki, ale jako współproducent miał wiele do powiedzenia 7 lutego 2019 to ważna data w twoim życiu. stu wyślę produkcji przygotowane wcześniej nagranie. Ale zdą- jak ważne są dla tej historii: dźwięk, śpiew i muzyka. Casting w kwestii ogólnej wizji i linii całego serialu. W każdym razie

Istotnie, na ten dzień zaplanowany miałam poród. żyłam! muzyczny był tu zatem kluczowy, miałam wrażenie, że stanowił dla mnie uwalniający był ten moment, gdy poczułam, że sporo Fot. Materiały prasowe/Opus Film

26 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 27 WYWIAD NUMERU JOANNA KULIG

choć w danej scenie zgromadzeni wokół mnie ludzie nie rozumieli polskiego, to ważne było, aby za pomocą inten- cji i emocji wypowiedzieć daną kwestię tak, by była jasna dla wszystkich.

Trochę przeklinasz po polsku właśnie... Nie wyobrażam sobie tego w żadnym innym języku. Tylko po polsku mogłam być tak... wiarygodna. (śmiech) Ale też, gdy z Polski do Paryża przyjeżdża do Mai matka, to obie kobiety rozmawiają w języku polskim – są Polkami, polski jest ich ojczystym językiem, więc to akurat było jasne i proste. Ale dam inny przykład: w głównego bohatera, Elliota Udo, właściciela tytułowego klubu The Eddy, wcielił się André Holland, który w ogóle nie mówi po francusku. Elliot do Paryża przeprowadza się z Nowego Jorku, poznajemy go, gdy od jakiegoś czasu funkcjonuje w nowym miejscu, czyli żyje w Europie, więc teoretycznie powinien znać już francuski. Jednak André Holland nie włada tym językiem, więc prócz kilku dialogów, wszystkie jego kwestie były rozpisane na angielski... Cały czas zastanawialiśmy się, czy to będzie wiarygodne dla widza? Przecież grana przez Hollanda postać żyje na co dzień w paryskim świecie. Czy Elliot Udo utrzy- małby siebie i klub, nie znając francuskiego? Zdaje się, że francuskim powinien władać chociażby w bardzo prosty, podstawowy sposób. A tu trzeba było uzasadniać i uwia- rygadniać takie sceny, kiedy np. Elliot trafia na komisariat policji, gdzie nikt, ale to absolutnie nikt, nie mówi w języku Juliette Binoche i Joanna Kulig angielskim, a jednak główna komisarz z nim jednym roz- w filmieSponsoring , mawia właśnie po angielsku. Dlaczego tak się dzieje? Prze- reż. Małgorzata Szumowska cież widz mógłby znowu tu krzyknąć, że to nie jest uczciwe i prawdziwe! Że jak robimy serial metodą dokumentalną, to w tym aspekcie też powinniśmy być wiarygodni. I wła- mogę czerpać z kompozycji jazzowych, które towarzyszyły nam Jak w życiu, tyle że to, co w życiu wypada wiarygodnie, nie śnie praca Dany Héricourt w dużej mierze polegała na w każdym odcinku. Pomogła mi też bardzo obecność Dany zawsze staje się choćby prawdopodobne na ekranie. Tu leżała tym, by tego typu sytuacje poprowadzić i dopracować tak, Héricourt, coacherki od dialogów i aktorstwa. ogromna trudność, bo nie mieliśmy wcale tak wielu prób, by z mało prawdopodobnych stawały się naturalne, znajome, a musieliśmy w dość krótkim czasie zgrać się osobowościowo Moje emploi to typowe. Ona szukała cały czas patentów na to, jak powin- Tak się dzieje chyba coraz częściej na planach, że produk- i muzycznie. niśmy się w tym kulturowym tyglu komunikować ze sobą cja organizuje tego rodzaju wsparcie dla aktorów. w najbardziej prosty, normalny i prawdopodobny sposób. Rzeczywiście, widzę to na planach międzynarodowych produk- A także językowo. nie tylko kwestia Żeby nie były to szeleszczące papierem melodyczno-literac- cji, że taki coach od języka to dziś norma. Tutaj, podczas realiza- No właśnie, a przecież każdy z nas był i jest na innym pozio- kie wydumane dialogi, jakieś zaśpiewy w różnych językach, cji The Eddie, po raz pierwszy pracowałam z kimś, kto byłby tak mie zaawansowania, jeśli chodzi o angielski i francuski, a to tylko żywa mowa. Dany ważyła też cały czas proporcje mię- organicznie związany z realizowaną historią. Dany współpraco- są przewodnie języki serialu. Dodatkowo kilku bohaterów wyborów własnych, dzy angielskim, francuskim i arabskim. wała bardzo blisko ze wszystkimi reżyserami – a było ich czte- mówi po arabsku, ja mam parę kwestii po polsku. Na planie rech – oraz ze scenarzystą. Wyobraźmy sobie, że każdy z nich – The Eddie dochodziło za każdym razem do fuzji wielu kul- Cały czas z wami była? choć przecież wszyscy „grali do jednej bramki” – ma inną, bo tur, czuć było te wpływy, każdy był – mówiąc kolokwialnie – ale też wypadkowa Od pierwszego do ósmego odcinka. Zmieniali się reżyserzy, swoją, wrażliwość, odmienny sposób konstruowania postaci, z innej bajki, a jednak, dzięki wysiłkom Dany, zgraliśmy się. a ona pozostawała blisko nas – aktorów – przez cały czas. komunikowania się i widzenia świata, a co za tym idzie opowia- My nie tylko do siebie mówimy, my się rozumiemy, nawet jeśli Czuliśmy, że możemy jej zaufać, oprzeć naszą pracę na niej. dania o nim. Dany pilnowała, by wszystko było spójne, czuwała były bariery językowe. I to jej zasługa. Dany na każdym kroku Znała wszystkie kontynuacje, oglądała na bieżąco materiały także nad tym, by aktorzy grali na tym samym poziomie. Prócz dbała, by wszyscy mieli szansę przekazania tego, co chcą prze- pochodzenia, już zrealizowane, czego my rzecz jasna nie doświadczyliśmy. tego, że koncentrowała się na liniach i melodiach wypowiada- kazać w ramach swoich ról, także w sposób niewerbalny. Czu- Każdego dnia doskonale wiedziała, co zostało nagrane dzień nych przez nas kwestii, cały czas dbała, by ogólny charakter cało- wała, by były równe szanse na ekspozycję każdego z bohate- wcześniej, mówiła o tym, co trzeba poprawić, nad czym ści był solidny, mocny, jednolity. Wiarygodny po prostu. rów, przy założeniu – no właśnie – że wybrzmiewa tu kilka możliwości, popracować. języków (angielski, francuski, arabski i polski), a pewne gesty, Tu warstwa językowa robi przede wszystkim wrażenie: nawet wyglądające podobnie, w różnych kulturach mogą zna- Dla mnie to duży walor całej produkcji – banda wraż- wszyscy pracujecie i spotykacie się w paryskim klubie, czyć co innego. zaplecza liwców z różnych stron świata grywa jazz w paryskim gdzie gracie jazz, pochodzicie jednak z kompletnie róż- klubie, gdzie krzyżują się drogi innych zbłąkanych nych światów. Każdy z was mówi z innym akcentem, są I jak to wszystko uprawdopodobnić...? wyznawców dobrej muzyki. Każdy tu jest skądś, każdy i tacy, którzy po angielsku lub po francusku nie mówią Nie było to proste, ale mam nadzieję, że się udało. Praco- kulturowego ma inne korzenie, tak więc wybrzmiewają różne języki. Fot. Materiały prasowe/Kino Świat wcale. Wieża Babel. waliśmy nad tym zespołowo. Gdy mówiłam coś po polsku, Jak muzyka, jak jazzowa improwizacja – język tego

28 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 29 WYWIAD NUMERU JOANNA KULIG

Paweł Pawlikowski i Joanna Tomasz Kot i Joanna Kulig Kulig na planie filmu w filmieZimna wojna, Kobieta z piątej dzielnicy reż. Paweł Pawlikowski Staram się wykonywać swój zawód najuczciwiej

André Holland i Joanna Kulig w serialu The Eddy, jak potrafię reż. Damien Chazelle

serialu pozostaje żywy, niejednolity. Język jest po pro- jest w drodze... Obcym może stać się każdy z nas. Wszystko To tylko potwierdza moje słowa. Pochodzenie tak nas klasy- stu jednym z wielu dźwięków, które tu słyszymy. zależy od okoliczności życiowych, od perspektyw, od pew- fikuje, definiuje – jak również przekłada się na szanse, jakie Na początku bardzo się tym stresowałam. Martwiłam się, że nego porządku, do którego trafimy i od ludzi wokół. Dlatego otrzymujemy od losu – uruchamia i wyzwala w nas siłę, moż- będzie słychać, że robię błędy, mówiąc po francusku albo śpie- tak ważne są korzenie. Nie wolno o nich zapominać, gdzie- liwości, buduje pewien fundament, z którego – o ile jesteśmy wając po angielsku. Bałam się po prostu, że mój polski akcent, kolwiek życie by nas rzuciło. go świadomi – możemy czerpać. Gdyby nie Kobieta z pią- gdy śpiewam, będzie zbyt mocno słyszalny. To Dany uświado- tej dzielnicy, i to, że wówczas spotkałam Pawła Pawlikow- miła mi, żebym nie obawiała się czerpać z siebie – bym brała W twojej pracy ważne okazuje się to, że jesteś Polką? skiego, pewnie nie byłoby mnie później w jego Zimnej woj- siłę z tego punktu w życiu, w którym wówczas byłam, bym Fakt ten na pewno wiele determinuje. Moje emploi to nie nie. A z kolei, gdyby nie ten film, nie grałabym potem w The ewentualne wady przepracowała i przekuła w atuty, w punkty tylko kwestia wyborów własnych, ale też wypadkowa pocho- Eddy. Wszystko w tym zawodzie łączy się ze sobą, pozor- charakterystyczne dla mojej serialowej postaci. Nie upraw- dzenia, możliwości, wychowania, zaplecza kulturowego. nie nieistotne zdarzenia mają potem, lata potem, swoje kon- dopodobniałam na siłę Mai, po części budowałam ją z sie- Jestem polską aktorką, ale w mojej pracy europejski rodo- sekwencje. Wybrzmiewają całe dekady później. Być może, bie, a na pewno w zgodzie ze sobą. I to ostatecznie okazało się wód jest bardzo ważny. Właśnie nie tyle polski, co europejski. gdyby nie fakt, że właśnie zostałam mamą, moja rola i obec- trafne. Liczy się ta przynależność geopolityczna czasami bardziej niż ność w The Eddy wyglądałaby inaczej. Może swoją postać talent czy warsztat. I nie ma co się oszukiwać, często to, skąd budowałabym lepiej, a może gorzej, bo mniej świadomie, Początkowo postać Mai była trochę inna. pochodzimy, nadaje kierunek zawodowym planom: narzuca mniej uważnie na siebie? Może miałabym więcej czasu, spo- Tak. W pierwszej wersji scenariusza zapisano, że moja boha- im bieg albo limituje aspiracje. Nie ma się czego wstydzić, po kojniej mogłabym oddać się pracy, ale czy to oznacza, że terka jest Amerykanką. Przybywa do Paryża za miłością, nie- prostu tak jest i już. Jak każdy i ja mam swoje ograniczenia czy byłoby to bardziej wartościowe? Tego nie wiem, nikt tego nie jako dla Elliota, podążając za nim. I to pozostało, ale gdy już lęki, ale staram się nadać temu wartość. Znając własne gra- wie tak naprawdę. To była szalona międzynarodowa produk- stało się jasne, że to ja wcielę się w Maję, przepisano moją nice, można albo podjąć z nimi walkę, albo je zaakceptować. cja, w której różne strony forsowały swoje wizje – ścierały się postać – stała się Polką. I dobrze, to był jedyny sposób, by obro- I to też jest wyzwalające. tu siły, naciski, oczekiwania i ambicje różnych producentów. nić mój wschodni akcent, który pobrzmiewa tak w moim fran- Wiele rzeczy trzeba było potwierdzać z decydentami, uzyski- cuskim, jak i w angielskim. Czujesz, że pochodzący ze Stanów aktorzy mają łatwiej? wać zgody różnych pionów i instytucji finansujących. Kilku- Łatwiej nie, ale na pewno mają więcej możliwości. Te możli- krotnie miałam poczucie, jak niewiele ode mnie zależy, ale Dla mnie ta serialowa wieża Babel jest bardzo realna, wości są tam, u nich, bo światowe kino powstaje w USA – ilo- też zaraz potem dochodziło do mnie, że jednak nie – szczę- namacalna. Każdy z nas jest lub bywa emigrantem raz na ściowo realizuje się w Stanach po prostu więcej filmów. Ale tak śliwie mam wpływ na to, co robię i jak wykonuję swój zawód. jakiś czas w swoim życiu. naprawdę wszystkiego tam jest więcej – nie tylko powstających Daje mi on chwile zwątpienia, ale też mnóstwo satysfak- I w warstwie językowej też dajemy temu wyraz. Wątki emi- produkcji, ale także ubiegających się o role aktorów. Szczęśliwie cji. I wcale nie chodzi o to, by pokazywać komukolwiek, że gracyjne są zresztą bardzo ciekawe w całym serialu, rzeczy- europejska kinematografia daje coraz lepsze, bardziej różno- robi się coś lepiej niż inni, że jest się wyjątkowym, niezastą- wiście jest tak, jak mówisz, każdy z bohaterów nosi stygmat rodne możliwości. Nie gorsze, po prostu inne. pionym, jedynym/jedyną w swoim rodzaju. W tym zawo- emigracji. Każdy przyjechał skądś do tego mitycznego dzie najważniejsze według mnie jest to, by pracować uczci- Paryża, pozostawiając w tyle całe rodziny, miłości, wspo- Dekadę temu w filmie Kobieta z piątej dzielnicy Pawła wie względem siebie i innych. By wykonywać swoją robotę mnienia i swoją pierwszą tożsamość. Każdy musiał budować Pawlikowskiego nuciłaś: „A może byśmy tak, najmil- w zgodzie ze sobą. Wiele rzeczy muszę przeforsować, ale kino się na nowo w innej rzeczywistości, a jednocześnie przecież szy, wpadli na dzień do Tomaszowa?”. W nagrodzonej to też sztuka kompromisu. Czasami trzeba odpuścić, powie- każdy z bohaterów – widzimy to w serialu – próbuje pozo- Oscarem Idzie tego samego reżysera, śpiewałaś m.in. dzieć: „tak miało być”, by móc iść dalej. Nie rozpamiętuję stać sobą. I każdy w tej walce o siebie jest bardzo samotny. utwór „Rudy rydz” Heleny Majdaniec, z kolei w Zimnej ról, nie myślę o tym, że należało coś zagrać lub zrobić lepiej. Myślę, że The Eddy pod tym względem ukazuje jakąś bole- wojnie śpiewasz i tańczysz polskie utwory ludowe, ale Staram się wykonywać swój zawód najuczciwiej jak potrafię. sną, dojmującą prawdę o współczesnym świecie. Obcy to też ocierasz się o klasyczny, międzynarodowy repertuar I jeśli mogę pod koniec dnia tak sobie powiedzieć, to już jest Fot. Jean-Claude Lother/Collection Christophel/Fotonova

Fot. Łukasz Bąk/Kino Świat, Lou Faulon/Netflix nie tylko uchodźca, ktoś kto fizycznie nie posiada domu, kto muzyczny... dobrze.

30 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 31 TEMAT NUMERU SIERPIEŃ 1980 W POLSKIM KINIE NADZIEJA I GORYCZ. FILMOWE NARRACJE O SIERPNIU 1980 ROBERT BIRKHOLC

Okres strajku w Stoczni Gdańskiej – doniosły moment solidarności społeczeństwa polskiego wobec ucisku władzy – stał się po latach przedmiotem kontrowersji, a główni bohaterowie słynnych wydarzeń poróżnili się ze sobą jeszcze przed upadkiem komunizmu. Pozostawiając historykom ocenę tego, co stało się w Gdańsku, warto zastanowić się nad filmowymi przedstawieniami Sierpnia 1980. W odróżnieniu od innych wystąpień przeciwko peerelowskiej władzy, wydarzenia sierpniowe były na bieżąco rejestrowane i bardzo szybko doczekały się filmu fabularnego. Co znaczył strajk w stoczni dla twórców z różnych

pokoleń? Czyją perspektywę przyjmowali filmowcy i jak Robert Więckiewicz w filmie Wałęsa. Człowiek z nadziei, pokazywali narodziny Solidarności? reż. Andrzej Wajda Fot. Marcin Makowski

32 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 33 TEMAT NUMERU SIERPIEŃ 1980 W POLSKIM KINIE

odobno Luis Buñuel, który na po- wał film na „zamówienie” robotnika, który czątku lat 80. śledził pokazywa- podczas wizyty twórcy w stoczni (prawdo- ne na całym świecie wydarzenia podobnie 29 sierpnia 1980 roku) poprosił w Polsce Ludowej, nie mógł go, by nakręcił film o pracownikach zakła- Puwierzyć, że przedstawiciele klasy robot- du. W Człowieku z marmuru (1976) Wajda niczej protestują przeciwko państwu so- zdekonstruował fałszywy obraz życia robot- cjalistycznemu z różańcami w dłoniach ników w PRL-u, dlatego wydawał się naj- i wizerunkami Matki Boskiej w klapach bardziej odpowiednim artystą do ukazania marynarek. „Tego nie wymyśliłby żaden narodzin niezależnego ruchu robotniczego. surrealista” – miał powiedzieć twórca Psa W finale filmu z 1976, rozgrywającym się andaluzyjskiego. W powikłanej polskiej hi- właśnie przed bramą Stoczni Gdańskiej, storii podobnych paradoksów jest znacz- pojawiła się postać syna przodownika pra- nie więcej. cy Mateusza Birkuta – Macieja Tomczyka (w obydwie role wcielił się Jerzy Radziwiło- WYKUWANIE ŻELAZA wicz), co otwierało furtkę dla kontynuacji, Historycy podają informację, że kiedy w PRL-u a jednocześnie pozwalało wpisać wydarzenia wyświetlano w kinach film Robotnicy ’80 1980 roku w szeroką panoramę historyczną. (1980), nakręcony na terenie Stoczni Gdań- Tomczyk, który w Człowieku z żelaza jest skiej w czasie ostatnich dni trwania strajku, jednym z organizatorów strajku, podobnie w prasie umieszczano fałszywe komunikaty jak ojciec buntuje się przeciw władzy, ale nie o treści „wszystkie seanse zarezerwowane”. musi już walczyć w pojedynkę, ponieważ Niewygodny dla władzy dokument został stanowi część dynamicznie rozrastającego zrealizowany z inicjatywy Bohdana Kosiń- się ruchu społecznego. skiego przez Andrzeja Chodakowskiego Widzowie o wrażliwości feministycznej i Andrzeja Zajączkowskiego, ale pod przed- mogą poczuć się nieco rozczarowani, po- sięwzięciem podpisało się aż 26 twórców, nieważ Agnieszka (Krystyna Janda), która co było odbierane jako swego rodzaju ma- w Człowieku z marmuru była dynamiczną, nifest środowiska filmowego. Robotnicy ’80 niezależną reżyserką, w Człowieku z żelaza składają się przede wszystkim z wypowie- schodzi na dalszy plan, pozostając w cieniu dzi stoczniowców oraz z zapisu oficjalnych heroicznego męża – Maćka. Najbardziej zło- rozmów przedstawicieli komitetów straj- żoną postacią w filmie jest jednak redaktor kowych z rządem, zakończonych ustęp- Winkel (świetna rola Mariana Opani), który stwami władzy i podpisaniem porozumień ma napisać reportaż szkalujący stoczniow- sierpniowych. Na ekranie oglądamy robot- ca. Winkel, kiedyś ambitny i niepokorny ników, którzy nie tylko domagają się po- dziennikarz, potem człowiek na sprzedaż wołania wolnych związków zawodowych topiący frustrację w alkoholu, to figura tra- i podwyżki pensji, ale też ograniczenia cen- gikomiczna – mężczyzna chciałby stanąć zury i – tu Buñuel z pewnością szeroko po stronie stoczniowców, ale dla protestu- otworzyłby oczy – transmisji mszy świę- jących na zawsze pozostanie sprzedawczy- tej w radiu. Walka stoczniowców o godne kiem. Twórcy skupiają się jednak przede życie obnaża obłudę państwa, które rze- wszystkim na Maćku, solidarnościowym komo stawia interes ludzi pracy na pierw- bohaterze z czystą kartą biograficzną. Pod- Marian Opania w filmieCzłowiek szym miejscu. Narracja Robotników ’80 czas gdy w Człowieku z marmuru Wajda z żelaza, reż. Andrzej Wajda jest pozornie zobiektywizowana, jednak film obalał mity socrealistyczne, w Człowieku zrobiony został z pasją, widoczną chociaż- z żelaza sam próbuje stworzyć nowy mit by w ujęciu, w którym operator wchodzi ruchu robotniczego. Co może wydać się fenomenalnym zapisem nastrojów społecz- ta RP. Główny bohater przechodzi w filmie razem z sygnatariuszami porozumień na kontrowersyjne z historycznego punktu nych, rejestrowanych przez reżysera niemal drogę inicjacyjną od nieco zdezorientowa- salę BHP Stoczni Gdańskiej i kamerą „z rę- widzenia, reżyser nadaje swojej artystyczna bieżąco. Ostatnia scena filmu, w której nego robotnika podpisującego dokumenty ki” filmuje tworzącą się historię. Obrazo- nej wizji pozory obiektywizmu, łącząc fik- oficer SB kwestionuje porozumienia sierp- Andrzej Wajda podsunięte przez SB w grudniu 1970, do wi Chodakowskiego i Zajączkowskiego cję z autentykiem: sceny fabularne przepla- niowe, została uznana za proroczą – kilka świadomego, zdeterminowanego przywód- zarzucano czasem tendencyjność, jednak tane są materiałami archiwalnymi, a obok miesięcy po premierze Człowieka z żelaza w Człowieku z żelaza cy strajku. Wajda nie ukrywał, że zrealizo- Robotnicy ’80 są unikatowym zapisem sierp- fikcyjnych postaci pojawiają się prawdziwi wprowadzony został stan wojenny. wał Człowieka z nadziei, ponieważ chciał niowych wydarzeń, cytowanym w wielu bohaterowie wydarzeń, tacy jak Lech Wałęsa Dla Andrzeja Wajdy nie był to koniec fil- sprzeciwić się coraz silniejszej w ostatnich późniejszych filmach. i Anna Walentynowicz, którzy są w filmie mowej przygody z Sierpniem 1980. W Wałę- nadał historii strajku latach „czarnej legendzie” o Wałęsie. Wła- Strajk w stoczni stał się jednak prawdziwą świadkami na ślubie Maćka i Agnieszki. sie. Człowieku z nadziei (2013) reżyser przed- śnie dlatego reżyser eksponuje udział boha- ikoną wyobraźni zbiorowej przede wszystkim Człowieka z żelaza można oskarżać o hi- stawia losy Lecha Wałęsy od 1970 do 1989 tera w wydarzeniach w Stoczni Gdańskiej dzięki Człowiekowi z żelaza (1981) Andrzeja storyczne nieścisłości, jednak pełne energii roku, traktując wydarzenia w stoczni jako robotników w Stoczni i spycha pozostałych przywódców protestu Wajdy, który nadał historii rangę mitu. Re- i odważne dzieło Wajdy, nagrodzone Złotą moment kulminacyjny, w którym wykuwa na dalszy plan. Wajda nie tworzy jednak ki- żyser wielokrotnie opowiadał, że zrealizo- Palmą w Cannes w 1981 roku, pozostaje się legenda przyszłego noblisty i prezyden- Gdańskiej rangę mitu czowatej opowieści o pomnikowym herosie, Fot. East News

34 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 35 TEMAT NUMERU SIERPIEŃ 1980 W POLSKIM KINIE

ne. Polscy widzowie, niezależnie od tego, Robotnicy ’80, za którą wersją wydarzeń w Gdańsku się reż. Andrzej Chodakowski, opowiadali, przyjęli Strajk dość chłodno. Andrzej Zajączkowski Kobieca perspektywa pojawiła się także w kinie dokumentalnym. Twórcy Solidarno- ści według kobiet (2014), Marta Dzido i Piotr Śliwowski, próbują przywrócić należne miejsce bohaterkom Solidarności i odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zostały wygumkowane z historii. Nie przypadkiem dokumentowi patronuje przeróbka słynnego plakatu na- wołującego do głosowania na Solidarność w 1989 roku, na której sylwetka Gary’ego Coopera zostaje zastąpiona obrazem grupy Katharina Thalbach kobiet. Twórcy przeciwstawiają się bowiem i Dominique Horwitz w filmie zarówno „męskocentrycznemu” punktowi Strajk, reż. Volker Schlöndorff widzenia, jak i wizji historii opartej wyłącznie na losach jednostek. Bohaterkami Solidar- ności według kobiet są m.in. Anna Walen- tynowicz, Ewa Ossowska, Ludwika Wujec, Joanna Duda-Gwiazda, Barbara Labuda, Historia Solidarności może Jadwiga Staniszkis i Henryka Krzywonos. Największym osiągnięciem reżyserów jest to, że udało się w filmie pokazać kobiety – być inspiracją dla kolejnych często zupełnie inaczej oceniające dorobek Solidarności – ponad aktualnymi podzia- pokoleń, które zobaczą łami politycznymi. Niezależnie od punktu widzenia, bohaterki dokumentu zgodnie przyznają, że rola kobiet w kształtowaniu się w niej coś nowego opozycji pozostaje głęboko niedoceniona. Tablice z 21 postulatami, legendarny skok przez płot i olbrzymi długopis podpisujący porozumienia sierpniowe. Strajk w Stoczni lecz pokazuje głównego bohatera z humorem kinie. Dopiero z okazji 25-lecia powstania Solidarność, Solidarność… to obraz bar- W zrealizowanej 15 lat po odzyskaniu planie, jako osoby, których heroizm spełnia Gdańskiej ma już własną mitologię, przeniknął i dystansem, w czym dopomógł autor sce- Solidarności Telewizja Polska zainicjowa- dzo różnorodny stylistycznie. Podczas gdy wolności Solidarności, Solidarności… nie się przede wszystkim w przestrzeni domo- do popkultury i doczekał się kilku filmów, nariusza – ironista Janusz Głowacki. Grany ła szczególny projekt – najbardziej uznani część reżyserów pokazuje historię z pato- mogło zabraknąć również gorzkich tonów. wej. Co ciekawe, pierwsza próba pokaza- przy czym dla różnych twórców oznaczał co przez Roberta Więckiewicza Wałęsa to nie- polscy twórcy zostali poproszeni o przygoto- sem, inni odnoszą się do wydarzeń z lek- Robert Gliński pokazuje rdzewiejące bu- nia kobiecej perspektywy na Sierpień 1980 innego. Dla Andrzeja Wajdy Sierpień 1980 co zadufany w sobie „człowiek z ludu”, któ- wanie krótkich etiud na temat Sierpnia 1980 kim dystansem i szukają punktów widzenia dynki Stoczni Gdańskiej, co można po- została podjęta przez niemieckiego reżyse- stanowił zwieńczenie procesów historycz- ry okazuje arogancję samej Orianie Fallaci i jego konsekwencji. Film Solidarność, Soli- wychodzących poza dominującą narrację traktować jako metaforę, Ryszard Bugaj- ra. Choć główna bohaterka Strajku (2006), nych, takich jak bunt studentów w 1968 ro- (słynnej włoskiej dziennikarce), przejawia darność… (2005) składa się z 13 epizodów historyczną. Bohaterami noweli Andrzeja ski w teledysku z rapującym Grzegorzem niemiecko-polskiej koprodukcji Volkera ku, rewolta grudniowa na Wybrzeżu w 1970 dystans do intelektualistów i ma awersję do zrealizowanych przez reżyserów z różnych Jakimowskiego są dwaj drobni złodzieje, Markowskim pyta o to, co się stało z ide- Schlöndorffa nazywa się Agnieszka Ko- oraz strajki w Radomiu i Ursusie w 1976, książek, ale jednocześnie posiada nieprze- pokoleń, od Andrzeja Wajdy po Małgorzatę którzy kradną śpiącemu pasażerowi po- ałami Solidarności w kapitalistycznej Pol- walska (w tej roli Katharina Thalbach), to i był czasem największej nadziei, niepowta- ciętny zmysł społeczny i cechy przywódcy. Szumowską, która w 1980 roku miała 7 lat. ciągu torbę wypełnioną – jak się okazu- sce, a Jacek Bromski pokazuje, że dawni jednak nie ma wątpliwości, że film został rzalnym – oraz jak się okazało krótkotrwa- Podobnie jak w Człowieku z żelaza, reżyser Jako współtwórca mitu Solidarności, Wajda je – ulotkami o strajku w stoczni. Jeden bojownicy o wolność nie wyszli najlepiej oparty na losach Anny Walentynowicz. łym – momentem zjednoczenia społeczeństwa łączy sceny zainscenizowane z dokumental- powraca w swojej noweli nie tylko do hi- z rzezimieszków rozrzuca w końcu druki na zmianie ustroju. Co zatem zawdzięcza- Schlöndorff opowiada nie tylko o wiel- polskiego. Z kolei dla Marty Dzido i Piotra nymi, a nowoczesna technologia pozwala storii, ale też do własnej twórczości i razem na peronie, nie tyle z powodu rozbudzo- my Solidarności, której historia wydaje się kiej polityce, ale też o codziennych zmaga- Śliwowskiego Sierpień 1980 to przede wszyst- mu dodatkowo na wmontowanie postaci z Lechem Wałęsą, Jerzym Radziwiłowiczem nej świadomości politycznej, co przez in- coraz bardziej odległa? Chociażby to, że niach kobiety, samotnej matki, która miesz- kim gorzka historia kobiet tworzących pol- aktorów do materiałów archiwalnych. Czło- i Krystyną Jandą zastanawia się, czy nadzieje tuicyjną niechęć do władzy. Nieoczekiwaną możemy dziś w Polsce zamówić sobie su- ka w hotelu robotniczym, ciężko pracuje ską historię. Wydarzenia w Gdańsku wciąż wiek z nadziei nie jest jednak obiektywną rozbudzone w społeczeństwie Człowiekiem perspektywę przyjmuje też Piotr Trzaskal- shi – twierdzi Juliusz Machulski w kome- w stoczni (najpierw jako suwnicowa, potem czekają na filmy, które będą próbowały wy- relacją historyczną, ale subiektywnym spoj- z żelaza zostały spełnione. Reżyserzy ze śred- ski w noweli pokazującej historię słynnego diowej nowelce o filmowcach, którzy gło- jako operator dźwigu, na stanowisku zupeł- jaśnić fenomen niezwykłego ruchu społecz- rzeniem reżysera na polską historię oraz na niego pokolenia, tacy jak Jan Jakub Kolski, długopisu, którym podpisane zostały poro- wią się nad koncepcją filmu o Solidarności. nie nieprzystosowanym dla kobiet) i coraz nego i przedstawią nowe spojrzenie na to, co rolę Lecha Wałęsy w wielkich przemianach opisują Sierpień jako swego rodzaju moment zumienia sierpniowe. Głównym bohaterem bardziej angażuje się w pomoc innym ro- stało się w Polsce przed 40 laty. Choć w ostat- społecznych. formacyjny. Z kolei dla najmłodszej z grupy etiudy jest klepiący biedę chałupnik, który Z PERSPEKTYWY KOBIET botnikom. W porównaniu z Człowiekiem nim czasie filmowcy dość rzadko wracają do filmowców Małgorzaty Szumowskiej historia zapożycza się u znajomych, by produkować Historia Solidarności najczęściej przedsta- z żelaza czy Wałęsą, rola Walentynowicz wydarzeń sierpniowych, wydaje się, że pełna 25 LAT PÓŹNIEJ Solidarności jest doświadczeniem pokolenia swoje gadżety. Traf chce, że jeden z nich – wiana była jako historia męskich bohaterów. w wydarzeniach sierpniowych jest w fil- nadziei, ale i niepozbawiona goryczy historia Choć to właśnie wydarzenia w Stoczni Gdań- rodziców, dlatego reżyserka nie opowiada olbrzymi długopis ze zdjęciem Jana Pawła Tymczasem ogromną rolę w opozycji anty- mie Schlöndorffa znacznie bardziej uwy- Solidarności może stać się źródłem inspiracji skiej przyczyniły się do upadku komuni- o wielkich wydarzeniach historycznych, ale II – trafia w końcu do Lecha Wałęsy i staje komunistycznej, w tym w strajku w stoczni, puklona, jednak reżyser nie nakręcił dzieła dla kolejnych pokoleń twórców, którzy od- zmu, po 1989 roku motyw Sierpnia nie był o przeżyciach dziewczynki dojrzewającej się symbolem Sierpnia ’80, co pozwala rze- odgrywały kobiety, pojawiające się zazwy- w pełni zgodnego z przekazami opozycjo- najdywać będą jednak w niej zupełnie inne, Fot. WFD przez długie lata podejmowany w polskim w latach 80. mieślnikowi zrobić interes życia. czaj w filmach o Solidarności na drugim nistki, a do jej biografii dodał wątki fikcyj- nowe rzeczy. Film Film/Verleih/Best Fot. Progress

36 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 37 LIPIEC – SIERPIEŃ 2020 KALENDARZ PREMIER

SMAK PHO PREMIERA: 3 LIPCA

koprodukcja polsko-niemiecka film fabularny reżyseria: Mariko Bobrik scenariusz: Mariko Bobrik zdjęcia: Andrzej Wojciechowski muzyka: Aki Takase scenografia: Michael Randel Dolina Bogów, kostiumy: Małgorzata Fudala Smak pho, reż. Mariko Bobrik reż. Lech Majewski charakteryzacja: Gabriela Gnat montaż: Benjamin Mirguet dźwięk: Michael Kaczmarek się subtelnym humorem polsko- samochodami – tytułowy xABo Jan Rymsza obsada: Lena Nguyen, Thang -wietnamska historia, w której (to skrócony autograf ks. Adama produkcja: Angelus Silesius, Royal Long Do, Aleksandra Domańska, detale mówią więcej niż słowa, to Bonieckiego, którego używa on Road Entertainment Bogusława Pawelec, Gia Khai Ton wzruszająca opowieść o bliskości w korespondencji z przyjaciółmi) czas projekcji: 131 min producenci: Benny Drechsel, i wyobcowaniu, małych radościach przemierza Polskę, a napotkane dystrybucja: Galapagos Films Mariusz Włodarski i upartym dążeniu do celu. w podróży osoby otwierają przed produkcja: Rohfilm Productions, * Wywiad z Mariko Bobrik, reżyser- nim swoje „walizki” wątpliwo- W tytułowej Dolinie Bogów krzy- Lava Films ką filmuSmak pho, opublikowali- ści, zaniechań, smutku; bagaże żują się trzy wątki narracyjne, śmy w marcowym numerze „Maga- czas projekcji: 84 min zynu Filmowego” (nr 3/2020). pełne fundamentalnych pytań. które prowokują widza do wła- dystrybucja: Pięć Smaków W poszukiwaniu odpowiedzi na snych interpretacji. Pierwszy to xABo: KSIĄDZ nie, ekipa przebyła wraz z bohate- archaiczna legenda Indian Navajo Dziesięcioletnia Maja ukrywa BONIECKI rem 50 tys. kilometrów i podczas o bogach zamkniętych w skałach przed kolegami z klasy tradycyjne PREMIERA: 24 LIPCA trzech lat wspólnej wędrówki była doliny Valley of the Gods, pełna drugie śniadanie, które co rano świadkiem setek poruszających, bogatej symboliki i archetypów. przygotowuje jej tata – wietnam- film dokumentalny osobistych spotkań. Drugi to historia najbogatszego ski kucharz, wybitny specjalista reżyseria: Aleksandra Potoczek człowieka globu, tajemniczego od zupy pho, starający się znaleźć scenariusz: Aleksandra Potoczek DOLINA BOGÓW Wesa Taurosa (John Malkovich), własną drogę w gnającej do przodu zdjęcia: Adam Palenta, Szymon PREMIERA: 21 SIERPNIA który dotknięty osobistą tragedią, warszawskiej rzeczywistości. Jan Sinoff ukrywa się przed światem. Trzeci Kiedy jego wieloletni szef wróci do muzyka: Hania Rani koprodukcja polsko- wątek jest historią narratora, Johna rodzinnego kraju, bohater będzie montaż: Marcin Sucharski ‑amerykańsko-luksemburska Ecasa (Josh Hartnett), pisarza, musiał się zmierzyć z wymaga- dźwięk: Tomasz Kochan film fabularny który zmaga się z traumatycznym niami nowego właściciela restau- producent: Aleksander Kardyś reżyseria: Lech Majewski rozstaniem z żoną i twórczym racji. Opanowanie kolejnych produkcja: Fundacja Tygodnika scenariusz: Lech Majewski kryzysem. W tym czasie firma umiejętności kulinarnych to jed- Powszechnego zdjęcia: Lech Majewski, Paweł Taurosa eksploatująca rudę uranu nak znacznie mniejsze wyzwanie czas projekcji: 73 min Tybora przejmuje Dolinę Bogów, gdzie niż samodzielne wychowywanie dystrybucja: Gutek Film muzyka: Jan A.P. Kaczmarek planuje drążyć tunele w świętej coraz bardziej dorosłej i niezwy- scenografia: Christopher R. ziemi. Spokój przodków Navajo kle spostrzegawczej córki. Skrząca „Każdy z nas nosi walizkę, która Demuri, Lech Majewski zostaje zburzony, a skały rodzą dotyczy spraw niespełnionych, kostiumy: Ewa Kochańska, Eva mściciela. Widz pozostaje z pyta- niedokonanych, źle dokona- Minge, Carolyn Leone niami: jak daleko można posunąć nych” – mówi bohater filmu charakteryzacja: Dominika się dla miłości i jakie tajemnice xABo: Ksiądz Boniecki – filozof, Dylewska skrywa mityczna ziemia Navajo? redaktor, zakonnik, pielgrzym, montaż: Eliot Ems, Norbert Rudzik * Wywiad z Lechem Majewskim, re- duchowy przewodnik. A przede dźwięk: Zbigniew Malecki, Lech żyserem filmuDolina Bogów, opu- wszystkim człowiek w drodze, jak Majewski blikowaliśmy w marcowym numerze portretuje go w swoim kinowym obsada: Josh Hartnett, John „Magazynu Filmowego” (nr 3/2020). autorskim dokumencie Aleksan- Malkovich, Bérénice Marlohe, xABo: Ksiądz Boniecki, dra Potoczek. Tramwajami, samo- Marek Probosz, Lech Dyblik reż. Aleksandra Potoczek Oprac. Fot. Pięć Smaków/Materiały prasowe, Galapagos Films, Grażyna Makara/Gutek Film Smaków/Materiały Fot. Pięć lotami, pociągami, autobusami, producenci: Lech Majewski, Filip Marcin Radomski

38 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 POLSKIE PREMIERY xABo: KSIĄDZ BONIECKI

odczas projekcji twojego widział, odsłaniał klapę marynarki, Ukrainę, który właściwie w ogóle nie przez tłumy fantastyczny duszpasterz jest dokumentu uśmiech mie- gdzie wpinaliśmy mikroport, szedł znalazł się w filmie. Kolejnym ten, gdy też introwertykiem. sza się ze wzruszeniem. Jakie i czasem nie zwracał nawet na nas nagraliśmy ostatnią scenę, nocnego uczucia towarzyszyły ci, uwagi. Mam poczucie, że potraktował czuwania, gdy ksiądz mówi, w jakiego Jest w filmie scena, w której do księ- Pkiedy z kamerą obserwowałaś księ- nas jak integralną część swojego życia. Boga nie wierzy. To był czas rekolek- dza podchodzi mężczyzna, wyrzuca- dza Bonieckiego? Z DALA OD Dość długo zastanawiałam się, czy fakt, cji, wyciszenia, izolacji. Ksiądz co roku jąc mu, że w „Tygodniku Powszech- Bardzo różne. Dość długo nie miałam że jest osobą publiczną, pomógł nam z grupą przyjaciół wyjeżdża do kame- nym” jest zbyt dużo ataku na Kościół, pewności, czy dobrnę do końca. Cały czy przeszkodził. Od początku byłam dułów do Lasku Bielańskiego. Powie- a w ogóle to pismo przejęte przez czas czułam jednak duży spokój, który przekonana, że raczej to drugie. To dział wtedy, że nie możemy przyjechać obcy kapitał. To jedyny moment, daje przebywanie z księdzem. I wspo- człowiek, który wiele lat pełnił rozma- tam z kamerą, bo to jest jego. Uszano- kiedy Boniecki w rozmowie z drugim mniany uśmiech. Przeżyłam całe spek- ite funkcje, przez długi czas był ulu- waliśmy to i po prostu chcieliśmy tam człowiekiem traci cierpliwość. trum emocji. Od zwątpienia po poczu- ZGIEŁKU bieńcem mediów, więc wiedział, jak się z nim być przez ten tydzień, bez krę- Nawet ksiądz się śmiał, że to jedyna cie, że dobrze towarzyszyć takiemu w tym odnaleźć. Wydawało mi się, że cenia. Bardzo mu się to spodobało. Do taka scena. Długo jeździłam z nim bez człowiekowi, bo może dzieje się tu coś nie przebiję się przez ten wizerunek. tego stopnia, że ostatniego dnia powie- kamery i widziałam, ilu takich inter- ważnego. Bardzo lubiłam swojego boha- Rozmowa Mój operator Adam Palenta, mający dział: „Jak chcecie, to kręćcie”. lokutorów jak ten się pojawia. Co cie- tera, choć mówiono mi, że to niedobrze, duże doświadczenie, mówił nawet, że kawe, po wyciągnięciu kamery, mimo gdyż szkoła dokumentalna polega raczej z Aleksandrą ten bohater jest bardzo osobny. Stawiał Granica intymności to w dokumen- że staraliśmy się być z boku, często to na szukaniu cierni. wyraźną granicę między tym, gdzie jest cie zawsze cienka linia. Nie obawiałaś zanikało. Kultura osobista rozmówców Potoczek, film a gdzie rzeczywistość. się tego? wtedy wzrastała. Chciałam pokazać, Ty ich szukałaś? Ksiądz stawiał granice i zawsze dotyczyły że w księdzu Bonieckim jest zniecier- Tak, i mam nadzieję, że znalazłam, ale reżyserką Był moment graniczny, kiedy poczu- one innych ludzi. Boniecki dużą część pliwienie. Ludzie często przekraczają starałam się patrzeć na niego z czuło- łaś, że to się zmienia? swojego czasu poświęca na jeżdżenie granice, traktują go niemalże jak swoją ścią. W stosunku do innych był bar- Chyba to bardziej rozgrywało się mię- do osób chorych, które mają potrzebę, własność. dzo fair. Chciałabym, żeby ludzie tak filmuxABo: dzy nami, w ekipie. Pomagało na pewno by je przez to przeprowadzić. Traktuje ze sobą rozmawiali. Choć były też to, gdy pojawialiśmy się w miejscach, to jako część swojej posługi. Za każdym Na czym polega fenomen, że ludzie momenty, kiedy nam zwiewał i mia- Ksiądz które coś dla księdza znaczyły, ale nie- razem, kiedy słuchaliśmy, jak się uma- tak do niego lgną? łam go serdecznie dość. Przeważały jed- koniecznie na pierwszy rzut oka były wia na takie spotkanie, czy widzieliśmy, Kiedy zastanawiałam się, czy w ogóle nak dobre emocje. Być może za sprawą chwytliwe. Ważnym momentem był ilu ludzi dzwoni, to nawet nie tyle chcie- robić ten film, czytałam jego teksty, Boniecki Aleksandra Potoczek poczucia humoru, które stanowi rodzaj nasz wspólny, tygodniowy wyjazd na liśmy w tym uczestniczyć, co zostać za a nie jestem gorliwie wierzącą osobą. To jego tarczy ochronnej. drzwiami, by pokazać, że to ważna część była filozofia w punkt, przedstawiona jego życia. On nigdy się nie zgodził. Sie- w bardzo przystępny sposób. Nawet nie To jego recepta na bolączki? bie mógł dać, ale ich nigdy nie chciał chodzi o podawanie recepty, ale diagno- To bardzo mądra obrona. Zarówno dla narażać. zowanie rzeczywistości. Leszek Koła- niego, jak i tych ludzi. Zaskoczyło mnie, kowski mówił: „Nam trudno jest mówić że kiedy ktoś przychodził z dużym dra- Dużym wyzwaniem było to, żeby ten prosto”. Boniecki robi to w taki sposób, matem, Boniecki nie wchodził w buty dokument nie stał się pomnikiem? że trafia do każdego. Mówi o rzeczach stereotypowego księdza, który ma Łatwo było wpaść w takie niebezpie- ważnych i prostych. Ludzie tego potrze- receptę na życie i powie, co trzeba zro- czeństwo. Może to banał, ale księdza bują. bić. Przy tych największych bombach Bonieckiego ciężko nie lubić. Nie cho- emocjonalnych on zwykle siedział, nic dzi nawet o pierwsze wrażenie, bo to Wspomniałaś na początku o wątpli- nie mówił, po prostu był z tą osobą. To fajny człowiek, ale tam po prostu za wościach. Czy one dotyczyły także działało. Poczucie humoru oddaje jego bardzo nie ma się do czego przyczepić. tego, jak ksiądz Boniecki odbierze chłopięcą stronę. To 85-latek, który ma (śmiech) Moim „problemem” było zatem film? dobrą iskrę w oku. Mimo wieku, błysko- to, że bardzo lubiłam swojego bohatera. Miałam duży lęk, o czym zresztą księdzu tliwość i poczucie humoru nie mijają. Ale też od początku widziałam pęknię- mówiłam. Moment, kiedy wraz z Ada- cie. Jeszcze zanim zaczęłam obserwować mem Palentą przyszliśmy do niego poka- Ksiądz Boniecki jest osobą publiczną, Bonieckiego, czułam, że ludzie mają ste- zać gotowy obraz, był chyba najtrudniej- przyzwyczajoną do zainteresowa- reotypowe postrzeganie jego osoby jako szy. Anna Goc, która pisała z Bonieckim nia. Jak odnalazł się w sytuacji, kiedy księdza na barykadach, reprezentującego książkę, mówiła, że on jest dość kry- towarzyszyliście mu z kamerą niemal Kościół bardziej dialogujący, lewicujący, tyczny. Zaskakujące było dla mnie, że tak na każdym kroku? na bakier z instytucją. Wydawało mi się, dobrze go przyjął. Mój bohater okazał się To był proces. Pierwszy rok był dość że jest inaczej, co potwierdził pierwszy jedyną osobą, która nie miała wobec tego trudny. Zerkał w kamerę, był bardzo etap dokumentacji. Było w tym jakieś filmu żadnych oczekiwań. Cały czas spo- czujny. Potem to się zmieniło. Widział, cierpienie. Kościół to jego dom, w któ- tykaliśmy się z sugestiami, co mogłoby że nie przekraczamy granic, których rym chce być, ale z drugiej strony widzi, się w tym dokumencie znaleźć. Jedy- nie chce, byśmy przekroczyli. Zoba- co się tam dzieje. Od początku czułam, nie ksiądz Boniecki pozwolił nam robić czył, że kamera mu się przygląda, ale że to opowieść daleka od gwaru, i zale- swoje. xABo: Ksiądz Boniecki, nie zamierza ingerować w życie. Przez żało mi na motywie jego nieodkrytej reż. Aleksandra Potoczek

Fot. Grażyna Makara/Fundacja Tygodnika Powszechnego Tygodnika Fot. Grażyna Makara/Fundacja ostatnie półtora roku zdjęć, kiedy nas natury, ciszy. Na tym, że ten uwielbiany Rozmawiał Kuba Armata

40 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 41 POLSKIE PREMIERY W DOMU

„Aktor Sebastian Pawlak i jego żona Anna w życiu” – mówi z kolei Jan P. Matuszyński. mawiał z przypadkowymi przechodniami Fronczak sami musieli ustawić kamerę, Kamerę, niczym Zdzisław Beksiński, skiero- o życiu, pandemii, prozie codzienności mikrofon. Dopiero do realizacji ostatniej wał na siebie i swoją rodzinę – wspólne mie- w niecodziennych czasach. Xawery Żuław- sceny, na zewnątrz, dołączył Michał Dymek. rzenie się z lockdownem i przygotowania ski z werwą, humorem i olbrzymim dystan- FILMOWY PORTRET Praca bez ekipy była ciekawym doświad- do powitania na świecie drugiego dziecka. sem zmierzył się z absurdem i całym szaleń- czeniem. Może trochę tęsknię za jakością Praca okazała się dla reżysera niezłą lekcją. stwem, które niewidoczny wirus wywołał. dźwięku, obrazu, ale z drugiej strony bar- „Podczas kręcenia standardowego filmu Temat podjęli też Andrzej Dragan, Krzysz- dzo podoba mi się surowość tej formy”. pracuję z dużą grupą ludzi, gdzie każdy tof Garbaczewski, Krzysztof Skonieczny, „Był to dla mnie szalenie interesujący ma konkretną pracę do wykonania – od Małgorzata Szumowska i Michał Englert pomysł, w zupełnie innej aurze, który przy producenta po wielu pracowników tech- oraz Anna Zamecka i Sung Rae Cho. CZASU PANDEMII okazji pozwolił mi utrwalić ważny moment nicznych – i jako reżyser – przede wszyst- Największe wyzwanie dotyczyło zapewne animatorów. „Ale wiesz, że nad Acid Raid pracowałem przez półtora roku” – na 16 twórców, 14 krótkich filmów – fabuł, propozycję udziału w projekcie W domu w pierwszej chwili zareagował, w rozmo- dokumentów i animacji – zebranych wie z Izabeli Łopuch, Tomasz Popakul. W jego filmie w codzienność niespodzie- pod hasłem: W domu. HBO zaprosiło wanie wkrada się apokalipsa. W innym kierunku poszła Renata Gąsiorowska. Jej Polaków do podzielenia się z widzami historia to raczej opowieść o – jak sama mówi – „granicy pomiędzy niebezpieczną swoim doświadczeniem czasu rzeczywistością na zewnątrz a bezpiecz- nym i ciepłym wnętrzem”. „To była praca przymusowej izolacji. w jakimś szalonym tempie. Wszystko – pomysł, storyboard, animacja – odbywało ostaliśmy wplątani w ten czas z ekipą. Paradoksalnie miałam nadzieję, się w tym samym czasie. Pod koniec pomo- mimo woli. A skoro tak, to czy że otworzy to przed nimi nowe możliwo- gły mi trzy animatorki, trochę żałowałam, nie lepiej go przeżyć niż przecze- ści. Że zechcą tematu i formy poszukać głę- że wcześniej ich w projekt nie wciągnę- kać?” – o narodzinach antologii boko w sobie. Całkowicie im zaufaliśmy. łam” – wspomina artystka. ZW domu mówi Izabela Łopuch, szefowa Mieli wolną rękę. Powiedzieliśmy, że nie Nie ma w antologii W domu dwóch produkcji HBO Polska. – „W głowie kłębiły będziemy ich pracy cenzurować, ingero- identycznych, a nawet podobnych fil- mi się różne myśli i uczucia, przypomniała wać w nią. Ostatecznie dla nas wszystkich mów. Każdy mówi indywidualnym gło- się też Marina Abramović z jej ideą arty- był to rodzaj sprawdzianu: dla HBO – czy W domu. Czekamy, sem, po stylu łatwo rozpoznać autorów. sty obecnego. Z tego wszystkiego wykluł naprawdę będziemy potrafili dać tę wol- reż. Jan P. Matuszyński Widzowie otrzymali do wyboru dwie się pomysł, żeby oddać głos artystom. Bo ność, ale i dla autorów – czy będą potra- opcje oglądania: linearną, połączoną komu, jeżeli nie im właśnie? Kto, jeżeli nie fili ją wziąć”. pod kuratelą Izabeli Łopuch (na ante- artysta, potrafi najlepiej zarejestrować czas Filmowcy dali się wciągnąć. „Lockdown kim określam, czego oczekuję i jaki ma być nie HBO), jak i luźną – umożliwiającą w taki sposób, w jaki po latach odłoży się narzucił bardzo wyrazistą formę – ograni- kierunek działań pozostałych członków stworzenie własnej „składanki” (w HBO on w naszym myśleniu o nim?”. czenia mnie inspirowały i prowokowały” – ekipy. Tutaj musiałem się pewnych rzeczy GO). Rok temu na Krakowskim Festiwalu HBO Europe podobną inicjatywę, filmo- twierdzi Magnus von Horn, który zreali- nauczyć. Wszystko, z własnego wyboru, Filmowym dyskutowano długo o tym, wego zapisu okresu pandemii, uruchomiło zował fabułę o parze z dzieckiem. On jest nakręciłem sam, używając iPhone’a, wbu- żeby polscy filmowcy zaczęli przyglądać i w innych krajach Europy. „Te projekty aktorem, który w domu przygotowuje się dowanego mikrofonu i aplikacji, która daje się naszemu zmieniającemu się światu. posiadają wspólny mianownik – pande- do castingu. Ona zaczyna się w domu dusić. nieco więcej możliwości niż zwykły apa- Mówiono głównie o przemianach spo- mię, ale mocno się między sobą różnią. „Może gorszy od wirusa na zewnątrz był rat” – opowiada reżyser. – „Dopiero na łeczno-politycznych. Los przewrotnie na Ten jest bardzo nasz, autonomiczny”– pod- wirus w domu, związany z przedawkowa- etapie postprodukcji dołączyło m.in. stu- ten apel odpowiedział. kreśla producentka. Zanim zaprosiła do niem bliskości? Chciałem się nad tym zasta- dio dźwiękowe Dreamsound i kompozy- „Pandemia odcisnęła na nas piętno, współpracy filmowców, stworzyła krótki nowić. Nad rozstaniem – czy na chwilę? Czy torka Hania Rani”. chociaż chyba jeszcze nie możemy pre- manifest mówiący: „Filmy muszą dziać na zawsze? W jaki sposób izolacja może Na siebie kamerę skierował też Jacek cyzyjnie opisać jakie. Wciąż jesteśmy się tu i teraz, w czasie pandemii; nie mogą nas połączyć? Jak rozdzielić?”– komentuje Borcuch, odcięty od rodziny i przyjaciół w procesie odkrywania zmiany. Już eks- trwać dłużej niż 10 minut; wszystkie muszą reżyser. Praca pod pręgierzem pandemii w swoim mieszkaniu w dniu 50. urodzin. cytuję się tym, jak obejrzę te wszystkie uwzględniać wprowadzone na czas pan- wymagała zastosowania niecodziennych Jerzy Skolimowski przyjrzał się opustosza- filmy za dwa lata. Mówią coś nie o pandemii restrykcje; artyści muszą przygoto- środków reżyserskich, ale i organizacji, łym sycylijskim uliczkom, placom i pro- demii, a o człowieku” – komentuje Iza- wać filmy samodzielnie w czasie czterech szczególnie że jednocześnie twórca koń- menadom, a następnie wypełnił je dźwię- bela Łopuch. Powstał różnorodny zapis tygodni, mając pełną dowolność w kwestii czył film Sweat, który potem znalazł się kami zwykle rozbrzmiewającego na nich refleksji i czasu, przede wszystkim ludzi formy i gatunku”. w oficjalnej selekcji Cannes oraz uczył gwaru. Mariusz Treliński obrał klucz na uwięzionych w tej niespodziewanej sytu- „Najważniejsza w manifeście była wol- dzieci w ramach domowego e-learningu. poły egzystencjalny, na poły obserwacyjny, acji. Wraz z upływem lat będzie zapewne W domu. Maski i ludzie, ność, choć ograniczona przez restrykcje „Wszystko odbywało się przez komputer, w czym wspomógł go kot. Paweł Łoziń- nabierał dodatkowej wartości. reż. Paweł Łoziński pandemii” – zaznacza Łopuch. – „Twórcy wieczorami, bo w dzień wszyscy byliśmy ski postawił kamerę na swoim balkonie

Fot. HBO Europe stracili szansę na wychodzenie, pracę zbyt zajęci” – opisuje Magnus von Horn. – i z niego, w towarzystwie swoich psów, roz- Dagmara Romanowska Fot. HBO Europe

42 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 43 NA PLANIE MAGNEZJA

Agata Kulesza w filmieMagnezja , mentację i wszystko nam się Dawid Ogrodnik i Mateusz reż. Maciej Bochniak poukładało. Długo trwaliśmy Kościukiewicz w przekonaniu, że tam zre- w filmie Magnezja, alizujemy zdjęcia. Los płata reż. Maciej Bochniak jednak figle i finalnie wylą- dowaliśmy w zupełnie innym miejscu, którego nie braliśmy wcześniej pod uwagę. Wierzę w to, że ta nieoczekiwana wolta wyszła nam na dobre. Tak to w dużym skrócie wyglądało.

Co stanowiło dla scenografa najpoważniejsze lub najbardziej pracochłonne wyzwanie twórcze w Magnezji? Stworzenie spójnego realnie magicznego świata, w którym agnezja to najnowszy film Macieja Bochniaka, twórcy dobrze odebranego przez widzów dobrze będzie opowiadała się Mobrazu Disco Polo. Scenariusz powstał we współpracy reżysera z Mateuszem Kościukie- ta zwariowana historia. Z jed- wiczem – odtwórcą jednej z głównych ról. Będzie to gangsterski kryminał, przesycony czarnym nej strony miało być historycz- humorem w stylu westernu, którego akcja rozgrywa się w latach 20. ubiegłego wieku, na Kresach nie dość poprawnie, a z drugiej Wschodnich Rzeczypospolitej. Autorem zdjęć jest Paweł Chorzępa, scenografii Marek Warszew- strony bardzo „westernowo”. ski, a kostiumów Dorota Roqueplo. Muzykę skomponował Jan A.P. Kaczmarek, a charakteryzację Znalezienie odpowiedniej przygotowali: Waldemar Pokromski oraz Agnieszka Hodowana. Producentami filmu są Leszek formy to oczywiście jedno, Bodzak i Aneta Hickinbotham z Aurum Film, a koproducenci to TVN, Artpark, Studio Produk- druga, bardziej prozaiczna cyjne Orka oraz Mazowiecki i Warszawski Fundusz Filmowy. W rolach głównych zobaczymy kwestia, to możliwości finan- plejadę polskich aktorów: Dawida Ogrodnika, Mateusza Kościukiewicza, Agatę Kuleszę, Maję NA PLANIE FILMU MAGNEZJA sowe. Film miał dość spory Ostaszewską, Borysa Szyca, Andrzeja Chyrę, Magdalenę Boczarską, Bartosza Bielenię, Piotra jak na polskie warunki budżet, Głowackiego, Joachima Lamżę, Helenę Norowicz, Ewę Kolasińską i Andrieja Bagirowa. Obraz i zbudować rodzimy mit ale wiadomo, że zawsze będzie jest współfinansowany przez PISF. Premierę zaplanowano na październik 2020. S.N. Rozmowa z reżyserem i współscenarzystą o „Dzikim Wschodzie”. na coś brakowało. Tak to już jest w tej pracy, że wyobraźnia Maciejem Bochniakiem, scenografem Czy dokumentując i przy- od samego początku musi być indywidualne dopasowanie Na planie Magnezji spotkali stionowany. Proszę zdra- gotowując obiekty zdję- poskramiana i nie można się postaci i aktora. Dla scena- się aktorzy bardzo doświad- dzić, jaką epokę lub styl Markiem Warszewskim, aktorem ciowe oraz plenery do tym frustrować, bo odbierze to rzysty to szczególna satysfak- czeni, którzy od razu wyczuli, w modzie najbardziej pani filmu Magnezja, miał pan całą przyjemność tworzenia. cja, gdy aktorzy po pierwszym że materiał, którym dysponu- kocha i lubi przedstawiać i współscenarzystą Mateuszem problemy ze znalezieniem Przyjemność pracy przy tym czytaniu są zafascynowani jemy, jest napisany konkretnie w swoich filmach? ich na tzw. ścianie wschod- filmie była niewątpliwa, także i gotowi do pokazania swo- dla nich. Byliśmy jedną dru- Dorota Roqueplo: Wszystko kościukiewiczem oraz kostiumografką niej dzisiejszej Polski? chyba wszystko finalnie się jego indywidualnego kunsztu, żyną, szanowaliśmy i podzi- zależy od scenariusza, reży- Marek Warszewski: Oczywi- powiodło. potocznie nazywanego warsz- wialiśmy się nawzajem. Na sera, „szaleństwa” projektu. Dorotą Roqueplo ście, że miałem. Zachowane tatem. Bycie grającym sce- naszych barkach spoczywał Mogę poczuć się fantastycznie elementy architektury, rynek, Z kim, jako zawodowy narzystą jest intensywnym cały wysiłek i ciężka praca, w średniowieczu, tak jak we schodnie w przeciwieństwie do reszty naszym zdaniem mogłaby który nie został przekształcony aktor, bardziej się pan iden- doświadczeniem, gdy po którą ekipa włożyła w przygo- współczesności, jeżeli postać pogranicze opisywanego w dwudziesto- się wtedy wydarzyć. w zadrzewiony, miejski skwer – tyfikuje w tej produkcji fil- latach pracy scenariusz zostaje towania i realizację. Świado- z jej historią i psychologią Polski lat leciu międzywojennym kraju to już jest wyzwanie. Wiedzie- mowej – ze scenarzystą czy odarty, obliczony i skierowany mość tego szczególnego pro- mrugnie do mnie i porwie. 20. i 30. XX miało szczególny odczyn – Czy pana film to tragifarsa, liśmy dokładnie, czego potrze- z odtwórcą jednej z głów- do realizacji, trafia w ręce cesu jest dla aktora kluczowa W kostiumie jest człowiek i to Wwieku to melanż narodo- romantyczno-gangsterski. opowieść sentymentalna – bujemy, rynek to jedno, druga nych ról? ekipy. Na chwilę znów może do osiągnięcia satysfakcjonu- mnie najbardziej intryguje. wości, kultur i obyczajów. Bardzo mnie to ujęło i razem jednocześnie kryminalna sprawa to odpowiednia relacja: Mateusz Kościukiewicz: inspirować, ale ostatecznie jących efektów na planie, a dla Kiedy za długo się robi jedną Skąd pomysł na tak nieco- z Mateuszem Kościukiewi- i gangsterska – a może bank i atelier braci Hudini. To Doświadczenie aktorskie nie staje się tylko narzędziem, scenarzysty jest okrutnym epokę, np. drugą wojnę świa- dzienną historię? To fik- czem postanowiliśmy, że będzie zrealizowany w jesz- wszystko sprawiło, że poszu- definiuje pracy scenarzysty, którego punktem kulminacyj- ograniczeniem. tową, dla równowagi dobrze cja autorska czy adaptacja chcemy nakreślić gangsterską cze innej konwencji? kiwania trwały dość długo ale na pewno jest wielkim uła- nym zawszę będzie plan zdję- jest uciec we współczesność. prawdziwych wydarzeń? historię dziejącą się właśnie Myślę, że najbliżej jest nam i nie ograniczały się jedy- twieniem. Świadomość zadań, ciowy i praca zbiorowa. Jest pani jedną z niewielu I na odwrót – teraz marzyła- Maciej Bochniak: Pomysł w tym świecie. Także z jed- do tragikomedii gangster- nie do ściany wschodniej. Od jakie stoją przed aktorem uła- polskich kostiumografek bym o XV lub XVII wieku, wziął się z inspiracji prozą nej strony jest to tło ściśle skiej, do gatunku ocierają- początku zakładaliśmy spory twia napisanie atrakcyjnej A jak wyglądała atmosfera (ponad 150 filmów i reali- albo Magnezji 2. Sergiusza Piaseckiego, który historyczne, oparte na wspo- cego się również o western. udział postprodukcji. Znaleźli- roli, szczególnie jeśli chodzi wśród „kolegów po fachu” zacji TV), których dorobek po raz pierwszy odkrył mnieniach autora, a z drugiej Bardzo zależało nam, żeby śmy w końcu, mam wrażenie, o postacie drugiego i trzeciego podczas realizacji zdjęć? twórczy, nagrody i status Rozmawiał przede mną to dzikie polsko- strony to czysta fikcja i autor- przedstawić pewną obro- odpowiednie obiekty, poje- planu. Przy rolach pierwszo- Był pan partnerem, czy w środowisku jest naj- Stanisław

Fot. Anna Włoch/Kino Świat -sowieckie pogranicze, które ska historia, która jednak słą legendami polską krainę chaliśmy na wspólną doku- planowych kluczowe było bardziej autorem? krócej mówiąc – niekwe- Neugebauer Fot. Anna Włoch/Kino Świat

44 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 45 FESTIWALEPOLONICA ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

POLSKA ANIMACJA tów szkół filmowych. Twórcy Natalii Durszewicz oraz Takie prod. Aura Films), Każdy ma ACID RAIN Do tegorocznego konkursu dzenia narracji, za pełną klasy Edge International Documen- W CANNES XR nominowani byli przez insty- piękne miasto Marty Koch. swoje lato (reż. Tomasz Jurkie- Z NAGRODĄ WE Animafestu zaproszono prace reżyserię”. „To znakomita wia- tary Film Festival w Nowej DEVELOPMENT tuty poszczególnych państw, wicz, prod. Before My Eyes), WŁOSZECH aż trzech łódzkich studentek: domość. Eastern, jeden z pierw- Zelandii (6-19 lipca). Film SHOWCASE zaś ostatecznej selekcji dokonał Ćmy (reż. Piotr Stasik, prod. Animacja Tomka Popakula po Marbles Natalii Spychały, Portret szych filmów z programu 60 doceniono za jego „piękną Wybrany z ponad 200 projek- dyrektor artystyczny festiwalu POLSKA OBECNOŚĆ Centrala Film) i WIKA! (reż. raz kolejny zachwyciła jurorów kobiecy Natalii Durszewicz oraz Minut, w tak udany sposób kompozycję i wyjątkowe oso- tów z całego świata Kosmogonik Karel Och i koordynatorka NA MARCHÉ DU FILM Agnieszka Zwiefka, prod. My międzynarodowego festiwalu. Duszyczkę Rupik. Animacje zadebiutował na arenie między- biste zaangażowanie”. Nowo- w reżyserii Pawła Szarzyńskiego projektu Anna Purkrabkova. Pokazy, panele dyskusyjne Way Studio). W czasie trwa- Tym razem obraz został zauwa- z PWSFTviT zrobiły na selek- narodowej”– mówi Jerzy Kapu- zelandzki festiwal prezentuje znalazł się w Cannes XR Deve- Z kolei do realizowanego rów- i wirtualne stoisko PISF – nia Marché du Film odbyły żony na 3. IL VARCO Interna- cjonerach ogromne wrażenie, ściński, dyrektor artystyczny dokumenty krótko- i długome- lopment Showcase (to część nież w formule online pro- tak wyglądała polska obec- się również pokazy marke- tional Short Film Festival (22- doceniono ich odwagę w prze- Studia Munka-SFP. – „W Polsce trażowe. Organizatorzy stawiają Cannes XR Virtual). Wydarze- gramu Docs in Progress zakwa- ność na targach Marché du towe takich polskich produk- -25 czerwca). Do programu tej kraczaniu granic medium, momentami film ten miał »pod na jakość filmów, zależy im też nie odbyło się online w dniach lifikowały się polskie produkcje Film w Cannes, które w for- cji i koprodukcji, jak Kolej imprezy zapraszane są krótko- swobodę w eksperymentowa- górkę«, za granicą został znana różnorodności i tematach 24-26 czerwca. 23 projekty pełnometrażowe: Lombard mie online odbyły się od 22 na miłość Miguela J. Veleza, metrażowe produkcje z całego niu oraz wysoką jakość i pro- komicie przyjęty i doceniony. inspirujących do społecznych z całego świata, które zostały Łukasza Kowalskiego (za pro- do 26 czerwca. Oprócz 5 fil- Szarlatan Agnieszki Holland, świata. Film Tomka Popakula fesjonalizm w realizacji tychże Od początku uważaliśmy, że przemian. Festiwal kwalifikuje wyselekcjonowe na market, dukcję tego dokumentu odpo- mów w ramach New Horizons’ Sweat Magnusa von Horna, Jak był prezentowany w konkursie filmów. Nagroda dla Szkoły Eastern kreuje niezwykle inte- do nagród Amerykańskiej Aka- zostały zaprezentowane podczas wiada Anna Mazerant) oraz Do Polish Days Goes to Cannes, najdalej stąd Piotra Domalew- międzynarodowym i wyjechał Filmowej w Łodzi przełoży się resujący obraz rzeczywistości. demii Filmowej. Tegoroczna sesji pitchingowej oraz spotkań ślubu Daniela Stopy (produ- zaprezentowano 8 obrazów skiego, Geniusze Thora Kle- z Włoch z II nagrodą. na program tegorocznego festi- Mimo iż przedstawia futury- edycja odbywała się online. one-on-one z najważniejszymi cenci to: Małgorzata Staroń, na pokazach marketowych. ina, Blizny Agnieszki Zwiefki, walu, odbędzie się m.in. retro- styczną wizję świata, wiele z niej partnerami, koproducentami, Joanna Tatko i Daniel Stopa). Całość uzupełniły 2 panele Numery Olega Sentsova spektywa etiud animowanych można odnieść do współczesnej dystrybutorami oraz kura- z udziałem wybitnych polskich czy Dolina Bogów Lecha SZKOŁA powstałych w łódzkiej uczelni. Po l s k i ”. WIATR. THRILLER torami wystaw z branży XR. twórców (m.in. Ewy Puszczyń- Majewskiego. FILMOWA W ŁODZI DOKUMENTALNY Kosmogonik to projekt animacji ZABIJ TO I WYJEDŹ skiej i Jana Komasy). Festi- NAGRODZONA PRZEZ DOCENIONY W USA 2D/3D dedykowany technolo- Z TEGO MIASTA wal w Cannes nie odbył się ANIMAFEST ZAGREB EASTERN TRIUMFUJE PLAY Z SUKCESEM Na tegorocznym Salem Film gii VR. Powstaje na postawie Z WYRÓŻNIENIEM w tym roku z powodu pande- KOLEJNI POLACY Prestiżowa nagroda – Ani- NA ISCHIA FILM W KANADZIE Fest (10-30 lipca) jedna opowiadania Stanisława Lema W ANNECY mii koronawirusa, natomiast W AMERYKAŃSKIEJ mafest Zagreb 2020 Best Ani- FESTIVAL Piotr Sułkowski dodał kolejne z nagród powędrowała do „Uranowe uszy” i inspirowany Najnowsza animacja Mariu- wydarzenia towarzyszące AKADEMII FILMOWEJ mation School Award – powę- Debiutancki film Piotra Adam- nagrody do pokaźnej już kolek- dokumentu Michała Bielaw- jest rysunkami Daniela Mroza sza Wilczyńskiego otrzymała zorganizowano w formule Amerykańska Akademia druje w tym roku do Szkoły skiego, który powstał w działa- cji wyróżnień za swój film Play. skiego. Jego Wiatr. Thriller z książki „Bajki robotów”. Pro- Wyróżnienie Jury tegorocznej online. 3 czerwca ogłoszono Sztuki i Wiedzy Filmowej Filmowej w Łodzi. Światowy jącym przy SFP Studiu Munka, Tym razem obraz triumfował na dokumentalny został doceniony jekt realizuje Kinhouse Studio, edycji prestiżowego festiwalu oficjalną selekcję 73. MFF zaprosiła do swojego grona 819 Festiwal Filmów Animowanych wygrał prestiżowy włoski festi- festiwalu ReelHeART w Kana- za montaż autorstwa Huberta a jego producentką jest Marta w Annecy. Ten francuski festi- w Cannes. Wśród 56 produkcji nowych osób. Wśród nich zna- Animafest Zagreb w Chorwa- wal filmowy na wyspie Ischia. dzie (6-11 lipca). W tym roku Puska. Powstały w 2007 roku Szarzyńska. Premierę animacji wal to najważniejsza i jedna znalazł się współfinansowany leźli się też reprezentanci pol- cji jest drugim najstarszym po „Z intrygującym scenariuszem, odbyła się 16. edycja tej imprezy, Salem Film Fest specjalizuje się zaplanowano na maj 2021 roku. z najstarszych imprez poświę- przez PISF Sweat Magnusa von skiej kinematografii. Zaprosze- Annecy festiwalem w całości wyrazistą reżyserią, przekonu- po raz pierwszy online. Play, w prezentowaniu najciekaw- conych filmowi animowanemu Horna. Producentem obrazu nie Akademii otrzymali: Jan poświęconym animacji. Tego- jącymi interpretacjami aktor- konkurując z obrazami z całego szych niezależnych produk- w Europie. Co roku gromadzi jest Mariusz Włodarski z Lava Komasa, reżyser m.in. Bożego roczna edycja została wyjąt- skimi Eastern jest bez wątpienia świata, otrzymał w Kanadzie cji dokumentalnych z całego SUKIENKA I POLSKIE ponad 150-tysięczną widownię, Films, a międzynarodowym Ciała i Sali samobójców. Hej- kowo przeniesiona na wcze- najlepszym filmem tegorocznej aż dwie nagrody: Best Inter- świata. Obecnie to największa DOKUMENTY a także staje się miejscem spo- agentem sprzedaży firma New tera, autor scenariuszy do obu sną jesień (28 września – 3 edycji Ischia Film Festival” – national Short Film oraz Best tego typu impreza w Massachu- W KARLOWYCH tkań profesjonalistów z całego Europe Film Sales. Wybranym tych filmów Mateusz Pacewicz, października). Szkoła Filmowa napisali jurorzy w uzasadnieniu. Film Short. Obraz opowiada setts. Bohaterem nagrodzonego WARACH świata związanych z branżą ani- tytułom przyznano specjalne oraz Przemysław Chruścielew- w Łodzi to jedna z najstarszych Dopełnieniem tak fantastycz- historię mężczyzny trawionego filmu jest wiatr halny – jedna Mimo że tegoroczny MFF macji. W Annecy filmy ubiegają oznaczenie „Selekcja Cannes ski, montażysta Bożego Ciała uczelni filmowych na świecie, nego sukcesu jest równoległa przez poczucie winy za to, że nie z najbardziej nieprzewidywal- w Karlowych Warach z racji się o miano najlepszego filmu 2020”, co nie wyklucza udziału i Ostatniej Rodziny. Zaprosze- w ubiegłym roku obchodziła nagroda dla Piotra Adamskiego odważył się stanąć w obronie nych sił w polskich górach. pandemii się nie odbył, to krótkometrażowego, telewizyj- w innych festiwalach w tym nie otrzymała też Magdalena swoje 70. urodziny. Kształci jako najlepszego reżysera festi- matki. Wciela się on w rolę jej Pojawia się cyklicznie każdej wydarzeń mu towarzyszących nego, zrealizowanego na zlece- roku, m.in. w Wenecji czy Szwarcbart, reżyserka obsady studentów w dziedzinie sztuki walu (Aragonese Castle Award) mordercy i zmusza 10-letniego wiosny i jesieni. Nigdy nie wia- nie odwołano, tylko zrealizo- nie, oraz studenckiego, a najlep- Toronto. Targi Marché du Film do m.in. Zimnej wojny, Obywa- filmowej, telewizyjnej, fotogra- za „rygorystyczną czystość, siebie do zmierzenia się ze swoją domo, czy i kiedy zamieni się wano je online. Dzięki temu sze z nich otrzymują nagrody rozpoczęły się od programu tela Jonesa, Kleru i Listy Schin- ficznej oraz aktorskiej. Sporo w jakiej udaje mu się utrzy- traumą. w destrukcyjną wichurę. Halny Sukienka Tadeusza Łysiaka Kryształów. Tegoroczna edycja Goes to Cannes 2020. Wśród dlera, oraz Dorota Roqueplo, sukcesów na międzynarodo- mać swoją opowieść zawieszoną dotyka szczególnie miesz- została zaprezentowana odbyła się online. Poza wyróż- wybranych do tegorocznej kostiumografka, mająca na wych festiwalach osiągają stu- między wyjałowionym światem kańców Zakopanego i okolic, w ramach wydarzenia organi- nionym pełnometrażowym fil- edycji polskich obrazów na swoim koncie prace do m.in. denci zajmujący się anima- przyszłości, brutalnością przod- JUTRO CZEKA zmieniając malownicze górskie zowanego przez European Film mem Mariusza Wilczyńskiego różnych etapach produkcji Bożego Ciała, Miasta 44, Hisz- cją. W ubiegłym roku nagrodę ków, między skostniałą dysto- NAS DŁUGI DZIEŃ szlaki w przestrzeń nieokiełzna- Promotion – Future Frames. w programie konkursowym (works-in-progress), znalazło panki, Sali samobójców, Mojego w Cannes zdobyła Duszyczka pią i uświęconą tradycją wojną. WYRÓŻNIONY nego działania natury. Program wydarzenia składał się znalazło się jeszcze kilka pol- się 5 tytułów: Koński ogon (reż. Nikifora. Po przyjęciu zapro- autorstwa Barbary Rupik, a naj- Za znakomite poprowadze- W NOWEJ ZELANDII z 10 obrazów wyreżyserowa- skich krótkich animacji – Wie- Justyna Łuczaj-Salej, prod. szeń twórców z całego świata częściej wyróżnianą polską ani- nie aktorów (w tym zwłaszcza Dokument Pawła Wysoczań- nych przez najbardziej obiecu- czór Marcina Giżyckiego, Jestem Studio Indeks), Orzeł. Ostatni Akademia będzie liczyła 9412 macją jest powstała w Szkole dwóch młodych bohaterek), za skiego otrzymał Wyróżnienie Oprac. Julia jących studentów i absolwen- tutaj Julii Orlik, Portret kobiecy patrol (reż. Jacek Bławut, osób. Cipka Renaty Gąsiorowskiej. tempo i umiejętność prowa- Specjalne Jury podczas Doc Michałowska

46 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 47 RYNEK FILMOWY MOJEeKINO.pl

zainteresowanej tematem, oka- to raczej wyjątek wynikający wiamy sobie za zadanie posze- mów oferowanych przez zuje się, że film przestał być już ze stopniowego odmrażania rzanie kręgu odbiorców filmów kina studyjne. Macie w pla- wyświetlany. Liczymy zatem, że kin. Jesteśmy zdania, że filmy z regularnej dystrybucji kino- nach tego typu wydarze- platforma pomoże tym obra- najpierw powinny wybrzmieć wej. Mamy też katalog tytułów nia? Albo stworzenie prze- MAMY MILION zom, których nie kupują duże przez 2-4 tygodnie w tradycyj- dostępnych w systemie VOD. Są strzeni online, w której platformy VOD, jak Netflix czy nych kinach, a dopiero potem to zwykle produkcje, które cie- byłyby dostępne? HBO GO. trafiać do nas, żeby móc sko- szyły się w kinach dużą popu- Zdecydowanie mamy takie rzystać jeszcze z rozpędu pro- larnością, dlatego zakładamy, plany. Współpracujemy w tym A co z kwestią tantiem mocyjnego i zainteresowania że znajdzie się dla nich widow- zakresie z Centrum Kultury Fil- oraz opłat dotyczących tra- widzów. Nie ze wszystkimi nia. W tym modelu wykupujesz mowej im. Andrzeja Wajdy. Na POMYSŁÓW dycyjnych kin? tytułami da się tak zrobić, nie dostęp na 48 godzin. Po drugie, platformie powstanie Strefa MOJEeKINO.pl działa na takich zmienia to faktu, że z kinem chcemy otworzyć się na polskie Rozmowy, gdzie będzie można samych zasadach jak normalne artystycznym, na którym naj- festiwale filmowe, by stworzyć obejrzeć spotkania z twórcami. kina. Staramy się przenosić te bardziej nam zależy, jest jednak przestrzeń dla doświadcza- Zarówno te nagrywane lub działania jeden do jednego, nieco łatwiej. Takie produkcje nia filmów, które przeważnie streamowane na żywo z tra- Rozmowa z Marleną także jeśli chodzi o rozlicze- nie trafiają zazwyczaj do mul- są dostępne dla wąskiej grupy dycyjnych seansów w kinach, nia. Zgadzamy się z koniecz- tipleksów, więc nie trzymają ich widzów, a później nie pojawiają jak i te rejestrowane specjal- Gabryszewską, jedną nością obciążenia platform 1,5 „hold backi”, a umowy z pro- się w dystrybucji. Rozmawiamy nie na potrzeby platformy. Jeśli proc. na PISF i też te zobowiąza- ducentami nie mają przeważ- z kilkoma dużymi imprezami ktoś będzie chciał obejrzeć dany z pomysłodawczyń platformy nia będziemy regulować. Nasza nie dużych obostrzeń. i widzimy, że jest coraz więk- film, będzie mógł poszerzyć platforma to nigdy nie będzie MOJEeKINO.pl oraz prezes VOD z mnóstwem przeróżnych filmów do wyboru, lecz wirtu- zarządu Stowarzyszenia Kin alne kino z wyselekcjonowa- nym repertuarem, miejsce do Studyjnych promocji i upowszechniania wysokiej kultury filmowej.

Jeśli MOJEeKINO.pl to wirtualne kino, a nie platforma VOD, jak długie będzie okno dystrybucyjne dla wyświetlanych w nim Marlena Gabryszewska filmów? Podejrzewam, że w wielu umowach dystry- bucyjnych nie ma zapisów OJEeKINO. I faktycznie, dopiero pande- szenie stoimy, ale umożliwić Jeśli MOJEeKINO.pl zaist- regulujących takie kwestie. pl stało się mia stała się katalizatorem, zro- widzom w czasie lockdownu, nieje na dłużej w świado- Jesteśmy w trakcie rozmów w dosyć zumieliśmy, że nadszedł czas, oraz później, dostęp do kina mości Polek i Polaków, z dystrybutorami, by nieco krótkim żeby sprawdzić, czy taka oferta artystycznego, którego w prze- jest też szansa, że wię- zmodyfikować istniejący w Pol- Mczasie wirtualnym będzie miała w Polsce sens. strzeni internetu próżno szu- cej filmów będzie mogło sce model dystrybucji. Wyjąt- przedłużeniem działal- kać. To nie jest kolejny serwis wybrzmieć w dystrybucji kowość sytuacji wytworzonej Tego typu platformy muszą sza chęć współpracy. Po trze- swoją wiedzę o nim, oglądając ności Stowarzyszenia Kin Ma sens w rzeczywistości VOD, ani tym bardziej pro- kinowej. przez pandemię sprawiła, że stawiać na nieustanny cie, zamierzamy w przyszłości wypowiedzi twórców. Prawda Studyjnych. Idea plat- ponownie otwierających jekt, który powstał, by dawać To kolejny czynnik, który skło- jest to odpowiedni moment na rozwój, by utrzymać się współpracować bezpośrednio jest taka, że mamy milion formy powstała w reakcji się kin? ludziom rozrywkę w czasie nił nas do poważnego myślenia takie działania. Zresztą jedną na zatłoczonym rynku. z polskimi twórcami i produ- pomysłów, ale ogranicza nas na pandemię, czy plano- Zdecydowanie ma. Od początku pandemii, lecz platforma, która o działalności online – w ostat- z pierwszych decyzji podję- W jakim kierunku będzie centami, bo wiele małych filmów czas i możliwości budżetowe. waliście projekt wcześniej, planowaliśmy MOJEeKINO.pl pod jednym operatorem łączy nich latach liczba cotygodnio- tych w PISF była zmiana defi- zmierzało MOJEeKINO.pl? czy pozbawionych budżetów na Natomiast jeśli idee takie jak a wydarzenia ostatnich jako platformę, która nie będzie kilkadziesiąt różnych podmio- wych premier stała się tak nicji filmu w Ustawie o kine- Planujemy działać trójtorowo. promocję debiutów miało pecha Strefa Rozmowy się sprawdzą, miesięcy przyspieszyły próbowała zastąpić tradycyj- tów, indywidualnych kin z wła- duża, że w pierwszej kolejno- matografii. Kino przestało Po pierwsze, istniejąca forma i nigdy nie trafiło do regularnej jeśli przyciągną widzów, na proces? nych kin, lecz stanie się ich snym starannie wyselekcjo- ści z repertuarów zaczęły wypa- być w tym sensie pierwszym pay-per-view. Płacisz i masz dystrybucji. Nasycenie rynku pewno będziemy je rozwijać Zastanawialiśmy się nad podob- uzupełnieniem. Wiele osób nowanym repertuarem. Jej dać filmy arthousowe, które polem eksploatacji, dopusz- dostęp do filmu przez zaledwie jest za duże. W tej kwestii jeste- na różne sposoby. Staramy się nym projektem już przed pan- twierdziło, że to strata pienię- założeniem jest też dotarcie do są podstawą istnienia kin stu- czono również premiery na kilka godzin. Mimo że platforma śmy w trakcie rozmów z KIPA być elastyczni i otwarci na to, co demią, biorąc za wzór platformy dzy, że kino to kino, że nie da ludzi, którzy z różnych wzglę- dyjnych, ale są mniej docho- VOD. My nie chcemy wpro- działa na konkretnych godzinach i Polską Gildią Producentów. będą sugerować nam widzowie, działające w Wielkiej Brytanii się zastąpić ciemnej sali ogląda- dów nie korzystają na co dzień dowe. Ze względu na sytuację wadzać na platformę premier, seansów repertuarowych, posta- a przy okazji próbować cieka- i Niderlandach. Ale ostatnie niem na komputerze. Oczywi- z oferty kin – z powodu cho- na rynku takie tytuły najczę- mimo że w czerwcu wyświe- nowiliśmy wydłużyć dostępność A spotkania po sean- wych kierunków. Możliwości lata przyniosły rozkwit dzia- ście tak jest, ale MOJEeKINO. roby, małych dzieci, czy niepeł- ściej promuje się marketingiem tlaliśmy Obrazy bez autora czy do około czterech godzin, ponie- sach, rozmowy z twór- online są ogromne. łalności kin, więc nie było pod- pl nie ma na celu zastąpienia nosprawności sprawiającej, że szeptanym, co w efekcie często Powitanie słońca – które osią- waż wiemy, że percepcja czasu cami, panele dyskusyjne? staw do tego, by zacząć tworzyć tradycyjnych kin, na straży któ- wyprawa do kina to wyzwanie prowadzi do tego, że gdy infor- gnęły świetne wyniki oglą- jest w domu inna niż w ciemnej Wszystkie były istotną Rozmawiał Fot. MOJEeKINO.pl Fot. Michał Sierszak/Warszawska Szkoła Filmowa Szkoła Fot. Michał Sierszak/Warszawska platformę do seansów online. rych przecież jako Stowarzy- logistyczne. macja o filmie dociera do osoby dalności na platformie, ale sali kinowej. W tym aspekcie sta- częścią doświadczania fil- Tomasz Kazański

48 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 49 RYNEK FILMOWY PIOTR BARTUSZEK

nuację pracy. Co ciekawe, na portalach niu nowych obsad. Chcieliśmy zachę- Czego dotyczą? społecznościowych zaobserwowałem cić aktorów do zachowania gotowości, Bieżących spraw, czyli np. założeń przekształcenie self tape’ów w formę samodyscypliny, a czasem tak po statutowych. Jak w każdym stowa- autoprezentacji. Były to np. realizo- ludzku pragnęliśmy po prostu poroz- rzyszeniu są to nieśmiertelne kwe- WIRTUALNY AKTOR, wane w warunkach domowych skecze, mawiać. Aktorzy nagrywali też krótkie stie związane z finansami, człon- miniseriale czy wirtualne salony poezji, filmy, których tematem była izolacja. kostwem czy PR-em. Aktualnie które dawały namiastkę kontaktu ze Mieli przedstawić, co robią podczas przygotowujemy serię wywiadów sceną i z widzem. To oczywiście formy kwarantanny, zamknięci w czterech z naszymi członkami oraz organizu- zastępcze, pozwalające jedynie na chwi- ścianach. jemy sierpniowe rozdanie nagród – CZYLI CASTING lowe oderwanie się od rzeczywistości. Casting Directors Award w Saraje- Jakkolwiek bowiem self tape jest wspa- No dobrze, a co to są zoom cafe? wie. Zbieramy też informacje na temat niałym wymysłem, nie zastąpi bez- To tematyczne, wirtualne spotkania sytuacji reżyserów castingu w poszcze- pośredniego spotkania z aktorem. To organizowane nie tylko przez reżyserów gólnych krajach, omawiając kwestie kluczowe w doborze obsady – dotknąć castingowych, ale też przez producen- szczególnie nas interesujące, czyli pod- człowieka na żywo. tów, agentów, jak i samych reżyserów. niesienia i uznania naszego zawodu W CZASACH PANDEMII Zastępują one tradycyjną formę kon- jako twórczy wkład w film. Przeglądałeś różne strony? Śledziłeś, taktu na żywo. co dzieje się w sieci? A czego mogą dotyczyć takie warsz- Jak my wszyscy, ale też do pewnego Przeprowadzane są na poczet przy- taty i szkolenia online w czasie pan- momentu. Starałem się nie wpaść szłych filmów? demii? w patetyczne nastroje prezentowane Niekoniecznie. Są realizowane po to, To zajęcia poświęcone doskonaleniu na... niektórych portalach „samopo- by jakoś mądrze gospodarować tym aktorskiemu np. self tape’ów, monolo- mocy”, poświęciłem ten czas raczej na wyjątkowym czasem. Wielu z nas posta- gów czy umiejętności autoprezentacji. poszukiwanie i odkrywanie aktorów, nowiło jeszcze bardziej otworzyć się Tego, jak przygotować demo itd. których nie znam, a którzy mogliby na aktorów i poprzez formę swobod- zainspirować mnie do współpracy. Sta- nego panelu przybliżyć aktorom pewne Jak uważasz, co tak naprawdę pan- rałem się zachęcić polskich aktorów do zagadnienia, rozwiać wątpliwości czy demia zmieni w systemie waszej wzięcia udziału w międzynarodowej też po prostu odpowiedzieć na najroz- pracy? akcji #wirspielenzusammen – angiel- maitsze pytania. Mistrzynią zoom cafe Być może nauczymy się jeszcze więk- ski odpowiednik #unitedweact – zaini- jest niewątpliwie Luci Lenox, reżyserka szej cierpliwości i wyrozumiałości. cjowanej przez niemieckie reżyserki castingu z Barcelony, która robiła naj- Zmieni się forma, a nie treść. Wciąż castingu Simone Bär, Suse Marquardt różniejsze otwarte panele online. Zapra- będziemy szukać talentów, ale jeszcze i Anję Dihrberg. Zamysł miał na celu szając jako gości i współprowadzących bardziej wzrośnie znaczenie internetu, podtrzymanie kontaktu pomiędzy akto- przyjaciół castingowców ze wszystkich ograniczając bezpośrednie kontakty rem a reżyserem castingu i pierwotnie stron świata, potrafiła zgromadzić mię- międzyludzkie. Technika jest dobrym był skierowany wyłącznie do aktorów dzynarodową grupę 300 aktorów w jed- rozwiązaniem, jeżeli brakuje czasu niemieckich. Na szczęście całą inicja- nym momencie. To jest oczywiście kwe- na tradycyjne formy castingu, a akto- Zarząd ICDN na lutowym Walnym Zgromadzeniu w Berlinie (od prawej): Anja Dihrberg tywę postanowiono nieco umiędzyna- stia otwartej osobowości na tego typu rzy rozrzuceni są po całym świecie. (Niemcy), Liza Shmakova (Rosja), Lana Veenker (USA), Timka Grin prezes Stowarzyszenia rodowić. Tego typu przedsięwzięcia, wirtualne spotkania – niektórzy z nas Dochodzą do tego kwestie mi szcze- (Bośnia i Hercegowina), Jeremy Zimmermann (Wielka Brytania), Sofia Dimopoulou (Grecja), jak również tzw. zoom cafe czy warsz- woleli spędzić ten czas, obserwując gólnie bliskie, czyli ekologia. Dlatego Lilia Hartmann (Włochy) oraz Piotr Bartuszek (Polska) taty online, dawały niespotykaną okazję aktorów incognito. też poparłem m.in. inicjatywę Green do wspólnych rozmów, zaprezentowa- Rider. Swoje siły połączyły różne nia się, zadawania pytań – czyli sytuacji, Co to znaczy? organizacje i podmioty: Stowarzysze- rwanych działań. Dostrzegając całą których aktorzy nie doświadczają tak Z dystansu i nie włączając się jako nie Brytyjskich Reżyserów Castingu Rozmowa z Piotrem Bartuszkiem, powagę sytuacji, automatycznie zrozu- często, jak by tego chcieli na co dzień. osoby prowadzące takie spotkania, (CDG), platforma aktorska Spot mieliśmy także, że pandemia wpłynie ale przysłuchując się i chłonąc każdą light, BAFTA, oraz brytyjscy agenci reżyserem castingu bezwzględnie na zmianę dotychczaso- Kwarantanna miała też dobre minutę. Jako reżyserzy castingowi aktorscy i producenci, jednocząc się wego trybu i techniki pracy. strony? mogliśmy po prostu obserwować takie na rzecz minimalizowania negatyw- eżyserzy castingu podczas dek, wiele koleżanek i kolegów, z któ- O dziwo wyjęła trochę reżyserów panele. To też ma swoją wartość. nych elementów związanych z pro- kwarantanny mają wolne? rymi rozmawiałem w tamtym czasie, Co masz na myśli mówiąc o technice castingu z ich bardzo hermetycznego dukcją filmową. Bo kiedy wrócimy już I tak, i nie. Na początku, w podobnie uśpiony sposób zareago- pracy? świata, ułatwiła dostęp do nich. Może Działasz w zarządzie Międzynaro- do swoich zajęć i zaczniemy z powro- w marcu – czyli w momen- wało na sytuację. Żartowaliśmy, że Najlepszym przykładem jest niewątpli- staliśmy się bardziej ludzcy? (śmiech) dowego Stowarzyszenia Reżyserów tem rozkoszować się pracą, będziemy Rcie ogłoszenia zawieszenia wszystkich chyba po raz pierwszy w życiu były wie szalona popularność self tape’ów. Castingu (International Casting chcieli przy okazji odetchnąć czystym produkcji – nastąpiło tak gwałtowne dni bez maili i telefonów w sprawach Były one już wcześniej nieodłącznym Co tak naprawdę było głównym Directors Network – ICDN). Jak powietrzem. Przemysł kinowy musi wyhamowanie filmowego życia, że mój zawodowych. Nikt nie zawracał sobie elementem castingu, ale wobec ograni- celem #wirspielenzusammen? w obecnej sytuacji odnajduje się przeobrazić się także w tym wymiarze organizm lekko zwariował. Szczerze głowy castingami, bo wobec niepewnej czeń w poruszaniu się i w kontaktach Pokazanie aktorom, że o nich myślimy wasze stowarzyszenie? i stać się bardziej eko. mówiąc, cały pierwszy miesiąc spałem, sytuacji świata kinematografii, ciężko międzyludzkich, ta bezdotykowa i „bez- i nie zapominamy, mimo iż aktualna Reprezentujemy grupę castingowców jadłem i oglądałem telenowele brazy- było określić, kiedy tak naprawdę – i na osobowa” technika okazała się genial- sytuacja absolutnie nie sprzyja rozwo- z 36 krajów. Wszystkie nasze narady Rozmawiała Anna

Fot. Harald Fuhr/EFA lijskie. To nie był tylko mój przypa- jakich warunkach – wrócimy do prze- nym rozwiązaniem ułatwiającym konty- jowi projektów filmowych oraz tworze- odbywają się wirtualnie. Serdiukow

50 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 51 RYNEK FILMOWY MICHAŁ ENGLERT

stów. I to jest ciekawe. My robimy swoje.

Obraz został bardzo ROBIMY SWOJE dobrze przyjęty za gra- nicą. W tekstach kryty- Rozmowa z Michałem Englertem, ków pojawiają się porów- nania ze skandynawskim autorem zdjęć do filmu Córka Boga realizmem i z grecką nową falą. Mieliście rzeczywiście w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej jakiś zespół odniesień – filmowych, fotograficznych, Małgośką Szu- detale, rekwizyty, kostiumy. Pewnego razu pojechali- malarskich? mowską pra- Nie za bardzo chcieliśmy śmy na jakąś dokumen- Takiej ilości dobrych recen- cujecie razem sięgać do – dość wyświech- tację. Patrzymy – świetna zji nigdy w życiu chyba nie od dawna. Tym tanej – estetyki skull and rzeczka! Znalazłem parę mieliśmy! Ja w ogóle mam Zrazem nie rozwijaliście bone. Nie chcieliśmy kon- kamieni, jakąś gałąź, której wrażenie, że filmy Małgo- jednak własnego pro- kretnie dopowiadać, gdzie można się chwycić, przesze- śki, mimo że jest w Polsce jektu, a realizowaliście dzieje się akcja, stąd neutra- dłem na drugą stronę, żeby szanowaną reżyserką, cie- czyjś scenariusz. Dyna- lizacja akcentów aktorów. zrobić zdjęcia. Myślę: super, szą się większą uwagą za mika współpracy była Wreszcie subiektywizacja świetne kadry, no to byśmy granicą. Co do wizji – dla podobna? opowiadania: przefiltro- tu zrobili tak, tak, tak. Wró- podróżującego filmowca Jako operator pracuję z róż- wanie jej przez oczy Selah, ciliśmy podnieceni do biura, każdy krajobraz jest dzie- nymi reżyserami, więc dla głównej bohaterki. Mieliśmy do location scouta, first AD wiczy i tak do tego irlandz- mnie taka sytuacja nie była skromne środki i wiedzie- i producenta. Popatrzyli po kiego – mimo że nakręcono nowa. Dla Małgośki, koja- liśmy, że musimy tę histo- sobie i kazali mi pojechać tam setki obrazów – pod- rzonej bardziej z kinem rię opowiedzieć w bardzo tam jeszcze raz na dokładną chodziliśmy. Ale na pewno autorskim, ceniącej nie- zwarty, precyzyjny spo- dokumentację – tym razem można w filmie znaleźć zależność, spontanicznej, sób. Stąd skróty scenariu- z facetem, który się zajmuje różne odniesienia, chociażby pewnie było to trudniej- szowe, żeby móc zrobić zabezpieczeniem planu, do prac Jeffa Walla, Grego- sze. Na szczęście mieliśmy tylko potrzebne sceny, ale za tzw. Health&Safety. Czło- ry’ego Crewdsona, XIX- czas wszystko na spokojnie to z trochę większym zapa- wiek mnie wysłuchał, coś -wiecznych amerykańskich opracować. Scenarzystka, sem czasowym. Miejsca tam w milczeniu pomierzył, pejzażystów z River Hud- Michał Englert Catherine S. Mullen, pocho- na improwizację i „rado- wsiadł do swojego super son Valley, a nawet skojarze- dzi z Australii. Kiedy stało sną twórczość” było bez terenowego jeepa i odjechał. nia z Piknikiem pod Wiszącą się jasne, że będziemy krę- porównania mniej niż przy Za jakiś czas, podczas oma- Skałą. Jako świadomi uczest- cić w Irlandii, na bieżąco naszych wspólnych wła- wiania kalendarzówki, przy ludzi, dlaczego nic nie jest niebezpieczne. Lepiej W wywiadzie, którego żeby tego gwizdka użyć. nicy i konsumenci współcze- konsultowaliśmy z nią snych projektach, ale jako scenie nad rzeką zapada możliwe „na spontanie”. dmuchać na zimne? Małgośka udzieliła po Myślę, że na polskim planie snego świata kultury, chcąc zmiany, oglądała też zdję- doświadczonym filmowcom cisza. Producent pyta mnie, Ale jak my się z Szumą na Oczywiście. Nikt z nas nie premierze w Toronto, nie przestawałby gwizdać. nie chcąc, inspirujemy się cia z naszych dokumentacji. udało nam się do wielu rzeczy na pewno takie ujęcie coś uprzemy… Powiem tak: chce strzelać ostrą amuni- był fragment o waszej tym, co robi na nas wraże- Dzięki temu, że w produk- czy przekonać naszych ame- jest potrzebne. Bo oni, żeby mam nadzieję, że z wdzię- cją na planie albo podżegać wózkarce, która miała Rozmawialiście o tym, że nie. Na pewno znajduje to cję Córki… nie było zaanga- rykańskich, niezwykle zaan- je zrobić… muszą wybu- kiem, ale parokrotnie te aktora bez prawa jazdy, żeby czerwony gwizdek i pil- wasz film – ponieważ opo- później jakieś echo w naszej żowane żadne duże studio, gażowanych, producentów. dować tam tydzień wcze- obostrzenia żeśmy obe- jechał z prędkością 180 km nowała, żeby nie było sek- wiada o opresji patriar- twórczości. Może zabrzmi istniała możliwość korekty, śniej wielki most z porę- szli. W innym wypadku, na godzinę samochodem. To sistowskich dowcipów. chatu – może być za gra- to arogancko, ale uważam, adaptacji. Co najbardziej zaskoczyło czami za jakieś 40 tys. chociażby scena, w której jest idiotyzm. Chodzi o to, Kosmos! nicą czytany w kontekście że już na etapie realizacji was w Irlandii? euro i zatrudnić dodat- bohaterki podnoszą z ziemi by nie przesadzać. Agenci, Ta akcja, która jest pokło- sytuacji Polek? filmu trzeba skupić się na tu Co musieliście dopasować, Ze względu na ten piękny kowo ekipę zabezpieczającą, głównego bohatera i go którzy obsługują duże nazwi- siem zmian post-MeToo, Przyznam szczerze, że sku- i teraz, na uważnej egzekucji zmienić? krajobraz i bardzo dobrze mimo że woda do kostek… niosą na rękach, nie mia- ska, robią wokół wszystkiego ma sens. Rzeczywiście cza- pialiśmy się głównie na tym, konceptu, który obmyśla się Zamieniliśmy Australię rozwiniętą infrastrukturę I to jest właśnie ta różnica. łaby szans bez użycia sze- taką zadymę, bo taka jest sami pewne granice są na żeby zrobić kino gatun- przecież miesiące wcześniej. na Irlandię, więc pustynię, produkcyjną robi się tam U nich żeby kamera sta- ściu kaskaderów i wyłoże- ich polityka: im więcej robią planach przekraczane. Ja kowe, ale żeby za bardzo Filmowiec nie może się cały wyschniętą i spękaną ziemię mnóstwo filmów amery- nęła na poboczu autostrady, nia połowy lasu materacami zamieszania wokół danego sam lubię pożartować, ale nie pójść w horror. Życie czas oglądać na to, co zrobili zastąpiły lasy, torfy i bagna. kańskich. Wikingowie, Gra trzeba ją zamknąć. Nasza gąbkowymi. nazwiska, tym bardziej to wydaje mi się, że niefajnie nas nauczyło, że po premie- inni, bo traci własny charak- Ten krajobraz zainspirował o tron, tytuły można mno- irlandzka ekipa wcześniej nazwisko jest pożądane. Tak jest, gdy nie ma szacunku rze filmowi przypisuje się ter pisma. Zaprzepaściłby stronę wizualną filmu – żyć. W związku z tym, sys- robiła film z Lanthimo- Łatwo pomyśleć: prze- im się przynajmniej wydaje. dla zwykłych granic kul- zwykle dużo warstw i zna- szczerą, wolną i nieskrępo- od obozu sekty, w którym tem pracy we wszystkich sem – jego pierwszy poza sada! Z drugiej strony Trudno to zrozumieć. Ale tury osobistej. Jak w obieg czeń, o których często sami waną szansę na zbudowanie zaczyna się akcja, przez całą departamentach jest jasno Grecją. Ponoć on też prze- w Polsce słyszy się pojedynek na to, kto ma trafiają określenia, które są twórcy, na etapie pracy nad czegoś po swojemu. ich drogę, aż do obiecanego określony przez związki chodził podobne męki, nie o wypadkach na planie większą przyczepę na planie, obraźliwe. Irlandzka ekipa filmem, wcale nie myśleli. „Edenu”. Miejsce miało rów- zawodowe, przyzwyczajony rozumiał, dlaczego musi w sytuacjach, które poten- będzie pewnie jeszcze długo była na szczęście fanta- Wy, dziennikarze, szukacie Rozmawiała Anna nież wpływ na scenografię, też do wysokich budżetów. pracować przy filmie tylu cjalnie nie powinny być trwał. styczna. Nie było potrzeby, odniesień, znaczeń, kontek- Tatarska Fot. Sylwia Olszewska/SFP

52 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 53 RYNEK FILMOWY VIRTUAL PRODUCTION

„Ta technologia zmienia sposób myśle- czasowo i finansowo, ale i organizacyjnie. działa tu znacznie lepiej niż w greenbok- nia o produkcji filmowej z efektami wizu- Łatwo w ten sposób przygotować trudne sie” – wtóruje Hubert Kaszycki. alnymi. Postprodukcja VFX wydarza się tu sceny, które mają rozgrywać się np. na Wirtualny plan może mieć nie tylko sta- na etapie preprodukcji. Reżyser nie musi Wawelu, gdzie obowiązują ograniczenia tyczny, ale i dynamiczny charakter. Przyj- posiadać skomplikowanej wiedzy na temat konserwatorskie. A gdybyśmy chcieli się- mie wszystko, co zostanie przygotowane: efektów wizualnych, ponieważ zobaczy je gnąć po efekty pirotechniczne? Zwykle od zdjęcia, które musi być jednak odpo- na żywo. To samo tyczy się aktorów, czy potrzebny jest nadzór straży, pozwole- wiednio przygotowane, rozwarstwione dla operatora, który – jeżeli chodzi o produkcje nia. Tu ten problem także znika” – mówi stworzenia efektu 3D, po łączenie aktorów z wykorzystaniem greenboxu – nie musi Jarosław Migoń. Podaje też inne przy- z animacją. Można w ten sposób praco- już poruszać się tropem markerów i swoich kłady ilustrujące przewagę Virtual Pro- wać z archiwaliami, rekonstrukcjami. Albo wyobrażeń na temat tego, co potem zosta- duction nad tradycyjnym greenboxem: z tłumem, którego członkowie będą auto- nie dodane. Widzi dokładnie środowisko, „Spójrzmy na jazdę samochodem. Pojazd nomicznie się zachowywać. w którym tworzy” – walory technologii na lawecie jadącej po mieście niesie okre- Plan taki może mieć też charakter inte- wymienia Jarosław Migoń, specjalista od ślone trudności organizacyjne. Greenbox raktywny, z efektami wyzwalanymi na efektów wizualnych, który pracował m.in. w takim przypadku wymaga postproduk- zawołanie. Oklaski, wybuch – jedyną gra- przy filmie Bokser Tomasza Blachnickiego. cji: trzeba pozbyć się zazielenień, dopra- nicą jest wyobraźnia. „Pojawia się nowy Zdaniem Migonia technologia Virtual cować odbicia, problematyczne są ujęcia wachlarz środków, które mogą wzboga- Production pozwala też na znacznie lepszą z głębią ostrości. Zakładając pełne obło- cić język filmowy” – podkreśla Jarosław optymalizację kosztów. Sam silnik Unreal żenie planu diodami, w sferze można bez Migoń. „Virtual Production to sprawdzian Engine jest darmowy. Na rynku działa wielu trudu stworzyć bardzo realistyczną sytu- dla twórców. Technologia jest niezbęd- nym narzędziem, ale podstawą każdego dobrego filmu jest wyobraźnia scenarzysty i reżysera, teraz szczególnie istotna. Łatwo jest się technologią zachwycić, a potem ją wykorzystać w sposób mechaniczny. Ale można też stworzyć coś wspaniałego” – Praca na planie w technologii podkreśla Alina Skiba. Virtual Production Intensywne prace nad Virtual Produc- tion wystartowały na świecie stosunkowo niedawno – paradoksalnie sprzyjał im lockdown, zamknięcie innych produkcji oraz zawieszenie eventów. „Zdecydowali- śmy, że poszerzymy naszą działalność na rynku reklamowym i filmowym oraz połą- czymy siły z twórcami, aby razem wdro- SKOK W PRZYSZŁOŚĆ żyć Virtual Production w Polsce” – mówi Hubert Kaszycki. „To bardzo przyszłościowe Jedna hala zdjęciowa i kilka scenerii: mieszkanie, ruina, narzędzie. Rozwijamy je w Polsce jako jedni z pierwszych, mając ku temu umiejętności ogród, widownia. Wszystko wyświetlane na diodowym, i doświadczenie zespołu utalentowanych grafików 3D, 2D, motion designerów i pro- Eksperymenty zdjęciowe gramistów” – podkreśla Edyta Kopytko zaokrąglonym ekranie. W środku aktor. Przed nim ekipa. z użyciem Virtual Production z Piloci Studio. Po wakacjach planowane Krakowskim Parku Tech- przewodnicząca Koła Cyfrowych Form Fil- Technologia Virtual Production, w któ- są pokazy technologii w Warszawie. nologicznym zaprezento- mowych w Stowarzyszeniu Filmowców Pol- rej korzysta się z silnika Unreal Engine do programistów i twórców, którzy są zaan- ację. W szybach i karoserii odbijać się Prezentacje w Krakowie cieszą się sporym wano możliwości techno- skich. – „Technologia nigdy nie doskoczyła tej pory stosowanego do gier kompute- gażowani w tworzenie zasobów. „Istnieje będzie to, co widać dookoła samochodu powodzeniem. Z Piloci Studio rozmawiają logii Virtual Production. do moich pomysłów, aż do dziś”. rowych, pozwala na wykreowanie całego nawet internetowy sklep, Epic Store, z róż- w wyświetlanej scenerii. To też bardziej już filmowcy – ruszyły analizy pierwszych WMoże ona zastąpić pracę w greenboksie O co dokładnie chodzi? „Virtual Produc- środowiska filmowego bez konieczności nego rodzaju produktami, z których później efektywne rozwiązanie w scenach, gdy storyboardów pod kątem wykorzystania Vir- albo ją znacznie ułatwić. Pokaz zorganizo- tion to nowa technologia, do tej pory naj- przemieszczania się między różnymi loka- można tworzyć własne sceny i światy” – konieczne jest prezentowanie pomiesz- tual Production. „Od 20 lat pracuję przy post- wały firmy Piloci Studio i Funky Fox oraz szerzej wykorzystana w serialu The Manda- lizacjami. Nie trzeba też budować wielkiej zauważa Mateusz Mleczko, kierownik stu- czeń z widokiem za oknem – bywa, że produkcji obrazu i efektach wizualnych” – Multilab Studio. lorian” – wyjaśnia Hubert Kaszycki z Piloci scenografii fizycznej, wystarczą jej elementy, dia Multilab, entuzjasta Virtual Production. sięga się tu po fototapetę. Wstawienie podsumowuje Jarosław Migoń – „Cieszę „Od lat mam pomysł na scenariusz, który Studio. Plan ze scenografią, a nawet auten- które płynnie da się połączyć ze scenografią W trakcie godzinnego spotkania, które modułów led i wyświetlenie horyzontu się, że nowatorskie technologie, które jesz- teraz będę mogła skutecznie dopracować. tyczne plenery zastąpiono ekranami diodo- wirtualną. Twórcy mają tu pełną kontrolę odbyło się w zwykłej sali konferencyjnej w trójwymiarowym środowisku Unreal cze niedawno były dostępne tylko za oce- Technologia nigdy nie była na takim pozio- wymi. – „Jest to możliwe dzięki technologii nad tym, co dzieje się przed kamerą. Autor przekształconej za pomocą ekranu dio- daje o wiele lepsze efekty” – dodaje. „Vir- anem, tak szybko przenoszone są na polski mie, żebym mogła go zrealizować. Wymogi renderowania obrazu na żywo w połączeniu zdjęć może dobierać odpowiednie obiek- dowego w studio, po jednym kliknięciu tual Production pozwala na pełną symula- rynek i rozwijane także w Krakowie. Zoba- lokacyjne i koncepcja połączenia wielu form z trackingiem pozycji kamery. Pozwala to tywy, decydować o głębi ostrości, ruchu prowadzącego znaleźć się można było cję naturalnych warunków i oddaje fizykę czymy, kto z filmowców skorzysta z nich sprawiały, że produkcja była tak droga, że nie na stworzenie trójwymiarowej przestrzeni wewnątrzkadrowym, ustalać ruchy kamery, w kilku różnych miejscach. „Wystarczy płynów i szkła, stanowiących część sce- jako pierwszy?”. do zrealizowania w Polsce. Teraz wszystko przy jednoczesnym zachowaniu prawidło- decydować o ekspozycji. Łatwiej w tych przeładować set i aktor już trafia do innej nografii bądź rekwizytów, np. szklanki

Fot. Jacek Lenczowski staje się możliwe” – komentuje Alina Skiba, wej paralaksy”. Co to oznacza w praktyce? warunkach odtworzyć światło naturalne. przestrzeni. Jest to nie tylko efektywne wody trzymanej przez aktora. To wszystko Dagmara Romanowska Fot. Jacek Lenczowski

54 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 55 RYNEK FILMOWY CREW UNITED POLAND

wymogi: bo może potrzebo- transparencją, równością grupy zawodowe oraz rodzime W branży filmowej pracu- wać osoby mówiącej biegle szans i równouprawnieniem, instytucje filmowe. Crew jesz od 20 lat. po angielsku, z doświadcze- kulturą i edukacją filmową, United Polska to nie kalka I wiem, że networking jest niem produkcji w systemie – szkoleniami i profesjonaliza- z głównej bazy niemieckiej, kluczowy, szczególnie dziś, dajmy na to – amerykańskim, cją zawodową. Co roku pod- lecz rozwiązanie dostosowane przy tak licznie powstających z projektami realizowanymi czas Berlinale wręczana jest do polskiego rynku. Podob- koprodukcjach. Kino to syner- w danej technologii, konkret- nagroda Fair Film Award, nie jak działająca już wersja gia. Na bardzo wczesnym nymi umiejętnościami (zdję- przyznawana produkcji filmo- Crew United France, przy któ- etapie powstawania projektu cia podwodne, powietrzne, wej o najwyższych standar- rej samo tłumaczenie portalu dużo czasu zajmuje ludziom drony) itd. Wystarczy kilka dach pracy i organizowana oraz konsultacje językowe dotarcie do... innych ludzi. kliknięć. Coś, co wcześniej przez Crew United. Działania i merytoryczne trwały półtora Poza tym, jeśli dana produk- mogło trwać tygodniami, bo te obejmą Polskę, a ich lista roku! Żyjemy w czasach, kiedy cja zakłada zdjęcia w dalekiej trzeba było dojść „po nitce jeszcze się poszerzy. Podczas nie wszystko, co znajdziemy lokalizacji, to często stworze- do kłębka”. Crew United ubiegłorocznego festiwalu online jest wiarygodne. Dla- nie odpowiednich warunków Poland będzie bazą danych Camerimage zorganizowa- tego kluczową sprawą w przy- pracy, wyszukanie profesjo- filmowców różnych zawodów liśmy już pierwsze wydarze- padku Crew United jest to, że nalistów, czy samo przej- i różnych specjalizacji wraz nie – panel dyskusyjny „The wszystkie informacje publi- ście przez specyfikę i absurdy z opisem ich dokonań i kwa- Power of Networking and its kowane przez użytkowników danej rzeczywistości, jest bar- lifikacji, oraz bezpośrednim Meaning for Filmmaking”. tego portalu są weryfikowane. dzo trudne. Potrzeba kogoś kontaktem lub kontaktem do Mówiliśmy o konieczno- To doświadczeni redakto- stąd, kto byłby swoistym lin- reprezentującej ich agencji. ści i sposobach organizowa- rzy, a nie algorytmy odpowia- kiem, pomostem między Pozwoli to na skrócenie pro- nia sobie międzynarodowej dają za jakość danych. I to oni zapotrzebowaniem a realiza- cesu wyszukiwania najlep- sieci kontaktów. United Crew decydują, czy można opu- cją. Los zrządził, że pół roku szych osób do konkretnych Poland stanie się częścią wiel- blikować np. ogłoszenie zna- temu przeprowadziłam się projektów. kiej społeczności United Crew nego producenta, który szuka wraz z rodziną do Niemiec, Europe. Będzie działało pod stażysty do pracy, przy której zachowując wszystkie polskie Crew United Poland egidą niemieckiego centrum, zakres obowiązków wyraźnie kontakty wypracowane przez będzie częścią platformy ale jako osobny, polski projekt wskazuje, że powinna je wyko- te lata. Cieszę się, że mogę niemieckiej. zatrudniający polskich redak- nać osoba z dużym aktorskim nadal pracować z polskim śro- Crew United działa ponad torów ze znajomością rynku doświadczeniem. Nie wszy- dowiskiem filmowym, a jed- Uczestnicy programu SOFA 20 lat. Portal utrzymuje filmowego. Skoncentruje się scy mogą sobie pozwolić na nocześnie zrobić coś dobrego się z opłat użytkowników na tym rejonie i na naszej kra- reprezentację w postaci agenta. dla polskiej kinematografii. i reklam. Ma obecnie ponad jowej kinematografii. Niewiele agencji reprezen- 40 tys. aktywnych członków. tuje zawody stricte techniczne. Dostęp do bazy danych Dodatkowo, baza danych Przy tego typu inicjaty- Crew United zapewnia spe- będzie bezpłatny? zawiera zweryfikowane redak- wach bardzo ważna jest cjalistom wszystkich pionów Z bazy Crew United można cyjnie informacje o 320 tys. wiarygodna baza. widoczność i reprezentację korzystać bezpłatnie, bez- KINO TO SYNERGIA filmowców i aktorów, 54 tys. To prawda, dlatego tak istotny w profesjonalnym i sprawdzo- płatna jest także możliwość firm i ponad 200 tys. projek- jest tu zespół: mały, prężny, nym kontekście. Crew United założenia konta Basic. Aby Rozmowa z Ireną Grucą-Rozbicką, project managerem tów filmowych. Co miesiąc o ogromnej wiedzy na temat Poland to nic innego jak mieć dostęp do wszystkich Crew United odwiedza około narzędzi, które oferuje Crew w powstającym właśnie Crew United Poland (inicjatywa 750 tys. unikalnych użytkow- United, oraz cieszyć się pełną ników. Aby ułatwić im korzy- widocznością, można wyku- rozwijana jest w ramach programu SOFA – School of Film stanie z platformy, CU oferuje pić członkostwo Premium. kolejne wersje językowe. Plat- Opłata wynosi około 80 euro Advancement) forma jest dostępna w języku miesięcznie. Ale wiemy już, że niemieckim, ale i w angiel- pierwszy rok działania plat- dybyś miała wybieramy taką, która oferuje dukcja poszukuje autora skim. W 2019 roku urucho- lokalnego rynku. Żyjemy wielka baza filmowych danych formy w Polsce będzie się w jednym zda- wybór odpowiednich kwater zdjęć filmowych z Polski. miliśmy wersję francuskoję- w czasach, gdy informacja i kontaktów, czyli human wiązał ze specjalnymi warun- niu zdefinio- w danym mieście. To spore Wchodząc na naszą stronę, zyczną. Celem twórców CU szybko staje się nieaktualna, resources obejmujące wszel- kami – w tym okresie konto wać Crew United ułatwienie, gdy masz wszystko producent kraju wiodą- jest stworzenie platformy dlatego nasza praca w dużej kie możliwe kinowe specjali- Premium będzie dostępne GPoland... w jednym miejscu, prawda? cego zobaczy spis wszystkich europejskiej Crew United mierze będzie polegać na zacje. Ta baza będzie istnieć nieodpłatnie. Crew United W jednym będzie trudno, ale Właśnie takie narzędzie przy- czynnie działających opera- Europe, skupiającej wszyst- tym, by cały czas aktualizo- w ramach międzynarodowej Polska pojawi się na przełomie spróbuję. Pewnie większość dałoby się w świecie polskiej torów filmowych, jak rów- kie narodowe wersje por- wać naszą platformę. Polsko- platformy. Zagraniczny produ- 2020 i 2021, ale już można osób kojarzy stronę www. kinematografii. nież spis ich filmografii czy talu. Warto też podkreślić, języczna wersja CU będzie cent posługujący się od 20 lat rejestrować się w anglojęzycz- booking.com. Wyjeżdżając nagród. Dalej – dzięki precy- że twórcy portalu regularnie konsultowana z polskimi fil- stroną Crew United znajdzie nej wersji bazy. i szukając noclegu, zamiast Czyli? zyjnym filtrom, będzie mógł angażują się w tematy zwią- mowcami, już zaprosiliśmy wkrótce pod tym samym adre- Irena wchodzić na poszczególne Podam przykład. Przypu- wybrać osobę, która możli- zane z uczciwością na rynku, do współpracy stowarzyszenia sem także świetnych polskich Gruca-Rozbicka Rozmawiała

Fot. Alil Ghandtschi, Daniel Raczyński/Fotografowie.com strony różnych hoteli, często śćmy, że europejska kopro- wie dokładnie spełnia jego sprawiedliwością społeczną, reprezentujące poszczególne specjalistów. Anna Serdiukow

56 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 57 MISTRZOWIE MAREK SERAFIŃSKI

utobiografizm jest cechą wielu od tej pory wyłącznie przez Wojtkow- pokusom, gdyż ma je w sobie i daje się twórczości artystycznych. skiego, walczącego rozpaczliwie z ota- chętnie „wodzić na pokuszenie”. XIX- Twórca nie musi pojawiać się czającym go wrogim absurdem świata Serafiński -wieczne moralizatorstwo nie odbiera w nich we własnej osobie, jak niczym Buster Keaton. baśni jej kafkowskiego wymiaru kon- Ana autoportretach van Gogha. W filmie Bohater, jakiego tworzy Serafiński, tworzył filmy frontacji ofiary współwinnej własnego i w literaturze można odnaleźć postać SERAFIŃSKI wydaje się nie być bezbronny, nie jest nieszczęścia z przerażającą siłą zła, autora rozpisaną na portrety wielu osób, też uosobieniem szlachetności. Taką ukrytego w napotykanych przez Pino- lub odkryć jego poglądy włożone w usta romantyczną postać ukazuje nam tylko animowane, kia postaciach. różnych stworzonych przez niego postaci. Koncert. Wykrystalizowany w kolejnych Ten sam mechanizm można zaob- Myślę tu np. o Czechowie lub Dostojew- filmach protagonista, ucieleśniony przez serwować w pozornie sprytnych posta- skim, którzy rozpisywali swoje wielowy- Wojtkowskiego, ma w sobie naiwny których plastyka ciach Serafińskiego. Są aktywne i uzy- miarowe osobowości na polifonie głosów. spryt Piszczyka z Zezowatego szczęścia skują w ten sposób namiastkę, a raczej Marek Serafiński był twórcą filmów I KAFKA Andrzeja Munka lub PRL-owskich opierała się na pozór panowania nad swym losem, bo animowanych, których plastyka opierała figur z obrazów Stanisława Barei. Staje i tak, przy całym swoim sprycie, wcią- się na fotografii. Filmował na taśmie Trzy lata temu odszedł Marek się pozbawioną heroizmu ofiarą losu, gani są w głąb matni. Ich uparte sta- 35mm krótkie scenki z aktorami. która próbuje dopasować się do sys- fotografii rania – by dać sobie radę – nie wzbu- Potem wybierał określone sekwencje Serafiński – wybitny twórca filmów temu i posługiwać w samoobronie jego dzają naszej sympatii, nie kibicujemy im, klatek filmowych, czyli faz ruchu, robił technikami, przechytrzyć go. Los jej jest z nich odbitki, z tych ksero, które wyci- animowanych, wspaniały kolega, przesądzony, tak samo jak losy Józefa K. nał nożyczkami i układał na płaskich z „Procesu” oraz K. z „Zamku” Franza dekoracjach, także skomponowanych wieloletni przewodniczący Sekcji Kafki. z fotografii. Zmieniając kolejne fazy, Obydwaj K. starają się pokonać sys- uzyskiwał ruch postaci. Były to czyn- Filmu Animowanego SFP. tem, odnajdując właściwe drogi prawne, ności techniczne niesłychanie żmudne, w których skuteczność wierzą. Ich role lecz dzięki nim autor uzyskiwał grote- 12 lipca skończyłby 66 lat. ofiar są nieodwracalne i akcja powieści skowo realistyczny ruch zbliżony do Kafki polega głównie na wyrafinowanej niemej burleski. W kilku ze swych fil- do niewinnego, zagubionego mężczy- świata z właściwym sobie sarkastycznym obserwacji nieuchronnego umierania mów pojawił się we własnej postaci, lecz zny z Labiryntu Jana Lenicy. Końcowa uśmiechem. Lenica zanurza zaś w sur- muchy na lepie, gdzie każdy ruch zmie- bardziej jako obserwator niż uczestnik ucieczka skrzypka jest podobnie tra- realistyczną, przerażającą rzeczywistość rzający do uwolnienia się lub usamo- zdarzeń. Główną rolę powierzał najczę- giczna jak ucieczka bohatera z potwor- pożerającą go jak rosiczka. dzielnienia pogarsza sytuację ofiary. Nie ściej zaprzyjaźnionemu animatorowi, nego miasta w Labiryncie. Obaj stają Tworząc swoje światy i zagubionych sposób jest przy tym przeniknąć zasad, Wojtkowi Wojtkowskiemu, o którym się obiektami polowania. W obydwu w nich bohaterów, Marek Serafiński, jakimi posługuje się system, ani określić mówiono, że ma twarz jak Klaus Kin- filmach postać ofiary jest metaforą losu wychodząc od krytyki systemu politycz- winy lub wady, która jest oskarżonemu ski. Po wejściu w technologię cyfrową, pojedynczego człowieka skazanego na nego, zbliża się stopniowo do tematu przypisywana. papierową wycinankę Serafiński zastąpił życie w nieludzkim państwie totali- uwikłania swego alter ego w prywatny Kafka nie tworzył sytuacji komicz- programami Photoshop i After Effects, tarnym. Serafiński ukazuje go na tle dramat. Zawęża nieodwracalnie postać nych. Serafiński, posługując się swo- ale nie zmieniła się idea przenikająca groteskowego cyrku zdeformowanego główną do jednej osoby, reprezentowanej istym humorem, nadawał swym boha- jego opowieści filmowe. terom pozory zadowolenia z życia, byli Przez całą twórczość Marka Serafiń- w nim jakoś urządzeni. Prześladowani skiego płynie jeden wspólny nurt. Jest Koncert, reż. Marek Serafiński i egzaminowani przez potężną, nieznaną nim opresja, jaką stwarza jakaś nad- i fatalną siłę starają się na wszelkie spo- rzędna siła wobec indywidualnego lub soby przetrwać, próbują – tak jak Józef Dworzec, reż. Marek Serafiński grupowego bohatera. W filmie Dwo- K. z „Procesu” – zasłużyć na uniewinnie- rzec siłę tę reprezentuje głos mężczyzny nie. Serafiński przyozdabiał ich smutne wygłaszającego dezinformujące podróż- twarze uśmiechem, niczym różem kła- żeniem bohaterów. Obydwu im udało a sami skazańcy nie wzbudzają w nas nych zapowiedzi odjazdów pociągów. dzionym na twarzy nieboszczyka. się tę wizję uczynić uniwersalną, na tyle współczucia. Patrzymy na nich z lek- W Koncercie reprezentują ją „zmilita- Wydaje mi się, że zarówno bohater bowiem osobiście usunęli się w cień, kim uśmiechem, z pewną obojętnością, ryzowane anioły” – jak sam je nazywał wędrujący przez filmy Marka Serafiń- ukryli pod dramatem swoich bohate- a może nawet z satysfakcją. Dlaczego? autor. W rysunkowym Betonie jest nią skiego w osobie Wojtkowskiego, jak rów, że ich nacechowane prywatnością Wydaje mi się, że sam autor dzieli z nami betonowa ściana, pierwsza ze złośli- i postaci K., Józefa K., a również po i wrażliwością widzenie stało się obra- i narzuca nam ten punkt widzenia. Jest wie ustawionych gigantycznych kostek części Karla Rossmanna z „Ameryki” zem dostępnym dla wszystkich ludzi w jakimś sensie – podobnie jak Kafka – domina. W Wyścigu szyderczy decy- Franza Kafki są metaforycznym odpo- o podobnej konstrukcji psychicznej. bezlitosny dla swoich bohaterów, stara dent w cylindrze. Dworzec i Wyścig mają wiednikiem autorów, ich psychicznym W „Ameryce” Karl Rossmann pod- się ukryć pod komizmem i pozorami bohatera zbiorowego. W Koncercie poja- autoportretem i portretem opresyj- lega presji kolejnych prześladowców, zaradności bezpośredni obraz ich cier- wia się bohater indywidualny, zagrany nego świata aktywnej pułapki, jakim go jakby spiskujących przeciw niemu. To pienia, by pomóc nam znieść ten widok przez młodego aktora pantomimy – udu- widzieli swymi oczami. Za jej mechani- zjednoczone zło, niczym w opowieści męczarni, jakby osłabiona była mocnymi chowiony skrzypek z orkiestry, starający zmem stoją zamaskowane siły, dotarcie o Pinokiu, wymaga współpracy od ofiary. środkami przeciwbólowymi. się przeciwstawić systemowi zła, a może do nich jest niemożliwe, a ich obecność Wymaga nawiązania kontaktu z jego Fot. Serafiński Studio tylko przetrwać. Jest pokrewną postacią manifestuje się coraz trudniejszym poło- własną ciemną stroną. Pinokio ulega Piotr Dumała Fot. Serafiński Studio

58 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 59 NIE DO LAMUSA JACEK ROTMIL

1937), że imponująca sala operacyjna czy Zwłaszcza gdy połączył siły ze Stefanem pod koniec lat 30. polska branża zaczęła wystawne mieszkanie chirurga mogłyby się Norrisem. W latach 1934-1939 nakręcili dojrzewać do tego stopnia pod kątem in- w jednej chwili zawalić. Nie zwracamy uwa- wspólnie 63 filmy, a w 1935 roku nie po- frastrukturalnym oraz organizacyjnym, że gi, że kamienica z Piętra wyżej (reż. Leon wstała w Polsce ani jedna produkcja bez w ciągu kilku lat byłaby zapewne gotowa MIĘDZY NARODAMI Trystan, 1937) trzyma się na przysłowio- ich udziału. Totalna dominacja. na realizację dużych, wymagających pro- we słowo honoru. Wsiąkamy w przygoto- Co warte odnotowania, Rotmil nie miał jektów, które dałyby z kolei rozwijającemu wane światy dzięki temu, że Rotmil i jego wcześniej zbyt dużego kontaktu z Polską, się z roku na rok Rotmilowi okazję, żeby Z carskiej Rosji do koledzy (często pracował w duecie, jeśli nie mimo iż w Warszawie mieszkała część jego przestać bawić się w półśrodki i prawdziwie z Norrisem, to z Józefem Galewskim) mieli rodziny. Z polskimi filmowcami zetknął się się wykazać. Niestety, dekorator wojny nie niepodległej Polski na tyle wyobraźni i kunsztu, by uwypuklić wprawdzie już na początku kariery, w nakrę- przeżył. Podczas okupacji mieszkał w War- zalety swych dekoracji, a ubytki pozostawić conej w Berlinie Urodzie życia (reż. William szawie i starał się wykorzystywać doświad- przez rozkwitające stosunkowo niewidzialnymi. Wauer, Eugeniusz Modzelewski, 1921), jed- czenie i budowlane uprawnienia, by remon- W przypadku urodzonego w 1888 ro- nak pierwszy raz pracował w Polsce niemal tować częściowo zniszczone w trakcie nalo- filmowo i gasnące ku Rotmila ta realizacyjna łatwość wyni- dekadę później, gdy przyjechał wspomóc tów kamienice. Na skutek antysemickiego kała z doświadczeń, które zaprowadziły Józefa Galewskiego w produkcji Na Sybir donosu były scenograf został aresztowany humanistycznie go w ramiona potrzebującej wyrazistych (reż. Henryk Szaro, 1930). Film okazał się i osadzony na Pawiaku, gdzie wymuszono głosów polskiej branży. Przyszły dekorator dla Rotmila dobrym doświadczeniem i po- na nim w trakcie przesłuchania przyznanie Niemcy. Dekorator wychował się w carskim Sankt Petersbur- kazał jego możliwości – podobnie jak inne się do „żydowskiej winy”. Pod koniec lipca gu, w polsko-żydowskiej rodzinie o boga- projekty historyczne: Barbara Radziwiłłów- 1944 roku – mimo usilnych starań przy- wnętrz Jacek tych tradycjach kulturalnych. Światopogląd na (reż. Józef Lejtes, 1936) czy Kościuszko jaciół, by go wydostać z więzienia – Jacek kształtował na studiach architektonicznych pod Racławicami (reż. Józef Lejtes, 1938). Rotmil został rozstrzelany. Rotmil zaszczepił na politechnice w Karlsruhe i w szeregach Jednak mimo to, dekorator szybko wrócił Smutny koniec człowieka, którego wkła- carskiego wojska podczas pierwszej wojny do Niemczech, gdzie piął się błyskawicz- du w rozwój polskiej kinematografii nie da w raczkującej światowej, a płomienny romans z kinem nie w zawodowej hierarchii i czekała go się przecenić, chociaż jego praca jest nawet rozpoczął w eksperymentującym filmowo ewidentnie świetlana przyszłość. Kto wie, współcześnie skazana na pozostanie niewi- polskiej powojennym Berlinie. Pierwszym projek- czy nie byłby dziś wspominany jako jeden dzialną. Rotmil był jednym z pierwszych, tem Rotmila był western Ein Abenteurer z najznamienitszych scenografów w historii którzy uczyli Polaków, że kino jest nade kinematografii (reż. Hans Schomburgk, 1919), a następ- światowego kina, gdyby nie dojście Hitle- wszystko medium wizualnym, a scenogra- nie imał się różnych sensacji i melodrama- ra do władzy w 1933 roku, które skłoniło fia pełni ogromną rolę w sztuce tworzenia europejskie ambicje, tów, szlifując swoje umiejętności. Pracował Rotmila do ponownej emigracji. filmowych iluzji. Jeżeli o czymś powinni- szybko i sprawnie, nawiązując kontakty Kontynuując spekulacje, kto wie, jak po- śmy w jego przypadku pamiętać, to wła- choć sam nie dożył z rozmaitymi wytwórniami i reżyserami. toczyłyby się losy rodzimej kinematografii, śnie o tym. Każdego roku trafiał na plany około 10 gdyby nie wybuch drugiej wojny światowej.

czasów, żeby się filmów, a w rekordowym dla siebie 1927 Istnieje bowiem wiele dowodów na to, że Darek Kuźma Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe roku zrealizował ich aż 16, nie tracąc przy o tym przekonać. tym na jakości budowanych dekoracji, co przyciągnęło uwagę najsłynniejszego nie- rofesja scenografa filmowego mieckiego studia – UFA. polega w dużej mierze na sztuce Nietrudno wydedukować, iż uzyskiwa- tworzenia wiarygodnych iluzji, ne tak kompetencje dobrze przygotowały kreowania rzeczywistości, któ- Rotmila do pracy w polskich realiach, do Prą reżyserzy wypełnią swą wizją, aktorzy nieustannej twórczej improwizacji z wy- ożywią osobowością, autorzy zdjęć pogłę- korzystaniem dostępnych materiałów. Zaś bią światłem, kolorem, cieniem. Dziś nie doświadczenia imigranckie przemiesza- jest to tajemnicą dla nikogo, kto zagląda za ne z praktyczną znajomością różnych eu- kulisy powstawania X Muzy, zaś niektórzy ropejskich kultur i stylów pozwoliły mu scenografowie cieszą się wielką estymą, Jacek Rotmil na planie filmu dostrzegać rozwiązania tam, gdzie inni nawet w oczach widzów zazwyczaj nie- Młody las, reż. Józef Lejtes ich nie próbowali szukać. Pomagała też zainteresowanych filmowym warsztatem. pasja, z którą podchodził do zawodu. Jak Jednak dawniej, szczególnie w dwudziesto- niegdyś wyznał, X Muza zaoferowała mu leciu międzywojennym, gdy polska kine- kariery pracował przy ponad 170 projek- na dopracowywanie detali, a ze względu nie tylko ciekawe wyzwania, ale też róż- matografia walczyła wciąż z młodzieńczym tach fabularnych, zaś w latach 30. XX wie- na ograniczenia technologiczne zarówno norodność, o której nie mógłby marzyć, trądzikiem oczekiwań, mało kto wiedział, ku byli wraz ze Stefanem Norrisem mono- wnętrza, jak i plenery powstawały w sztucz- pracując w roli „zwyczajnego” architekta. w jakich kategoriach oceniać dokonania polistami rodzimej scenografii filmowej. nych warunkach atelier. Nie zastanawiamy Do każdego projektu starał się podcho- scenografów. Czy też dekoratorów wnętrz, Pamiętamy o dziełach, w których sceno- się jednak nad tym, że dramaty uwiecznio- dzić indywidualnie, każdy plan traktował jak byli wówczas określani. To jeden z po- grafia Rotmila zamazywała granice umowne w Dziejach grzechu (reż. Henryk Sza- inaczej, dostosowywał się do każdego re- Paweł Owerłło, Karolina Lubieńska i Aleksander wodów, dla których pamięć o Jacku Rot- ności, mimo iż w burzliwych ekonomicznie ro, 1933) rozgrywają się na tle stylizowa- żysera. Nie wypracował rozpoznawalnego Żabczyński w filmieDzieje grzechu, milu, jednym z pionierów polskiego kina, latach 30. w Polsce nie było na ogół budże- nej dykty i tektury. Nie myślimy w trakcie stylu, ale lata kumulowanych doświad- reż. Henryk Szaro jest tak nikła. Mimo że przez dwie dekady tów ani na lepszej jakości materiały, ani seansu Znachora (reż. Michał Waszyński, czeń sprawiły, że był bezkonkurencyjny. Fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

60 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 61 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? TAJEMNICE ZAKLĘTE W DIALOGU

akiś czas temu, w jednej z telewizji, nopisem pracują reżyser oraz operator wyemitowano serial dokumentalny obrazu, wspomagani przez zatrudnia- o pracy różnych działów wytwórni nych w tym czasie członków ekipy. Czę- Jfilmowych w Hollywood. Mnie inte- sto w takiej pracy uczestniczę, a nawet resowały odcinki dotyczące muzyki filmo- się takiej możliwości domagam. Robimy Jak konstruować wej i dźwięku, ale postanowiłam – „dla to charytatywnie, z doskoku i z nadzieją, czystości formy” – zobaczyć całość. I była że dalszy ciąg nastąpi, bo przecież nie dialogi, by brzmiały to świetna decyzja. Ku mojemu zdziwie- musi. Amerykanie pracują za pieniądze niu, „dźwiękowo” najciekawsza okazała i od świtu do nocy, bez względu na osta- w filmie naturalnie? się część scenariuszowa. Twórcy serialu teczne decyzje wytwórni. Zatrudnienie zajęli się skryptem gotowym, wybranym nawet sztabu specjalistów od dopracowy- Jak dobrze napisany i skierowanym do realizacji, informując, wania scenariusza nie oznacza ubezwła- że taki scenariusz pozostawia w tyle kilka- snowolnienia reżysera-autora. Nie muszą set, albo kilka tysięcy innych, co obrazo- to być kategoryczne polecenia, ale suge- i zagrany przez wał pokój obłożony literaturą od podłogi stie, tematy do dyskusji czy propozycje do aż po sufit. Druga wiadomość była taka, że akceptacji. Wzbogacą i poszerzą spektrum aktora dialog od momentu, w jakim jesteśmy, do pierw- możliwości, a przede wszystkim pomogą szego klapsa może upłynąć nawet pięć lat. usunąć niedoróbki i niezręczności, któ- może zbudować rych nie sposób uniknąć. Taką rolę peł- CO ONI BĘDĄ W TYM nią w wydawnictwach redaktorzy i każdy, wiarygodnego CZASIE ROBILI? kto miał z nimi do czynienia wie, że jest Z polskich realiów wiadomo, że scenariusz to kolosalne wsparcie. Na pewno zawo- bohatera? Jak skierowany do realizacji jest jeszcze popra- dowy dział scenariuszowy przydałby się wiany. Często na egzemplarzach, które dialogom i chociaż jest to praca głównie język wpływa na dostajemy są daty, albo numery kolejnych literacka, ma ogromny wpływ na odbiór wersji. Jednocześnie trwa okres przygoto- filmowego dźwięku. charakterystykę wawczy, a więc nowe sceny mają numery Operatorzy dźwięku to najbardziej wni- z dopiskami: „a”, „b”, „c” itd., albo adnotację, kliwi słuchacze dialogów. Są na dialogu postaci? W jaki że „scena wypadła”. Kiedyś trwało to wiele skoncentrowani, a więc nic dziwnego, że miesięcy, a obecnie z reguły narzekamy, że wychwytują nawet najmniejsze niuanse. sposób zabiegi czas przygotowań jest zbyt krótki (choć Nie zawsze spotyka się to z życzliwym nadal jest to kilka miesięcy). Ale jeżeli odbiorem, a szkoda. Inna sprawa, że na literackie nawet dodamy do siebie czas na dopra- planie jest za późno na poważne ingeren- cowywanie scenariusza i intensywny okres cje i zmiany w tej materii. Dlatego dialog przekładają się na przygotowawczy poprzedzający zdjęcia, to powinien być obiektem dopracowania jesz- wciąż nie jest to kilka lat. Faktem natomiast cze przed zdjęciami. Na planie słuchamy efekty dźwiękowe? jest, że wiele prac, które powinny odbywać zrozumiałości, dykcji, akcentacji, melodii się przed zdjęciami, trwa równolegle z nimi. języka i to korygujemy. Ale elementów Jest też sporo zamieszania, bo musimy pra- istotnych w dialogu jest więcej. Człowiek cować jednocześnie. Z tego powodu w fil- znacznie szybciej wyłapuje fałszywe nuty mie Lata dwudzieste… lata trzydzieste… w mowie niż w wyglądzie (ile razy sły- Małgorzata przygotowano dla Ewy Kuklińskiej długą szymy, że ktoś sprawiał lepsze wrażenie, suknię w formie flakonu perfum, a okazało póki się nie odezwał). Znacznie trudniej Przedpełska- się, że aktorka ma w niej tańczyć charle- jest się w dźwięku zamaskować, a więc -Bieniek stona. Nie ma filmu, w którym nie wydarza niezwykle ważną rzeczą jest, aby filmowy się takie qui pro quo (niekoniecznie cho- dialog brzmiał naturalnie i potocznie. Czę- reograficzno-kostiumowe) i można tylko stą bolączką polskich filmów jest mowa, w takiej sytuacji westchnąć: jakie szczę- która brzmi jak uniwersytecki wykład. ście, że teraz, a nie dopiero w dniu zdjęć. Bohater peroruje pełnymi, rozwiniętymi Można przyjąć, że dział scenariuszowy zdaniami. Aktorzy walczą, ale nie sposób jest dobry dla kina komercyjnego, a my taką niezręczność całkowicie ukryć. Tak mamy przecież kino reżyserskie i filmy się pisze. Mówi się inaczej. Czasem uży-

Fot. Pikist autorskie, dlatego nad scenariuszem i sce- wamy sformułowania, że dialog powinien

62 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 63 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? TAJEMNICE ZAKLĘTE W DIALOGU

nie zajmuje ekranowego czasu, bo dzieje odbierane są wszelkie dowcipne konkluzje i takim mówi Lucy w Ranczu oraz Dziew- się to równocześnie z trwającą akcją, którą czy cięte riposty, a nie każdy scenarzysta ma czyny ze Lwowa. w skupieniu śledzimy, przekonani, że kon- w tym kierunku talent Julka Machulskiego Amerykańscy aktorzy eksperymentują ze trolujemy wszystko, co jest nam prezen- („300 dolarów na waciki”, „Kopernik była swoimi głosami, zmieniają je do ról, ćwi- towane. Lubimy kontrolować, ale także kobietą”). Z kolei specjaliści od powiedzonek czą do skutku używany dialekt czy zmiany lubimy manipulować taką wiedzą. Wia- niekoniecznie sprawnie wymyślają filmowe w akcentacji. Słynie z takich umiejętności domości dobre rozumiemy błyskawicznie. historie. Na pewno praca jest żmudna i cza- Meryl Streep, ale moją faworytką jest Jen- Wiadomości złe docierają do nas powoli sochłonna, i znowu angażuje kilka osób. nifer Tilly, która w filmie Kłamca, kłamca i z trudem się z nimi godzimy. Często kon- Kolejny element mowy to gwara oraz gra klientkę głównego bohatera. Jej praw- fabulujemy i ulepszamy rzeczywistość, jeżeli rożnego typu naleciałości. W szwedzkich dziwy głos brzmi całkiem inaczej, a jego nie do końca jest po naszej myśli. Dlatego kryminałach o każdej postaci dowiadujemy zmiana znakomicie dopełnia postać, którą z punktu widzenia realizatorów, korzyst- się, w jakim mówi dialekcie: po skånsku, kreuje. Podobnym zabiegiem posłużyli się nie jest, gdy część naszego przekazu odbie- götländzku, norrländzku, småländzku czy realizatorzy Joanny d’Arc. Głos Milly Jovo- rana jest podświadomie. Jeżeli widz nie ma uppländzku. Może też mówić jak Muminki vich (prawdopodobnie to dubbing) jest świadomości otrzymywania informacji, to po östsvensku. Szwedzi kultywują swoje dia- chrapliwy, jakby w trakcie mutacji. Odmła- nie może nią manipulować. W ten sposób lekty, a więc jest to informacja istotna. Nie- dza to postać, a jednocześnie zastosowana także poza zasięgiem jego wpływu będą wiele po szwedzku rozumiem, ale dialekty modyfikacja powoduje, że krzyki Joanny wyciągane przez mózg wnioski, a przede rozpoznaję po kilku zdaniach – tak pięknie są znakomicie słyszalne w czasie bitwy, bo wszystkim powstające przekonanie, że jest się różnią. Podobnie różnią się w mowie umieszczone w innym paśmie częstotliwo- tak, a nie inaczej. mieszkańcy Teksasu (jeden z narratorów ści niż zgiełk i dźwięki używanego oręża. Cienkiej czerwonej linii) i Alabamy, Brna Głos aktora jest jednym z istotnych elemen- JAKIE WRAŻENIA i Pragi, Triestu i Wenecji. Dla Brytyjczyka tów kreowania postaci (Cezar za najlep- MOŻEMY DOŁĄCZYĆ ważne jest, że bohater posługuje się języ- szy dźwięk). W polskim filmie najbardziej DO FILMOWEJ MOWY? kiem właściwym dla swojej sfery. W mię- spektakularne są role Igi Cembrzyńskiej Ekipa hollywoodzkich dialogistów meto- dzynarodowym serialu Bonne chance Fren- i Krzysztofa Chamca w Gwiezdnym pyle, dycznie, każdej postaci, nadaje inne cechy chie Anglicy pozostawili mówiącego po w którym słyszymy Wandę Łuczycką i Janu- Krzysztof Chamiec i Iga Cembrzyńska w filmie Gwiezdny pył, reż. Andrzej Kondratiuk i osobowość, bo w mowie wyraża się nasz angielsku Niemca, a dubbingowali angiel- sza Paluszkiewicza oraz filmDziewczynka temperament, podejście do drugiego ską aktorkę. Podobno miała złe naleciałości. z hotelu Excelsior, w którym dziewczynka- człowieka, ślady naszego pochodzenia Uwielbiam słuchać języka, jakim porozu- -zjawa ukazująca się głównemu bohaterowi i wykształcenia. Każdy dialogista prowa- miewają się bohaterowie Rydwanów ognia odzywa się seksownym głosem dojrzałej być „mowny”, a więc naturalnie układający CZY ODBIORCY SŁYSZĄ pamiętać, w jakich okolicznościach nosiła dzi swoje postaci. Wiedzą o tym gwiazdy czy Pożegnania z Afryką, bo to kwintesen- kobiety (Anna Dymna). się w wypowiedź aktora. Pisanie takich dia- TAKIE NIUANSE? ją poprzednio, bo tę wiadomość nasz mózg Hollywood i zatrudniają własnych specjali- cja angielskiej klasy wyższej. W hollywoodzkim serialu zaprezento- logów to specyficzna umiejętność, a więc Często spotykamy się z taką argumenta- usłużnie „wyciągnie” ze swoich zakamarków. stów (Dustin Hoffman), którym ufają, pra- Widz lubi, jak go traktujemy poważnie wano proces tworzenia ostatecznych dia- w Hollywood, do ich poprawiania siada cją. Faktem jest, że rzadko ktoś wskazuje Zauważymy, jeżeli realizator dźwięku w zna- cują z nimi latami, i z którymi dopracowują i doceniamy jego inteligencję. Wystarczy logów i spasowywania ich z konkretnymi kilku specjalistów działu scenariuszy. na konkretne zdania czy słowa, albo gene- nej nam lokalizacji zmieni rodzaj atmosfery swoje kwestie. Dialog jest elementem roli, lekki zaśpiew repatrianta zza Buga (Sami postaciami. Robił wrażenie, podobne jak ralnie na dialog, jako powód swojego braku czy ulicznego ruchu, a przecież odpowiedź z niego wynikają gesty, zachowania, reakcje, swoi) czy rusycyzmy w mowie mieszkań- makijaż, który z szarej myszy wykreuje DLACZEGO KILKU? komfortu w odbiorze filmu, ale coś mu prze- na pytanie: co było słychać za oknem? – nie a więc musi być wygodny dla mówiącego jak ców wschodniej Polski, wtrącone poznań- kobietę o olśniewającym wyglądzie i oso- Bo każdy człowiek mówi trochę inaczej, szkadza i autorów sprawą jest, aby źródło będzie nam znana. Natomiast mózg zareaguje buty, podobnie jak inne elementy kreacji, skie słowo czy krakowska melodia zdania bowości. Bo makijaż, podobnie jak mowa, to używa innych słów, sformułowań, składni. frustracji wyeliminować. Należy pamiętać, na zmianę, przekazując wiadomość utrwa- aby osobie, w którą aktor się wciela, nadać (prywatnie zdarza się to Jerzemu Stuhrowi, element naszego „ja”. Moja babcia mawiała, Ma swoje charakterystyczne powiedzonka, że znaczna część bodźców dociera bezpo- loną w podświadomej pamięci do ośrodka jak najbardziej przekonywającą prezencję. a ja zawsze czekam na ten moment w roz- że biednego nie stać na byle co i jest to czasem powtarzające się, nie zawsze wła- średnio do naszej podświadomości. Mózg świadomego odbioru. To ogromne i niewy- Od powiedzonek są dodatkowi specja- mowie), aby odbiorca czuł się poinfor- prawda. Raz kupione ubrania musi nosić ściwie dobrane („koliduje”, zamiast „kon- odbiera dochodzące do niego sygnały, zapa- korzystane ciągle w pełni pole, za pośrednic- liści i oczywiście nie wszyscy, ale wybrane mowany lepiej, nawet podświadomie. To długo i często. Meble, odkurzacz, suszarka weniuje”, wtrącane „bynajmniej”). To cha- miętuje, samodzielnie analizuje i wyciąga twem którego możemy przekazywać widzowi postaci powinny takie elementy w swoim także drobne niedokładności przy mówie- do włosów czy garnki muszą mu starczyć rakter jego pisma. I znowu odniesienia do z nich wnioski, które nam przekazuje dane z różnych warstw powstającego filmu języku mieć. I w naszych filmach pojawiają niu w obcym języku. Ostatnio Amerykanie na lata. Warto zapłacić więcej, myśląc polskich dialogów – przede wszystkim bra- w postaci „wrażeń i przekonań”. Angażuje jako pożywkę dla jego „wrażeń i przekonań”, się takie „kwiatki”, zawsze lubiane i powta- wykorzystali swojego agenta mówiącego ze o przyszłości. Podobnie jest w kinemato- kuje takiej indywidualizacji w tasiemcowych naszą uwagę tylko wtedy, gdy coś jest wyjąt- które będą służyły poszerzeniu oddziaływa- rzane latami. „Tu się zgina dziób pingwina” słowiańskim akcentem do zdemaskowa- grafii. W Hollywood filmy szykuje się długo serialach. Wszyscy (inżynier, lekarz, ksiądz, kowo ważne albo niespodziewane. Dlatego nia naszej opowieści. W pewnym zakresie czy „koniec świata” (powiedzonko dozorcy nia radzieckiego szpiega. Oczywiście był i dokładnie, aby wszystko dopracować, zmi- chłop małorolny czy gospodyni domowa) możemy spać, jeżeli dźwięki wokół wydają to się dzieje, ale widz mógłby otrzymywać Popiołka) z serialu Dom wymyślił Andrzej to jeden z elementów składających się na nimalizować groźbę nieprzewidzianych bez względu na wiek, wykształcenie czy się naturalne, ale zawsze dopadnie nas dźwięk tych wielopłaszczyznowych sygnałów wię- Mularczyk, a teraz pisząc scenariusz Blon- legendę wysłanego do szpiega „kontaktu”, sytuacji, nieodwracalnych błędów czy spek- pochodzenie mówią takim samym językiem budzika, bo przerywa ten naturalny stan. Nie cej i jednym z pól znakomicie to wspoma- dynki, także znalazł zmieniające się zależnie ale nasz przekaz jest tym pełniejszy i bar- takularnych wpadek. Oczywiście i tak się i identyczną składnią. To sposób, w jaki umiemy odpowiedzieć na pytanie: jaką miała gających jest dialog. od sytuacji powiedzonko felczera Kozyry – dziej przekonywający, im bardziej wielo- zdarza. Są wielkie finansowe klapy i obrazy układa zdania scenarzysta, a więc „choroba” sukienkę? Ale sukienkę rozpoznamy, gdy Zalety stosowania i rozwijania takiej tech- „pula hula” czy „kurna jego dziadek”, co warstwowy. Może być to nawet sztuczny nagradzane Malinami zamiast wyczekiwa-

Fot. Materiały prasowe przenosi się pomiędzy serialami. założy ją ponownie. Często będziemy nawet niki trudno przecenić. Przede wszystkim powtarza doktor Fus. Niezależnie, dobrze język autorstwa scenarzysty (Robert Brutter) nym Oscarem.

64 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 65 PRZEZ SUBIEKTYW WYOBRAŹ SOBIE OTCHŁAŃ

„Topiel” rejestruje moment utraty gruntu po nogami. Dosłownie „Topiel” powinni przeczytać rodzice nastolatków, żeby przypomnieć sobie, jak i w przenośni. Teleportuje czytelnika do lipca 1997 roku i wrzuca opresyjny może być świat, w którym ich dzieciom pozornie niczego nie brakuje. w realia powodzi, która zaskakuje mieszkańców Głuchołazów. Woda Ćwiek świetnie oddaje moment, kiedy młodego człowieka zdradza własne ciało. wyrywa kolejne partie ziemi. W tym czasie, czterech nastolatków Hardą wypowiedź nagle osłabia łamiący się podczas mutacji głos, penis zaczyna żyć spędza swoje wakacje życia. To lato zostawi szlam w ich duszy. swoim życiem, a ściskanie go udami ratuje przed kompromitacją. Potajemnie oglą- Weronika Wawrzkowicz-Nasternak dane „Catsy” i „Twoje Weekendy” wywo- łują mieszaninę sprzecznych uczuć, wła- zęsto marzymy o powrocie do wicą sopocką. Gdzieś w tle dudni tele- przygotowania musi odnaleźć się w nowej sna seksualność zawstydza. Zaczyna się czasów dzieciństwa, wtedy rze- wizor ze Strażnikiem Teksasu, który aku- roli. W końcu Kacper, z którym mogą się otwieranie drzwi do innego świata, który komo było prościej i bezproble- rat leci w Polsacie. Na rękach chłopców utożsamić ci, których rodzice wyjeżdżali mocno rozczarowuje. Nastolatek rejestruje mowo. Bzdury. Mam wrażenie, wodoodporne zegarki Casio, komunijne w latach 90. do Niemiec. Przedłużająca zdecydowanie więcej, niż wydaje się doro- Cże po drodze zapominamy, jak koszmarne Seiko. Na dojrzewających torsach koszulki się rozłąka tworzy coraz większe wyrwy słym, co nie znaczy, że potrafi poukła- emocje potrafią targać dojrzewającym cia- z „zaprasowywanką” z Rambo. Na uszach w relacjach ojciec – syn. Każdy z chłopców dać trudne emocje w głowie. Są sprawy, łem. Zróbmy szybki eksperyment. Pomyśl walkmany z rachitycznymi słuchawkami ma swój mikroświat, łączą ich wspólne o których nie potrafi rozmawiać, a zżerają o sobie w wieku 13 lat, stoisz na pograni- z naderwaną gąbką. Szczęściarze buszują lektury, filmy, a podczas opisywanych go od środka. Jego codzienność to ciągła czu dwóch światów: dziecięcego i doro- w sieci, korzystając z internetu podłączo- wakacji – doświadczenie powodzi, która walka o pozycję w grupie, ciężar rodzin- słego. To ten czas, kiedy w życiu pojawia nego przez modem. W tle wypożyczal- z ich perspektywy staje się niezwykłym nych sekretów, wstyd, który odczuwa za się m.in. bezradność. Nagle wchodzisz na nie kaset wideo, targowiska, na których wydarzeniem, o którym myśli się z eks- swoich bliskich. Nieustanny, emocjonalny teren, w którym nie ma już beztroski, coraz muzyczny bój toczą Puff Daddy i Norbi. cytacją, a nie ze strachem. Przerażająca rollercoaster, który nie ma nic wspólnego mocniej czujesz ograniczenia i potrzebę „Topiel” przywołuje też niedzielne poranki, staje się topiel emocjonalna, która atakuje z parkiem rozrywki. dopasowania się do oczekiwań innych. kiedy obowiązkowym punktem dnia była bez zapowiedzi, zabiera pewność siebie Orientujesz się, że gra zespołowa pozwala wizyta w kościele. Jeden z bohaterów i poczucie sensu. POKOLENIOWE przetrwać, odkrywasz też, że uczestnic- Ćwieka mówi o „cotygodniowej trójcy Powieść Ćwieka to thriller psycholo- DOŚWIADCZENIA two w niej czasami zmusza do zapomnie- świętej”. O czym była ewangelia, o czym giczny, który pokazuje moment, kiedy Nie sposób myśleć o książce Ćwieka w ode- nia o sobie. Jak pisała Lucy Montgomery, kazanie i który ksiądz odprawiał? – to stały wielka przygoda nagle zamienia się w dra- rwaniu od współczesnych nastolatków, którą Jakub Ćwiek przytacza na początku zestaw pytań symbolizujący rodzicielską mat. Przerażająca jest gwałtowność zda- dla których pandemiczne lato 2020 też książki: „Ciało rozwija się powoli i stop- kontrolę. A przynajmniej jej iluzję. rzeń i ich nieodwracalność. W „Topieli” jest wydarzeniem bez precedensu. Tak niowo, ale dusza sadzi milowe susy. Może równie mocno porusza mnie bezradność jak w 1997 roku wielka woda zdomino- osiągnąć pełną formę w mgnieniu oka”. NIEODWRACALNE dorosłych walczących o byt z żywiołem, wała rozmowy mieszkańców Głuchołazów, „Topiel” dotyka tego momentu, kiedy tra- Opis rzeczywistości sprzed ponad 20 jak i bezsilność młodych, którzy w tym Opola czy Nysy, tak dzisiaj nie ma krótkiej cisz poczucie bezpieczeństwa, bo zdarza lat jest mocno zakorzeniony w pamięci samym momencie tracą emocjonalny wymiany zdań bez koronawirusa. „Jakby się coś, co powoduje, że przestają istnieć Jakuba Ćwieka. Jego bohaterowie mają grunt pod nogami. Jedni i drudzy walnie dało się od tego uciec. Jakby ta woda słowa: „zawsze”, „normalnie”. Lęk staje dokładnie tyle lat, ile on sam w 1997 roku, czą o przetrwanie, choć na trochę innych wsiąkała nie tylko w ziemię, ale i w ludzi” – się twoim nieodłącznym towarzyszem, kiedy na zalane tereny przyjechał pre- płaszczyznach. Tak jak woda zostawia pisze Ćwiek. Strach związany z COVID- najwięcej energii kosztuje cię ukrywanie mier Włodzimierz Cimoszewicz i cze- ślad na ścianach, który wychodzi nawet ‑19 też gdzieś się umiejscawia, może nawet tego, że się boisz. kającym na rządową pomoc powiedział: po wielokrotnym malowaniu, tak tra- mocniej niż przypuszczamy. Nieodwra- „Trzeba się było ubezpieczyć”. Opowie- giczne wydarzenia sprzed lat zostawiają calnie zaburza poczucia bezpieczeństwa. SCENOGRAFIA dzenie historii poprzez czterech boha- szlam w duszy. „Najgorsza jest utrata wiary. W dom, bez- DZIECIŃSTWA terów pozwala wejść do podobnych, ale Jakub Ćwiek świetnie oddaje gwałtow- pieczne miejsce. Zdarzyło się raz, może Ci, którzy dorastali w latach 90. – sama jednak różnych domów. Józek przyjeżdża ność emocji, które buzują w nastolatkach. zdarzyć się znowu” – pisze Jakub Ćwiek. zaliczam się do tego grona – po otwarciu do Głuchołazów z Chorzowa i stara się Uderzenia adrenaliny towarzyszące poko- „Topiel” rejestruje emocjonalne zapa- „Topieli” wejdą do bloków, które dobrze wejść w środowisko kuzyna, nosi w sobie nywaniu ogrodzenia, za którym „obcym danie się, kiedy nie wiadomo, na czym pamiętają z czasów młodości. Zobaczą ukryty wstyd za domową rzeczywistość. wstęp wzbroniony”. Tajne misje, pod- się oprzeć. Podtyka pod oczy obrazy, przedpokoje z boazerią, wąskie kuchnie, Darek wtajemnicza go w sekrety miej- czas których nikt nie chce zostać uznany z których wynika, że pozorna bliskość pokoje z ławami o przeszklonym blacie, scowej paczki, ukrywa fascynację starszą na „pieprzoną boidupę”. Presja kolegów w rodzinie bywa wzajemnym mijaniem na nich kawy w szklankach z arcorocu. o rok dziewczyną. Grzesiek wnosi histo- powoduje, że robisz coś wbrew sobie. To się. Przeczytajcie tę powieść i spróbuj- Na talerzu kromki posmarowane Ramą rię nastolatka, który po wypadku ojca, ten etap nauki, kiedy skutecznie uczysz cie zbudować „emocjonalny wał prze-

lub Kamą, z cienko pokrojoną polęd- sam zaczyna troszczyć się o rodzica. Bez się braku zaufania do samego siebie. ciwpowodziowy”. Fot. Wydawnictwo Marginesy

66 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 67 PRZEZ SUBIEKTYW CZEGO NIE WIDAĆ NASZ WAKACYJNY WELTSCHMERZ

kowy nastrój i na pełen regulator puszczali wakacji poza ojczyzną. Lato i wakacje mają swoje rozmaite oblicza w polskim kinie. ze swoich radioodbiorników i magnetofo- Jeśli już, to tylko w tzw. nów tranzystorowych najnowsze przeboje demoludach; np. akcja Urlopowo-wczasowe historie w filmach z okresu PRL-u „Lata z Radiem”, często wspomagając wokal- Zapachu psiej sierści nie piosenkarzy i – aby fałszować jeszcze (1981) Jana Batorego prezentują szczególną aurę… piękniej – przepłukując gardło, co drugi rozgrywa się na buł- takt, mocniejszymi trunkami. Dorzućmy garskim wybrzeżu, Bartosz Żurawiecki do tego zagrychę: jaja na twardo, ogóreczki w Sozopolu. kiszone, suchą kiełbasę z czosnkiem… Zapa- Niezwykle celebro- olskie wakacje nieodmiennie koja- chy niosły się przez cały pociąg, mieszały wane były natomiast rzą mi się z dziełem Jerzego Kawa- z równie intensywnymi zapachami doby- w polskim kinie wszel- lerowicza Pociąg (1959). W filmie wającymi się z zepsutych klozetów i smro- kie wyjazdy do Paryża, tym tytułowy pociąg tłucze się całą dem tanich papierosów palonych namiętnie który stanowił wów- Pnoc z Warszawy (wtedy jeszcze Głównej) na i legalnie we wszystkich pomieszczeniach czas obiekt marzeń Hel. Lepsi pasażerowie podróżują zamknię- i zakątkach składu. Ciekawe, co by napisał większości rodaków. tym wagonem sypialnym, cała reszta nato- Patrick Süskind, gdyby osadził swoje „Pach- Uchodził (zwłaszcza miast gnieździ się w zwykłych przedziałach, nidło” w którymś z peerelowskich środków w latach 60. i 70.) za osiem osób na kilku metrach kwadratowych, transportu publicznego? absolutne centrum albo po prostu wystaje na korytarzach. Czy W dzieciństwie marzyłem więc, by na wszechświata, sto- nawet wisi za oknem, jak podróżujący na wakacje pojechać tak, jak pojechali bohate- licę globu, miejsce, gapę Zbigniew Cybulski. Ścisk, tłok, har- rowie serialu Podróż za jeden uśmiech (1971, w którym za sprawą mider, pyskówki, kłótnie z konduktorami, notabene rok mojego urodzenia) Stanisława magii (jak z O północy jednym słowem – nerwowa atmosfera… Nic Jędryki – Poldek i Duduś. Samotnie, auto- w Paryżu Woody’ego dziwnego, że w pewnym momencie ciżba stopem albo na gapę, przez Polskę od gór Allena) każdy, nawet nie wytrzymuje i rusza gonić domniema- do morza, wszelkimi możliwymi pojaz- biedna dziewczyna nego mordercę. dami. I z towarzyszeniem żwawej muzyki z dalekiej Polski, może Główna akcja Pociągu rozgrywa się tym- Jerzego „Dudusia” Matuszkiewicza. Oczy- stać się gwiazdą (vide czasem w luksusach, czyli wspomnianym wiście było to marzenie ściętej głowy. Moi Zimna wojna Pawła Henryk Gołębiewski wagonie sypialnym. I tam jednak pojawiają rodzice nigdy nie puściliby mnie samego, Pawlikowskiego). i Filip Łobodziński w filmie się problemy. W jednym przedziale nie mogę zwłaszcza na tak niepewną wyprawę. Auto- Podróż do Paryża Podróż za jeden uśmiech, spać dwie osoby odmiennej płci, chyba że stop uchodził wówczas za nader niebez- była więc szalonym reż. Stanisław Jędryka są małżeństwem. Nie wiem, czy ten prze- pieczny środek podróżowania. Może nie przeżyciem, epokowym pis jeszcze obowiązuje, jeśli tak, to wagony grasowali u nas seryjni mordercy w typie wydarzeniem nie tylko sypialne PKP są jednym z niewielu miejsc Rutgera Hauera z amerykańskiego filmu dla osoby podróżującej, ale wręcz dla całego schmerzu. Czyż bezbrzeżnie smutny nie w Polsce, gdzie pary jednopłciowe mogą Autostopowicz (1986) Roberta Harmona, polskiego narodu, co dobrze pokazuje film jest w gruncie rzeczy Rejs (1970) Marka korzystać z pewnych przywilejów. ale co chwila pojawiały się jakieś legendy Wojciecha Jerzego Hasa Jak być kochaną Piwowskiego, gdzie nikt się sam z siebie Tu przypomina mi się opowieść mojego miejskie o zboczeńcach w czarnych wołgach. (1962). Paryskie miraże kończyły się jednak dobrowolnie nie uśmiecha? Czyż można wuja. Odprowadzał on swojego przyjaciela Złą sławą owiani byli zarówno kierowcy, jak często bolesnym rozczarowaniem. Marząca czerpać jakąkolwiek frajdę z oglądania Noża Anglika, literata, na pociąg międzynarodowy i autostopowicze (taka uwaga na margine- o estradowej sławie piosenkarka Mariola w wodzie (1962) Romana Polańskiego, gdzie do Paryża (jeździły kiedyś takie – a juści! – sie, nie używało się jeszcze wtedy powszech- Brońska z komedii Przygoda z piosenką wyprawa luksusowym jachtem zamienia się przez polską krainę, relacji Moskwa – Paryż). Lucyna Winnicka i Zbigniew nie słowa „pedofil”). Kolejna sprawa, że (1968) Stanisława Barei wraca z podkulo- w bolesną psychodramę? Okazało się, że w tym samym przedziale Cybulski w filmie Pociąg, stan wojenny wprowadził pewne restryk- nym ogonem do swojskiej Polski i tutej- Problem z polskimi wakacjami, z pol- sypialnym ulokowano, także przez pomyłkę, reż. Jerzy Kawalerowicz cje w poruszaniu się po Polsce. A o wyjeź- szego narzeczonego. skim latem w ogóle, odsłania tytuł mojej żonę pewnego pana, który żegnał ją na pero- dzie za granicę można było jedynie poma- Rzadko więc rodzime filmy o wakacjach, ulubionej smutnej komedii urlopowej. Sce- nie ze łzami w oczach. Gdy zaś pociąg ruszył, rzyć. Pamiętam, jak potwornie, naprawdę nawet te przeznaczone dla dzieci i mło- nariusz: Stefania Grodzieńska i reżyser filmu zapytał z niepokojem wuja, czy jego zna- (jak to w telegramie) opisał dzieje swo- erotycznymi. Raczej ze stresem i ze stra- potwornie, zazdrościłem mojemu koledze dzieży, były bez wyjątku radosne, optymi- Leonard Buczkowski. Rok 1957. Zakopane, jomy Anglik to człowiek godny zaufania. jego romansu z panią omyłkowo umiesz- chem. Jako ludzie niezbyt zamożni jeździ- z klasy, który latem udał się ze swoją rodziną styczne, żywiołowe. Za emocjonującymi domy wczasowe, co wieczór brydż i końskie Wuj z pełnym przekonaniem odparł, że czoną w jego przedziale. Ponoć zaczął się liśmy z moimi rodzicami pociągami, które do Niemiec i Holandii. przygodami kryła się niekiedy bardzo zaloty. A nad tym wszystkim wisi… Desz- to najprawdziwszy dżentelmen, z gatunku ów romans jeszcze przed granicą polsko- wyglądały dokładnie tak, jak wagony dla Polki i Polacy skazani więc byli na polskie mroczna, prześladująca nas potem w snach czowy lipiec. Jak powiedziała kiedyś jedna tych, których się już na co dzień nie spotyka. ‑enerdowską. I to się właśnie nazywa waka- biedoty w filmie Kawalerowicza. Cudem zimne morze, polskie góry średniej wielko- tajemnica (seriale Wakacje z duchami, Pan pani w autokarze do Hiszpanii, patrząc na Po przyjeździe do Paryża literat Anglik cyjna przygoda miłosna. było dorwać miejsce siedzące i przetrwać ści, polskie rzeki i jeziora wtedy jeszcze dość Samochodzik i templariusze). A najczęściej, ulewę za oknem: „Jeśli taka pogoda będzie natychmiast wysłał do swego przyjaciela, Mnie jednak wyjazdy na wakacje nie- w jako takiej kondycji całą podróż. Zwłasz- czyste. Bardzo rzadko w filmach wypro- po prostu, beztroską atmosferę niszczył przez cały czas, to ja się powieszę”. I bardzo Fot. Wojciech Urbanowicz/SF Kadr Fot. Wojciech

a mojego wuja telegram, w którym pokrótce koniecznie kojarzyły się z uniesieniami cza, że współpasażerów ogarniał rozryw- dukowanych w PRL-u pojawia się motyw skutecznie wirus smutku, depresji, welt- prawdopodobne, że to zrobiła. Fot. SF Kadr

68 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 69 PRZEZ SUBIEKTYW KRÓTKOMETRAŻOWCY KLATKI

Bohaterem animacji Mirosława Kijo- unicestwiając nawet Sinatrę i przeoczoną dać się kracie w oknie swojej celi. Wtem ność, zniewolenie, władza, hierarchia, W ciągu jednej dekady Mirosław wicza jest człowiek uwięziony. Aby w tak przez siebie literę „s” w tym nazwisku. zjawia się w niej nowy inwigilator: jego represja, odwieczna walka człowieka o to, skondensowanej, a jednocześnie przej- Dalszy rozwój akcji przebiega w spo- nadzorca. Moment później kunsztownie by nadać sens własnemu życiu. Osąd Kijowicz zrealizował imponującą liczbę mująco sugestywnej postaci oddać, co sób niezmiernie spójny. Kolejne „samo- zaprojektowany – przechodzący diago- prezentowany przez autora jest tyleż znaczy być uwięzionym i co znaczy prze- wolne” dzieło więźnia zostaje potępione nalnie ku górze – ruch kamery odsłania dojrzały, co gorzki. Jego filmy na wskroś osiemnastu krótkich filmów. Klatki żywać własne życie bez wolności, twórca przez nadzorcę, który rozrzuca je i nisz- kolejne pomieszczenia, w których coraz prześwietlają otaczający nas świat, dając filmu potrzebował ledwie siedmiu minut. czy, wynosząc na koniec materiał do two- wyżsi i ważniejsi rangą nadzorcy pilno- obraz pozbawiony złudzeń. należą do rzędu jego najlepszych dzieł. Mistrzostwo lapidarnej formy niesie tu rzenia z celi. Napięcie sięga zenitu, gdy wani są przez kolejnych zwierzchników. Kijowicz tworzył obrazy przeniknięte ze sobą wyraz wyryty w treści przekazu. zdesperowany więzień na kolanach wali Cały ukazany świat okazuje się wielkim dramatem istnienia człowieka pod presją Marek Hendrykowski Autor Klatek potrzebował tak mało, aby w proteście w bęben, wkrótce zabrany więzieniem o zhierarchizowanej struktu- narzuconej mu władzy i niosące trudną przekazać bardzo wiele. mu przez strażnika. Następnie wdrapuje rze wszechobecnej kontroli i inwigilacji. diagnozę, w której nie ma miejsca na Trudno o bardziej przemyślaną sce- się na stołek, usiłując przepiłować kratę. Sztuka, którą przez lata uprawiał Miro- rozśmieszający widza humor, ani na nografię filmową niż ta. Film zaczyna Interweniujący nadzorca wkracza do celi sław Kijowicz łączyła w głęboki sposób pogodną sielską bajeczkę o ludzkim się klaustrofobicznym obrazem dwóch i zabiera mu piłę. spojrzenie psychologa społecznego z tem- losie. To ukazana na przykładzie jed- zamkniętych przestrzeni oddzielonych od Pora na znakomicie skonstruowaną peramentem homo politicus. Zawierała nostki parabola losu zbiorowości. Boha- siebie kratą, w której znajdują się drzwi. puentę filmu, odsłaniającą całkiem nowy przenikliwe widzenie człowieka w pełni terami tych filmów okazują się ludzie, Pierwszą z przestrzeni, ulokowaną bli- sens opowiadanej historii. Obserwujący świadomego wagi spraw, które porusza przedstawiani w różnych figuracjach, żej nas, którą dzielimy z bohaterem, zaj- dotąd zdesperowanego więźnia strażnik, w swych filmach. Były wśród nich tematy odsiadujący wyrok Historii w tytułowych muje siedzący na stołku więzień. Drugą, sam nieoczekiwanie – z odebraną więź- podstawowe, takie jak: jednostka wobec klatkach – w dożywotniej celi okrato- w dalszym planie – strażnik. Obaj są do Reklamaniowi Dom Pracy piłą Tworczej w ręku – SFP 140x205+3mmSpad zaczyna przyglą RZ Magazyn- Filmowy.pdfspołeczeństwa 1 24.05.2017 i vice 16:23:52 versa, odebrana wol- wanej rzeczywistości. siebie bardzo podobni, wydają się niemal jednakowi. Coś ich jednak różni i to zasadniczo – sposób zachowania (nad- zorujący vs. nadzorowany), goła głowa więźnia i czapka na głowie dozorcy. Więzień, co ważne, siedzi cały czas w kącie celi, twarzą do ściany, podczas gdy nadzorca spaceruje od jednej ściany do drugiej. Pierwszy punkt zwrotny w relacji między nim a pilnującym przy- nosi moment wejścia strażnika do celi w przestrzeń więźnia. Aby przełamać jego bierność, dostarcza mu zestaw figur. Po co? Okazuje się, że to materiał, by coś

stworzyć, z którego najpierw „na zachętę” C Klatki, reż. Mirosław Kijowicz buduje nadzorca. Budzi tym zaintereso- wanie i aktywność osadzonego, przystę- M pującego wkrótce potem do pracy pod Y

wórczość Mirosława Kijowicza autora, zdolnym do empatii i zaproszonym czujnym okiem tamtego. Gdy kończy CM z upływem czasu nie tylko nie do wspólnego procesu rozpoznawania rze- swe dzieło, otrzymuje od niego oklaski. traci, ale całkiem przeciwnie, czywistości, w której obaj się znaleźli. Wła- Kiedy jednak zaczyna tworzyć samo- MY zyskuje na wartości. Medium śnie owo nastawienie na dyskursywność dzielnie, naraża się i zostaje zakuty w kaj- CY autorsko uprawianej animacji filmowiec przekazu plasuje Klatki bardzo wysoko danki. Gdy zaś swobodne myśli więź- T CMY ten traktował z należną powagą, stroniąc w hierarchii krajowej (Brązowy Lajkonik nia zaczynają krążyć wokół „cogito ergo od estetycznego socparnasizmu i od kre- w Krakowie) i nie tylko krajowej (Grand sum” i wywoływanych na ekranie gigan- K owania uproszczonych wizji rzeczywi- Prix festiwalu w Annecy) sztuki krótkiego tów ludzkiej myśli (Descartes, Szekspir, stości. To świat postrzegany serio: poka- metrażu tamtego okresu. Pascal, Sartre, Platon, Freud, Kopernik, zywany bez ułatwień, konsekwentnie Rodzima animacja artystyczna dekady Newton, Beethoven, Arp, Klee i inni), unikający używania jasnych barw i pro- lat 60. (Lenica, Szczechura, Kijowicz, Scha- strażnik cęgami zdjętych mu kajdanek stych schematów poznawczych podsu- benbeck, Antonisz i inni) żyje w niezwy- oraz siatką na motyle unicestwia i wyła- wanych adresatowi. kłej bliskości, wręcz intymnej zażyłości puje wszystkie niepożądane obiekty, Widz Miasta, Sztandaru, Ronda, Klatek związków z polską szkołą filmową, będąc niczym hasła wywoławcze wolności czy Wiklinowego kosza staje się partnerem jej równoprawną integralną częścią. w nauce i sztuce: na koniec tej czystki Fot. Studio Miniatur Filmowych

70 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 71 PRZEZ SUBIEKTYW ZAPISKI Z CZASÓW ZARAZY PUSTE ULICE, BALKONY I NIETOPERZ

ój widok jest rozległy, na kretne fakty, nie jakaś aluzja polityczna. szeroką dwupasmową ulicę Architekt prawidłowo wykorzystał poło- u podnóża domu, aż po Dziwny to widok tak dobrze znanych żenie działki przy ulicy i wybudował widoczne w oddali skrzy- mi (z widzenia) ulic, na który patrzę „apartamentowiec”. We frontowej elewa- Mżowanie z inną, którą jeżdżą tramwaje cji, która wychodzi na zachód, są duże bal- i autobusy. Jeszcze niedawno widziałem kony i tarasy, we wschodniej balkony są daleką sylwetkę Pałacu Kultury i Nauki, i w dzień, i wieczorem z mojego mniejsze, cofnięte, łatwo je było oszklić, ale nowo wybudowany wieżowiec już ją tworząc małe werandy. Na moim słonecz- zasłonił. W normalnych czasach ulica żyje tarasu na ósmym piętrze… nym tarasie mogę się opalać, na drugim życiem wielkomiejskim, dookoła jest sporo przez większą część dnia jest cień. sklepów, ale ruch pieszy jest mały, lokalny, Nazwa „apartamentowiec” pochodzi wieczorem ustaje prawie zupełnie, nato- Janusz Majewski z lat 90., czyli z początku czasu restytucji miast samochodowy trwa do późnych kapitalizmu w Polsce. Zastąpiła poprzed- godzin nocnych, bo ulica pełni rolę prze- nią nazwę „blok”. Jedno i drugie oznacza lotowej arterii skracającej dojazd do wiel- wielopiętrowy, wielomieszkaniowy miej- kich sypialni na obrzeżach miasta. ski budynek mieszkalny. Ale są różnice. Teraz, od dwóch miesięcy, ulica wie- Po pierwsze – nasz ma trzypiętrowe piw- czorem całkiem się wyludnia, po północy nice, w których są podziemne parkingi, ruch zanika. Stoję wtedy na tarasie i cze- miejsc jest więcej niż mieszkań, żeby umoż- kam na najmniejszy ruch. Nieraz upływa liwić niektórym posiadanie więcej niż jed- kilka minut nim przemknie jakiś spóźniony nego samochodu. Pewien z mieszkańców samochód lub przejdzie jakiś nocny marek. wykorzystał tę hojność dewelopera tak, że Ta martwota przestrzeni – zbudowanej kupił sobie sześć samochodów, których dla ruchu ludzi i pojazdów – ma w sobie ogólna wartość przewyższa sumę wartości coś fascynującego, wygląda jak dekoracja pozostałych kilkudziesięciu aut w garażu, wybudowana do filmu, którego zdjęcia gdyż są to najdroższe modele najdroż- jeszcze się nie zaczęły, a kiedy już wszyscy szych marek, jakie są na rynku. To pasja architekci i dekoratorzy wyszli, ja przysze- kolekcjonerska na najwyższym poziomie. dłem, żeby przemyśleć wszelkie możliwe Każdy z tych samochodów buduje prestiż ustawienia, którymi opowiem historię. właściciela niebotycznie. Szkoda, że nie I wtedy zaczynam dostrzegać błędy i braki. może on wyjechać z garażu wszystkimi Gdzie jest bank, na który ma być napad? sześcioma naraz, piramida prestiżu prze- Może mógłby być tu, gdzie jest kawiar- wyższyłaby Cheopsa. W bloku piwnice nia, ale wtedy droga ucieczki jest niewy- miałyby tylko jeden poziom i podzielone godna, odwrotna. Powinni uciekać z lewej byłyby na komórki lokatorskie, garaże w prawo, bo już mamy ujęcia pościgu, cały zaś, z blachy falistej, byłyby zbudowane czas uciekają przecież na wschód! Więc za domem, albo nie byłoby ich wcale. może bank tu, gdzie jest apteka, a apteka W zamian może by wyrównano wertepy tam, gdzie kawiarnia? Też niedobrze! Nie obok domu, wyasfaltowano, namalowano będą przecież biegli z rannym kasjerem by podziały na miejsca postojowe, których taki kawał! I co, może mają przystanąć na liczba stanowiłaby maksymalnie 30 proc. skrzyżowaniu i czekać na zielone światło?! liczby mieszkań. Numeracja zawierałaby Otrząsam się z tych bezsensownych myśli zaszyfrowany kod hierarchiczny odzwier- dla zabicia czasu i wracam do mieszkania. ciedlający zasługi właścicieli aut. Pan pre- Dziś wieczorem pada, wreszcie pada, ulice zes otrzymałby numery 1 i 2. Miejsce nr 2 są puste i to nas nie dziwi, bo nikt nie chce byłoby czymś w rodzaju broni osobistej, moknąć. Deszcz zawsze wyludniał ulice, którą uprawniony nosi dla bezpieczeństwa zwłaszcza gdy lał, a teraz leje. Ale deszcz przy sobie. Można też to nazwać kartą przema do tego moralne prawo. Wirus nie ma. targową na wszelki wypadek. Po drugie – nasz apartamentowiec nie BALKONY Warszawa, kwiecień 2020. Wyludnione ulice miasta ma zsypu na śmieci, tu bloki triumfują. Mam w domu dwa balkony: jeden wycho- w związku z pandemią koronawirusa COVID-19. Taki zsyp to przede wszystkim wygoda:

Fot. Wojtek Laski/East News Fot. Wojtek dzi na wschód, drugi na zachód. To kon- wychodzi się z mieszkania na ósmym

72 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 73 PRZEZ SUBIEKTYW ZAPISKI Z CZASÓW ZARAZY MOJA (FILMOWA) MUZYKA PUSTE ULICE, BALKONY I NIETOPERZ WSZYSTKO ZACZĘŁO SIĘ OD CAMERIMAGE

piętrze w kapciach i piżamie, wysypuje się domowa, hitu lat 60. w reżyserii Jerzego tami i na ostatnim las. Tak, las, dziesięć wiaderko, odpadki lecą w dół na wyścigi, Gruzy, gdyż myślał, że powtarzający się ogromnych tui, a może innych drzew, zasa- Gdy krzyżują się ścieżki oryginalnych artystów, często butelki nie dają szans, są zawsze pierwsze, tam refren: „Wojna domowa, od wielu wie- dzonych w donicach wzdłuż balustrady, za nimi plastik, w ogonie obierki i skorupki ków trwa…” dotyczy wojny w Hiszpanii. które tak się rozrosły i splątały ze sobą, że wróży to ciekawą współpracę. Tak też się stało w przypadku jajek. I ten niepowtarzalny dźwięk brzmi, Gwoli sprawiedliwości, trzeba wytknąć zsy- tworzą szczelną, zieloną ścianę około dwu- jak pieśń triumfu ciążenia ziemskiego nad pom jedną, choć niewielką wadę: są trasą metrowej wysokości, całkowicie zasłania- amerykańskiego reżysera i polskiego kompozytora… wszystkimi żywiołami natury. Kiedy poja- wędrówek mrówek faraona wte i wewte. jąc ten balkon, a komuś, gdyby na niego wia się on, najpierw cichy, gdzieś na górze, Bezrozumne, nikomu niepotrzebne stwory, wszedł, cały widok. Podejrzewam jednak, Jerzy Armata skrzypnięciem klapy zsypu, szczury na dole które mają w genach tylko jedno: szwen- że nikt tam nie mieszka, nie widziałem tam podnoszą główki w oczekiwaniu na miły ich dać się! Idiotki! nigdy nikogo, a może właściciel wyjechał o Inland Empire David Lynch suspensu plastycznych wizji. Przypomina Żebrowski współpracował już z Lyn- serduszkom potężniejący hymn nadziei. Nad- Po trzecie – ale to już banał – u nas gdzieś na dłużej? Przypomina mi się stary, oświadczył, że nie zamierza tracić się słynna konstatacja reżysera: „Najpierw chem przy realizacji Inland Empire (2006), chodzący piorun zbliża się błyskawicznie, jak (w „apartamentowcu”) jest sześć wind, amerykański dowcip: facet uprosił dru- więcej czasu na kino i zamierza byłem malarzem, a dopiero potem zaczą- razem też wydali – poprzedzoną kilkoma crescendo kotłów w IX symfonii Beethovena, cichych, szybkich, sterylnych; u nich giego, aby mu pomógł zawieźć na 38. piętro poświęcić się wyłącznie malarstwu łem malować swoje filmy”. wspólnymi koncertami – mocno improwi- aby uderzyć w kupę odpadków i rozsypać (w bloku) jedna, ciasna, klekocąca, poma- żywego konia, wprowadzić do apartamentu Poraz muzyce (wyjątek uczynił tylko dla serialu Zastanawia angielsko-polski tytuł tej zowaną płytę „Polish Night Music” (2008), się kaskadą dźwięków roztrzaskujących się zana obscenicznymi napisami, przeważnie i położyć w sypialni na łóżku. Kiedy do tego Twin Peaks, ale to jego ukochane dziecko). Od krótkiej animacji – Fire (Pożar). Myślę, że na której fortepianowym partiom pol- w migocie brylantowych błysków rozbijają- nieczynna. Cóż, trudno, ich wybór. doprowadzili, pomocnik pyta: filmu jednak całkowicie nie odszedł, czego to ukłon w stronę Marka Żebrowskiego, skiego muzyka towarzyszą niespokojne cych się butelek. Szczury zrazu odruchowo Wracając do balkonów: ten na wschód – No dobrze, ale po co myśmy to zrobili? dowodem krótka animacja Fire (Pożar), która polskiego kompozytora, którego uznał za dźwięki elektroniczne tworzone przez odskakują, chociaż tyle razy sobie powtarzały, jest mały i oszklony, stoi na nim mój rower Dostał taką odpowiedź: wyrasta jednak bardziej z jego plastycznych ważnego współautora swego filmu. „Cały amerykańskiego reżysera. „Żebrowski że nie ma się czego bać, ale na odruchy nie treningowy. „Dojechałem” nim już do Wro- – Widzi pan, to jest mieszkanie mojego fascynacji. Muzykę do ożywionego malar- sens naszego eksperymentu polegał na musi słuchać tego, co gram, i podążać za ma siły, potem rzucają się na przeszukanie cławia, co zajęło mi blisko 100 dni. Jest to przyjaciela, jakież będzie jego zdziwienie, stwa amerykańskiego artysty stworzył... pol- tym, że nie mówiłem nic o moich zamia- mną, bo ja nie jestem w stanie podążać za kolejnego cateringu z nadzieją na przysmaki. zajęcie potwornie nudne. Kiedy tak peda- kiedy wróci do domu i zobaczy, że na jego ski kompozytor Marek Żebrowski. rach, a Marek interpretował wizualizacje nim” – tak Lynch skomentował wspólne Ale to nie jedyna, a może i nie najważniejsza łuję jałowo, myślę o korowodzie powstań- łóżku leży koń! przedsięwzięcie muzyczne. Przyznał, że zaleta zsypu, jest on przede wszystkim nie- ców 1863 roku, pędzonym przez śniegi na Jakież będzie zdziwienie właściciela tego w tej dziedzinie aktywności artystycznej zastąpionym narzędziem integracji sąsiedz- Sybir. Czasem nawet kulę się pod ciosem balkonu, kiedy wróci i zobaczy, że mieszka Marek Żebrowski i David Lynch nie ma żadnego doświadczenia, a do tej kiej: wystarczy nadstawić ucha i już bliskie wirtualnej nahajki sołdata. w lesie… pory solowe improwizacje wykonywał nam się stają problemy państwa S. z szóstego Ten na zachód jest dużo większy, to właści- wyłącznie… we własnej sypialni. piętra, których syn ćpa i chleje, czy małżeń- wie taras. Bardzo słoneczny, ale stale wieją tu NIETOPERZ Obu artystów, którzy – jak się wydaje – stwa R. z czwartego, które przygotowuje się silne wiatry. Podobno nasz dom stoi w kory- Wychodzi na jaw, że to nietoperze przy- nadają na artystycznych falach o podobnej do rozwodu i wylicza sobie dobitnie nawza- tarzu powietrznym projektowanym przez niosły ludzkości koronawirusa. Teraz się częstotliwości, poznał ze sobą Marek Żydo- jem swoje racje. Istnieje mały problem, który urbanistów dla przewietrzania Warszawy. wyjaśnia dlaczego nietoperz, Batman, mały wicz, spiritus movens i dyrektor Cameri- może być dokuczliwy, jeśli chce się wysłu- Niestety, dzisiejsza beztroska i bezkarność lub ogromny, zawsze był obecny w naszych mage, który ma na swym koncie również chać bezstronnie argumentów obu stron. Jest deweloperów to policzek dla urbanistyki, mitach, baśniach i lękach jako postać zła, reżyserski debiut – nagrodzoną na poznań- to smród zsypu, ale to użytkownicy szybko przeciąg w tym korytarzu jest taki, że pew- groźna, niebezpieczna. Przeczuwaliśmy to skim festiwalu Ale Kino! – fabułę Owoce rozwiązali – maseczki! Teraz widzimy, kto nego dnia zwiało mi z tarasu fotelik. Szkoda, od wieków, a teraz proszę, wykrakaliśmy! miłości (2001), z muzyką – oczywiście – był prekursorem maseczek w Polsce! A taki że nie trafił w głowę jakiegoś planisty. Mimo Potwierdza to fakt, że Czesi stosunkowo Marka Żebrowskiego. pan W. z trzeciej klatki, sędziwy weteran to, przesiaduję na moim tarasie i opalam najlepiej sobie radzą z epidemią, czy też Polski kompozytor od 1973 roku Międzynarodowych Brygad w Hiszpanii się w kwietniowym słońcu. Miałem kiedyś wirus ich traktuje łagodniej. Oni, naród mieszka w Stanach Zjednoczonych. Nie ’36, bohater, draśnięty kulą faszystowską przyjaciela, generała w stanie spoczynku. pragmatyczny, pewnie to przewidzieli i od tylko komponuje i koncertuje, ale jest i cudownie uratowany, bo pocisk utkwił Spotykam pewnego razu jego żonę i pytam: razu nazwali to zwierzątko, tę myszeczkę także niezwykle aktywny jako pedagog w noszonym na piersi „Kapitale” Karola – Jak Stefan? malutką latającą – imieniem milutkim, swoj- oraz organizator ważnych imprez muzycz- Marksa, codziennie, przy wszystkich orde- – Ma się dobrze, siedzi na tarasie i opala skim, dobrodusznym: „nétoperek”. Dostaję nych (od 2004 pełni funkcję dyrektora rach, jak należy, pełnił wartę honorową nogi. Przyrzekł sobie dożyć 100 lat. Zostały wiele zabawnych memów na temat koro- Polish Music Center działającego przy przy swoim zsypie i gratulował sobie, że mu jeszcze trzy miesiące. Wariat, tylko mnie nawirusa, najdowcipniejsze przysyła Witek University of Southern California, a od nie wyrzucił maski gazowej, „sdiełanej tym denerwuje! Holtz (skąd on je bierze?). Jeden jest taki: na 2006 – dyrektora artystycznego Paderew- w CCCP”, którą przywiózł na pamiątkę. Dotrzymał przyrzeczenia, umarł w wieku obrazku Wołoszański w lesie, jakby zapo- ski Festival w Paso Robles). Ma na swym Raz przeżył niemiłą przygodę, przysnął stu lat i dwóch miesięcy. Te dwa miesiące wiadał swój program o tajemnicach drugiej Ta dziesięciominutowa, niezwykle eks- na swój własny sposób” – skomentował koncie również dwie książki – „Paderew- smacznie przy zsypie, maska gazowa zsu- sobie odpuszczę, ale zacznę opalać nogi. wojny światowej i taki tekst: „Późnym listo- presyjna – utrzymana w surrealistycznej efekt wspólnej, acz oddzielnie wykonywa- ski in California” (także w wersji polsko- nęła mu się z głowy i spadła w dół. Odzyskał Tymczasem na balkonach w apartamen- padowym wieczorem 2019 Xieng Ma Hao poetyce – czarno-biała animacja, została nej pracy. I dodał: „To bardzo udany eks- języcznej) oraz „Celebrating Chopin and ją następnego dnia. Pan Zenek, gospodarz towcu naprzeciw, które mam w zasięgu zasiadł do kolacji. Gdy żona mu podała, jak zrealizowana przed pięciu laty, ale dopiero peryment”. Istotnie, muzyka Żebrowskiego Paderewski”. Do tej pory blisko współ- bloku, znalazł ją w piwnicy i lekko nad- wzroku, dzieją się różne rzeczy. To, co na zwykle, kupionego rano na targu w Wuhan teraz Lynch zdecydował się ją publicznie znakomicie współgra z ożywioną plastyką pracuje z Międzynarodowym Festiwalem gryzioną przez szczury przyniósł na górę. nich postawiono, wiele mówi o właścicie- nietoperza, Xieng jeszcze nie wiedział, że udostępnić, 20 maja wrzucając na YouTube. Lyncha, nie tylko pogłębiając jej atmosferę, Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Came- Zastał weterana w łazience, golącego nogi lach. Są to kolejno: rower, leżaki, stolik ta kolacja odmieni świat, ale nie uprze- Stylistycznie film wyrasta z malarstwa, jest ale momentami wręcz prowadząc narrację rimage, od którego tak naprawdę zaczęła

i nucącego dziarsko piosenkę z serialu Wojna i krzesła, opony, grill, nic, doniczki z kwia- dzajmy faktów…”. ożywieniem jego intrygujących, pełnych tej dziwnej, tajemniczej opowieści. się jego filmowa kariera. Fot. Małgorzata Kujawka/Agencja Gazeta

74 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 75 SHORT MIESIĄCA WŁASNE ŚMIECI STUDIO MUNKA

raca nad Własnymi śmieciami obrze, że wraz z dys- zajęła ci kilka lat. Jak narodził trybutorem Against się pomysł? Gravity nie zdecydo- To bardzo krótki film z bardzo waliśmy się na pre- Pdługą historią. Zaczęło się mniej więcej Dmierę w streamingu i poczekali- pięć lat temu, gdy zdecydowałam, że chcę śmy na otwarcie kin. Polska pre- w końcu zrealizować animację w pełni miera pokryła się niemal ideal- profesjonalnych warunkach. Od początku nie z międzynarodowym debiu- szukałam tematu, który byłby blisko mnie. tem obrazu na Ischia Film Festi- Ciągle wracały do mnie myśli związane val (Eastern wygrał ten festiwal, z pojęciem i poczuciem domu. Czym on Własne śmieci, a Piotr Adamski zdobył nagrodę jest? Czego nas uczy? Co z niego wyno- dla najlepszego reżysera – przyp. reż. Daria Kopiec Eastern, reż. Piotr Adamski simy? Poszłam tym tropem, aczkolwiek red.). W kraju jak na razie Eastern wielokrotnie zmieniałam scenariusz, kon- zbiera entuzjastyczne recenzje – sultowałam go m.in. z Elżbietą Chowaniec, krytycy chwalą zarówno spójną Agatą Żyźniewską, Piotrem Dumałą. Był i przekonującą wizję dystopijne- to krok w moim rozpychaniu się w rzeczy- go świata, jak i charyzmę dwóch wistości i szukaniu własnej drogi artystycz- MAGIA ANIMACJI młodych aktorek – Mai Pankie- nej. Najwięcej czasu zajął mi proces poszu- wicz oraz Pauliny Krzyżańskiej. kiwania istoty tego filmu – odbiłam się od Rozmowa z Darią Kopiec, reżyserką Tymczasem kolejna „sześć- LAJKONIKI własnych doświadczeń, hiperbolizując je, dziesiątka” – Wiarołom Piotra a potem, po ukończeniu pracy, montażu, filmuWłasne śmieci, który zdobył Złotorowicza – najwyraźniej doznałam olśnienia: Własne śmieci okazały dobrze rokuje, bo ten zaawan- się bliżej mnie niż sądziłam, że będą. Srebrnego Lajkonika 60. KFF „za odważne, sowany projekt zakwalifikował się na dwa bardzo prestiżowe pit- Tyle lat i przemyśleń, a potem i tak pełne znaczeń i ekspresji, łączenie różnych chingi – w Karlowych Warach I PITCHINGI zaskoczenie – to ciekawe. i podczas Polish Days na wro- Było to dla mnie niezwykłe przeżycie. Teo- technik, świata teatru i animacji” cławskich Nowych Horyzontach. Jak wychodzić z pandemii, to z przytupem. retycznie reżyser, przystępując do pracy, Kolejne trzy tytuły już w przy- wszystko wie. Na kolejnych etapach reali- Daria Kopiec Na tym polega piękno animacji, że gotowaniu, mamy nadzieję, że Kiedy składamy ten numer „Magazynu…”, zacji ta wiedza jest niezbędna, żeby iść daje ona wolność nie tylko twórcy, ale pierwszy klaps padnie jesienią. dalej. Jednak pierwsze założenia oka- i widzom. Zostawmy im interpretację. Bardzo żałujemy, że nie poje- do kin trafia właśnie Eastern Piotra zują się najczęściej tylko punktem wyjścia W Krakowie jury doceniło metaforę, chaliśmy w tym roku na Kra- do badania tematu, a realizacja i mon- ale i odwagę, z jaką połączyłaś różne kowski Festiwal Filmowy i pozo- Adamskiego. Ten skromny tytuł z pierwszej taż weryfikują je. Objawiają się wówczas techniki. Jesteś też reżyserką teatralną. stało nam śledzenie w sieci płaszczyzny, których nie mogliśmy znać Jak to wpływa na twoją animację? spotkań po naszych 10 filmach. edycji programu 60 Minut zamówiło już – wcześniej. Niektóre tematy się wzmacniają, Gdy zdawałam na studia teatralne, wielu Jednakże 60. KFF okazał się nie- inne osłabiają. Po montażu nie mogłam znajomych pytało, czy chcę zrezygnować zwykle szczęśliwy. Wywieźliśmy nomen omen – ponad 60 kin. uwierzyć, że powiedziałam więcej niż to z filmu. Tymczasem ja chciałam poznać z wirtualnego Krakowa aż pięć sobie zaplanowałam. Na tym chyba polega nowe narzędzia, żeby właśnie rozwijać nagród, w tym dwa Srebrne Laj- sała Dagmara Romanowska, podsumował krytyk teatralny i osobisty dokument Dominiki magia kina. swoje umiejętności w tej materii. Stu- koniki! Jednego z nich otrzy- „daje nadzieję, że nawet z bez- i publicysta Witold Mrozek. Łapki Dad You’ve Never Had dia i przygotowania do Własnych śmieci mała animacja Darii Kopiec nadziejnych rodzinnych sytu- Uwaga mediów od początku startowały w prestiżowym kon- Powinnam zadać więc pytanie: czym zaczęłam równolegle. Siłą rzeczy te światy Własne śmieci (prod. wyk. acji, z domem dziecka i alkoho- skupiała się na debiucie reży- kursie międzynarodowym. Ten Własne śmieci były na początku, zaczęły się przenikać. Rodzina, którą Likaon). Portal „Bliżej Ekranu” lizmem w tle, jest droga wyjścia serskim Olgi Bołądź Alicja drugi obraz to głęboko porusza- a czym się stały? stać, montować, odtwarzać, sklejać. pokazuję, to trochę taki teatr ubogi: przy wymienił obraz Kopiec wśród i jakaś przyszłość”. i żabka (prod. wyk. Shootme). jąca historia relacji ojca i porzu- To są niuanse. Ten film miał tak wyglą- Możemy też chcieć ją, wszystkie schematy, stole. Siedzą sobie. A widz może obserwo- 10 najlepszych polskich fil- Jednym z najczęściej komen- Młodziutka Julia Kuzka otrzy- conej córki. „Reżyserce udało dać, miał mieć taki przekaz, ale dopiero po które niesie, odrzucić. Albo przeciwnie, wać, co się między nimi dzieje. Dialogi są mów festiwalu. „To animacja towanych tytułów festiwalu była mała za swoją kreację wyróż- się tę sytuację zuniwersalizo- zamknięciu montażu, dźwięku, muzyki – „wgrać” je naszym dzieciom. Możliwo- skromne, repetytywne. Bez doświadcze- o poszukiwaniu własnego głosu Noamia Antonio Galdameza nienie aktorskie. „Aborcja to wać – wydobyć z niej głębszą wszystkie metafory w pełni się zwizu- ści jest wiele i nie chciałam ich zamykać, nia pracy w teatrze wyglądałoby to zupeł- w potoku wgrywanych w nasze (prod. wyk. 34Film!) z Bar- bardzo trudny temat, który czę- mądrość, niż ta znajdująca się alizowały, a przez to stały się konkretne, a raczej przyjrzeć się pewnemu mechani- nie inaczej. Dzięki użytej w filmie plaste- mózgi słów – rodziców, kum- tłomiejem Topą. Obraz otrzy- sto wykorzystuje się w wielkich w całej biblioteczce ojca zaczy- nazwane i… dotykające. zmowi. Pod koniec Kasieciak, tak go sobie linie, mogę panować nad mimiką lalek. pli, kochanek, szefów. Kopiec mał wyróżnienie za reżyserię. wojnach, w których nie ma zna- tującego się w szarlatańskich nazwałam na własne potrzeby, staje przed To materiał bardzo emocjonalny i mogę za pomocą znakomitej metafory „Warszawa leży u Galdameza czenia indywidualny przypa- poradnikach” – pisał portal „Bli- Twój bohater tkwi w potrzasku pomię- największym egzaminem: indywiduali- wyciągnąć z niego niuanse, a to w anima- i plastycznej plastelinowej ani- nad morzem. (…) Choć nakrę- dek. A mnie interesuje właśnie żej Ekranu”. – „Bo ostatecznie dzy radami oraz oczekiwaniami ojca zacją. Czy odrzuci narzucone mu wzorce cji interesuje mnie najbardziej: subtelność macji pokazuje, jak wielką moc cone z rozmachem miasto jest ten indywidualny przypadek okazało się, że jest to przede i matki, społeczeństwa. W pierw- i automatyzmy? Czy postawi granicę – skonfrontowana ze znacznie większym twórczą mają słowa i jak trudno umowne, to Polska jest tu bar- dziecka, które będzie miało wszystkim dokument o próbie szych ujęciach pokazujesz taśmę, którą zarówno przed rodzicami, jak i światem tematem. się od nich uwolnić”. Lajkonik dzo polska, z zasłużoną nie- dziecko” – mówiła Olga Bołądź poszukiwania sensu życia, który wypija „z mlekiem matki”. zewnętrznym? Czy odetnie się od rzeczy powędrował także do znanego ufnością do służb i z obycza- w rozmowie z Arturem Zabor- realizowałby się w szczęściu”. Ta taśma jest tym, co otrzymujemy od destruktywnych? Czy zacznie mówić wła- Rozmawiała Dagmara już z IDFA Synka Pawła Cho- jową hipokryzją podniesioną skim dla portalu „Wirtualna Pol-

Fot. Studio Munka-SFP, Sylwia Olszewska/SFP Fot. Studio Munka-SFP, naszych rodziców. Możemy z niej korzy- snym głosem? Romanowska rzępy. Film, jak pięknie napi- do rangi społecznej cnoty” – ska”. Zarówno Alicja i żabka, jak Anna Wróblewska Fot. Studio Munka-SFP

76 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 77 10 PYTAŃ DO PIOTRA SUŁKOWSKIEGO

Play to opowieść o mężczyźnie, Zagubioną autostradą Lyncha, uzna- Jedni widzą w Play poetykę snu czasu wydaje mi się to film, w którym kamery oraz scenografię wykonaną przez wkładają Play, żeby w jakiś sposób go który odgrywa we własnej głowie łem, że to forma dla formy – manipu- Lyncha, inni inspiracje kinem aż za bardzo wyciska się z widza emo- Izę Cieszko i Bartka Szafranka zapla- sobie wyjaśnić, oswoić? 1.rolę mordercy, by wejść w dialog lacja, za którą nie stoi głębsza treść. 2.Aronofsky’ego. A jakie kino inspiruje cje. Brakuje mi w nim drugiego dna. nowałem wcześniej na papierze. Mimo Potrzeba definiowania to wyzwanie, ze sobą, gdy miał 10 lat i zaznał Z czasem zrozumiałem, że w obli- ciebie? Film obrazujący to, co dzieje się ze to pozostało sporo miejsca na kreację kiedy muszę wytłumaczyć coś, co jesz- traumy. Interesują cię motywy czu granicznych sytuacji umysł czło- Jedną z referencji dla uzyskania psycho- światem uzależnionego od narkotyków w montażu, gdzie postanowiliśmy z Olą cze nie powstało, w taki sposób, by nie surrealistyczne? wieka tworzy alternatywne rzeczy- delicznego klimatu mieszkania, którego człowieka, choćby był najbardziej spek- Gowin zdynamizować film, co jeszcze stracić energii, która kryje się w tajem- Wydaje mi się, że często pojęciem wistości, które można świadomie źródłem jest telewizor, była krótko- takularny, skłania mnie do pytania: po bardziej zbliżyło go do szalonej podróży nicy samego projektu. A post factum? surrealizmu wysługują się ci, któ- eksplorować. Podobnie było z awan- metrażówka Rabbits (Króliki) Lyn- co to wszystko? Lubię dzieła, które coś rollercoasterem. Wiele świeżości wnie- Uwielbiam to. Dowiaduję się wiele o sobie rzy nie do końca rozumieją mój film. gardowym jazzem czy dramatami Wit- cha. Z projektów Aronofsky’ego lubię otwierają, a nie tylko opisują. Jak Osiem śli aktorzy: Joasia Kulig w roli seksow- samym, o tym, co mnie łączy lub dzieli Sam, gdy w wieku 14 lat obejrzałem kacego. Requiem dla snu, jednak z perspektywy i pół Felliniego, które trwa w widzu nej młodej mamy i Adam Woronowicz z widzami. Film to dla mnie środek długo po napisach końcowych. I można ze swoją wieloznaczną nieprzewidywal- komunikacji: nie small talk, lecz głębokie je oglądać wielokrotnie, bo za każdym nością. Cieszę się, że kierowniczka pro- patrzenie sobie w oczy. Do tej pory były razem dowiesz się czegoś innego o sobie dukcji Dominika Połomska tak zorgani- to emocjonujące iskry, ale teraz przyszedł samym. zowała plan, abym pomimo minimalnej czas na pełny metraż. Jestem w procesie ilości dni zdjęciowych mógł na nim odkrywania w sobie potencjału na wznie- Steven Soderbergh stwierdził czerpać energię z żywiołów, nad któ- cenie pożaru głębokiej, długotrwałej rela- kiedyś w wywiadzie, że to rymi trudno zapanować, bo to one są cji opartej na autentycznych uczuciach. 3.zabawne, jak bardzo reżyserzy są paliwem rozniecającym ekranowy ogień Chciałbym z kimś dzielić tę przygodę już tacy, jak filmy, które kręcą. Jesteś taki tego filmu. na etapie scenariusza. Jeśli czyta to sce- jak twoje filmy? narzysta, którego kręcą takie światy i nie- Ich źródłem są moje osobiste przeżycia. Play jest na chwilę obecną straszna mu dokumentacja mojej głowy – Hiperbolizowanie emocji często spra- najczęściej pokazywanym proszę o kontakt. wia, że na ekranie nie ma realistycznych 6.i nagradzanym na międzynarodowych ludzi, tylko żywe mity, odpowiadające na festiwalach polskim krótkim Jaki będzie twój pełny metraż? to, co dzieje się tu i teraz. Poszczególne metrażem. Jak się z tym czujesz? Marzy mi się producent, który zaufa postaci symbolizują nasze lęki i pragnie- Rozpiera mnie duma i mam nadzieję, 9.mi na tyle, żeby zorganizować próby nia. Najwięcej o twórcy może powiedzieć że przełoży się to na propozycje zawo- z aktorami jeszcze w fazie pisania scenariu- nawet nie to, co mówi, ale w jaki sposób dowe. Mechanizm wcielania się w role sza. Robiłem takie eksperymenty w szkole to robi. To bardzo obnażające, ale może to poetyka, która jest bliska każdemu z Justyną Wasilewską i Dobromirem właśnie potrzeba bycia odczytanym na dziecku telewizji. Któż z nas nie chciał Dymeckim. Efekty były zdumiewające. najgłębszym poziomie popycha nas, stać się bohaterem swojego ulubionego Mistrzem w takim procesie jest dla mnie by tworzyć. filmu? Albo zagrać to, co już kiedyś było, Krystian Lupa, którego miałem szczęście tyle że zmieniając rolę w scenariuszu swo- obserwować przy pracy. Dobrze poprowa- W Play twierdzisz, że jesteśmy jego życia? Te pragnienia mogą nam wiele dzony w improwizacji aktor może wnieść tym, co oglądamy, niezależnie powiedzieć o tym, kim jesteśmy, a to pyta- do dialogów i inscenizacji niesamowitą 4.od tego, czy chłoniemy wzorce dobre, nie uniwersalne. naturalność. Byłbym najszczęśliwszy, gdy- czy głównie toksyczne. Coś może to bym jeszcze na etapie pisania mógł popra- przełamać? Jesteś z wykształcenia nie cować nad tekstem w laboratorium ze Chodzi o poczucie ograniczenia tym, co tylko filmowcem, ale też scenarzystą i głównymi aktorami, których już widzieliśmy, co wchłonęliśmy, a jedno- 7.antropologiem kultury. Musiałeś mieć zaprosiłbym do tej wewnętrznej podróży. cześnie działa mechanizm przechodzenia świetne pole do obserwacji, jak ludzie z jednego „ja” w drugie. Zabrzmi to być reagują w różnych częściach świata. Jeśli nie kino, to co? może banalnie, ale myślę, że tylko miłość Mimo że film został zaprezentowany do Aktualnie pracuję nad trzema sprawia, że możemy być sobą. Nie jestem tej pory na ponad 100 festiwalach, sam 10.pomysłami. Chciałbym, aby jeden był zwolennikiem teorii, że to iluzja. Myślę, że znalazłem czas tylko na jedną podróż – rozwinięciem tematów podejmowanych jest na odwrót – dopiero kiedy kochamy, do Indii. Myślę, że Play cieszy się tam w krótkich metrażach, ale z większym naci- jesteśmy prawdziwie sobą, a wszystkie dni tak dużym zainteresowaniem ze względu skiem na relacje między bohaterami. Poza przed doświadczeniem tego uczucia pole- na swój wymiar duchowy, który w tym myśleniem o filmach chciałbym szlifować gały zaledwie na przybieraniu kolejnych kraju zdaje się być namacalny i wszech- warsztat w krótkiej formie, robiąc teledyski. masek w próbach do przedstawienia, jakim obecny. Czyż potrzeba spotkania ze sobą Po pierwsze tworzenie zadaniowe pozwala jest prawdziwe życie. Miłość to premiera! samym nie jest równoznaczna z potrzebą rozwijać się w tym co nowe i niezależne spotkania z Bogiem? A może to tylko ode mnie, a po drugie to interesujące ze Film zachwyca przemyślaną iluzja przerośniętego ego…? Takie pyta- względu na współczesność i popkulturę, warstwą formalną, montażem, nia zadawałem sobie wraz z unoszącą o której chcę świadomie opowiadać, a któ- 5.ruchem kamery, rytmem. To się nad bohaterami kamerą w apogeum rej mógłbym przyjrzeć się w ten sposób „od kierunek, w którym chcesz zmierzać filmu, pokazując go w Radżastanie. kuchni”. jako reżyser? Piotr Sułkowski Wizualność filmu była „wystoryboardo- Co sądzisz o szufladkach, w które Pytania zadawał Fot. Magdalena Babicz wana” do najmniejszego szczegółu. Ruch 8. krytycy, dziennikarze i widzowie Tomasz Kazański

78 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 79 SWOICH NIE ZNACIE FILIP KRZEMIEŃ

skiego, specjalistę od nagry- Historii prawdziwej Kasi Ada- z całego filmu zostaje poddana się tylko zgrywaniem filmów, kręcić muzykę!«”. Protestuję, wania i zgrywania muzyki, mik i Agnieszki Holland. „Jano- premiksowi. „Tym też się zaj- wyrobiły w nim szacunek dla mówiąc, że nie będzie słychać także filmowej. „Tadeusz ode- sik to był mój chrzest bojowy, bo mowałem; premiks to pierwszy dialogów. „One są najważniej- dialogów. »Nie szkodzi, w tej grał wielką rolę na początko- miały być użyte przede wszyst- etap zgrania dzieła filmowego: sze, niczego nie ujmując muzyce scenie są nieważne« – zdarza wym etapie mego rozwoju jako kim dialogi nagrane na planie zgranie pojedynczej warstwy i efektom dźwiękowym. Wystar- mi się słyszeć w odpowiedzi”. dźwiękowca. Pracując z nim, metodą stuprocentową, ustępu- dźwiękowej, np. dialogów czy czy, że widz nie zrozumie jed- zobaczyłem, na czym polega jące jakością sterylnym nagra- efektów synchronicznych. nego słowa, a może umknąć ŻADNEJ w naszej profesji współpraca niom w studiu dubbingowym. W przypadku dialogów premiks mu sens całej sceny. Dlatego MONOTONII! z innymi ludźmi, np. kompo- Ale dałem radę, co stało się polega na wyrównaniu barwy stosuję metodę pierwszego Filip Krzemień zgrywał wiele zytorami czy reżyserami. Jak ją punktem zwrotnym w mojej i dynamiki głosów nagranych razu. Jeśli oglądając film pierw- spośród ważnych polskich sobie ułożyć, żeby mimo poja- karierze, gdyż od tamtej pory mikrofonami o różnych charak- szy raz, nie rozumiem jakiejś filmów z ostatnich lat. Przy- wiających się czasem różnic cały czas pracuję w Dream terystykach, a także na przyda- kwestii, domagam się popra- kłady: Body/Ciało, Powidoki, zdań, doprowadziła do zamie- sound” – mówi Filip Krzemień. niu dialogom przestrzenności wienia montażu czy nagra- Cicha Noc, Nina, Kamerdyner, rzonego rezultatu artystycz- Przez pierwsze cztery lata oraz odpowiednim zlokalizo- nia. Bo o ile ja mogę w stu- 53 wojny, Kurier, Sala samobój- nego. Tadeusz Mieczkowski pracował jako montażysta dia- waniu ich w obrazie dźwięko- diu cofać film i przesłuchiwać ców. Hejter. „W Dreamsound był tu prawdziwym mistrzem, logów, odpowiadał też za nagra- wym. Koniec końców chodzi ścieżkę dźwiękową dowolną mamy ten luksus, że jest to a obserwacje, które zebrałem nia postsynchronów i gwarów. o to, by dialogi brzmiały na liczbę razy, o tyle widz w kinie firma stricte postprodukcyjna; podpatrując go, przydają mi „Przeciwieństwem Janosika był ekranie spójnie i naturalnie” – nie ma takiej szansy. Szacunek staramy się, aby dźwięk z planu, się do dziś” – mówi pan Filip. film Jerzego Hoffmana 1920. wyjaśnia pan Filip. dla dźwięku jest więc szacun- nagrywany bez naszego udziału, Przydały mu się już w pierw- Bitwa Warszawska, w którym kiem dla widza” – zauważa Filip nie ograniczał nas w kreacyj- Filip Krzemień szej pracy zawodowej – w dub- bez mała wszystkie dialogi DIALOGI SĄ Krzemień. I dodaje: „Przeważa- nych pomysłach na zgraniu, bingowym Sun Studio w War- powtórzono na postsynchro- NAJWAŻNIEJSZE jąca większość reżyserów i pro- urzeczywistnianych we współ- szawie. Spędził w nim trzy lata, nach. To ewenement w dzisiej- Krzemień uważa, że doświad- ducentów, z którymi pracuję, pracy z reżyserami i producen- nagrywając i montując polskie szych czasach, o tyle zrozumiały, czenia zebrane zarówno w Sun podziela moje stanowisko. Lecz tami. Dla mnie jako miksera wersje językowe kinowych fil- że stuprocentowe nagrania dia- Studio, jak i w Dreamsound, bywają i tacy, którzy na zgraniu dźwięku, oprócz dialogów, mów Disneya. – „Wspomi- logów z planu, gdzie – jak na gdzie od 2012 roku zajmuje krzyczą: »Głośniej efekty! Pod- liczy się to, żeby zgranie – nie nam ten czas z przyjemno- film wojenny przystało – było popadłszy w jałowe efekciar- SZACUNEK ścią, poznałem wielu aktorów wiele głośnych efektów dźwię- stwo – nie było monotonne, i reżyserów”. Właśnie w Sun kowych, nie nadawałyby się do Atanas Valkov, Filip Krzemień nudne. Myślę, że udało się to Studio spotkał kolejną ważną użytku. Ponadto pan Jerzy Hof- i Marcin Kasiński np. w Jacku Strongu Włady- dla niego osobę: reżysera dub- fman po prostu lubi postsyn- sława Pasikowskiego, i to już bingu Waldemara Modestowi- chrony” – tłumaczy Krzemień. w pierwszej scenie – mordu cza. – „Pan Waldemar świetnie Olega Pieńkowskiego. Doświad- DLA DIALOGÓW pracował z aktorami. Podcho- BENEDYKTYŃSKA czony reżyser słusznie polecił dził do dialogów z niebywałą CIERPLIWOŚĆ mi, wbrew rutynie, wyciszyć reżyserską precyzją. Nauczył Przez pewien czas głównym wszystkie efektowne dźwięki – Kontynuujemy rozważania o postprodukcji mnie, że należy kłaść nacisk zadaniem pana Filipa w Dream huty, ognia, wjeżdżających na właściwą interpretację tek- sound był montaż dialogów. aut – i otworzyć film jedynie dźwięku w filmie, w tym o jej ostatnim stu, intonację i dynamikę głosu. „Uczył mnie cierpliwości, bo mroczną muzyką, co robi przej- Dzięki temu potem, nagrywając jeśli np. dźwięk w danym uję- mujące wrażenie. Zgranie Ostat- etapie: zgraniu. W majowym „Magazynie…” postsynchrony, bardzo szybko ciu z filmu został zarejestrowany niej Rodziny debiutanta Jana orientowałem się, kiedy muszę na planie siedmioma mikrofo- P. Matuszyńskiego oparliśmy swymi doświadczeniami dzielił się Paweł poprosić o powtórzenie nagra- nami, musiałem przesłuchać – w całości na kontrastach dźwię- nia i dlaczego”. często we wszystkich dublach – kowych, przechodząc od bar- Jaźwiecki. W tym wydaniu przedstawiamy każdą z tych siedmiu ścieżek dzo głośnej, agresywnie zmik- PUNKT ZWROTNY dźwiękowych, wybrać najlepsze sowanej katastrofy lotniczej, do innego młodego zdolnego dźwiękowca – Filipa Krzemień, wiele zawdzię- i zmontować je w spójną całość. prawie absolutnej ciszy, kiedy czając pracy w Sun Studio, Zdarzało się, że w każdym umiera teściowa Zdzisława Krzemienia. doszedł jednak do wniosku, że dublu np. dwie sylaby w tym Beksińskiego. Właśnie takie – aby rozwinąć się zawodowo, samym słowie były niezrozu- zmienne, dynamiczne zgrania aweł i Filip są rówie- muzyki” – przedstawia się Filip wie. Pomyślałem sobie, że to jest musi je opuścić. Tymczasem miałe. Wówczas aktor nagry- najbardziej do mnie przema- śnikami, urodzili się Krzemień, absolwent Liceum to, czym chciałbym się zajmo- w 2008 roku skontaktowali się wał postsynchron całej kwestii, wiają” – wyznaje Filip Krze- w 1983 roku. Filip Muzycznego w Łodzi, od wcze- wać w życiu. Na studiach ukoń- z nim Kacper Habisiak i Mar- z którego wymontowywałem te mień, członek Cinema Audio pochodzi z Warszawy, snej młodości grający na forte- czyłem kierunek: fonografia, ale cin Kasiński, jego koledzy ze dwie sylaby i »wkładałem« je Society, amerykańskiej orga- Pgdzie obaj spotkali się na egza- pianie i skrzypcach. „Jednak na z czasem uświadomiłem sobie, studiów na UMFC. Rozwijali do dialogu stuprocentowego” – nizacji zrzeszającej mikserów minach wstępnych na Wydział dwa lata przed maturą natkną- że najważniejszy jest dla mnie w Warszawie swoją postpro- zdradza Krzemień. dźwięku z całego świata. Reżyserii Dźwięku Uniwersytetu łem się na artykuł o Wydziale film” – wyznaje. dukcyjną firmę dźwiękową Dre- Ścieżka dźwiękowa ze zmon- Muzycznego Fryderyka Chopina. Reżyserii Dźwięku wtedy jeszcze Na praktykach studenckich amsound i potrzebowali mon- towanymi dialogami („setkami”, Andrzej

Fot. Archiwum Filipa Krzemienia „Zawsze byłem człowiekiem Akademii Muzycznej w Warsza- poznał Tadeusza Mieczkow- tażysty dialogów w Janosiku. postsynchronami i gwarami) Bukowiecki Fot. Archiwum Filipa Krzemienia

80 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 81 RECENZJE

MARCIN RYCHCIK MARCIN MARON „KRĘCONE SIEKIERĄ. 9 SEANSÓW „MIECZYSŁAW JAHODA. FENOMENY SMARZOWSKIEGO” ŚWIATŁA” WYDAWNICTWO AXIS MUNDI, 2019 FILMY KRĘCONE WYDAWNICTWO PWSFTviT, 2019 FENOMEN NIE

ośród jego przyjaciół i współpra- eśli miarą przyjemności jest obco- cowników byli tak wybitni artyści, wanie z dziełami traktującymi widza SIEKIERĄ? jak m.in. Wojciech Jerzy Has, Sta- TYLKO ŚWIATŁA z szacunkiem jako partnera do dia- nisław Dygat, Tadeusz Konwicki, logu, to tak, kino Wojciecha Sma- PGustaw Holoubek, Jerzy Gruza, Andrzej Jrzowskiego może być przyjemne. Wra- Kino Wojciecha Smarzowskiego Łapicki, Tadeusz Łomnicki, Wiktor Zin. Mieczysław Jahoda był artystą cam do jego filmów, bo ciągle odnajduję „Wyróżniał się zaangażowaniem w sprawy w nich tropy, zdarzenia i swoiste smaczki, ma zagorzałych wielbicieli, cieszy się sztuki i edukacji filmowej, a ci, którzy go wyjątkowym, znakomitym operatorem, które zwykle umykają przy pierwszym pamiętają, wiedzą, że miał również charak- oglądaniu. prestiżem i uznaniem, bije rekordy terystyczny styl bycia, który łączył w sobie pionierem nowych technik zdjęciowych, Wszystkim, którzy cenią i kochają twór- elegancję i bon mot z impulsywnym uspo- czość Smarzowskiego polecam książkę frekwencyjne. Nie jest to jednak sztuka sobieniem. Te cechy sprawiały, że Mieczy- niezwykle cenionym pedagogiem, opowiadającą, jak powstawały jego sław Jahoda był wprawdzie człowiekiem obrazy. Podjął się przeprowadzić czy- lekka i łatwa. A czy przyjemna? bardzo wymagającym, ale zarazem szcze- ale także wyjątkowym człowiekiem – telnika (i widza) przez meandry, zaka- rym i konkretnym w swoich poglądach na marki realizacyjne i zaułki tej wyjątkowej, reżysera. Wymagania reżyserskie, ocze- różne sprawy. Nie tylko profesjonalizm, lecz jak podkreślają jego przyjaciele osobnej, bardzo osobistej sztuki – Mar- kiwania, często specyficzne, to zresztą również cechy charakteru sprawiały, że wielu cin Rychcik – muzyk, aktor związany najczęściej pojawiające się w relacjach chciało z nim współpracować lub uczyć się i współpracownicy – o wysokiej kulturze z Teatrem Rampa, który zagrał w Klerze, aktorów wątki. Marcin Świetlicki, który pod jego okiem” – czytamy we wstępie do napisał książki o Romanie Wilhelmim, w Małżowinie jest pisarzem, dostał rolę, znakomitej książki mu poświęconej, wyda- i elegancji. a teraz obszerny reportaż „Kręcone sie- bo jak powiada umie pisać na maszynie! nej przez łódzką Szkołę Filmową, której był tura. Nic dziwnego, wszak wyszła spod pióra kierą. 9 seansów Smarzowskiego”. Równie ciekawe – dodatkowo wno- studentem i pedagogiem. Notabene ten efek- autora wyjątkowo kompetentnego, jest on Kolejne rozdziały tego przewodnika to szące wiele informacji o tym, co można townie wydany tom jest pierwszym tytu- bowiem absolwentem… Wydziału Opera- oczywiście tytuły filmów, od wczesnych, nazwać metodą albo warsztatem reżysera – łem zapowiadanej serii „Mistrzowie sztuki torskiego łódzkiej Szkoły Filmowej, zafa- zaliczanych do widowisk (spektakli?) tele- są opowieści członków ekipy realizator- operatorskiej”. Trudno o lepsze otwarcie. scynowanym kinem polskim, a zwłaszcza wizyjnych: Małżowiny i Kuracji poprzez skiej. Mówią m.in. scenarzysta Michał Współpracował Jahoda z najlepszymi – dorobkiem Hasa, czego dobitnym dowo- wszystkie kolejne aż po Kler. Filmy (tytuły) Szczerbic, operatorzy Piotr Sobociński z Aleksandrem Fordem (Krzyżacy, 1960), dem wcześniejsza, nie mniej interesująca, są okazją do głębszych analiz, do wejścia jr i Tomasz Madejski, scenograf Marek Andrzejem Wajdą (Bramy raju, 1967), Tade- książka „Dramat czasu i wyobraźni. Filmy w ich problematykę zarówno poprzez Zawierucha, autorki kostiumów Katarzyna uszem Konwickim (Jak daleko stąd, jak blisko, Wojciecha J. Hasa” (2010). formę, warsztat, narzędzia (m.in. zdjęcia, Lewińska i Magdalena Lutkiewicz-Lute- 1971), a nade wszystko z Wojciechem Jerzym Publikacja poświęcona Jahodzie jest efek- obsada, rytm filmu, muzyka, scenografia, rek, kompozytor Mikołaj Trzaska. Każda Hasem, z którym stworzył duet wręcz ide- towanie wydana, imponuje jej opracowanie kostium), jak i idee nadrzędne porząd- z opowieści jest świadectwem uczestnic- alny, czego dowodem Pętla (1957), Pożegna- plastyczne, skład, łamanie. Ale muszę dorzucić kujące przedstawiony w nich świat, jak twa w tworzeniu, jest podkreśleniem wagi nia (1958), Rękopis znaleziony w Saragossie i łyżeczkę dziegciu. Złożone białą czcionką na m.in. „Nieprzystawalność”, „Przekręcona i znaczenia najmniejszych pozornie działań (1964) i Szyfry (1966). To on jest autorem wirażowanych zdjęciach podpisy są mało czy- mentalność”, „Zło powszechne”, „Otchłań”, czy decyzji. Ich suma daje to, co niezwy- ekspresjonistycznych zdjęć prowadzących telne, podobnie jak pomarańczowe przypisy, „ M i s j a”. kłe, niepowtarzalne, wyjątkowe, co stanowi wizualną narrację w fantastycznym, acz nienie wspominając już o zdarzających się lite- Opowiadają ci, którzy to kino współ- o odrębności kina Wojciecha Smarzow- docenionym – ascetycznie korzystającym ze rówkach, nieraz dość dotkliwych, jak choćby tworzyli. Przede wszystkim aktorzy, wśród mów miała Kinga Preis w Domu złym, skiego. Pełnego ekspresji, powstającego słowa – debiutanckim Zimowym zmierzchu ta ze strony 70. Autorem książki „Rupieciar- nich oczywiście najczęściej u niego gra- żeby kręcić duble przy nieustannie leją- w napięciu i emocjach, intelektualnego (1956) Stanisława Lenartowicza, czy pierw- nia marzeń”, poświęconej Hasowi, jest nie Jan jący: Arkadiusz Jakubik, Marian Dzię- cej się z góry wodzie. Albo ile ze swo- w odbiorze. Są też fragmenty wypowiedzi szej superprodukcji historycznej, jaką była Słodkowski, a Jan Słodowski, wieloletni główny dziel, Kinga Preis, Jacek Braciak, Lech ich doświadczeń, obserwacji, „piciory- i eksplikacji reżysera, cytowane z publi- ekranizacja Sienkiewiczowskich Krzyżaków, filmograf, były wicedyrektor Filmoteki Naro- Dyblik, Bartłomiej Topa, Agata Kule- sów” wnieśli aktorzy do scen filmu Pod kowanych wcześniej wywiadów czy roz- w których Jahoda realizował zdjęcia – po dowej. To drobiazgi, ale bohatera książki – sza, Robert Więckiewicz. Fascynujące Mocnym Aniołem. Nawet Lech Dyblik, mów, jak również fragmenty scenariuszy. raz pierwszy w Polsce – w systemie Cine- podobnie jak Hasa, jego bliskiego przyjaciela – są relacje z planów zdjęciowych, jak który nigdy nie ukrywał swojego epizodu I zdjęcia z planów, w obszernych często maScope na taśmie Eastmancolor. kiej, odpowiedzialnej za niezwykle solid- charakteryzowała właśnie ogromna dbałość w deszczu, na mrozie, w upale, w błocie alkoholowego, okazywał się ze swoim wyborach. Książkę „Mieczysław Jahoda. Fenomeny nie przygotowane rozdziały biograficzne. o każdy szczegół realizowanych przedsięwzięć. albo śniegu kręcone były kolejne uję- doświadczeniem mało wiarygodny w sto- światła” napisał Marcin Maron, przy współ- Clou książki stanowi opis i interpretacja Fot. Wydawnictwo Axis Mundi cia. Choćby o tym, ile suchych kostiu- sunku do wymagań stawianych przez Mieczysław Kuźmicki pracy Anny M. Leśniewskiej-Zagrodz- dorobku twórczego Jahody. Frapująca lek- Jerzy Armata Fot. Wydawnictwo PWSFTviT

82 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 83 IN MEMORIAM Krystyna Krupska-Wysocka Włodzimierz Bednarski WIERNA MŁODEJ WIDOWNI KREUJĄC GŁOSEM „Dziecko traktuję jak Aktor teatralny i filmowy, powszechnie znany z wielu kreacji partnera. Uważam, że w filmach... animowanych. To on podkładał głos m.in. Fredowi ma ono prawo do swojego we Flintstonach, księciu Igthornowi w Gumisiach, królowi spojrzenia i uczciwej Trytonowi w Małej Syrence, Dżepetto w Pinokiu czy Panu Sowie rozmowy” – w Kubusiu Puchatku. 12 czerwca zmarł Włodzimierz Bednarski.

mówiła Krystyna ysponował świetnym, natychmiast rozpoznawalnym głosem – Włodzimierz Bednarski Krupska-Wysocka. donośnym, wyrazistym oraz ogromnie elastycznym, potra- Znakomita reżyserka Dfiącym dostosować się – barwą i tonem – do różnorodnych potrzeb animowa- filmów i spektakli dla nych, a przecież nieanonimowych ról. Zwrócił moją szczególną uwagę w czasach, młodej widowni zmarła kiedy współpracowałem blisko z krakow- Krystyna Krupska-Wysocka skim Studiem Filmów Animowanych, a on w Warszawie 9 czerwca. dubbingował wiele animowanych postaci w zwariowanym serialu Ryszarda Anto- rystyna Krupska-Wysocka uro- wzruszającą opowieść o potrzebie uczuć w rzyszenia Filmowców Polskich. „Kilka dni niszczaka i Krzysztofa Kiwerskiego Bajki dziła się 19 września 1935 roku życiu każdego z nas, bez względu na wiek, temu żegnaliśmy wieloletniego wiceprezesa zza okna, zwłaszcza w bożonarodzeniowym w Stołpcach. Filmem chciała zaj- oraz Ptaszkę (1994) – pełną pozytywnej SFP Janusza Chodnikiewicza. A przecież to odcinku, czyli Historii świątecznej o roso- mować się od dzieciństwa, dla- energii, ciepłą historię ojca samotnie wycho- Krysia i Janusz wydeptali ścieżki w mini- chatym włóczędze (1994). Później zagościł Ktego wybrała Liceum Sztuk Plastycznych. wującego trójkę dzieci” – podsumował jej sterstwie kultury, starając się o udzielenie w jednej z głównych ról w pełnometrażo- Na egzamin do Szkoły Filmowej w Łodzi twórczość Jerzy Armata. Wspólnie z Tade- Stowarzyszeniu licencji na zbiorowe zarzą- wej animacji Kiwerskiego i Longina Szmyda zabrała swoje prace. Dostała się na reżyserię. uszem Wilkoszem wyreżyserowała także dzanie prawami autorskimi. W 2020 roku Królestwo Zielonej Polany. Powrót (1998). Była asystentką, bardzo cenioną II reży- aktorsko-animowany film Mamo, czy kury będziemy obchodzić ćwierćwiecze Związku Często angażowało go także Telewizyjne serką, pełniła funkcję zwaną współpracą potrafią mówić? (1997). Realizowała rów- Autorów i Producentów Audiowizualnych, Studio Filmów Animowanych w Pozna- reżyserską. Pracowała przy Ludziach z nież spektakle Teatru Telewizji (Ogrodnik którego powstanie walnie przyczyniło się niu – do dubbingowania odcinków m.in. Pogoda dla bogaczy (1976), Ja, Klaudiusz kłopoty… Bednarski (1986) Pawła Pitery, pociągu (1961) i Milczeniu (1963) Kazi- i jego chlebodawcy, 1994; Agnieszka skra- do uporządkowania rynku praw autorskich 14 bajek królestwa Lailonii Leszka Koła- (1976), jak i filmów, m.in. Zabić Sekala gdzie wcielił się w Stawickiego. mierza Kutza, Długiej nocy Janusza Nasfetera wek nieba, 1995). i znacznej poprawy sytuacji materialnej kowskiego (1999-2000) oraz Baśni i bajek (1998) Vladimira Michálka, Harry Pot- Przez cały czas filmowej kariery był (1967, prem. 1989), Zazdrości i medycynie „Pod względem aktorskim dzieci są naj- członków Stowarzyszenia” – napisał Jacek polskich (2004). ter i kamień filozoficzny (2001) Chrisa wierny scenie. Zaraz po ukończeniu Janusza Majewskiego (1973) oraz Dolinie zdolniejsze i najbardziej naturalne w wieku Bromski w osobistym pożegnaniu reży- Ale Bednarski był przede wszystkim Columbusa, Jan Paweł II: Nie lękajcie się Wydziału Aktorskiego warszawskiej Issy Tadeusza Konwickiego (1982). Była II przedszkolnym. Wtedy są autentyczne, serki, odczytanym na warszawskich Sta- dubbingową gwiazdą bestsellerowych (2005) Jeffa Blecknera, Janosik. Praw- Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej reżyserką filmów Krzysztofa Zanussiego – można z nimi rozmawiać jak z dorosłymi, rych Powązkach. animacji amerykańskich, w tym: Kubu- dziwa historia (2009) Agnieszki Holland zadebiutował w olsztyńskim Teatrze im. Góry o zmierzchu (1970) i Za ścianą (1971) podsuwać rozwiązania. Gdy pójdą do podsta- Krystyna Krupska-Wysocka z wielkim zaan- sia Puchatka, Flintstonów, Królika Bugsa i Kasi Adamik. Stefana Jaracza (1959-1962). Następnie czy Jak daleko stąd, jak blisko (1971) oraz wówki, zaczynają mówić w sposób wyuczony. gażowaniem pracowała nad Ustawą o kine- i Strusia Pędziwiatra, Gumisiów, Shreka, Jako „pełny” aktor, nie tylko „głos”, występował na deskach bydgoskiego Lawy (1989) Konwickiego. A ja chcę, żeby dzieci mówiły po swojemu” – matografii z 2005 roku, wiele lat współreda- Prosiaczka i przyjaciół, Kociej ferajny, wystąpił Bednarski w kilkudziesięciu fil- Teatru Polskiego (1962-1963), szczeciń- Jako samodzielna reżyserka zadebiuto- opowiadała. Za swoje filmy otrzymała cały gowała „Magazyn Filmowy SFP”, z którego Kaczych opowieści i wielu, wielu innych, mach fabularnych, m.in. w Kanale (1956) skiego Teatru Dramatycznego (1963- wała późno, bo w połowie lat 80. „Na debiut szereg nagród na poznańskim festiwalu Ale była tak dumna. Nigdy nie traciła z oczu kole- także hitów europejskich ze Smerfami na Andrzeja Wajdy, Potopie (1974) Jerzego ‑1969), teatrów warszawskich – Narodo- wybrała dwuczęściową opowieść Żuraw Kino!, który był jej szczególnie bliski. gów, troszczyła się o osoby w trudnej sytuacji, czele. Zresztą nie tylko animacji, w jego Hoffmana, Misiu (1980) Stanisława Barei, wego (1969-1974), Nowego (1974-1981), i Czapla (1985), osnutą na głośnej książce Krystyna Krupska-Wysocka przez wiele zawsze gotowa służyć pomocą i wsparciem. ogromnym dubbingowym dorobku, obej- Nadzorze (1983) Wiesława Saniewskiego, Popularnego (1981-1990) oraz Teatrze Krystyny Siesickiej »Zapałka na zakręcie«, lat była aktywną członkinią NSZZ „Soli- Pożegnaliśmy niezwykłą osobę, jedną mującym ponad 200 tytułów filmów Cudzoziemce (1986) Ryszarda Bera, Szwedzka 2/4 (1990-1992). Role teatralne sympatyczną historię rodzącego się uczu- darność”, także w stanie wojennym, gdy z z najbardziej aktywnych działaczek środo- i seriali – a w niektórych wcielał się gło- Kuchni polskiej (1991) Jacka Bromskiego, przyniosły mu wiele prestiżowych nagród. cia między dwójką nastolatków o zupełnie przyjaciółmi organizowała pomoc dla opo- wiska filmowego, dobrego i szlachetnego sem w kilka czy kilkanaście postaci – znaj- oraz popularnych serialach, m.in. w Domu Szeroka publiczność zapamiętała głównie odmiennych temperamentach. Dobry debiut zycji i środowiska filmowego. Przez wiele człowieka. duje się także wiele głośnych i różno- (1980-2000) Jana Łomnickiego, Zmienni- jego głos. Wspaniały głos. pociągnął za sobą kolejne udane realizacje: lat zasiadała, choć może należy powiedzieć: rodnych produkcji fabularnych zarówno kach (1986) Barei, Mistrzu i Małgorzacie

Fot. Natalia Chojna/SFP Skutki noszenia kapelusza w maju (1993) – pracowała – w Zarządzie Głównym Stowa- Anna Wróblewska seriali, m.in. Królowa Elżbieta (1971), (1988) Macieja Wojtyszki oraz w… Na Jerzy Armata Tube Fot. WIDZe GŁOSY/You

84 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 85 IN MEMORIAM

na tej drodze 25 dzieł, w tym bardzo trudne od strony produkcyjnej: Ziemię obiecaną – Renata Pajchel Barbara Pec-Ślesicka superprodukcję, którą Pec-Ślesicka uważała za swój największy sukces (dzieliła go z Janiną Krassowską), Człowieka z marmuru – film w ostrej kontrze do PRL, wymagający od FOTOSISTKA Z WYBORU ekipy ciągłego mylenia tropów esbecji, Czło- DŁUGA wieka z żelaza – kręconego w ekspresowym tempie, by zdążyć z premierą przed spodzie- Kreatywność, pasja i zaangażowanie Renaty Pajchel – zmarłej wanym krachem Sierpnia 1980. Do tego: Wesele, Panny z Wilka, Bez znieczulenia, 10 lipca w Warszawie, w wieku 77 lat – pozwoliły podnieść mało Kronikę wypadków miłosnych, Korczaka… I SZCZĘŚLIWA „Barbaro, służyłaś mi niezawodnym i nie- poważany w polskim kinie zawód fotosisty do rangi sztuki. zastąpionym wsparciem w zmaganiach z politycznymi i ekonomicznymi trudno- śmiechnięta od ucha do ściami tamtych czasów” – napisał Andrzej ucha Małgorzata Braunek Wajda, gdy w 2015 roku przyznano Pec- w dużych okularach z Polo- DROGA -Ślesickiej – członkini założycielce Stowa- wania na muchy. Stojący na rzyszenia Filmowców Polskich – Nagrodę Utle ludzi zmierzających do pracy Krystyna „Długą i szczęśliwą drogą” nazwał Andrzej SFP za całokształt osiągnięć. Janda i Jerzy Radziwiłowicz z Człowieka W latach 1972-1983 Barbara Pec-Ślesicka z marmuru. Eleganccy i dumni Andrzej Wajda 30 lat współpracy z Barbarą Pec- była szefem produkcji Zespołu Filmowego Seweryn, Wojciech Pszoniak i Daniel „X”, którym od strony artystycznej kierował Olbrychski z Ziemi obiecanej. To tylko ‑Ślesicką, wybitną kierowniczką produkcji Wajda. „Otoczyła tam nas, młodych reżyse- trzy z setek ulotnych filmowych chwil, rów – tworzących kino moralnego niepokoju, które dzięki Renacie Pajchel wyryły się filmów. Jego słowa można odnieść do a potem antystalinowskie – najlepszymi eki- w pamięci całych pokoleń, mimo że ona pami. O nasze ostre filmy (jednym z nich sama zawsze pozostawała w cieniu tych, całego życia pani Barbary, naznaczonego było słynne Przesłuchanie Ryszarda Bugaj- których i dla których fotografowała. Takie skiego – przyp. A.B.) telefonicznie wykłó- było zresztą jej motto: żeby fotosy stawały sukcesami wielu reżyserów, oraz Zespołu cała się po nocach z urzędnikami, a ci się jej się w umysłach widzów przedłużeniem fil- bali, bo była zdeterminowana i skuteczna” – mów. Była znana jako „fotosistka Wajdy”, Filmowego „X”. mówi Janusz Zaorski. „O tym, że Basia była z którym współpracowała przez ponad wspaniałym kierownikiem produkcji, prze- 30 lat, robiła jednak również zdjęcia na ródła triumfów polskiej kinema- konałam się, debiutując u schyłku PRL Ostat- planach Krzysztofa Zanussiego, Wojcie- tografii powojennej upatrywano nim dzwonkiem” – wspomina Magdalena cha Marczewskiego, Agnieszki Holland, m.in. w modelu kształcenia stu- Łazarkiewicz. „Antysystemowy, aktualny Janusza Morgensterna, Juliusza Machul- dentów reżyserii i sztuki operator- tematycznie film trzeba było zrobić szybko, skiego, Jerzego Hoffmana, Piotra Szulkina Renata Pajchel Źskiej w Szkole Filmowej w Łodzi, wykracza- a do tego spodziewałam się dziecka. Żaden czy Krzysztofa Kieślowskiego. jącym poza przedmioty kierunkowe. Model kierownik produkcji, mężczyzna, nie podjął Urodzona 12 września 1942 roku w War- ten obowiązywał też na Wydziale Organiza- się zadania. Za czyjąś namową, bo sama nie szawie, Renata Pajchel nie próbowała być a z Los Angeles sprowadziła – jako pierw- że poprawiał ustawienie sceny, gdy zoba- cji Produkcji Filmowej, który w 1957 roku śmiałam, poprosiłam o pomoc Basię, która pionierką ani wytyczać nowych ścieżek sza w Polsce – dźwiękoszczelną komorę czył w pracy fotosistki coś, co było lep- ukończyła Barbara Pec-Ślesicka. W wywia- mi jej nie odmówiła, co było wtedy odważ- w postrzeganiu fotosu filmowego. Przy- wyciszającą dźwięk migawki. sze od jego pomysłów! Pajchel docze- dzie dla „Życia Warszawy” (nr 176/1978) nym aktem międzypokoleniowej i kobiecej chodziło jej to naturalnie. Gdy zaczynała Jako młoda, ambitna studentka kała się m.in. albumu monograficznego wyznała, że przyszli kierownicy produkcji solidarności” – uważa reżyserka. przygodę z kinem, fotosiści nie cieszyli Wydziału Operatorskiego, który ukoń- oraz wystaw poświęconych jej dokona- uczyli się także podstaw sztuki kina. „Zaczął Barbara Pec-Ślesicka czynnie zaangażo- się w Polsce ani zbytnim poważaniem – czyła w 1962 roku, nie miała planu, niom, ale na zawsze pozostała osobą, wówczas znikać mit kierownika produk- wała się w reformę kinematografii z prze- dla studentów Wydziału Operatorskiego by związać się z fotosami, ale gdy połknęła która chciała przede wszystkim robić cji jako tyrana organizującego twórczość. łomu lat 1980/81. W latach 90. kierowała łódzkiej PWSTiF była to wprawka przed bakcyla, nigdy już nie potrafiła myśleć dobrze to, co kochała. Zaczęła się rzeczywista współpraca z reży- produkcją m.in. sławnej Europy, Europy kolejnymi etapami hierarchii zawodowej – o tym, by stanąć za kamerą. Jej pierw- W szybszym i nastawionym na inny serem, powstało coś w rodzaju zawodowego Barbara Pec-Ślesicka Agnieszki Holland oraz filmów swego ani zaufaniem ekipy, której nierzadko szym filmem były Dwa żebra Adama Mor- efekt świecie fotografii cyfrowej nigdy związku małżeńskiego” – powiedziała Mał- syna Macieja Ślesickiego, w tym świetnego przeszkadzali. Pajchel stała się na planach gensterna z 1963, ostatnim – Księstwo do końca się nie odnalazła. Brakowało gorzacie Dipont. Barbara Pec-Ślesicka zawie- debiutu Tato. W 2001 roku współzakładała reporterką aktywnie poszukującą cieka- Andrzeja Barańskiego z 2011. Pomiędzy jej w nim zarówno kontroli nad zdjęciem, rała z reżyserami na ogół udane „małżeń- II kierownikiem produkcji, m.in. tak głośnych Szkołę Wajdy. Została odznaczona m.in. wych ujęć, by dopasować się do tempa nimi pół wieku prób, potknięć, kreatyw- wynikającej z dogłębnego przygotowa- stwa”. Wiedziała bowiem, że film powinien filmów, jak: Ewa chce spać Chmielewskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia pracy ekipy i obsady. Ponieważ miała oka- nych sukcesów i pokonywania kolejnych nia do każdego projektu, jak i pewnej być zrobiony jak najszybciej i jak najtaniej, (Tadeusza), Pasażerka Munka i Rękopis zna- Polski „za wybitne zasługi dla kultury naro- zję wyjeżdżać poza granice kraju, prze- przeszkód. Z Andrzejem Wajdą związała magii. Nie znaczy to nic w kontekście ale też – jak najlepiej. leziony w Saragossie Hasa. W 1962 roku zade- dowej, za osiągnięcia w twórczości arty- nosiła na polski grunt ciekawe koncep- się artystycznie w 1968 roku na planie jej dziedzictwa. Renaty Pajchel nie ma Urodziła się 24 sierpnia 1936 roku w Łodzi. biutowała jako kierownik produkcji nowelą stycznej”. Od kilku lat ociemniała wskutek cje i rozwiązania. Zarówno artystyczne, obrazu Wszystko na sprzedaż, gdy reży- już z nami, lecz jej fotosy będą edukować Karierę zaczynała na przełomie lat 50. i 60. Wajdy z Miłości dwudziestolatków. Prawdzi- cukrzycy, zmarła 6 lipca w wieku 83 lat. jak i techniczne: z Paryża przywiozła ser wziął ją niejako na próbę, ale w kolej- kolejne pokolenia. w Zespołach Filmowych „Syrena” i „Kamera”, wym początkiem ich „długiej i szczęśliwej do Polski aparat dający jej możliwość nych projektach ufał już jej bezgranicz-

Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP będąc asystentem kierownika produkcji, bądź drogi” było Wszystko na sprzedaż. Pozostawili Andrzej Bukowiecki pełnego wykorzystania klatki filmowej, nie. Ba, anegdota głosi, że zdarzało się, Darek Kuźma Kamionka/Reporter Fot. Piotr

86 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 87 IN MEMORIAM

Andrzej Strzelecki maja zmarł w Kielcach Jerzy go do Zawodowego Związku Pra- Ryszarda Bera, 300 milach do nie- 29 Pilch (67 l.), pisarz, publicy- cowników Filmowych w Łodzi. Za- ba Macieja Dejczera. Ostatnio sta, felietonista, dramaturg i scena- czynał jako pomocnik kinoopera- odpowiadał za budowę dekoracji rzysta filmowy. Był absolwentem tora w tamtejszym kinie „Muza”. przy takich produkcjach, jak Zim- polonistyki na UJ. Laureat Nagro- W 1949 przeniósł się do Wytwórni na wojna Pawła Pawlikowskie- dy Fundacji im. Kościelskich za Filmów Oświatowych, gdzie pra- go czy serial Kruk. Szepty słuchać tom poetycki „Wyznania twórcy cował w dziale fotosowym, a na- po zmroku w reżyserii Macieja Pie- „KUR” JUŻ pokątnej literatury erotycznej”. Za stępnie trafił do pracowni zdjęć przycy. książkę „Tysiąc spokojnych miast” trickowych Wytwórni Filmów Fa- otrzymał tytuł Krakowskiej Książ- bularnych. Współtworzył zdję- czerwca zmarł Jerzy ki Miesiąca, a za powieść „Bez- cia kombinowane do Warszaw- 29 Owczaczyk (74 l.), reżyser. powrotnie utracona leworęczność” skiej premiery Jana Rybkowskiego, Odpowiadał za współpracę reży- NIE ZAPIEJE Paszport „Polityki”. Jego powieść Młodości Chopina oraz Piątki z uli- serską w wielu znaczących produk- „Pod Mocnym Aniołem” zdobyła cy Barskiej Aleksandra Forda czy cjach (Palec boży Antoniego Krau- Wybitny reżyser, aktor, autor tekstów, Nagrodę Literacką „Nike” (zosta- Przygody na Mariensztacie Leonar- zego, Stawiam na Tolka Banana ła zekranizowana przez Wojciecha da Buczkowskiego. W 1953 prze- Stanisława Jędryki, Zaczarowane wykładowca i były rektor warszawskiej Smarzowskiego). Jerzemu Pilcho- prowadził się do Wrocławia, gdzie podwórko Marii Kaniewskiej, Nie wi przyznano również Nagrodę im. powstawała od podstaw nowa ma róży bez ognia Stanisława Ba- Akademii Teatralnej, zmarł nad ks. Leopolda Jana Szersznika za ca- WFF. Współtworzył w niej dział rei, Szabla od komendanta Jana Ja- łokształt twórczości i promocję Ślą- zdjęciowy oraz pracownię fotogra- kuba Kolskiego) oraz był cenionym ranem 17 lipca, nie doczekawszy ska Cieszyńskiego. Na zamówienie ficzną. Przy filmie Irena do domu! II reżyserem w takich filmach, jak Teatru Narodowego napisał ko- Jana Fethke, jednym z pierwszych Umarli rzucają cień Juliana Dzie- nowatorskiej kuracji, która miała medię „Narty Ojca Świętego”. Jego wyprodukowanym samodzielnie dziny, Dzień kolibra Ryszarda Ry- powieść „Spis cudzołożnic. Proza przez wrocławską Wytwórnię, był dzewskiego, Pan Samochodzik i nie- pomóc mu w walce z chorobą podróżna” została również przenie- zarówno asystentem operatora od- samowity dwór Janusza Kidawy, Andrzej Strzelecki siona na duży ekran. Reżyserem, powiedzialnym za techniczną stro- Pożegnanie jesieni Mariusza Treliń- nowotworową. autorem scenariusza oraz odtwór- nę rejestrowanego materiału, jak skiego, Pogrzeb kartofla i Grający cą głównej roli w filmie Spis cu- i fotosistą. W późniejszych latach, z talerza Kolskiego czy Farba Mi- ostatnim wywiadzie Pochodził z rodziny dziennikarskiej także w kilku spektaklach Teatru Telewizji, dzołożnic jest Jerzy Stuhr. Pilch był pracując przy dziełach m.in. Woj- chała Rosy, w której zagrał również porównywał swoją i wydawało się, że jest skazany na pracę filmach telewizyjnych i serialach. współtwórcą dialogów do adapta- ciecha Jerzego Hasa czy Stanisła- epizodyczną rolę. sytuację do zawodu: w mediach, do której zresztą czuł ewi- Spełniał się jednak przede wszystkim cji, pojawił się też na ekranie w epi- wa Lenartowicza już stale łączył te „W aktorstwie najfaj- dentne powołanie, a późniejsze literac- jako reżyser teatralny, na swym koncie zodycznej roli mężczyzny, którego dwie funkcje. W dorobku ma bli- lipcu zmarł Piotr Augusty- niejszeW jest to, że człowiek może przez kie i publicystyczne dokonania, były zanotował ponad 50 premier, w tym główny bohater spotyka w barze. sko 80 filmów, w tym obrazy An- Wniak (88 l.), aktor teatral- chwilę żyć jakimś innym życiem. Ja tego „piętna” naturalną konsekwencją. pamiętne Złe zachowanie w Teatrze Ate- Jerzy Pilch był także autorem sce- drzeja Wajdy, Tadeusza Konwic- ny, filmowy i telewizyjny. Działał jestem w tej chwili w sytuacji takiej, Z powodzeniem jednak zdał do stołecznej neum czy świetny Paradise w telewizji nariuszy do dwóch filmów z cyklu kiego, Wojciecha Marczewskiego. w zespole Sceny Polskiej w Cze- gdzie przestaję być sobą i nie mam na szkoły teatralnej, ale – jak przyznawał – sprzed dwóch lat. „Święta polskie” – Żółtego szalika Współpracował z takimi operato- skim Cieszynie (1951-59, 1981- to wpływu. Ten czynnik zewnętrzny już w połowie drugiego roku wiedział, Miał w dorobku autorskie i prowa- w reżyserii Janusza Morgenster- rami, jak Jerzy Wójcik, Kurt We- ‑96), występował w krakowskich to jest choroba, która mnie dorwała”. że nie jest to dla niego idealny pomysł dzone przez siebie programy telewi- na oraz Miłości w przejściu pod- ber, Mieczysław Jahoda, Stanisław Teatrach: Starym (1959-60), Roz- W krótkim wstępie do wspomnienia na zawodowe życie. Tym właściwym zyjne, takie jak „Parada blagierów”, ziemnym Janusza Majewskiego. Je- Loth, Mikołaj Sprudin, Krzysztof maitości (1960-62), im. Juliusza o Andrzeju Strzeleckim powinny się spełnieniem okazała się reżyseria, którą „Felieton Ilustrowany”, „Uśmiech go sztuki: „Monolog z lisiej jamy”, Ptak czy Witold Adamek. Słowackiego (1962-65) oraz w Ope- też znaleźć informacje, że był ulubień- ukończył w tejże PWST, gdzie przez wiele słońca”, „Uśmiech twarzy”, „Uśmiech „Narty Ojca Świętego”, „Zabijanie retce Łódzkiej (1965-78). W do- cem telewizyjnej publiczności, dzięki następnych lat sprawdzał się jako świetny, deszczu”, „Milena” i „Chopin w Ame- Gomułki” zostały zrealizowane ja- czerwca zmarł Wojciech robku ekranowym ma role w ta- pamiętnej roli doktora Koziełły w obec- uwielbiany przez studentów wykładowca ryce”. Reżyserował oraz prowadził kon- ko spektakle Teatru Telewizji. Po- 21 Wolniak, wieloletni, nie- kich filmach, jak Koniec naszego nej na szklanym ekranie, od wielu lat do i której przez dwie kadencje – w latach certy festiwalowe i gale, m.in. Przeglądu wstał również spektakl telewizyjny zwykle ceniony pracownik Wy- świata Wandy Jakubowskiej, Dziu- dzisiaj, telenoweli Klan, oraz namiętnym 2008-2016 – był rektorem (uczelnia nosiła Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu, Inne rozkosze na podstawie powie- działu Budowy Dekoracji łódzkiej ra w ziemi Andrzeja Kondratiuka, graczem, ale też wielkim orędownikiem już wówczas nazwę: Akademia Teatralna – festiwali piosenki w Opolu i w Sopo- ści Pilcha pod tym samym tytułem. Wytwórni Filmów Fabularnych, Dzieje grzechu Waleriana Borow- i propagatorem gry w golfa. przyp. red.) . cie, Festiwalu Polskich Filmów Fabu- Pisarz był także bohaterem doku- od 1992 roku związany ze stu- czyka, Patrzę na ciebie Marysiu Łu- A ten „Kur” w tytule to nazwa legen- W biografii miał też oczywiście role larnych w Gdyni. mentu Jerzy Pilch. Wyznania czło- diem Opus Film. Był kierowni- kasza Barczyka, czy w serialach: darnego kabaretu, stworzonego przez stu- teatralne, bo po studiach trafił do Teatru Uchodził za człowieka niezwykle spo- wieka piszącego po polsku w re- kiem budowy dekoracji tak zna- Przygody Pana Michała Pawła Ko- dentów warszawskiej PWST w 1974 roku, Rozmaitości, a potem stworzył i przez kojnego, którego trudno było wyprowa- żyserii Aleksandry Czerneckiej nych obrazów, jak Seksmisja czy morowskiego i Doktor Ewa Henry- podobno na polecenie rektora Tadeusza dziesięć lat prowadził Teatr Rampa, w któ- dzić z równowagi. Szanowany za spo- i Dariusza Pawelca. Deja vu Juliusza Machulskiego, ka Kluby. Łomnickiego jako kara za lekceważenie rym również występował. Na ekranie dał kój i profesjonalizm, ogromnie lubiany Nad Niemnem Zbigniewa Kuźmiń- nauki. W jego gwiazdorskiej obsadzie byli: się zauważyć m.in. w Przepraszam, czy za poczucie humoru i dystans do sie- czerwca zmarł Janusz skiego, Psy Władysław Pasikow- lipca w Warszawie zmarł Marek Krzysztof Majchrzak, Joachim Lamża, tu biją? Marka Piwowskiego, Ostatnim bie i świata. Poza golfem był też ponoć 15 Zachwajewski (91 l.), asy- skiego. Współpracował scenogra- 3 Wortman (78 l.), reżyser fil- Wiktor Zborowski, Marek Siudym, Paweł okrążeniu Krzysztofa Rogalskiego, Kuchni wielkim miłośnikiem porcelanowych stent operatora, fotosista. Z kine- ficznie przy Pokoju z widokiem na mowy i teatralny, scenarzysta. Był Wawrzecki i właśnie Andrzej Strzelecki, polskiej Jacka Bromskiego, W pustyni butów, które zbierał przez lata… matografią związał się w kwiet- morze Janusza Zaorskiego, Auste- absolwentem Wydziału Reżyserii autor tekstów, reżyser i konferansjer szalo- i w puszczy Gavina Hooda i 1920. Bitwie niu 1945 roku, kiedy to przyjęto rii Jerzego Kawalerowicza, Thais PWSFiT w Łodzi. W dorobku ma

Fot. Piotr Zagiell/East News Fot. Piotr nych programów studenckiego ansamblu. Warszawskiej Jerzego Hoffmana. Zagrał Janusz Kołodziej

88 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 89 IN MEMORIAM VARIA

Menedżerki łącznie 277 ekranów i niemal autorskie (Terrence’a Malicka, podległości przy Krupów- wiele obrazów fabularnych, doku- Następnie wystąpił w Mieście 44 (1973-75 i 1984-85), Śląskim w Ka- 53 tys. miejsc. Spółka sku- Quentina Tarantino, Xaviera kach zamieniły się w kina mentalnych oraz spektakle Teatru Jana Komasy, Ederly Piotra Duma- towicach (1975-81), im. Ludwika z Heliosa wyróżnione pia swoją działalność głównie Dolana, Damiena Chazelle’a), pod gwiazdami. Organizato- Telewizji. Z fabuł warto wymienić ły, Wołyniu i Klerze Wojciecha Solskiego w Tarnowie (1997-98). w światowym w miastach średniej wielkości, filmy z gwiazdami, klasyki X rzy zadbali o wygodę i bezpie- Opowieść, Białą gorączkę, Obcego Smarzowskiego, czy ostatnio w Ku- W latach 1996-97 pełnił funkcję ale jej kina są również obecne Muzy, filmowe nowości, zdo- czeństwo. Festiwal Kino Letnie w domu, Wielki Wóz, a z dokumen- rierze Pasikowskiego. Robert Ro- zastępcy dyrektora ds. artystycz- rankingu w największych aglomeracjach bywców prestiżowych nagród to możliwość oglądania filmów tów Martwą naturę, Folklor pol- galski otrzymał za swą postawę ży- nych Teatru Nowego w Zabrzu. atarzyna Borkowska – wice- Polski, m.in. w Warszawie, oraz wiele innych propozycji. codziennie, bezpłatnie, przez ski, Ucieczkę z Oświęcimia i Uciecz- ciową i pracę artystyczną wiele Był założycielem i dyrektorem pry- Kprezes zarządu i dyrektor Łodzi, Poznaniu, Trójmieście Jak zapewniają organizatorzy lipiec i sierpień, w niepowta- kę z Montelupich, oraz nagradzane nagród i odznaczeń państwowych, watnego Teatru Studio K w Kato- zarządzająca siecią kin Helios i Wrocławiu. wydarzenia, w dobie pande- rzalnej scenerii przyrody nad w kraju i za granicą dokumen- w tym m.in. Krzyż Partyzancki, wicach. W swoim dorobku ekra- oraz Magdalena Gorzelniak – mii i zmiany formuły waka- morzem, w górach i na Mazu- ty sportowe Uczymy się pływać Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Ka- nowym ma takie tytuły filmowe wiceprezes zarządu i dyrektor cji, Letnie Tanie Kinobranie rach. We wszystkie wakacyjne czy Szermierkę. Marek Wortman walerski Orderu Odrodzenia Pol- i serialowe, jak Paciorki jednego sprzedaży sieci kin Helios zna- 14. Letnie Tanie oferuje szereg emocjonują- wtorki i środy, festiwal cumuje współpracował z Wytwórnią Fil- ski. W ostatnich latach życia był różańca Kazimierza Kutza, Ślad na lazły się w gronie najbardziej cych wycieczek za pośrednic- w Giżycku, gdzie projekcje fil- mów Oświatowych i Wytwórnią najstarszym aktywnym zawodowo ziemi i Blisko, coraz bliżej Zbignie- wpływowych kobiet w świato- Kinobranie twem srebrnego ekranu. Filmy mowe zaplanowano w Ekoma- Filmów Sportowych i Turystycz- polskim aktorem. wa Chmielewskiego, Kamczatka wej branży kinowej. To jedyne przeniosą widzów w niezwykłe rinie, nad jeziorem Niegocin. nych Sportfilm, był wieloletnim Jerzego Kowynii. Polki w prestiżowym zestawie- zakątki Grecji (Kieł), Niemiec To wyjątkowe miejsce, gdzie członkiem Stowarzyszenia Fil- lipca w Warszawie zmarła niu „Top 50 Women In Global (Błąd systemu), Francji (Por- w seansach można uczestniczyć mowców Polskich. 5 Marta Stebnicka (95 l.), ak- lipca zmarła Ludmiła Cinema – 2020”, przygotowa- tret kobiety w ogniu), Włoch również, siedząc w zacumo- torka teatralna, filmowa i telewi- 8 Dąbrowska (80 l.), aktorka te- nym przez portal CelluloidJun- (Wielkie piękno), Hiszpanii wanych jachtach. Dla żeglarzy lipca zmarł Robert zyjna, piosenkarka, reżyserka teatralna, filmowa i telewizyjna. Wy- kie.com. Jak podkreśla redak- (Wszyscy wiedzą) czy Islandii przygotowano specjalną festiwa- 7 Rogalski (99 l.), aktor teatral- atralna i pedagog. Debiutowała stępowała w Teatrze Pantomimy cja tego serwisu, w światowym (Biały, biały dzień, Kobieta idzie lową częstotliwość radiową 87,7 ny, filmowy i telewizyjny. Był ab- w czasie okupacji, na przełomie lat we Wrocławiu (1957-64), we wro- kinie jest bardzo dużo takich na wojnę). Program Kinobra- MHz, dzięki której znajdą się na solwentem Wydziału Aktorskie- 1942-1943 zdawała do konspira- cławskiej Operetce (1964-66 ), postaci, dlatego wybór 50 nie nia zawiera też szereg tytułów dobrej, filmowej fali. Wygodnie go PWST w Warszawie. W latach cyjnego Teatru Niezależnego Ta- Teatrach: Śląskim w Katowicach należał do najłatwiejszych. Jury, ze znakiem „made in Poland”, i bezpiecznie. Plenerowe projek- 1948-49 występował w Teatrze deusza Kantora. W kolejnych la- (1966-68 ), Polskim w Bielsku- złożone tylko z kobiet, wska- takich jak Mowa ptaków, Pan cje startują o zachodzie słońca – Wojska Polskiego, później w Te- tach związała się także z innymi -Białej (1968-73), Ziemi Opol- zało tegoroczne finalistki, sta- T., Ikar. Legenda Mietka Kosza w Sopocie o godz. 22:00 w lipcu atrze Polskim w Szczecinie (1950- scenami krakowskimi: Teatrem skiej w Opolu (1973-74 ), Polskim rając się zachować równowagę czy Supernova. Wakacyjny festi- i 21:30 w sierpniu, zaś w Zako- ‑51). Następnie, z wyjątkiem lat Kameralnym TUR (1946-47), (1974-85) i Współczesnym (1985- pomiędzy poszczególnymi wal Letnie Tanie Kinobranie panem i Giżycku pół godziny 1955-56 – gdy zaangażowany był Teatrem im. Juliusza Słowackie- ‑92) we Wrocławiu. W dorobku regionami geograficznymi to nie tylko tradycyjne projek- wcześniej – w lipcu o 21:30, w Teatrze Ziemi Opolskiej – grał go (1948-59) oraz Starym Teatrem ekranowym ma takie filmy, jak Sal- świata, osiągnięciami kandy- ino Pod Baranami zaprasza cje kinowe, ale również seanse a w sierpniu o 21:00. Pełny na scenach teatrów warszawskich: (1961-84). W 1960 została wykła- to Tadeusza Konwickiego, Strachy datek i ich talentami. Katarzyna Kna już 14. edycję wakacyj- pod gwiazdami w przestrzeni repertuar, harmonogram pro- Polskiego (1950, 1952-55), Ate- dowcą PWST im. Ludwika Solskie- Stanisława Lenartowicza, Wilczycę Borkowska z Heliosem związana nego festiwalu filmowego Let- renesansowego Pałacu Pod jekcji i zwiastuny filmów można neum (1951-52), Ziemi Mazo- go w Krakowie. Wyreżyserowała Marka Piestraka czy Wielkiego Szu jest od ponad 20 lat. Od 2007 nie Tanie Kinobranie. W pro- Baranami, oraz akcja Zbieraj obejrzeć na stronie www.kino- wieckiej (1956-1977), Popularne- mnóstwo spektakli dyplomowych, Sylwestra Chęcińskiego. roku jako dyrektor zarządza- gramie widzowie znajdą ponad KINO (8 obejrzanych filmów letnie.pl. go (1979-83), Ochoty (1984-91). głównie muzycznych (wykłada- jąca i wiceprezes zarządu firmy 100 tytułów ujętych w 8 cykli to jeden bilet gratis). Kino Pod Zadebiutował w filmie na począt- ła przedmiot: piosenka). W swo- lipca w Warszawie zmarł odgrywa istotną rolę w struktu- tematycznych. W tym roku, po Baranami chętnie gości obco- ku lat 60. Grywał drugoplanowe, im dorobku ekranowym ma m.in. 12 Mikołaj Klimek (48 l.), ak- rze zarządzania najdynamiczniej raz pierwszy, repertuar w kinie języcznych kinomanów i z tego Ruszył 13. festiwal charakterystyczne role w filmach role w Deszczowym lipcu Leonar- tor teatralny, filmowy i telewi- rozwijającej się sieci multiplek- stacjonarnym został powięk- względu wybrane filmy polskie fabularnych, serialach i spek- da Buczkowskiego, serialach: Z bie- zyjny. Był absolwentem Wydzia- sów w Polsce. Odpowiada za szony o program w wirtual- i zagraniczne prezentowane są „Wisła” taklach Teatru Telewizji. Wystą- giem lat, z biegiem dni… Andrze- łu Aktorskiego PWST w Krakowie. sprawne funkcjonowanie całej nych salach na e-kinopodbara- z angielskimi napisami. Seanse pił m.in. w takich tytułach, jak ja Wajdy i Edwarda Kłosińskiego, Występował m.in. w Teatrach: Sta- sieci od strony operacyjnej nami.pl. Bilet na seans kosztuje w kinie odbywają się z zacho- Moja wojna, moja miłość Janu- Modrzejewskiej Jana Łomnickiego rym w Krakowie (1995), Polskim i administracyjnej oraz aktywnie 9 złotych. Warto dodać, że jak waniem wszystkich zaleceń sza Nasfetera, Bilet powrotny Ewy czy Przeprowadzkach Leszka Wo- w Szczecinie (1997), Narodowym uczestniczy w procesach zwią- co roku, program Kinobrania sanitarnych. Pełen wykaz tytu- i Czesława Petelskich, Dotknięci sińskiego. Za swoją pracę twórczą w Warszawie (1998-2001). Był tak- zanych z otwieraniem nowych współtworzyli sami widzowie. łów oraz harmonogram pro- Wiesława Saniewskiego, czy w se- Marta Stebnicka dostała wiele na- że lektorem i aktorem dubbingo- obiektów i rewitalizacją już ist- Coś dla siebie znajdą konese- jekcji jest dostępny na stronie rialach: Polskie drogi Janusza Mor- gród i odznaczeń, w tym Nagrodę wym. W dorobku ekranowym ma niejących. Z kolei Magdalena rzy rasowych dramatów (Błąd www.kinopodbaranami.pl. gensterna, Dom, Rzeka kłamstwa Specjalną Ministra Kultury i Sztu- filmy: Tydzień z życia mężczyzny Gorzelniak w firmie pracuje od systemu, Blue Jasmine, Królowa o długich tygodniach ocze- i Modrzejewska Jana Łomnickie- ki „Złoty Liść Retro”, Krzyż Oficer- Jerzego Stuhra, Prawo ojca Mar- 18 lat. Była dyrektorem pierw- Kier), fani komedii (Dżentel- Pkiwania 13. Festiwal Fil- go. „Artystyczny renesans” Rogal- ski Orderu Odrodzenia Polski oraz ka Kondrata, Pierwszy dzień lata szego multipleksu sieci Helios, meni, [Nie]znajomi) oraz wiel- 13. Kino Letnie mów Polskich „Wisła” wyru- ski zaczął przeżywać skończywszy Złoty Medal Zasłużony Kulturze – Krzysztofa Liwińskiego, Zenek Jana dyrektor regionalną, a następ- biciele produkcji historycznych szył w podróż po świecie. 90 lat. Wygrał wówczas odbywają- Gloria Artis. Hryniaka, oraz takie seriale i te- nie szefową działu zarządzania (1917, Van Gogh. U bram wiecz- Sopot – Zakopane – Od czerwca do grudnia 2020 cy się w ZASP-ie casting prowadzo- lenowele, jak Klan, M jak miłość, kinami. Obecnie, jako wicepre- ności, Oficer i szpieg). Wiele Giżycko roku odwiedzi Rosję, Gruzję, ny przez Magdalenę Szwarcbart do lipca zmarł Jerzy Król (75 l.), Pensjonat pod Różą, Na dobre i na zes zarządu i dyrektor sprzedaży, jest też propozycji wymykają- Białoruś, Chorwację, Serbię, Pokłosia Władysława Pasikowskie- 6 aktor teatralny, filmowy i tele- złe, Korona królów czy Motyw. odpowiada m.in. za wdrożenie cych się klasyfikacji gatunko- d 1 lipca trwa 13. edycja naj- Azerbejdżan, Uzbekistan, go. Otrzymał do zagrania ważną wizyjny, reżyser teatralny. Był ab- strategii marketingowej i poli- wej, swobodnie mieszających Odłuższego wakacyjnego festi- Tadżykistan, Kazachstan, Kir- postać drugoplanową, która mia- solwentem Wydziału Aktorskiego tykę sprzedażową sieci. Helios to motywy i konwencje (Emma, walu filmowego Kino Letnie gistan, Turcję, Słowację i Cze- ła niezwykle przejmującą i trud- PWST w Krakowie. Występo- Oprac. Julia największa pod względem liczby Parasite, Lighthouse, Midsom- Sopot – Zakopane – Giżycko. chy. Główna – moskiewska – ną psychologicznie scenę w filmie. wał w Teatrach: Nowym w Zabrzu Michałowska obiektów sieć kin w Polsce. Dys- mar. W biały dzień). Można Do końca wakacji sopockie edycja tegorocznego festiwalu

ponuje 49 obiektami mającymi również oglądać wspaniałe kino Molo i zakopiański Plac Nie- odbędzie się od 27 sierpnia Fot. Materiały prasowe (x2)

90 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 91 VARIA

do 3 września w kinie „Pięć udział 56 spośród 57 Elekto- gwiazd na Pawieleckiej” oraz rów Uczelni. Milenia Fiedler Boże Ciało w trasie z Polską Światłoczułą sali kinowej Galerii Trietia- 17. Festiwal Filmów-Spotkań NieZwykłych urodziła się 20 grudnia 1966 kowskiej. Następnie od 25 roku w Łodzi. W 1989 ukoń- do 29 listopada we współ- czyła montaż na Wydziale Fil- pracy z Instytutem Polskim mowym i Telewizyjnym Aka- w Moskwie organizatorzy demii Sztuk Scenicznych FAMU zaprezentują retrospektywę w Pradze. W 2005 roku uzyskała filmów Janusza Majewskiego stopień doktora sztuki filmowej, w Trietiakowce. Mimo trud- a w 2009 stopień doktora habi- nej sytuacji w przemyśle fil- litowanego. Jest montażystką, mowym, widzowie „Wisły” wykładowczynią w Katedrze dostają bogaty program, Montażu na Wydziale Reży- w którym każdy znajdzie coś serii Filmowej i Telewizyjnej dla siebie. Konkurs Filmów PWSFTviT w Łodzi. Od roku Fabularnych przedstawi 10 2016 pełni funkcję kierownika najnowszych, znakomitych Katedry. Jest członkinią Polskiej polskich produkcji, takich Akademii Filmowej i Europej- jak Boże Ciało Jana Komasy, skiej Akademii Filmowej. Mile- Obywatel Jones Agnieszki ycie festiwalowe w czasach zarazy stanęło 70. urodzin Jacka Cygana, zorganizowany na nia Fiedler zastąpi na stanowisku Holland, debiuty: Supernova Żpod wielkim znakiem zapytania. Wiele dziedzińcu Zamku Królewskiego w Sando- rektora prof. Mariusza Grze- Bartosza Kruhlika czy Żelazny imprez odwołano, inne odbyły się w wersji mierzu. Publiczność mogła obejrzeć fascynu- gorzka, który kierował Szkołą most Moniki Jordan-Młodzia- online, jeszcze inne wybrały formułę hybry- jące widowisko z udziałem samego laureata, od 2012 roku. Swoją funkcję Spotkanie z Przemysławem nowskiej. W Konkursie znala- dową. Taką właśnie decyzję o edycji hybry- jak i wielu gwiazd filmu i estrady (wystąpili obejmie 1 września. Chruścielewskim w Lipiej Górze zły się także filmy reżyserów dowej podjęła Katarzyna Kubacka-Seweryn, m.in. Anna Jurksztowicz, Katarzyna Zielińska, docenionych na poprzed- pomysłodawczyni i dyrektor Festiwalu Fil- Jerzy Filar, Krzysztof Kwiatkowski, Krzysztof nich edycjach „Wisły” – Pan mów-Spotkań NieZwykłych w Sandomie- Napiórkowski, Andrzej Poniedzielski, Andrzej Rekrutacja na AMA andemia na szczęście nie zniszczyła pro- (a w niej piękny dwór), Miastko oraz Siemia- T. Marcina Krzyształowicza rzu. Jego 17. edycja, stacjonarna, odbyła się Seweryn, Stanisław Sojka, Kameleon Quin- Pjektu – Polska Światłoczuła – który w 2011 nice k. Słupska. W każdym z tych miejsc czekali oraz Mowa ptaków Xawe- w dniach 3-6 lipca. Z uwagi na procedury tet). Koncert, ze swadą i humorem, popro- Film Academy roku powołali do życia Dorota Kędzierzawska serdeczni gospodarze i publiczność spragniona rego Żuławskiego. W progra- sanitarne wynikające ze stanu epidemicznego, wadził Krzysztof Materna Po skromniejszej rwa rekrutacja na rok aka- i Arthur Reinhart. Dotychczas inicjatywa ta artystycznych wrażeń i ciekawych rozmów. Boże mie przygotowano również wydarzeń „na żywo” było znacznie mniej niż niż zwykle, ale bardzo udanej edycji FS-FN Tdemicki 2020/2021 w AMA dotarła do przeszło 150 miejscowości pozba- Ciało skłoniło widzów do zadawania wielu pytań, cykle: Panorama Polskiego zazwyczaj, ale i tak atrakcji nie brakowało. Jak w Sandomierzu, impreza przeniosła się do Film Academy w Krakowie. wionych dostępu do kina, gdzie zorganizowano a Przemysław Chruścielewski chętnie na nie Kina, „Polska w dokumen- co roku FF-SN zadbał o widzów w każdym sieci i w wersji online odbywać się będzie aż Nauka w AMA możliwa jest blisko 450 seansów, a ekipa Światłoczułej prze- odpowiadał, dzieląc się swoim doświadczeniem cie”, „Teatr na ekranie” czy wieku. Dzieci mogły uczestniczyć w warsz- do grudnia, czyli do końca roku. Projekcje, zarówno w trybie stacjonar- mierzyła prawie 100 tys. km. W pierwszą trasę zawodowym. Seanse i spotkania w kameralnym „Weekendowe pokazy fami- tatach Filmowe Ogrody Wyobraźni i posłu- spotkania, dyskusje, a nawet wystawy, prze- nym, jak i niestacjonarnym, a od (18-22 czerwca), po długiej przerwie, wyru- gronie, jakie proponuje Polska Światłoczuła na lijne”. Tradycyjnie już, można chać czytanych im bajek w ogrodzie Domu niesione w przestrzeń internetu, pozwolą na tego roku na wybranych kierun- szył nagradzany w kraju i na świecie film Jana pewno łatwiej przeprowadzić w tzw. rygorze też obejrzeć najlepsze etiudy Długosza, m.in. przez Andrzeja Seweryna, udział w nich dużo większej widowni, także kach uczyć się można również Komasy Boże Ciało. Z nominowanym do Oscara sanitarnym niż wielkie imprezy. To był zawsze studentów ze Szkoły Filmowej a starsi widzowie uczestniczyli w pokazach tych, którzy mieszkają w odległych miejscach online – m.in. na scenariopi- dziełem wybrał się montażysta tego obrazu projekt z misją i niezwykle potrzebny ludziom im. Krzysztofa Kieślowskiego filmowych, plenerowych i w kinie Starówka (nawet za granicą) i fizycznie nigdy do Sando- sarstwie. Rekrutacja potrwa do Przemysław Chruścielewski. Tym razem ekipa w małych miejscowościach, ale w tym wyjątko- oraz ze Studia Munka. Na 13. (w tym seansach produkcji ze Studia Munka- mierza nie dotarli. Warto zatem obserwować 30 września. Dwuletnie, roczne Światłoczułej skierowała się na Pomorze. Na wym czasie pandemicznym wydaje się jeszcze „Wiśle” nie zabraknie również -SFP), oraz w spotkaniach z twórcami. Finał stronę oraz kanały społecznościowe Festiwalu i podyplomowe kierunki, seme- szlaku projekcji i spotkań z widzami znalazły bardziej pożądany wśród spragnionej bezpo- różnorodnych wydarzeń towa- festiwalu stanowił natomiast koncert z okazji Filmów-Spotkań NieZwykłych. stralne kursy i pojedyncze się cztery miejscowości: Górzno, Lipia Góra średniego spotkania z kulturą widowni. rzyszących związanych z pol- warsztaty czekają na pasjona- Światłoczuła Fot. Julia Zakrzewska/Polska ską kulturą. Więcej informacji tów, którzy chcą związać swoją na www.festiwalwisla.pl. przyszłość z branżą filmową, asystent operatora, oświetlacz, ale także na tych szukających grip, montażysta, kolorysta, spe- 2020-2024 – zadecydowało Kole- dopiero swojej drogi zawodo- cjalista VFX, asystent reżysera, Prof. Milenia Fiedler gium Elektorów. Komunikat w tej wej. Oferta szkoły obejmuje reżyser, realizator dźwięku, sce- sprawie zamieszczono na stronie wszystkie podstawowe dziedziny narzysta). Zapisy przyjmowane rektorem Szkoły internetowej uczelni. Wynika branży audiowizualnej: reżyserię, są online na stronie www.aka- Filmowej w Łodzi z niego, że po przeprowadzeniu scenariopisarstwo, sztukę opera- demiamultiart.pl/aktualne-za- w poniedziałek 6 lipca II tury torską, grę aktorską, postproduk- pisy/. W trosce o bezpieczeństwo ontażystka i wykładow- głosowania w sprawie wyboru cję obrazu, realizację dźwięku. rekrutacja w całości odbywa się Mczyni – prof. Milenia Fie- Rektora PWSFTviT w Łodzi naj- Szkoła kładzie duży nacisk na online (łącznie z rozmową egza- dler – została nową rektor więcej, bo 32 głosy otrzymała dr naukę praktycznych dyscyplin minacyjną). Państwowej Wyższej Szkoły Fil- hab. Milenia Fiedler, profesor filmowych, po których można mowej, Telewizyjnej i Teatral- PWSFTviT. Jej konkurent – dr łatwiej znaleźć zatrudnienie na nej im. Leona Schillera w Łodzi. hab. Michał Staszczak – otrzymał planach filmowych (m.in. ope- Milenia Fiedler Oprac. Julia Rys. Zbigniew Stanisławski Fot. Materiały prasowe, Szkoła Filmowa w Łodzi Fot. Materiały prasowe, Szkoła O jej wyborze – na kadencję 24 głosy. W głosowaniu wzięło rator obrazu, operator kamery, Michałowska

92 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 93 BOX OFFICE BOX OFFICE CZERWIEC 2020

W ZESTAWIENIU BRAKUJE WYNIKÓW FILMÓW DYSTRYBUOWANYCH PRZEZ UIP WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD OD PREMIERY PO PRZERWIE… PREMIERY PREMIERY 1 NAPRZÓD ONWARD DISNEY USA 256 190 15 964 2 380 508 140 809 285 06.03.2020

2 SALA SAMOBÓJCÓW. SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT POLSKA 119 878 7 021 3 552 697 208 989 356 06.03.2020 na premierowy obraz o zombie zatytuło- HEJTER

Kina w Polsce zamknięte były wany Peninsula. Podobnej sytuacji należy 3 DŻENTELMENI THE GENTLEMEN MONOLITH WLK. BRYTANIA/USA 87 205 4 523 6 076 005 318 421 142 14.02.2020 oczekiwać na naszym rynku, ale zna- od 12 marca do 5 czerwca. Powrót czące rodzime filmy pojawią się dopiero 4 WIERZĘ W CIEBIE I STILL BELIEVE MONOLITH USA 86 806 5 237 86 806 5 237 47 12.06.2020 we wrześniu. 5 NAJŚWIĘTSZE SERCE CORAZON ARDIENTE RAFAEL HISZPANIA 77 685 4 946 919 229 58 713 102 28.02.2020 widzów po przerwie – w obliczu Minął pierwszy miesiąc w kinach po przerwie i choć wyniki sprzedaży biletów 6 PARASITE GISAENGCHUNG GUTEK FILM KOREA PŁD. 61 637 3 344 7 522 698 421 767 100 20.09.2019 pandemii COVID-19 – bez wsparcia nie są jeszcze miarodajne, sporo mówią 7 SWINGERSI SWINGERSI MÓWI SERWIS/ POLSKA/ŁOTWA 52 864 2 982 6 437 657 344 550 439 28.02.2020 o panującej sytuacji. 6 czerwca rozpoczęły NEXT FILM dużych filmów z Hollywood i znaczących działania tylko nieliczne obiekty prywatne 8 TYLKO SPRAWIEDLIWOŚĆ JUST MERCY WARNER USA 49 264 2 987 49 264 2 987 101 26.06.2020 i lokalne. Z tygodnia na tydzień otwie- 9 NA NOŻE KNIVES OUT MONOLITH USA 47 101 2 438 9 591 386 515 805 164 29.11.2019 polskich premier, jest bolesny. Kina rało się ich coraz więcej, chwilę potem ruszyły multipleksy. 19 czerwca rozpo- 10 NASZ CZAS NUESTRO TIEMPO GUTEK FILM MEKSYK/USA/DANIA/ 45 373 2 567 45 373 2 567 31 19.06.2020 walczą o widzów, sytuacja jest trudna. częła działalność sieć Multikino, sieć FRANCJA/SZWECJA Helios wystartowała 3 lipca, a Cinema 884 003 52 009 City 22 lipca. Dziś kina w Polsce na różne 11 OBRAZY BEZ AUTORA WERK OHNE AUTOR AURORA FILMS NIEMCY/WŁOCHY 39 466 3 389 39 466 3 389 20 12.06.2020 sposoby zabiegają o powrót widzów, liczą 12 GANG ZWIERZAKÓW PETS UNITED MONOLITH NIEMCY/CHINY/WLK. 37 439 2 318 5 851 880 330 648 213 07.02.2020 się pomysły i kreatywność. Życie przed BRYTANIA srebrnymi ekranami jest dziś ciekawe, 13 ZAWÓD: KOBIECIERZ JUST A GIGOLO HAGI FILM FRANCJA 36 774 2 446 36 774 2 446 46 12.06.2020 pojawia się sporo klasyki. Brakuje tylko super hitów z Hollywood i z Polski. 14 EASTERN EASTERN AGAINST POLSKA 32 215 2 166 32 215 2 166 53 26.06.2020 GRAVITY W trakcie kilkunastu czerwcowych 15 KLARA MUU! KUTOPPEN NOWE NORWEGIA 31 121 2 563 31 121 2 563 25 19.06.2020 dni w polskich kinach niewiele udało HORYZONTY się ugrać. 20 najpopularniejszych tytu- NĘDZNICY LES MISERABLES M2 FILMS FRANCJA 24 717 1 627 596 356 35 725 73 28.02.2020 łów z tego okresu obejrzało 72,3 tys. osób, 16 a wpływy do kas sięgnęły 1,1 mln złotych. 17 CO PRZYNIESIE JUTRO HOPE GAP M2 FILMS WLK. BRYTANIA 24 683 1 543 47 314 2 920 4 06.06.2020 Całościowy box office w czerwcu to 92 18 BIAŁY, BIAŁY DZIEŃ HVITUR, HVITUR DAGUR NOWE ISLANDIA/DANIA/SZWECJA 22 535 1 373 112 574 7 829 31 06.03.2020 tys. widzów, liczba filmów w repertu- HORYZONTY arze nieznacznie przekroczyła 50. Naj- 19 SIŁA OGNIA O QUE ARDE NOWE HISZPANIA/FRANCJA/ 21 912 1 764 21 912 1 764 29 26.06.2020 popularniejszym obrazem była animacja HORYZONTY LUKSEMBURG

Naprzód, którą obejrzało 15,9 tys. osób. 20 W LESIE DZIŚ W LESIE DZIŚ NIE ZAŚNIE NIKT NEXT FILM POLSKA 19 328 1 086 19 328 1 086 10 06.06.2020 Żaden inny film nie przekroczył granicy NIE ZAŚNIE NIKT 10 tys. sprzedanych biletów, a pierwsza 290 190 20 275 Maciej Stuhr w filmieSala z nowości po pandemii znalazła się na 4. 1 174 193 72 284 samobójców. Hejter, reż. Jan Komasa miejscu (Wierzę w ciebie). Najpopular- niejszy polski tytuł to Sala samobójców. Hejter Jana Komasy, który zobaczyło 7 la całego rynku kinowego i fil- narodowej. Jednak tak bolesnej sytuacji jak tys. widzów. Premierowy Eastern Pio- FILMY POLSKIE mowego pandemia koronawi- teraz, nie pamiętają najstarsi… tra Adamskiego obejrzało nieco ponad LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA rusa jest wydarzeniem bez pre- W najbardziej pesymistycznym warian- 2 tys. osób. By poznać skalę problemu, OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY cedensu. Przeżywaliśmy w Polsce cie szacuje się, że powrót do warunków warto przytoczyć statystyki z czerwca 1 SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT 119 878 7 021 3 552 697 208 989 356 06.03.2020 Dokresy, w których kina nie działały, ale nigdy sprzed wybuchu pandemii zajmie kilka 2019 roku. Wtedy w kinach było 2,75 2 SWINGERSI MÓWI SERWIS/NEXT FILM 52 864 2 982 6 437 657 344 550 439 28.02.2020 tak długo. Twórcy objazdowego wydarzenia lat. Na razie widownia w polskich kinach mln osób, a wpływy sięgnęły 48,9 mln 3 EASTERN AGAINST GRAVITY 32 215 2 166 32 215 2 166 53 26.06.2020 o nazwie Kinobus przytoczyli historyczne jest skromna, ale to sytuacja panująca złotych. Przepaść! statystyki. Kina w Polsce nie działały okre- generalnie na całym świecie. Bez nowych Przed kinami dużo pracy i bardzo 4 W LESIE DZIŚ NIE ZAŚNIE NIKT NEXT FILM 19 328 1 086 19 328 1 086 10 06.06.2020 sowo w 1923 i 1926 roku, gdy kiniarze straj- i dużych obrazów z Hollywood nie ma trudny okres wakacyjny. W lipcu wyniki 5 BOŻE CIAŁO KINO ŚWIAT 8 508 449 29 792 865 1 592 797 306 11.10.2019 kowali przeciwko wysokim podatkom od co liczyć na masowy powrót publiczności oglądalności na srebrnych ekranach nieco 6 ZENEK TVP 7 530 507 9 536 263 507 458 340 14.02.2020

biletów. Potem była druga wojna światowa. przed srebrne ekrany. Za oceanem roz- się poprawiały, ale dalekie były od tych 7 JAK ZOSTAŁEM GANGSTEREM. HISTORIA PRAWDZIWA NEXT FILM/MÓWI SERWIS 6 840 368 23 322 818 1 134 035 305 03.01.2020 Kina nie działały tuż po zakończeniu wojny ważane są różne pomysły na wprowadza- sprzed pandemii. Nie ulega wątpliwości, i aż do ich uruchomienia przez nową admi- nie filmów do kin, ale warto pamiętać, że że powrót do tamtych osiągnięć zajmie 8 JESTEM REN HOLLY PICTURES 6 409 425 6 409 425 26 19.06.2020 nistrację. Pracę tych instytucji zakłócił rów- ważną rolę do odegrania mają też lokalne wiele miesięcy. 9 365 DNI NEXT FILM 5 674 270 32 546 805 1 638 722 510 07.02.2020

nież wybuch stanu wojennego. W XXI wieku produkcje. Udowodnili to Koreańczycy 10 BIKINI BLUE BEST FILM 5 262 348 200 658 11 900 108 21.04.2017 Fot. Jarosław Sosiński/Naima Film zawieszano też działalność podczas żałoby z Południa, którzy tłumnie wybrali się Krzysztof Spór TOP 10: 264 508 15 622

94 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 107-108/lipiec-sierpień 2020 95 WŁOSKA KUCHNIA Z POLSKĄ DUSZĄ

Restauracja Cinema Paradiso ul. Krakowskie Przedmieście 21/23, Warszawa Rezerwacje: +48 695 477 799 www.cinemaparadiso.pl

reklama_RESTAURACJA_CINEMA_PARADISO_205x280_styczen_2020.indd 1 15.01.2020 18:08