NCERTVERENIGING HOOGDAGEN BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR

CO

CO TÖLZER KNABEN TÖLZER MAART

1 89

BACH, MATTHÄUS PASSION KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE muzikale leiding SIGISWALD KUIJKEN TÖLZER KNABENCHOR koorleider PROF. SCHMIDT-GADEN

SOLISTEN CHRISTOPH PRÉGARDIEN ténor (Evangelist) MAX VAN EGMOND bas (Jesus) Sopraansoli van de Tölzer Knaben RENÉ JACOBS altus MARKUS SCHÄFER tenor 17 MAART 1989 JOHANN-CHRISTOPH HAPPEL bas inleiding Foyer 18.15 uur aanvang koncert 19.00 uur pauze 20.15 uur PROGRAMMA begin tweede deel 20.45 uur einde 22.30 uur JOHANN SEBASTIAN BACH 1685-1750 18 MAART 1989 inleiding Foyer 14.15 uur MATTHÄUS PASSION BWV 244 aanvang koncert 15.00 uur Erster Teil pauze 16.15 uur CVC ONDER AUSPICIEN VAN begin tweede deel 16.45 uur PAUZE MINISTERE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP DIENST VOOR MUZ1EK EN CULTURELE FILM einde 18.30 uur Zweiter Teil ORKESTI ORKESTII koncertmeester Ryo Terakado koncertmeester François Fernandez Iste violen Marie Leonhardt Iste violen Alda Stuurop Jean-Paul Burgos Staas Swierstra Anette Sichelschmidt Myriam Gevers 2de violen Irmgard Schaller 2de violen Mihoko Kimura Roberto Crisafulli Cathérine Girard Sophie Gevers Xavier Julien-La Ferrière altviolen Marleen Thiers altviolen Otsu Mutsumi Simon Heyerick Galina Zinchenko celli Richte Van Der Meer celli Rainer Zepperling Emmanuel Balssa Tanya Tomkins violone Nicholas Pap violone Eric Mathot orgel Pierre Hantai orgel Siebe Henstra traverso Bart Kuijken traverso Marc Hantai Frank Theuns Serge Saitta hobo Paul Dombrecht hobo Taka Kitazato Marcel Ponseele Yannis Papayannis

gamba Wieland Kuijken _____ KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR

KOOR I KOOR II

sopranen Tölzer Knabenchor sopranen Tölzer Knabenchor alten Tölzer Knabenchor alten Tölzer Knabenchor tenoren Ludy Vrijdag tenoren Jan Van Eisacker Hans Latour Ulrich Löns Jan Willem Van der Wey Paul Van der Bempt KNABEN TÖLZER Joseph Pettit Stephane Leys bassen Job Boswinkel bassen Christophe Dobmeier Piet Brummer Thomas Dobmeier Jef Gulinck Paul Van Den Berghe Wouter Schüller Pieter Coene

LA PETITE BANDE SIGISWALD KUIJKEN

Sigiswald Kuijken (geboren in 1944 te Dilbeek bij Brussel) studeerde viool aan de conservatoria te Brugge en te Brussel (bij Maurice Raskin), waar hij in 1964 zijn eerste prijs behaalde. Tijdens zijn stu- diejaren reeds ontwikkelde hij, samen met zijn broer Wieland, een passie voor renaissance- en barok- muziek. Deze passie bracht tenslotte beiden (gevolgd door eenderde broer, de fluitist Barthold) ertoe de authentieke speelwijze van historische instrumenten professioneel te gaan ontwikkelen. Sigiswald Kuijken was van 1964 tot 1972 lid van het Brusselse Alarius Ensemble (samen met Jeanine Rubinlicht, Robert Kohnen en Wieland Kuijken), waarmee heel Europa en de USA werd doorgereisd voor con­ certen en opnamen van 17de en vroeg 18de eeuwse kamermuziek. Tegelijk maakte het Alarius En­ semble deel uit van de kern van het ensemble "Musiques Nouvelles" dat vooral avant-garde bracht. In 1971 werd Sigiswald Kuijken gevraagd barokviool te doceren aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (Nederland) - een funktie die hij nog steeds uitoefent. Rond 1969-1970 maakte hij een de- La Petite Bande werd in 1972 opgericht door Sigiswald Kuijken, in opdracht van de Duitse platenfirma finitieve keuze en bracht resoluut de oude speelwijze van de viool weer in praktijk (zonder vastklem­ Harmonia Mundi, voor opname van Lully & Molières "Bourgeois Gentilhomme" onder leiding van Gus­ men van de viool met de kin, dus zonder kinstuk en schoudersteun). Dit vond spoedig navolging bij tav Leonhardt. De bezetting van het orkest, en de naam ervan, werden ontleend aan Lully’s eigen or- vele anderen, ook buiten Europa. kest aan het hof van Louis XIV. Het ensemble speelt onder leiding van Gustav Leonhardt of van In 1972 richtte Sigiswald Kuijken het barokorkest "La Petite Bande" op, in opdracht van de Duitse pla­ Sigiswald Kuijken, die er de vaste aanvoerder van is. tenfirma Harmonia Mundi, om onder leiding van Gustav Leonhardt operamuziek van Lully op te ne- Aanvankelijk was de Franse muziek (Lully, Campra en Muffat "à la française") het belangrijkste onder- men, in een zo authentiek mogelijke versie. deel van het répertoire van La Petite Bande. Later werd ook de Italiaanse muziek uitgediept (Muffat, Het was het begin van een lange reeks opnamen, deels onder leiding van Gustav Leonhardt, deels on­ BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR concerti "à l’italienne"; Corelli, opus 6 ; Vivaldi, 4 Stagioni). der leiding van Sigiswald Kuijken : instrumentale muziek van Muffat en Corelli tot Haydn, opera’s (in­ Tenslotte breidde het répertoire zieh verder uit : opera's van Rameau ("Zais" en "Pygmalion" onder lei- tegrale versies en instrumentale suites van Lully en Campra tot Rameau, Haendel en Gluck. In 1983 ding van Gustav Leonhardt, orkestsuite uit "Hyppolyte et Aricie", alsook de integrale "Zoroastre" en verschijnen "Zoroastre" (J. Ph. Rameau) en "Die Schöpfung" (Haydn), beide onder leiding van Sigis­ "Allessandro" onder leiding van Sigiswald Kuijken), Haendel (Watermusic, Concerti grossi, opera’s wald Kuijken. In 1984-1985 volgde Haendels "Allessandro", Mozarts "Davidde Penitente" en Bachs "H- "Parthenope" en "Allessandro" onder leiding van Sigiswald Kuijken), Bach (vioolconcerti en dubbel- moll Messe"). concerto, orkestsuites, Brandenburgse concerto’s, Hohe Messe onder leiding van Gustav Leonhardt). Sinds 1965-1966 had Sigiswald Kuijken zeer verruimende en nog steeds aanhoudende contacten met Ook klassieke werken werden in concerten en voor opnamen gebracht (symfonleën van Haydn, di­ reeds gevestigde specialisten (o.a. Gustav Leonhardt, Frans Brüggen, e.a.) waarvan ook enkele op­ KNABEN TÖLZER verse concerti van Mozart, "Orfeo e Euridice" van Gluck, "Die Schöpfung" en "L’Infidelta delusa" van namen getuigen : Rameau "Pièces de Clavecin en Concerts", Bach cembalo-viool sonates en "Musi­ Haydn, "Davidde Penitente" en "Requiem" van Mozart onder leiding van Sigiswald Kuijken). kalische Opfer" met Gustav Leonhardt e.a. Na 1972 (einde van de Alariusactiviteiten) werd de Vrijwel alle plaatopnamen versehenen bij Harmonia Mundi (vaak in coproduktie met WDR), behalve kamermuziek intens verder beoefend metvoornamelijkde broers Wieland en Barthold, R. Kohnen, R. Vivaldi "4 Stagioni" (Seon RCA), Rameau "Zais" (Editions STIL), Gluck "Orfeo", Haydn "Die Schöpfung" Jacobs, L. Van Daei, A. Bijlsma, G. Leonhardt, e.a. (toernee o.m. naar USA, Australie, Nieuw-Zeeland). enMozart "Requiem" (Accent). Sigiswald Kuijken nam in 1981 de integrale Bach-vloolsolo’s op voor Harmonia Mundi (publikatie na- La Petite Bande concerteerde o.a. Festival van Vlaanderen, Festival de Liège, Holland Festival, Festi­ jaar 1983). val de Lille, Promenade Concerts London 1982, en in de belangrijkste steden van Europa. De ontstaansgeschiedenis van de Matthäus Passion

Door Nikolaus Harnoncourt

Direkt nadat Bach zijn eerste grote passie Oratorium, de Johannes Passion, had voltooid, op dezelfde manier als bij de johannespassie koren an aria’s gerangschikt, die in hoge begon hij aan de Matthäus Passion te werken. Deze opgave vergde ettelijke jaren en was mate muzikaal op elkaar werden afgestemd, zodat een duidelijk overzichtelijke struk- zelfs bij de eerste uitvoering op Goede Vrijdag 1729 nog allerminst gereed. Weliswaar zijn noch de partituur, noch de stemmen van die uitvoering bewaard gebleven, maar tal van aanwijzingen geven aan, dat het werk, zoals wij dat nu kennen een fraai verzorgde handschrift partituur en een volledige reeks ook grotendeels in eigen handschrift over- geleverd aantal stemmen, pas na een hele reeks herzieningen en omzettingen in zijn de- finitieve vorm werd gebracht. Omdat een goed inzicht in de bouw van het werk bijdraagt tot een beter begrip, willen we hier eerst kort de opbouw van de verschillende fasen schetsen. (1k volg daarbij in gro­ te lijnen de overtuigende verklaringen van Friedrich Smend). De Johannespassie is, net als veel instrumentale werken van Bach uit de Köthense periode, symmetrisch opge- bouwd rondom een middelpunt. Aanvankelijk lag het erg voor de hand om dit succes- volle principe, dat de Johannespassie een overtuigende geslotenheid en een overzichte- lijke architectuur had verleend, ook op het nieuwe werk toe te passen. En inderdaad had Bach de eerst gecomponeerde delen in deze zin gerangschikt. Als tekstbasis voor de ma- drigaaldelen gebruikte hij Picanders »Erbauliche Gedancken auf den Grünen Donners­ KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR tag und Charfreitag« uit 1725. Maar die teksten wijzigde hij op veel plaatsen. Om de symmetrie-as, om het zwaartepunt van het werk vast te leggen, stond de enige plaats in de passievertelling van Mattheus, welke woordelijk wordt herhaald ter beschik- king: de roep van het volk »Lass ihn kreuzigen«. Het architectonische middelpunt in dit eerste concept van het werk bevindt zieh inderdaad daar tussenin: Koraal: »Wie wunderbarlich ist doch diese Strafe« De overige daartussen liggende delen (Gebt mir meinen Jesum wieder; Befiehl du deine Evangelist: »Der Landpfleger sagte« Wege; Können Tränen meiner Wangen; Ja, freilich will in uns das Fleisch und Blut; Pilatus: »Was hat er den Übels getan« Komm, süßes Kreuz) maakten nog geen deel uit van dit eerste concept. Ook het kader Sopraan: »Er hat uns allen wohlgetan« van het hele werk, de delen voor en na dit symmetrische middenblok, was op dezelfde KNABEN TÖLZER »Aus Liebe will mein Heiland sterben«. manier vormgegeven als bij de Johannespassie. Deze gedeelten zijn in alle opzichten uit het totale werk naar voren gehaald. Zowel qua Het is waarschijnlijk, dat Bach het werk aan de Matthäus Passion vervolgens enige jaren tekst (hier wordt de betekenis van het onschuldige lijden van Jezus aangegeven) als qua onderbrak. Toen hij de draad weer opnam, had hij een heel nieuw concept. Picander muziek (door een instrumentatie met hoofdzakelijk blaasinstrumenten in de alt- en so- had zijn tekst vermoedelijk in samenwerking met Bach met veel aria’s uitgebreid; een praanligging, die een volkomen vervoerde stemming oproepen). Bovendien valt op, dat paar van die aria’s voegde de componist nu tussen de reeds klaar zijnde delen, waarmee dit centrale punt bij beide passies exact bij het inhoudelijk identieke punt ligt, namelijk hij de oorspronkelijke Symmetrie vernietigde; die was blijkbaar onbelangrijk geworden. bij de verandering van mening door Pilatus, Rond deze kern, dit middelpunt werden Vier verdere koraalverzen na de melodie »Herzlich tut mich erfreuen« — (tot dat mo- ment was »O Haupt voll Blut und Wunden« de enige geweest) — werden ingelast, tel- kens een toon lager, tot de dood van Christus, het nieuwe centrale punt, waarop het hele werk nu is gericht. »Erkenne mich, mein Hüter« in E groot, »Ich will hier bei dir stehen« in Es groot, »Befiehl du deine Wege« in D groot en »Wenn ich einmal soll schei­ den« in C groot. In dit laatste koraal legde hij de diepst mogelijke persoonlijke en ont- roerde gevoelens naar aanleiding van Christus’ dood. Nooit eerder was een koraaltekst . d'fJ IC \ 0üTwim ncsto met derglijke met emotie geladen harmoniën muzikaal opgezet. Dit koraal en de woor- j : ( ^ . t )V — €v lnsfetn. jÊHSUt» den van de mensen rond de kapitein, »Wahrlich, dieser ist Gottes Sohn gewesen« — welke hier en zo geplaatst het begin en de betekenis van het christelijke geloof duidelijk moeten maken als resultaat van het passiegebeuren — vormen nu verder het kernstuk van het werk. Het slotkoor van het eerste deel, de koraalfantasie »O Mensch bewein dein Sünde groß« had Bach aanvankelijk als beginkoor voor de Johannes Passion gecompo- p e r ^amiiuuL. ^ neerd. Na de definitieve vormgeving van het werk werd deze vervangen door het koor f du* fyctuuU# Uiei*** »Herr, unser Herrscher«. Het is heel waarschijnlijk, dat Bach dit tenslotte daarom in de Matthäus Passion inbouwde, omdat dit prächtige deel anders als torso verloren had kun- nen gaan en hier echter goed paste. J i •

'ft ■fp: : •'* KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR #

■ *■.

Titel van het eerste gedeelte TÖLZER KNABEN TÖLZER

»

De dubbelkorigheid Hct opvallendste kenmerk van de Matthäus Passion is de dubbelkorigheid. Wanneer land. Hun hoofddoel lag besloten in barokke pronk en theatrale praal, meestal ter ere men de enorme moeilijkheden nagaat, die Bach moest overwinnen om zijn grote wer­ van bijzondere, feestelijke gebeurtenissen, waar het dialoogkarakter van de muziek fan­ ken uit te voeren, kan men ongeveer bevroeden, hoe belangrijk deze dubbelkorigheid tastisch vermenigvuldigd kon worden uitgebeeld. voor hem moet zijn geweest wanneer hij deze ondanks alles vergt. Her was eigenlijk al Toen Bach zijn Matthäus Passion componeerde, was de mode van de meerkoygheid al moeilijk genoeg om in Leipzig een eenvoudige orkestbezetting met ongeveer 3 eerste en voorbij; muzikale waarden van een andere soort hadden die effekten verdrongen. Bach 3 tweede violen plus met de vereiste blazers bijeen te krijgen; hier moest echter alles in zelf had wel een paar dubbelkorige motetten geschreven, meestal ten behoeve van fees­ tweevoud voorhanden zijn. Nauwelijks geringer moeten de problemen met betrekking telijke rouwdiensten ter ere van de dood van hooggeplaatste persoonlijkheden in Leip­ tot het koor en de Solisten zijn geweest. Bach streefde er voortdurend naar om de goede zig; de dubbelkorigheid diende daarbij echter uitsluitend tot een grotere opdeling en kern van zijn koor te vergroten, zodat hij tenminste twee of drie goede zangers per stem verrijking van de klank om op die manier het feestelijke karakter te onderstrepen. kon inzetten. Waarom heeft hij het zichzelf hier zo extra moeilijk gemaakt? Daarom kort iets meer over de dubbelkorigheid. Reeds het oude antifonale gezang uit Bij de Matthäus Passion is van meet af aan wat anders maatgevend: het dialoogkarakter de liturgie, de dialoog tussen voorgangers en koraalschola of ook diverse groepen of tus- van Picanders tekst. Natuurlijk vormt in dit zo groot mogelijk gedimenioneerde werk sen de clerus en het volk, is in principe dubbelkorig: er zingen verschillende op diverse van Bach de ontplooiing van de rijkst denkbare muzikale middelen zeker een belangrij- plaatsen in de kerk opgestelde koren of Solisten afwisselend. De zeggingskracht van de­ ke reden voor deze compositiewijze. De dubbelkorigheid wordt hier echter niet uitslui­ ze zwangwijze is bijzonder groot, wanneer bijvoorbeeld de woorden van de voorzanger tend als fraai klankspel gebruikt, maar als middel om de passietekst en de beschouwelij- door een grote groep worden herhaald of wanneer enige groepen elkaar als het wäre in ke dialoogtekst als enorme muzikale discussie tussen twee klankgroepen muzikaal- een enorme dialoog wederkerig toezingen. Met behulp van deze zangwijze werd het rhetorisch vorm te geven. Picanders tekst over de passiegeschiedenis volgens Mattheus is voor het kerkvolk mogelijk om op levendige wijze deel te nemen. Geen wonder, dat de­ een beschouwelijke dialoog van de dochter Zion met de gelovigen. De dochter Zion, ze bepaald feestelijke en geengageerde manier van zingen ook door de kunstmuziek een personifikatie van Jeruzalem in het Oude Testament (bij Jesaia) wordt door de werd benut. Rond 1330 schreef de Nederlander Adriaan Willaert in Venetie voor de Christenen als symbool van der kerk gezien, als bruid van de Heer. Bach had oorspron- Marcuskerk zijn beroemde »Salmi spezzati«, over twee koren verdeelde psalmzettingen. kelijk wel alle de »Dochter Zion« in de mond gelegde tekstgedeeltes solistisch laten zin­ Dat werk geldt als de eerste grote en systematische poging tot dubbelkorigheid; het gen, met name ook het eerste koor uit het beginkoor. Later heeft hij het algemene ka­ vormt de basis van de latere volle bloei van deze schrijfwijze in de volgende honderd rakter van deze persoonlijkheid duidelijker naar voren gebracht; ze is nu geen tastbare jaar in Venetie. Zeker speelde daarbij ook de bouw van de Macurskerk met zijn kruisvor- persoonlijkheid meet. Daarom kon hij haar woorden door ieder van de Solisten, ja zelfs BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR mige plattegrond en zijn tegenover elkaar geplaatste galerijen een rol. De belangrijkste door het koor laten zingen. betekenis van de dubbelkorigheid of beter gezegd van de meerkorigheid ( al gauw wer­ Men kan aan de verschillende stadia van het werk zien, dat de dubbelkorigheid, die in den steeds talrijkere klanglichamen op de meest uiteenlopende punten in de kerken op- het begin slechts zwak tot uitdrukking kwam, steeds nadrukkelijker naar voren werd ge- gesteld) was vermoedelijk de ongekende feestelijkheid, die de totale ruimte uit alle rich- haald en steeds belangrijker werd. Oorspronkelijk, waarschijnlijk ook bij de eerste uit- tingen deed galmen: een gigantische dialoog, een echte barokke gedachte. Deze com- voering in de Thomaskerk in 1729, stonden vermoedelijk de beide koren rechts en links positiewijze verbreidde zieh heel snel; er ontstond een rechtstreeks eigen stijl voor op de galerij, zodat ze door een enkel orgel konden worden begeleid. Bij de vioolsoli in meerkorige composities, niet alleen voor vokale muziek, maar ook voor instrumentale »Erbarme dich« en »Gebt mir meinen Jesum wieder« werd de solist van het ene orkest muziek. Daarbij werden dan vaak kleinere groepen of zelfs afzonderlijke Solisten toge- door de ripienospeler uit het andere orkest begeleid; dat is alleen mogelijk, wanneer ze nover grote orkesten of zangkoren geplaatst. Het barokke concerto, het met en tegen el­ niet al te ver van elkaar staan. Ook de zangsolisten behoorden naar alle waarschijnlijk- KNABEN TÖLZER kaar musiceren van Solisten en tuttigroepen vindt hier een van zijn belangrijkste wor- heid oorspronkelijk aan beide koren; er waren dus maar vier Solisten, ln de loop van het tels. Een van de opmerkelijkste werken in deze soort, was de beroemde Salzburgse fees­ werk werd de scheiding der koren steeds radikaler uitgewerkt. Bij de tweede uitvoering telijke rriis, die heel lang aan Orazio Benevoli werd toegeschreven en die geschreven zou in het jaar 1736 werd volgens het verslag van de koster Rot in »St Thomae mit beyden zijn ter inwijding van de Dom aldaar in 1628, maar die echter vermoedelijk pas rond Orgeln« gemusiceerd. Dat wil zeggen, dat de beide koren met hun bijbehorende orkes­ 1670 door deze Salzburgse componist werd geschreven. De 33 stemmen van het werk ten tegenover elkaar aan de oost- en westkant van de kerk waren geplaatst. Daarbij was waren verdeeld over liefst twaalf aparte koren. In de 17e eeuw werden ook buiten Italie het absoluut nodig, dat elk orkest een eigen continuo-instrument kreeg. Nu werden ook

overal meerkorige werken gecomponeerd: in Engeland, Frankrijk, Oostenrijk en Dmts- de vioolsoli toebedeeld aan het betreffende orkest en kreeg ieder koor als belangrijkste en laatstestap een volledig, eigen solistenkwartet. Bij de verdeling over de beiden koren identiek zijn, door Bach in twee gescheiden Systemen werden uitgeschreven, zijn alle gaf Bach de woorden van de dochter Zion principieel aan het eerste koor en die van de koralen, de koraalbewerking »O Mensch bewein dein Sünde groß« en »Wahrlich, dieser gelovigen aan het tweede. De evangelist en Christus behoren tot het le koor. Ook voor ist Gottes Sohn gewesen« slechts enkelvoudig genoteerd. de enekelkorige aria’s en koren is dit principe gevolgd. De aria’s en recitatieven van het le koor worden als het wäre door de dochter Zion gezongen (Du lieber Heiland du; Buß Men ziet derhalve, dat de dubbelkorigheid buitengewoon belangrijk was voor de com- und Reu; Wiewohl mein Herze in Tränen schwimmt; Ich will dir mein Herze schenken; ponist en dat hij grote technische Problemen op de koop toe nam om alles konsekwent Erbarme dich, mein Gott; Er hat uns allen wohlgetan; Aus Liebe will mein Heiland te kunnen realiseren. Het door hem zelf geschreven notenmateriaal toont precies aan, sterben; Ja freilich will in uns das Fleisch und Blut; Komm, süßes Kreuz; Mache dich, wat Bach door wie wilde laten speien en zingen. Zo zou het volkomen onmogelijk zijn mein Herze, rein). De aria’s van het 2e koor worden door verschillende verpersoonlij- geweest om de zangsoli van het le en 2e koor door dezelfde zangers te laten zingen, kingen van de gelovigen gezongen (Blute nur; Der Heiland fällt vor seinem Vater nie­ omdat ze uitsluitend in de koorstemmen van de betreffende koren staan. Net zo onmo­ der; Gerne will ich mich bequemen; Mein Jesus schweigt zu falschen Lügen stille; Ge­ gelijk zou het zijn om de instrumentale soli — zoals bijvoorbeeld de beide gambasoli — duld; Gebt mir meinen Jesum wieder; Erbarm es Gott; Können Tränen meiner Wan­ vanaf een plaats te laten speien of om een continuospeler beide koren te laten begelei- gen). Nooit heeft Bach aria’s toegedacht aan bepaalde, konkrete personen, bijvoorbeeld den: in de betreffende, zeer zorgvuldig genoteerde en becijferde stemmen, staan bij de Petrus »Erbarme dich« of Judas »Gebt mir meinen Jesum wieder«. Een dergelijke instel- stukken van het andere koor slechts pauzes. ling zou het hele werk een theatrale wending geven. De handeling wordt uitsluitend De dubbelkorigheid vormt echter ook een akoestisch probleem. Het is bekend, dat door de tekst van het evangelie gedragen; alle madrigaaldelen vormen beschouwingen Bach innig vertrouwd was met kwesties van ruimte-akoestiek en het was in zijn tijd nog vanuit de geest van de toestand, welke altijd wordt gekenmerkt door een universele gel- een muzikaal-ambachtelijke vanzelfsprekendheid, dat men bijvoorbeeld de snelheid digheid. Bach heeft zelfs daar, waar ariateksten van Picander door bijbelse personen van harmoniewisselingen en modulaties moest aanpassen aan de nagalm van de ruimte. worden gezegd, dergelijke teksten of weggelaten, of omgezet. Deze aanpassing aan de ruimte is natuurlijk bij een dubbelkorig werk met een ver uit- een geplaatste kooropstelling, waarbij de ruimte-akoestiek in bijzondere mate aan de De dubbelkorigheid vormt ook in het madrigaaldeel van de Mattheuspassie een wezen- uitvoering meewerkt, uitermate belangrijk. Een gothische kerk met galmende akoestiek lijk bestanddeel van het muzikale en dichterlijke concept. Hoe passen nu de bijbelse moet het effekt van een dergelijk werk teniet doen. De Thomaskerk in Leipzig heeft teksten in dit plan? Deze vraag geldt in hoöfdzaak de koren van de discipelen, joden en thans een vrij galmrijke akoestiek, die soms wel door muziekwetenschapsmensen als in- hogepriesters, omdat de sprekende personen van huis uit zijn ondergebracht bij het le dicatie voor zeer langzame tempi wordt aangevoerd. Maar ten tijde van Bach had de PET1TELA ORKEST BANDE EN KOOR koor — alleen de beide valse getuigen zingen vanuit het 2e koor. De opgewonden, kerk een houten lambrizering, zodat hij wanneer hij met enige honderden mensen was deels zelfs wilde koren van de hogepriesters, de oudsten des volks zijn dubbelkorig, gevuld, net ongeveer de galm bezat van een goede concertzaal. Hij was dus ideaal ge- zonder dialoog; hier word via de van alle kanten klinkende schreeuwen en kreten de in- schikt, uitgerekend voor de harmonisch gecompliceerde werken van Bach in het alge- druk van een wilde volksmenigte gewekt (»Ja nicht auf das Fest« - »Er ist des Todes meen en meer in het bijzonder voor de hoge eisen, die aan de duidelijkheid en open- schuldig« - »Weissage« - »Was geht uns das an« - »Laß ihn kreuzigen« - »Sein Blut kom­ heid worden gesteld bij de Mattheuspassie. me über uns und unsre Kinder« - »Gegrüßt seist du« - »Der du den Tempel Gottes zer­ brichst« - »Anderen hat er geholfen« - »Herr, wir haben gedacht«), Waar kleine groepen spreken, zingt slechts een koor; de discipelen worden principieel door het le koor uitge- beeld (»Wozu dienet dieser Unrat« - »Wo willst du, daß wir dir bereiten« - »Herr bin KNABEN TÖLZER ichs«). De kleine, Petrus uitdagende groep in het paleis van de hogepriester wordt door het 2e koor gezongen (Wahrlich, du bist auch einer von denen). Twee körte koren wor­ den dramaturgisch verdeeld. »Ettelijke« zingen (le koor): Der rufet dem Elias; de »an­ deren« reageren daarop (2e koor): Halt, laß sehen. Alle delen, die de gemeenschappe- lijkheid van alle christenen uitdrukken worden door beide koren gemeenschappelijk ge­ zongen. Deze delen zijn dus feitelijk enkelkorig. Bach onderstreept dat door de notatie in zijn partituur: terwijl alle dubbelkoren, dus ook die, waarin de beide koren praktisch

Manuscript in het le koor »Komm, süßes Kreuz«, wordt het instrument op echt Franse, solistischeFranse, echt op instrument het wordt Kreuz«, süßesvooralook »Komm, maar koor Mattheuspassie, le de uit het in gambabegeleiding met aria’s beide de In zijn. als werken zijn van veel in hem diende gamba De opti- gedacht. eigenlijk instrument speeltechniek, de het voor vanuit maal bezien is, gamba voor composities Bachs van nover de overige strijkinstrumenten en de blazers, met name de blokfluiten, te bereiken te blokfluiten, de tege- name met blazers, contrasten de en prächtige waarmee overigestrijkinstrumenten de nover klankkleurleverancier, treurige of tere bijzondere, Marais:geen van werken de met bekendheid zijn van getuigt indicatie tweede een Nog o sht el arcinik dt i d erkegmaekn a Maraisaanschafte. van gambawerken gedrukte de hij dat waarschijnlijk, publikaties. heel diens van bleef het is hoogte Zo de op hij dat hoge en een hij Franse componist dat de van had bekend, dunk istenslotte Het ontkennen. te niet valt overeenkomst de want eu teruik a Mrn aas d hfabs a Ldwj XVle inspireren liet Lodewijk XIVvan hofgambist de Marais, Marin van (treurmuziek) beau Tom­ een door openingskoor vanhet thema voor Bach het blijkbaar ziehdat isinteressant, Deze Het Bachs toepassing. .« . precies noemt. met tabel verwacht. Matthesons bij zoals uit veeltroost klopt nog er karakteristiek men dat zo, wel maar stemmend, droevig vormt. compositie eshpmn i Bcs id » . er vrened de ndned terg en treurig nadenkend, diep overpeinzend, ». . .zeer — tijd Bachs uit tenschapsman isheel Dat 18eeeuw. de in gebruik vrije typisch het volgens doch geplaatst, Dale Van in- de Ook tekst. oorspronkelijke de van betekenis de van aantasting een en falsificatie e ek eiti li, e toar, i ateo —enmscse muziekwe- en musicus —een Mattheson die toonaard, een klein, e in begint werk Het de van bestanddeel wezenlijk zeer een alles dit omdat uitvoering, de voor Duitse belangrijk de »Duden«, de of grammatica moderne de volgens niet zijn terpunctietekens bij —en staan te hoort waar Wunden«, und Blut voll »OkoraalHaupt tweede het van het in voorcouplet verschil komt belangrijkste Het uitgevoerd. worden zo ook woordig pekne bjd fodrik delen afzonderlijke de bij Opmerkingen iseen gezongen) wordt gangbaar vrijalgemeen nog het »große(zoalsWeltgerichte« het isteksten Deze juist sobespeit«.du wie bist Bach Staatook —»das großeWeltgerichte, liefsttegen­ moet en gekomponeerd spraakgebruik persoonlijke het van interpunctie de De Matthäus Passion is op deze tekst wat betreff de dictie en de uitspraak en verder met met verder en uitspraak de en dictie de betreff wat tekst Passionis deze op Matthäus De gezongen. tekst oorspronkelijke de len algemeen momenteel zoalsdat andere, van modernisering de en vormen dergelijke van in de praktijk wordt gebracht, lijkt me inkonsekwent. Dus wordt in al dergelijke geval- dergelijke al in wordt Dus inkonsekwent. me lijkt gebracht, wordt praktijk de in zoals albijvoor- toe Passiongezongen, nu Matthaus de tot uit ook woorden er reeksdergelijke warenvan hele een Tenslotte voorkomen. woorden van verbuigingen gangbare el »h wse, a nc zen ae Otr wr« Ht adae vn sommige van handhaven Het wird«. Ostern Tagen zween nach daß wisset, »ihr beeld langer niet tegenwoordig ongewone, waar moet daar, mening ook mijn zingen, Naar tekst op. originele tekst de gezongen men gangbaar algemeen de van afwijkingen de van behulp met tekst literaire de ook maar notentekst, de alleen niet men Wanneer handgeschreven partituur en de stemmen opnieuw herziet en corrigeert, vallen heel watheelvallen corrigeert, en herziet opnieuw stemmen de en partituur handgeschreven Ove

c tekst dc r

TÖLZER KNABEN TÖLZER

KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR wijze ingezet. Het gcpuntcerde ritme, de grote sprongen, de geraffineerde loopjes, steeds weer door de viool en de hobo ingezet; een denkbeeidig kruis Staat als het ware maar vooral de rijke accoorden zijn, gambistisch beschouwd, typisch Frans. Op deze boven het hele koor. Omdat dit koor werd gecomponeerd als openingskoor voor de Jo­ manier schreven Forqueray en Marais hun gambasoli. Bach moet derhalve hun werken han nespassie, moest dit werk als het ware met een grandioos kruisbeeld worden geo- hebben gekend om plotseling in een voor hem zo nieuwe stijl te kunnen schrijven. Het pend In de Matthäus Passion dient dit deel weliswaar als monumentale afsluiting van koraal uit het eerste koor »O Lamm Gottes unschuldig« werd oorspronkelijk niet gezon- het eerste deel (voor de preek), maar de kruissymboliek is op dit punt niet zo dwingend. gen, doch op het orgel of op beide orgels met pregnante registratie (»rugpositief sesqui­ Bach had het koor nu naar E groot getransponeerd, ». . . E groot drukt een vertwijfelde áltera«) gespeeld, in een vroege zetting zelfs met blazersversterking. Dat is helemaal of absoluut dodelijke treungheid onvergelijkelijk goed u it. . .«. niet ongewoon, omdat de melodie tenslotte algemeen bekend was en iedere luisteraar De aria »Ach nun ist mein Jesu hin« was oorspronkelijk voor de bassolist bestemd, pas in die als symbool van een tekstcitaat moest opvatten. In de latere versie van de Matthäus de laatste omwerking na 1741 werd hij toevertrouwd aan de alt. Men kan de correctie Passion heeft Bach dat koraal blijkbaar laten zingen, waarschijnlijk door een koor met duidelijk in de partituur zien. De tekst van de gelovigen (2e koor) in deze dialoog had jongensstemmen, dat nog niet in Staat was tot gefigureerd zingen. Daarbij schreef hij Picander aan het hooglied van Salomon (5, 17) ontleend: »Waar is Uw vriend dan heen- een eigen stem': »Soprano in ripieno«, die deze evenals het koraal »O Mensch, bewein gegaan . . .« dein Sünde groß« bevat, wat er dus op wijst, dat ook deze koraalfantasie oorspronkelijk De beide valse getuigen zijn bijzonder drastisch uitgebeeld. De tweede zingt mecha­ met een aanzienlijk versterkte sopraangroep moest worden gezongen. nisch achter de eerste aan, alsof hij goed moet opletten om de van te voren bepaalde Bij de inzetwoorden »Trinket alle daraus«, ». . .des neuen Testaments« en »zur Verge­ tekst goed na te zeggen. Eigenaardig is de tekstverdeling in deze Judasscene. Het ant­ bung der Sünden« speelt de viool een karakteristiek motief, dat vermoedelijk een de woord van de hogepriesters en oudsten wordt door het dubbelkoor gezongen »Was ge­ kelk tonend gebaar moet uitbeelden: het uns das an,« doch de woorden van de hogepriesters slechts door twee Solisten »Es taugt nicht, daß wir sie in den Gotteskasten legen«. Volgens het Lucasevangelie waren er destijds twee hogepriesters, Hannas en Kaifas; vandaar vermoedelijk de tweestemmig- heid. Hun woorden zijn overigens in Bachs partituur in rood geschreven, net als die van Dat motief wordt in de daarop volgende beschouwelijke aria door de oboi d ’amore over- alle sprekende aparte personen. Het basrecitatief »Am Abend da es kühle war« Staat in g genomen, eveneens de kelk optillend om hem aan de laten zien. Bij de dialoog »Ich will klein, een lievelings toonaard van Bach, »g klein is zo ongeveer de allermooiste toon, bei meinem Jesum wachen — so schlafen unsere Sünden ein« blijkt opnieuw heel fraai omdat hij niet slechts . . . tamelijke ernst met een montere lieflijkheid mengt, maar ook BANDE LAPETITE ORKEST EN KOOR het begrip van de oude toonaardenleer: »c klein is een bepaald lieflijke, maar tevens ook een ongemene bekoring en plezierigheid in zieh bergt.« trieste toon . . . met name in een stuk, dat de slaap moet bevorderen . . .« Ook in het slotkoor (antwoord van het 2e koor) »Ruhe sanfte, sanfte Ruh« is hetzelfde gevoel in c klein uitgedrukt. De koralen zijn, zoals altijd bij Bach, heel persoonlijk geharmoni- seerd, waarbij vaak ieder woord expressief-harmonisch wordt uitgelegd. Bach heeft dat principe al sinds zijn jeugd bij de koraalbegeleiding in de kerk toegepast, zoals o. m. uit een overgeleverde kritiek over zijn orgelspel in Arnstadt in 1706 blijkt: ». . . dat hij tot dusver in het koraal veel zonderlinge variaties heeft gemaakt, veel vreemde tonen in- mengde, zodat de gemeente daardoor in verwarring raakte.« Deze kritiek toont ons na- \ KNABEN TÖLZER tuurlijk ook, hoe aandachtig de luisteraars destijds waren en hoe alles, wat van het gang­ bare afweek, direkt werd opgemerkt. ln de koraalfantastie »O Mensch, bewein dein Sünde groß« wordt het kruismotief:

Symboliek Natuurlijk is de Matthäus Passion net zoals alle belangrijke, grote werken van Bach hebber van dor, wiskundig gedoe«. Men beschouwde dergelijke getalsspellen ook nooit doorspekt met Symbolen, klankschilderingen en getallenraadsels. Ook al zeggen derge- als wiskunde, maar altijd als deel van de muzikale symbooltaal. Enige onderzoekers lijke dingen ons tegenwoordig maar weinig meer — alle soorten symbolische talen zijn hebben in de afgelopen jaren veel gecodeerde gefallen gevonden (F. Smend, Jansen, S. voor ons vreemd geworden — toch is het belangrijk om te weten, dat deze codes niet al- Helmus e. a.). Vele. daarvan zijn door de getrainde luisteraar zonder meer herkenbaar, leen voor Bach zelf kenmerkend zijn, maar dat ze tot het vanzelfsprekende culturele be- maar vele andere zijn zo nauw met de muziek verweven, dat ze alleen uit de noten kun­ zit uit die tijd behoorden. De muziek werd destijds veel direkter dan nu als taal ervaren, nen worden afgeleid. De Joden beroepen zieh op de wet om aan te tonen, dat de tien met talloze mogelijkheden tot expressie. Ons raakt dit vocabulaire nauwelijks, omdat dubbelkoren (de vier koren van de Romeinse Landsknechten worden uiteraard niet we het niet meer kennen en omdat het derhalve voor ons niet langer natuurlijk is. We meegeteld) de tien geboden zouden uitbeelden. ln het vragende koor der discipelen kunnen het hooguit in enkele gevallen reconstrueren. Maar het is misschien toch goed »Herr, bin ichs« wordt het woord »Herr« elf maal gezongen, voor elke apostel met uit- te weten, dat we slechts enkele delen van het geheel, dat met Bachs muziek wordt ge- zondering van Judas die inplaats van »Herr« zingt »Ich bins, ich sollte büßen«. In het zegd waarnemen en hören. Dat veel, wat de toenmalige luisteraar onmiddellijk be- duet van de hogepriesters speelt de bas tot aan het eind van het melisma »legen« dertig greep, volkomen ongemerkt aan ons voorbijgaat. Het makkelijkst kunnen we nog de tonen; de zilverlingen worden hier als het wäre stuk voor stuk uitgeteld en pas daarna klankschilderachtige kanten van de muziektaal begrijpen. De zetting voor strijkers van zingen de hogepriesters verder. Maar er zijn nog veel gecompliceerder en beter verbor­ de Christus recitatieven moet ongetwijfeld een aureool uitbeelden, waarvan de glans gen getallen, zoals bijvoorbeeld daar, waar door een aantal tonen of toonhoogtes een kort voor Christus’ woorden oplicht. Bijvoorbeeld deze figuur: bepaalde plaats in de bijbel, welke werd geciteerd, zou zijn aangegeven. ln het recita- tief »Und siehe da, der Vorhang im Tempel zerriß . . « leveren de tweeendertigste noten van de continuo onder de drie tekstpassages het volgende op: stelt het snikken voor (»von meiner Augen Tränenflüssen«); ook het huilen is in de aria 1) »und die Erde erbebete«, 2) »und die Gräber taten sich auf«, 3) »und standen auf vie­ »Erbarme dich« bijzonder realistisch uitgebeeld. De vioolsolo in »Gebt mir meinen je- le Leiber der Heiligen, die da schliefen« bevatten respectievelijk 18, 68 en 104 tonen. In sum wieder« schildert het blinken van het op de grond gegooide geld. Zo zouden er bij de psalmen 18, 64 en 104 wordt de aardbeving beschreven. Dergelijke getalsindicaties elk afzondetlijk stuk talloze voorbeelden van min of meer duidelijke klankschildering körnen in vrijwel elk stuk uit de Matthäus Passion voor. Daarbij maakt Bach gebruik van aantoonbaar zijn. de meest verschillende methodes. Hij codeerde woorden volgens het getalsalfabet en de

Behalve klankschildering en toonaardenkarakteristiek bood de laatbarokke muzikale ge- daarbij te voorschijn körnende getallen verstopte hij net als getallen in de tekst of aan- BANDE LAPETITE ORKEST EN KOOR moedsleer een enorm rijke vocabulaire, die Bach op soevereine wijze beheerste. Zo stelt duidingen van bijbelplaatsen in enigerlei vorm in de muziek. Belangstelling verdient ieder afzonderlijk deel naast de op de voorgrond tredende tekstuitleg nog als het wate deze kant van Bachs creativiteit echter vooral daarom, omdat de muziek op geen enkele een dieper gravende »Preek in klanken« voor. Voor de tegenwoordige luisteraar, die ge- wijze en geen enkel punt te lijden had onder deze schijnbaar gewelddadige aanpassing. wend is om vooral van de esthetische component in de muziek te genieten en die geen Zijn beheersing van de compositietechniek was dermate volmaakt, dat hij mogelijk met enkele vaardigheid heeft bij het begrijpen van de barokke »klanktaal«, zou vrijwel iede- veel plezier dergelijke extra moeilijkheden opzocht, om ze bij wijze van uitdaging de re muzikale wending nader moeten worden toegelicht. ledere periode heeft een weer baas te worden. volkomen andere manier om naar muziek te luisteren; zo zijn er ook steeds weer nieuwe facetten aan dergelijke veelzijdige werken als de oratoria van Bach te ontdekken. Het

lijkt wel, alsof de luisteraars in decennia en eeuwen als het ware deze kolossale werken KNABEN TÖLZER omcirkelden, waarbij ze steeds weer nieuwe kanten, nieuwe, nog nooit eerder gehoorde schoonheden aantroffen. Maar nooit kunnen ze het werk in al zijn details en in zijn to­ tale grootte overzien. Nog moeilijker herkenbaar dan de muzikaal-rhetorische bedoelingen van de componist zijn de getalsspelletjes, waarvan het hele werk doortrokken is. Men mag Bach geen ex­ treme, speciale positie als initiator van heheimzinnige getalskunsten verlenen. Hij legt er zelf juist de nadruk op, dat hij niets te maken wil hebben met wiskunde. Zo schrijft Philipp Emanuel aan Forkel: »de zalige was, net als ik en alle echte musici, geen lief- ("Wenn ich einmal soll scheiden... Und siehe da") Manuscript 1736 De atäsPsin s dpecöi aglg. Die angelegt. doppelchörig ist Matthäus-Passion Die * Was ist die Schuld? In was für Missetaten Missetaten für was In geraten? du bist Schuld? die ist Was Daß man ein solch scharf Urteil hat hat Urteil scharf solch ein man Daß i Jsm i Lse gifn n tttn Sie töteten. und griffen Listen mit Jesum sie gesprochen? sprachen aber: sprachen Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen. verbrochen. du hast was Jesu, Herzliebster gekreuziget er Choral daß werden, überantwortet Jesus Jüngern: seinen zu er sprach hatte, endet Ziffern 1 und 2 bezeichnen jeweils den ersten oder oder ersten den jeweils bezeichnen 2 und 1 Ziffern wie Rat, hielten Und Kaiphas. hieß da der Ältesten die und Schriftgelehrten und priester Ostern wird, und des Menschen Sohn wird wird Sohn Menschen des und wird, Ostern Evangelista zweiten Chor. zweiten werde. im Volk in den Palast des Hohenpriesters, Hohenpriesters, des Palast den in Volk im Evang. Choral tragen. selber Kreuze zum Holz verzagen. wir müßten Sonst Zion Choral Zion . . . . . Zion Gläubige Zion verachtet. wärest du Wiewohl Choral Zion Gläubige Zion geschlachtet Kreuzes des Stamm Am O Choral. Zion Gläubige Zion . . . . . Zion Chorus Gläubige Sehet! Gläubigen Zion rm at — 1. —Teil Parte Prima J . S. Bach • Passio Domini nostri J. C. secundum Evangelistam Matthaeum Matthaeum Evangelistam secundum C. J. nostri Domini Passio • . S.Bach Sehet ihn aus Lieb und Huld Huld und Lieb aus ihn Sehet (1) Ihr wisset, daß nach zween Tagen Tagen zween nach daß wisset, Ihr (1) Seht . . . . . Seht Seht die Geduld. die Seht Sehet! l we i Lamm. ein wie als . . . Kommt, ihr Töchter, helft mir klagen ...... klagen mir helft Töchter, ihr Kommt, (1) Da versammleten sich die Hohen­ versammleten Da (1) Erbarm dich unser o Jesu! Jesu! o unser dich Erbarm All’ Sünd hast du getragen, du hast Sünd All’ Allzeit erfund’n geduldig geduldig erfund’n Allzeit (1, 2') 2') (1, Wohin? Was? Wie? Wen? u nr Schuld; unsre auf den Bräutigam. Sehet ihn ihn Sehet Bräutigam. den 1 D Jss is Rd voll­ Rede diese Jesus Da (1) Lamm Gottes unschuldig unschuldig Gottes Lamm i Tctr in n die und Zion Tochter Die Poesia Dominum Henrici alias Picander dictus Picander alias Henrici Dominum Poesia

Judas c wl inec verraten. euch ihn will Ich . .. Reu und Buß gebären. dir Jesu, Treuer Reu und Buß hat. siegetan was nis, i Nmn ua Icait, u e Hohen­ den sprach: zu und Ischarioth, priestern Judas Namen mit Evang. Zähren meiner Tropfen die Daß entzwei, Sündenherz das Knirscht Gedächt­ ihrem zu sagen Welt, auch ganzen man der wird in da wird geprediget gelium neem Spezerei, Angenehme Aria zu, inzwischen mir lasseSo bereiten, will Grabe Zum Leib deinen Salben Mit Weib fromme dieses Daß du, Heiland DuTieber Evan­ dies Wo euch: sage ich begraben Wahrlich, mich man wird. ge­ daß Leib meinen getan, sie auf hat gossen, hat Wasser dies sie Daß Ein Wasser auf dein Haupt zu gießen. zu Haupt dein auf Wasser Ein Tränenflüssen Augen meiner Von streiten, töricht Jünger deine Wenn aber mich euch, allezeit. bei nicht ihr Armen habt allezeit habet Ihr Jesus Recit ses Wasser hätte mögen teuer verkauft und und verkauft teuer werden. gegeben mögen Armen den hätte Wasser ses Chorus zu ihnen: zu un­ sie wurden sahen, sprachen: und Jünger willig seine das zu er Da da Haupt, sein saß. Tische auf es goß und Wasser, hat ein gut Werk an mir getan. mir an Werk gut ein hat Evang. i Wi, a hte i Ga mt köstlichem mit Glas ein hatte das Weib, ein Evang. Volk. im werde Aufruhr ein nicht daß im Hause Simonis, des Aussätzigen, trat zu ihm zu trat des Simonis, Aussätzigen, Hause im Chorus Ats 1) (Altus 1 Ws eümr ir a Wi? Sie Weib? das ihr bekümmert Was (1) Bso ) a wlt h mr geben? mir ihr wollt Was 1) (Basso 1) (Altus

(1) Da ging hin der Zwölfen einer, einer, Zwölfen der hin ging Da (1)

1 D ds eu mree src er sprach merkete, Jesus das Da (1) 1 Wz det isr na? Die­ Unrat? dieser dient Wozu (1) Bethanien, zu war Jesus nun Da (1) (1, 2) Ja nicht auf das Fest, auf auf Fest, das auf nicht Ja 2) (1,

TÖLZER KNABEN TÖLZER

KOOR EN ORKEST LA PETITE BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR

Evang. (1) Und sie boten ihm dreißig Silber­ Jesus (1) Der mit der Hand mit mir in die Evang. (1) Und da sie den Lobgesang ge­ Jesus (1) Setzet euch hie, bis daß ich dorthin linge. Und von dem an suchte er Gelegenheit, Schüssel tauchet, der wird mich verraten. Des sprochen hatten, gingen sie hinaus an den ö l ­ gehe und bete. daß er ihn verriete. Menschen Sohn gehet zwar dahin, wie von berg. Da sprach Jesus zu ihnen: Evang. (1) Und nahm zu sich Petrum und die Aria (Soprano 2) ihm geschrieben stehet; doch wehe dem Men­ schen, durch welchen des Menschen Sohn ver­ Jesus (1) In dieser Nacht werdet ihr euch alle zween Söhne Zebedäi, und fing an zu trauern Blute nur, du liebes Herz! ärgern an mir, denn es stehet geschrieben: und zu zagen. Da sprach Jesus zu ihnen: Ach, ein Kind, das du erzogen, raten wird. Es wäre ihm besser, daß derselbige Mensch noch nie geboren wäre. Ich werde den Hirten schlagen, und die Schafe Das an deiner Brust gesogen, der Herde werden sich zerstreuen. Jesus (1) Meine Seele ist betrübt bis an den Droht den Pfleger zu ermorden, Evang. (1) Da antwortete Judas, der ihn Wann ich aber auferstehe, will ich vor euch Tod, bleibet hie, und wachet mit mir. Denn es ist zur Schlange worden. verriet, und sprach: hingehen in Galiläam. Blute nur . .. Recit (Tenore 1, Chorus 2) a doi Cori (Zion Judas (Basso 1) Bin ich’s, Rabbi? Choral und die Gläubigen) Evang. (1) Aber am ersten Tage der süßen Evang. (1) Er sprach zu ihm: Erkenne mich, mein Hüter, Zion O Schmerz! hier zittert das gequälte Brot traten die Jünger zu Jesu und sprachen Mein Hirte, nimm mich an! Herz! Wie sinkt es hin, wie bleicht sein An­ zu ihm: Jesus (1) Du sagtest's. Von dir, Quell aller Güter, gesicht! Chorus (1) Wo willst du, daß wir dir be­ ist mir viel Gut’s getan. Gläubige Was ist die Ursach’ aller solcher reiten, das Osterlamm zu essen? Evang. (1) Da sie aber aßen, nahm Jesus das Dein Mund hat mich gelabet Brot, dankete und brach’s, und gab’s den Plagen? Evang. (1) Er sprach: Mit Milch und süßer Kost, Jüngern und sprac! : Dein Geist hat mich begabet Zion Der Richter führt ihn vor Gericht, da Jesus (1) Gehet hin in die Stadt zu einem, Jesus (1) Nehmet, esset, das ist mein Leib. Mit mancher Himmelslust. ist kein Trost, kein Helfer nicht. und sprecht zu ihm: Der Meister läßt dir Evang. (1) Petrus aber antwortete und sprach Gläubige Ach, meine Sünden haben dich ge­ sagen: Meine Zeit ist hie, ich will bei dir die Evang. (1) Und er nahm den Kelch, und schlagen! Ostern halten mit meinen Jüngern. dankete, gab ihnen den, und sprach: zu ihm: Zion Er leidet alle Höllenqualen, Er soll vor Jesus (1) Trinket alle daraus, das ist mein Petrus (Basso 1) Wenn sie auch alle sich an Evang. (1) Und die Jünger täten, wie ihnen dir ärgerten, so will ich doch mich nimmer­ fremden Raub bezahlen. Jesus befohlen hatte und bereiteten das Blut des neuen Testaments, welches vergossen wird für Viele, zur Vergebung der Sünden. Ich mehr ärgern. Gläubige Ich. ach Herr Jesu, habe dies ver­ Osterlamm. Und am Abend satzte er sich zu schuldet, was du erduldet! Tische mit den Zwölfen. Und da sie aßen, sage euch: Ich werde von nun an nicht mehr Evang. (1) Jesus sprach zu ihm: von diesem Gewächs des Weinstocks trinken, Solo Ach! könnte meine Liebe dir, sprach er: Jesus (1) Wahrlich, ich sage dir: In dieser

bis an den Tag, da ich’s neu trinken werde mit Mein Heil, dein Zittern und dein Zagen BANDE LAPETITE ORKEST EN KOOR Jesus (1) Wahrlich ich sage euch: Einer unter euch in meines Vaters Reich. Nacht, ehe der Hahn krähet, wirst du mich Vermindern oder helfen tragen. euch wird mich verraten. ureimal verleugnen. Wie gerne blieb’ ich hier! Recit (Soprano 1) Evang. (1) Petrus sprach zu ihm: Evang. (1) Und sie wurden sehr betrübt, und Wiewohl mein Herz in Tränen schwimmt, Aria (Tenore 1, Chorus 21 a doi Cori (Zion hüben an, ein jeglicher unter ihnen, und sag­ Daß Jesus von uns Abschied nimmt, Petrus (Basso 1) Und wenn ich mit dir ster­ und die Gläubigen) ten zu ihm: So macht mich doch sein Testament erfreut: ben müßte, so will ich dich nicht verleugnen. Zion Ich will bei meinem Jesu wachet} Sein Fleisch und Blut, o Kostbarkeit, Chorus (1) Herr, bin ich’s? Evang. (1) Desgleichen sagten auch alle Gläubige So schlafen unsre Sünden ein Vermacht er mir in meine Hände. Jünger. Choral Wie er es auf der Welt mit denen Seinen Zion Meinen Tod büßet seiner Seelen Not Ich bin’s, ich sollte büßen, Nicht böse können meinen. Sein Traurcn machet mich voll Freuden. An Händen und an Füßen Choral So liebt er sie bis an das Ende. Ich will hier bei dir stehen, Gläubige Drum muß uns sein verdienstlich Gebunden in der Höll’! KNABEN TÖLZER Die Geißeln und die Banden, Aria (Soprano 1) Verachte mich doch nicht! Leiden recht bitter und doch süße sein. Und was du ausgestanden, Ich will dir mein Herze schenken, Von dir will ich nicht gehen, Zion Ich will bei meinem Jesu wachen . . . Wenn dir dein Herze bricht. Das hat verdienet meine Seel’. Senke dich, mein Heil, hinein. Evang. (1) Und ging hin ein wenig, fiel nie­ Ich will mich in dir versenken, Wann dein Herz wird erblassen Evang. (1) Er antwortete und sprach: der auf sein Angesicht, und betete und sprach: Ist dir gleich die Welt zu klein, Im letzten Todesstoß, Ei, so sollst du mir allein Alsdenn will ich dich fassen Jesus (1) Mein Vater, ist’s möglich, so gehe Mehr als Welt und Himmel sein. In meinen Arm und Schoß. dieser Kelch von mir; doch nicht wie ich will, Ich will dir . . . Evang. (1) Da kam Jesus mit ihnen zu einem sondern wie du willst. Hofe, der hieß Gethsemane, und sprach zu seinen Jüngern: Recit. (Basso 2) Und er ließ sie, und ging abermals hin und Evang. (1) Und siehe, einer aus denen, die Secunda Parte — 2. Teil Der Heiland fällt vor seinem Vater nieder. betete zum drittenmal, und redete dieselbi- mit Jesu waren, reckete die Hand aus und Dadurch erhebt er mich und alle gen Worte. schlug des Hohenpriesters Knecht und hieb Aria (Altus 1, Chorus 2) (Zion und die Von unserm Falle Da kam er zu seinen Jüngern und sprach zu ihm ein Ohr ab. Da sprach Jesus zu ihm: Hinauf zu Gottes Gnade wieder. ihnen: Gläubigen ) F.r ist bereit, Jesus (1) Ach! wollt ihr nun schlafen und Zion Ach! nun ist mein Jesus hin! Jesus (1) Stecke dein Schwert an seinen O rt; Den Kelch, des Todes Bitterkeit zu trinken, ruhen? Siehe, die Stunde ist hie, daß des Men­ Tn welchen Sünden dieser Welt denn wer das Schwert nimmt, der soll durchs Gläubige Wo ist denn dein Freund hinge­ schen Sohn in der Sünder Hände überantwor­ gangen, o du Schönste unter den Weibern? Gegossen sind und häßlich stinken. tet wird. Stehet auf, lasset uns gehen; siehe, er Schwert umkommen. Oder meinest du, daß ich nicht könnte meinen Vater bitten, daß er Weil es dem lieben Gott gefällt. ist da, der mich verrät. Zion Ist es möglich, kann ich schauen? mir zuschickte mehr denn zwölf Legion En­ Aria (Basso 2) Evang. (1) Und als er noch redete, siehe, da gel? Wie würde aber die Schrift erfüllet? Es Gläubige Wo hat sich dein Freund hinge­ Gerne will ich mich bequemen kam Judas, der Zwölfen Einer, und mit ihm muß also gehen. wandt? eine große Schar, mit Schwerten und mit Kreuz und Becher anzunehmen. Evang. (1) Zu der Stund’ sprach Jesus zu den Zion Ach! mein Lamm in Tigerklauen! Ach! Trink ich doch dem Heiland nach. Stangen, von den Hohenpriestern u iu Älte­ wo ist mein Jesus hin? sten des Volks. Und der Verräter hatte ihnen Scharen: Denn sein Mund, Gläubige So wollen wir mit dir ihn suchen. Der mit Milch und Honig fließet. ein Zeichen gegeben und gesagt: Welchen ich Jesus (1) Ihr seid ausgegangen als zu einem Hat den Grund küssen werde, der ist’s, den greifet. Und als­ Mörder, mit Schwerten und mit Stangen, Zion Ach! was soll ich der Seele sagen, Und des Leidens herbe Schmach bald trat er zu Jesum und sprach: mich zu fahen; bin ich doch täglich bei euch Wenn sie mich wird ängstlich fragen? gesessen und habe gelehret im Tempel, und Durch den ersten Trunk versüßet. Judas (Basso 1) Gegrüßet sei’st du, Rabbi! Ach! wo ist mein Jesus hin? Gerne will ich . . . ihr habt mich nicht gegriffen. Aber das ist Evang. (1) Und küssete ihn. Jesus aber sprach alles geschehen, daß erfüllet würden die Evang. (1) Die aber Jesum gegriffen hatten, F.vang. (1) Und er kam zu seinen Jüngern, zu ihm: Schriften der Propheten. führeten ihn zu dem Hohenpriester Kaiphas, und fand sie schlafend, und sprach zu ihnen: dahin die Schriflgclehrten und Ältesten sich Jesus (1) Mein Freund, warum bist du kom­ Evang. (1) Da verließen ihn alle Jünger, und versammlet hatten. Petrus aber folgete ihm men? flohen. nach von ferne, bis in den Palast des Hohen­ Jesus (1) Könnet ihr denn nicht eine Stunde Evang. (1) Da traten sie hinzu, und legten priesters; und ging hinein und satzte sich bei mit mir wachen? Wachet und betet, daß ihr Choral die Hände an Jesum, und griffen ihn. O Mensch, bewein’ dein Sünde groß; die Knechte, auf daß er sähe, wo es hinaus nicht in Anfechtung fallet. Der Geist ist willig, wollte. Die Hohenpriester aber und Ältesten, aber das Fleisch ist schwach. Aria (Soprano 1, Altus 1, Chorus 2) a doiCori Darum Christus sein’s Vaters Schoß (Zion und die Gläubigen) Äußert und kam auf Erden; und der ganze Rat, suchten falsches Zeugnis BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR wider Jesum, auf daß sie ihn töteten; und Evang. (1) Zum andern Mal ging er hin, Zion So ist mein Jesus nun gefangen. Von einer Jungfrau rein und zart betete und sprach: Für uns er hie geboren ward, funden keines. Gläubige Laßt ihn! haltet! bindet nicht! Er wollt’ der Mittler werden. Choral Jesus (1) Mein Vater, ist’s nicht möglich, daß Den’n Toten er das Leben gab, Mir hat die Welt trüglich gericht’t dieser Kelch von mir gehe, ich trinke ihn Zion Mond und Licht Und legt’ dabei all’ Krankheit ab, Mit Lügen und mit falschem G’dicht, denn; so geschehe dein Wille. Ist vor Schmerzen untergangen, Bis sich die Zeit herdrange, Viel Netz und heimlich Stricken. Choral Weil mein Jesus ist gefangen. Daß er für uns geopfert würd’, Herr, nimm mein wahr in dieser G’fahr, Was mein Gott will, das g’scheh’ allzeit, Gläubige Laßt ihn! haltet! bindet nicht! Trüg’ unser Sünden schwere Bürd’ B’hüt mich vor falschen Tücken. Wohl an dem Kreuze lange. Sein Will’, der ist der beste, Evang. (1) Und wiewohl viel falsche Zeugen Zu helfen den’n er ist bereit, Fine della 1 ma Parte Zion Sie führen ihn, er ist gebunden. herzutraten, funden sie doch keins. Zuletzt

Die an ihn glauben feste. KNABEN TÖLZER traten herzu / ween falsche Zeugen, und Er hilft aus Not, Chorus (1,2) Sind Blitze, sind Donner in sprachen: Der fromme Gott, Wolken verschwunden? Und züchtiget mit Maßen. Eröffne den feurigen Abgrund, o Hölle; Testis 1'2 (Altus- 2. Tenore 2) Er hat gesagt: Wer Gott vertraut, Zertrümmre, verderbe, verschlinge, zerschelle Ich kann den Tempel Gottes abbrechen und Fest auf ihn baut, Mit plötzlicher Wut in dreien Tagen denselben bauen. Den will er nicht verlassen. Den falschen Verräter, das mördrische Blut! Evang. (1) Und der Hohepriester stund auf Evang. (1) Und er kam und fand sie aber und sprach zu ihm: schlafend, und ihre Augen waren voll Schlaf’s. Pontifex (Basso 1) Antwortest du nichts zu dem, was diese wider dich zeugen?

Evang. (1) Aber Jesus schwieg stille. Choral Aria (Altus 1) Evang. (1) Sie hielten aber einen Rat, und Erbarme dich Recit (Tenore 2) Wer hat dich so geschlagen, kauften einen Töpfersacker darum, zum Be­ Mein Heil, und dich mit Plagen Mein Gott, um meiner Zähren willen; gräbnis der Pilger. Daher ist dersclbige Acker Mein Jesus schweigt zu falschen Lügen stille, Schaue hier, Uni uns damit zu zeigen, So übel zugericht. genennet der Blutacker, bis auf den heutigen Du bist ja nicht ein Sünder, Herz und Auge weint yor dir Tag. Da ist erfüllet, das gesagt ist durch den Daß sein efbarmungsvoller Wille Bitterlich. Vor uns /um Leiden sei geneigt, Wie wir und unsre Kinder; Propheten Jeremias, da er spricht: Sie haben Von Missetaten weißt du nicht. Erbarme dich, . genommen dreißig Silberlinge, damit bezahlet Und daß wir in der gleichen Pein Mein Gott, um meiner Zähren willen. Ihm sollen ähnlich sein, Evang. (1) Petrus aber saß draußen im Pa­ ward der Verkaufte, welchen sic kauften von Und in Verfolgung stille schweigen. last; und es trat zu ihm eine Magd,und sprach: Choral den Kindern Israel; und haben sie gegeben Bin ich gleich von dir gewichen, um einen Töpfersacker, als mir der Herr be­ Ancilla 1 (Soprano 1) Und du wärest auch Stell’ ich mich doch wieder ein; fohlen hat. Jesus aber stund vor dem Land- Aria (Tenore 2) mit dem Jesu aus Galiläa. Hat uns doch dein Sohn verglichen pflcger, und der Landpfleger fragte ihn,’ und Geduld, Geduld! Evang. (1) Er leugnete aber vor ihnen allen, Durch sein’ Angst und Todespein. sprach: Wenn mich falsche Zungen stechen. und sprach: Ich verleugne nicht die Schuld, Pilatus (Basso 1) Bist du der Jüdcn König? Leid’ ich wider meine Schuld Aber deine Gnad’ und Huld Schimpf und Spott, Petrus (Basso 1) Ich weiß nicht, was du Ist viel größer als die Sünde, F.i! so mag der liebe Gott sagest. Die ich stets in mir befinde. Evang. (1) Jesus aber sprach zu ihm: Meines Herzens Unschuld rächen. Evang. (1) Als er aber zur Tür hinausging, Evang. (1) Des Morgens aber hielten alle Jesus (1) Du sagtest’s, Geduld, Geduld . . . sähe ihn eine andere, und sprach zu denen, die Hohenpriester und die Ältesten des Volkes Evang. (1) Und der Hohepriester antwor­ da waren: einen Rat über Jesum, daß sie ihn töteten. Und Evang. (1) Und da er verklagt ward von den tete, und sprach zu ihm: Ancilla 2 (Soprano 1) Dieser war auch mit bunden ihn, führeten ihn hin, und überant­ Hohenpriestern und Ältesten, antwortete er nichts. Da sprach Pilatus zu ihm: Pontifex (Basso 1) Ich beschwöre dich bei dem Jesu von Nazareth. worteten ihn dem Landpfleger Pontio Pilato. dem lebendigen Gott, daß du uns sagtest, ob Evang. (I) Und er leugnete abermal und Da das sähe Judas, der ihn verraten hatte, Pilatus (Basso 1) Hörest du nicht, wie hart daß er verdammt war zum Tode, gereuete es du seiest Christus, der Sohn Gottes. schwur dazu: sic dich verklagen? ihn, und brachte her wieder die dreißig Sil­ Evang. (1) Jesus sprach zu ihm: Petrus (Basso 1) Ich kenne des Menschen berlinge den Hohenpriestern und Ältesten, Evang. (1) Und er antwortete ihm nicht auf Jesus (1) Du sagtest’s. Doch sage ich euch: nicht. und sprach: ein Wort, also, daß sich auch der Landpflegcr Von nun an wird’s geschehen, daß ihr sehen Evang. (1) Und über eine kleine Weile tra­ sehr verwunderte. Judas (Basso 1) Ich habe übel getan, daß ich BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR werdet des Menschen Sohn sitzen zur Rechten ten hinzu, die da stunden, und sprachen zu unschuldig Blut verraten habe. Choral der Kraft, und kommen in den Wolken des Petro: Befiehl du deine Wege Himmels. Chorus (2) Wahrlich, du bist auch einer von Evang. (1) Sie sprachen: Und was dein Herze kränkt Evang. (1) Da zerriß der Hohepriester seine denen, denn deine Sprache verrät dich. Chorus (1, 2) Was gehet uns das an? da Der allertreusten Pflege Kleider, und sprach: siehe du zu. Des, der den Himmel lenkt. Evang. (1) Da hub er an sich zu verfluchen Der Wolken, Luft und Winden Pontifex (Basso 1) Er hat Gott gelästert. Was und schwören: Evang. (1) Und er warf die Silberlinge in Gibt Wege, Lauf und Bahn, dürfen wir weiter Zeugnis? Siehe, jetzt habt Petrus (Bas'O 1) Ich kenne des Menschen den Tempel, hub sich davon, ging hin, und er- Der wird auch Wege finden, ihr seine Gotteslästerung gehöret. Was dün- nicht. Da dein Fuß gehen kann. ket euch? hängete sich selbst. Aber die Hohenpriester Evang. (1) Und alsbald krähete der Hahn. nahmen die Silberlinge, und sprachen: Evang. (1) Sie antworteten und sprachen: Evang. (1) Auf das Fest aber hatte der Land-

Da dachte Petrus an die Worte Jesu, da er zu KNABEN TÖLZER Pontifex 1, 2 (Basso 1) Es taugt nicht, daß ihm sagte: ehe der Hahn krähen wird, wirst pflcger Gewohnheit, dem Volk einen Gefan­ Chorus (1,2) Er ist des Todes schuldig! wir sie in den Gotteskasten legen, denn cs ist du mich dreimal verleugnen. Und ging her­ genen loszugeben, welchen sic wollten. Er Evang. (1) Da speieten sie aus in sein An­ aus, und weinete bitterlich. Blutgeld. hatte aber zu der Zeit einen Gefangenen, gesicht, und schlugen ihn mit Fäusten. Etliche Aria (Basso 2) einen sonderlichen vor andern, der hieß Ba- aber schlugen ihn ins Angesicht, und sprachen: Gebt mir meinen Jesum wieder! rabbas. Und da sie versammlet waren, sprach Chorus (1, 2) Weissage uns, Christe, wer Seht, das Geld, den Mörderlohn, Pilatus zu ihnen: ist’s, der dich schlug? Wirft euch der verlorne Sohn Pilatus (Basso 1) Welchen wollet ihr, daß ich Zu den Füßen nieder. euch losgebe? Barabham, oder Jesum, von dem Gebt mir meinen Jesum wieder! gesaget wird, er sei Christus.

F.v.tng. (1) Denn er Wußte wohl, daß sie ihn Aria (Soprano 1) aus Neid überantwortet hatten. Und da er Aus Liebe will mein Heiland sterben, Evang. (1) Da nahmen die Kriegsknechte des Aria (Basso 1) auf dem Richtstuh! saß, schickete sein Weib Von einer Sünde weiß er nichts, Landpflegers Jesum zu sich in das Richthaus, Komm, süßes Kreuz, so will ich sagen, zu ihm, und ließ ihm sagen: Daß das ewige Verderben und sammleten über ihn die ganze Schar; und Mein Jesu, gib es immer her! Und die Strafe des Gerichts zogen ihn aus, und legeten ihm einen Purpur­ Wird mir mein Leiden einst zu schwer, U.xor Pilati (Soprano 1) Habe du nichts zu Nicht auf meiner Seele bliebe. mantel an; und flochten eine Dornenkrone, So hilf du mir es selber tragen. schaffen mit diesem Gerechten, ich habe heute Aus Liebe .. . und setzten sie auf sein Haupt, und ein Rohr Komm, süßes Kreuz . . . viel erlitten im Traum von seinetwegen. Evang. (1) Sie schrieen aber noch mehr, und in seine rechte Hand, und beugeten die Knie vor ihm, und spotteten ihn, und sprachen: Evang. (1) Und da sie an die Stätte kamen sprachen: Evang. (1) Aber die Hohenpriester und die mit Namen Golgatha, das ist verdeutschet, Chorus (1, 2) Laß ihn kreuzigen. Chorus (1,2) Gegrüßet seist du, Jüdenkönig! Schädelstätt’, gaben sie ihm Essig zu trinken Ältesten überredeten das Volk, daß sie um mit Gallen vermischet; und da er’s schmeckete, Barabbam bitten sollten, und Jesum umbräch­ Evang. (1) Da aber Pilatus sähe, daß er wollte er’s nicht trinken. Da sie ihn aber ge­ ten. Da antwortete nun der Landpfleger, und nichts schaffete, sondern daß ein viel größer Evang. (1) Und speieten ihn an, und nahmen das Rohr, und schlugen damit sein Haupt. kreuziget hatten, teilten sie seine Kleider, und sprach zu ihnen: Getümmel ward, nahm er Wasser, u"d wusch würfen das Los darum; auf daß erfüllet die Hände vor dem Volk, und sprach: Pilatus (Basso 1) Welchen wollt ihr unter Choral würde, das gesagt ist durch den Propheten: diesen zweien, den ich euch soll losgeben? Pilatus (Basso 1) Ich bin unschuldig an dem O Haupt voll Blut und Wunden, sie haben meine Kleider unter sich geteilet, und über mein Gewand haben sie das Los ge­ Evang. (1) Sie sprachen: Blut dieses Gerechten, sehet ihr zu. Voll Schmerz und voller Hohn! O Haupt zu Spott gebunden worfen. Und sie saßen allda, und hüteten sein. Chorus (1, 2) Barabbam! Evang. (1) Da antwortete das ganze Volk, Und oben zu seinem Haupte hefteten sie die und sprach: Mit einer Dornenkron’! O Haupt, sonst schön gezieret Ursach seines Todes beschrieben, nämlich: Dies Evang. (1) Pilatus sprach zu ihnen: ist Jesus, der Jüden König. Chorus (1, 21 Sein Blut komme über uns und Mit höchster Ehr’ und Zier, Pilatus (Basso 1) Was soll ich denn machen unsre Kinder. Jetzt aber hoch schimpfieret: Und da wurden zween Mörder mit ihm ge­ mit Jesu, von dem gesagt wird, er sei Christus? kreuziget, einer zur Rechten, und einer zur Evang. (1) Da gab er ihnen Barabbam los; Gegrüßet seist du mir! Du edles Angesichte, Linken. Die aber vorübergingen, lästerten ihn, Evang. (1) Sie sprachen alle: aber Jesum ließ er geißeln, und überantwor­ und schüttelten ihre Köpfe, und sprachen: tete ihn, daß er gekreuziget würde. Vor dem sonst schrickt und scheut Chorus (1, 2) Laß ihn kreuzigen. Das große Weltgewichte, Chorus (1, 2) Der du den Tempel Gottes zer­ Recit (Altus 2) Wie bist du so bespeit! Choral brichst, und bauest ihn in dreien Tagen, hilf Wie wunderbarlich ist doch diese Strafe! Erbarm es Gott! Wie bist du so erbleichet, Hier steht der Heiland angebunden. dir selber. Bist du Gottes Sohn, so steig herab LAPET1TE BANDE ORKEST EN KOOR Der gute Hirte leidet für die Schafe; Wer hat dein Augenlicht, vom Kreuz. Die Schuld bezahlt der Herre, der Gerechte, O Geißelung, o Schlag’, o Wunden! Dem sonst kein Licht nicht gleichet, Für seine Knechte! Ihr Henker, haltet ein! So schändlich zugericht’t? Evang. (1) Desgleichen auch die Hohenprie­ Erweichet euch der Seelen Schmerz, Evang. (1) Der Landpfleger sagte: ster spotteten sein, samt den Schriftgelehrten Der Anblick solchen Jammers nicht? Evang. (1) Und da sie ihn verspottet hatten, und Ältesten, und sprachen: Pilatus (Basso 1) Was hat er denn Übels ge­ Ach ja, ihr habt ein Herz, zogen sie ihm den Mantel aus, und zogen ihm tan? Das muß der Martersäule gleich, seine Kleider an, und führeten ihn hin, daß Chorus (1, 2) Andern hat er geholfen, und Und noch viel härter sein. sic ihn kreuzigten. Und indem sie hinaus­ kann sich selber nicht helfen. Ist er der König Recit (Soprano 1) Erbarmt euch, haltet ein! gingen, funden sie einen Menschen von Kyrene, Israels, so steige er nun vom Kreuz, so wollen Er hat uns allen wohlgetan. mit Namen Simon; den zwungen sie, daß er wir ihm glauben. Er hat Gott vertrauet, der Den Blinden gab er das Gesicht, Aria (Altus 2) ihm sein Kreuz trug. erlöse ihn nun, lüstet’s ihn; denn er hat gesagt: Die Lahmen macht er gehend; Ich bin Gottes Sohn. KNABEN TÖLZER Er sagt’ uns seines Vaters Wort, Können Tränen meiner Wangen Recit (Basso 1) Er trieb die Teufel fort; Nichts erlangen, Ja! freilich will in uns das Fleisch u"d Blut Oh, so nehmt mein Herz hinein! Evang. (1) Desgleichen schmäheten ihn auch Betrübte hat er aufgericht’t; Zum Kreuz gezwungen sein; die Mörder, die mit ihm gekreuziget wurden. Er nahm die Sünder auf und an; Aber laßt es bei den Fluten, Je mehr es unsrer Seele gut, Sonst hat mein Jesus nichts getan. Wenn die Wunden milde bluten, Je herber geht es ein. Auch die Opferschale sein.

Recit (Altus 1) Choral Aria (Basso 1) Zion O selige Gebeine Ach, Golgatha* unsel’ges Golgatha! Wenn ich einmal soll scheiden, Mache dich, mein Herze, rein, Seht, wie ich euch m’t Buß und Reu beweine, Der Herr der Herrlichkeit muß schimpflich So scheide nicht von mir! Ich will Jesum selbst begraben. Daß euch mein Fall in solche Not gebracht. hier verderben, Wenn ich den Tod soll leiden, Denn er soll nunmehr in mir Der Segen und das Heil der Welt So tritt du dann herfür! Für und für Wird als ein Fluch ans Kreuz gestellt. Wenn mir am allerbängsten Seine süße Ruhe haben. Gläubige Mein Jesu, gute Nacht! Der Schöpfer Himmels und der Erden Wird um das Herze sein, Zion Habt lebenslang Soll Erd’ und Luft entzogen werden; Welt, geh aus, laß Jesum ein! So reiß mich aus den Ängsten Mache dich . . . Vor euer Leiden tausend Dank, Die Unschuld muß hier schuldig sterben: Kraft deiner Angst und Pein! Daß ihr mein Seelenheil so wert geacht’t. Das gehet meiner Seele nah; Evang. (1) Und Joseph nahm den Leib, und Ach Golgatha, unsel’ges Golgatha! Evang. (I) Und siehe da, der Vorhang im Tempel zerriß in zwei Stüde, von oben an bis wickelte ihn in ein rein Leinwand. Und legte Gläubige Mein Jesu, gute Nacht. Aria (Altus 1, Chorus 2) (Zion und die unten aus. Und die Erde erbebete, und die ihn in sein eigen neu Grab, welches er hatte lassen in einen Fels hauen; und wälzete einen Chorus (1,2) Wir setzen uns mit Tränen nieder Gläubigen) Felsen zerrissen, und die Gräber täten sich auf, Und rufen dir im Grabe zu: und stunden auf viel Leiber der Eieiligen, die großen Stein vor die Tür des Grabes, und ging Zion Sehet, Jesus hat die Hand, davon. Es war aber allda Maria Magdalena, Ruhe sanfte, sanfte ruh’! da schliefen; und gingen aus den Gräbern Ruht, ihr ausgesognen Glieder! Uns zu fassen ausgespannt; Kommt! nach seiner Auferstehung, und kamen in die und die andere Maria, die satzten sich gegen das Grab. Ruhe sanfte, sanfte ruh’! Gläubige Wohin? heilige Stadt, und erschienen vielen. Des andern Tages, der da folget nach dem Euer Grab und Leichenstein Aber der Hauptmann, und die bei ihm waren, Soll dem ängstlichen Gewissen Zion In Jesu Armen und bewahreten Jesum, da sie sahen das Erd­ Rüsttage, kamen die Hohenpriester und Phari­ Sucht Erlösung, nehmt Erbarmen, Suchet! säer sämtlich zu Pilato, und sprachen: Ein bequemes Ruhekissen beben und was da geschah, erschraken sie sehr Und der Seelen Ruhstatt sein. und sprachen: Gläubige Wo? Chorus (1,2) Herr wir haben gedacht, daß Höchst vergnügt schlummern da die Augen Zion In Jesu Armen. Lebet, sterbet, ruhet Chorus (1, 2) Wahrlich, dieser ist Gottes dieser Verführer sprach, da er noch lebete: Ich ein. Wir setzen uns . .. hier, Ihr verlaßnen Küchlein ihr, Bleibet! Sohn gewesen. will nach dreien Tagen wieder auferstehen. Darum befiehl, daß man das Grab verwahre Gläubige Wo? Evang. (1) Und es waren viel Weiber da, die von ferne zusahen, die da waren nachgefolget bis an den dritten Tag, auf daß nicht seine Zion In Jesu Armen. aus Galiläa, und hatten ihm gedienet; unter Jünger kommen, und stehlen ihn, und sagen welchen war Maria Magdalena, und Maria, zu dem Volk: Er ist auferstanden von den Evang. (1) Und von der sechsten Stunde an die Mutter Jacobi und Joses, und die Mutter Toten; und werde der letzte Betrug ärger, BANDE PETITE LA ORKEST EN KOOR ward eine Finsternis über das ganze Land, bis der Kinder Zebedäi. denn der erste. zu der neunten Stunde. Und um die neunte Am Abend aber kam ein reicher Mann von Evang. (1) Pilatus sprach zu ihnen: Stunde schriee Jesus laut, und sprach: Arimathia, der hieß Joseph, welcher auch ein Jesus (1) Eli, Eli, lama asabthani? Jünger Jesu war. Der ging zu Pilato, und bat Pilatus (Basso 1) Da habt ihr die Hüter; Evang. (1) Das ist: Mein Gott, mein Gott, ihn um den Leichnam Jesu. gehet hin, und verwahret’s, wie ihr wisset. Da befahl Pilatus, man sollte ihm ihn geben. warum hast du mich verlassen? Etliche aber, Evang. (1) Sie gingen hin, und verwahreten die da stunden, da sie das höreten, sprachen Recit (Basso 1) das Grab mit Hütern, und versiegelten den sie: Am Abend da cs kühle war, Stein. Ward Adams Fallen offenbar. Chorus (1) Der rufet dem Elias. Recit (Soprano 1, Altus 1, Tenore 1, Basso 1

Am Abend drücket ihn der Heiland nieder. KNABEN TÖLZER Evang. (1) Und bald lief einer unter ihnen, Am Abend kam die Taube wieder, — Chorus 2) (Zion und die Gläubigen) nahm einen Schwamm, und füllete ihn mit Und trug ein Ölblatt in dem Munde. Zion Nun ist der Herr zur Ruh gebracht. Essig, und steckete ihn auf ein Rohr, und O schöne Zeit! O Abendstunde! tränkete ihn. Die andern aber sprachen: Der Friedensschluß ist nun mit Gott gemacht, Gläubige Mein Jesu, gute Nacht! Denn Jesus hat sein Kreuz vollbracht. Chorus (2) Halt, laß sehen, ob Elias komme Zion Die Müh’ ist aus, die unsre Sünden ihm und ihm helfe? Sein Leichnam kömmt zur Ruh. Ach! liebe Seele, bitte du, gemacht. Evang. (1) Aber Jesus schriee abermals laut, Geh, lasse dir den toten Jesum schenken, Gläubige Mein Jesu, gute Nacht! und verschied. O heilsames, o köstlich’s Angedenken!

WATKOMT IN DESINGEL

MAART APRIL

VR 17, ZA 18 ZA 8 ZO 16 Dl 25 TOT ZA 28/05 HOOGDAGEN MUZIEK ZONDAGWERK ARCHITEKTUUR Koor en Orkest Nieuw Belgisch Kamerorkest Studenten en leraars TENTOONSTELLING La Petite Bande o.l.v. Jan Caeyers Karnermuziek KVMC Paul Robbrecht o.l.v. Sigiswald Kuijken Jos Van Immerseel piano en Hilde Daem Bach, Matthäus Passion Beethoven, Mozart, Brahms ZO 16 UIT DE MUNT WO 26 ZO 19 ZO 9 Symfonie-Orkest van de Munt NIEUWE MUZIEK ZONDAGWERK JONGE HELDEN o.l.v. Hans Zender De Nieuwe Muziekgroep Studenten en leraars Ateliers de la Colline Roland Hermann bariton O.I.V. Mark De Smet karnermuziek KVMC Soap Dameskoor van de Munt Bettina Denner mezzo Varèse, Messiaen, Zender Brewaeys, Murail, Nuyts Dl 21, WO 22, DO 23, Dl 11 VR 24 MOZARTPIANO Dl 18 VR 28 LIEDER DANS Enesco Kwartet NIEUW BELGISCH KAMERORKEST Anne Teresa de Keersmaeker Deszö Ranki piano O.I.V. Jan Caeyers Songmakers’ Almanac en Rosas Mozart Roel Dieltiens cello Boyhood’s End Ottone, Ottone Bartok, Tsjaikofsky, Haydn WO 12, DO 13, VR 14, ZA 15 ZO 23 THEATER JONGE HELDEN De Tijd Verrassing De reisleidster PULLMAN PARK HOTEL Antwerpen

Iste drank aan 1/2 prijs in de PULLMAN BAR van het PULLMAN PARK HOTEL, desguinlei 94,2018 Antwerpen op vertoon van uw toegangskaart van deS ingel

Desguinlei 94-B-2018 Antwerpen - tel.:03/2164800 -Telex:33368 -Telefax:03/2161712 deSingel deSingel wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap.

Dit seizoen werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van Agfa-Gevaert Gemeentekrediet van Belgie Knack de Nationale Loterij Opel-General Motors De Standaard en S.W.I.F.T.