An Oeo ^Rejne Il.Lrl'j
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
an oeo ^RejNe iL.lrl'j, Talje Monthly Magazine of Jin Qommn Cjaidhealaed Volume XV. Oct., 1919, to Sept., 1920, inclusive. AN COMUNN GAIDHEALACH, 114 West Campbell Street, Glasgow. CONTENTS GAELIC DEPARTMENT. PAGE PAGE Am Fear Deasachaidh — Am Meirleach’sa Chuid Bhan, - 115 A Bhliadhn’ Ur, ... 49 An Gaidheal an Canada, ... 6 Am Mod, 17 An Da Mharsanta, - 135, 148 Adhartas, - - - - - - 161 An Comunn Gaidhealach, . - - 15 An “Glasgow Herald” agus a’ Ghaidhlig, 65 An Uair a bha a’ Ghaidhlig aig na h-e6in, 11 Comh-Chruinneachadh nan Ceilteach, - 1 Cruinne Eblas: Alba, 12, 74, 108, 126, 140, 153 „ „ „ „ 145 Dealbh-Chluich air son Chloinne, - 157, 169 Geann-Suidhe a’ Chomuin is a Thurus, - 113 Diasan Gaidhealach, - - 93, 103 Cnuasachd is Hud no Dha Eile, - 81 Eilean Da Dhealgain, - - - - 146 „ „ „ - - 97 Laoidh Mhaoil-Iosa, - - - 153 Cor na Duthcha aig an Am, - - 1 29 Litir gu an Fhir Dheasachaidh, - - 61 C6 De’n Triuir Da’m Buin Thul - 177 Mo Bhandia Bhoidheach, - - 14 Moran ’ga Radh is Beagan ’ga Dheanamh, 33 Mu Shealg Dheireannach Oisein, - - 181 Aiseirigh “Alba,” - - - - 80 Na Piocaich, - 76 Alasdair Mac an Impire, - 38, 55, 77, 87 Na h-Uighean, - 16 Am Madadh Ruadh, .... 3 Oraid a’Chinn-Shuidhe, - - 21 Bardachd. PAGE PAGE An Duhh Ghleannach (ce61), - - - 90 Mo Dhuthaich Fhein, - - - - 37 Brosnachadh Nan Gaidheal, - - - 180 Oran Do’n Reisimeid Chataeh, - - 165 Donnchadh Mac Gilleleith, - - - 54 Oran Gaoil, - - - - - - 155 Fraoch Geal, 76 Pangur Ban, - - - - - - 189 Moladh Ghlinne Comhann, - - - 142 Plobaireachd Dhomhnuil Duibh, - - 114 Miann an Eilthirich (Ceol), - - - 59 Address presented to Mr. Malcolm Macleod, 67 3 ENGLISH DEPARTMENT. PAGE -An Comunn in Ross-shire, - - - 127 Mod in Edinburgh— Awakening of Skye, - - - - 123 Official Opening, - 18 Backbone of the Nation, . - - 95 President's Address, - - 19 Bell-Ringing Salmon, - - - - 126 Lord Provost’s Welcome, - 21 Branch Concerts, - - - - 79, 142 Ceilidh, - - - - - 23 ■Celts in Council, 4 Second Day, - 23 Celtic Congress, - - - - - 158 Annual Meeting, - 24 Celtic Art, 186 Prize List, - - - - - 26 Census of 1921 and Gaelic, - - - 134 New President (Portrait), - - 28 Churches and Gaelic, - - - - 177 New Members, - - 47, 96, 112,160 Comunn News, - - - 61, 95, 191 Notes and Comments, - 12 Edinburgh Mod Donations, - - 15, 47, 63 Oban Mod Fund, - - 128, 159, 176,192 Executive Council, - 43, 99, 131, 163 Pan Celtic Congress, - 119 Executive Meeting at Stirling, - - 50 Place Names on Deeside, 60, 75 Fragments of Gaelic Songs, - - - 150 Place of Gaelic in Schools, - 86 Gaelic in Ireland, 37 Publication Fund, 34, 80, 96, 112, 128, 160, 198 Generous Gaels, 167 Propaganda Campaign, - 83, 100, 138, 159 Highland Education (A. Macdonald), - 10 Race, ------- 6 Hills of Aberdeenshire, - - - - 107 Reconstruction and Land, - - - 14 Highland Place Names, - - - - 89 Reviews, - . - - 14, 62, 127 Impressions of Edinburgh Mod, - - 34 Secretary’s Page, 10, 30, 45, 57, 78, 92, 100, -Juvenile Prize Papers, - - - - 42 „ „ 120, 141, 154, 168, 190 Letters to Editor, - - - 46, 143, 191 Sydney Gaelic Society, - - - - 95 Leaving Certificate Exams., - - 121,139 Teaching of Gaelic, - - - 40, 54 Late Celtic Congress, - - - - 174 Toast (Principal MAllister), - - - 111 Traditions in Gaelic Poetry, - - 44, 58 The Celts, 124 VOLUMES II., V., VI., VII., VIII., X., XI., XII., and XIII. MAY BE HAD FROM THE SECRETARY of AN COMUNN, 114 West Campbei.l Street, GLASGOW. Vols. 9, 10, 11, - 3/-. ,, 12, 13, 14, - 4-. Postage Extra. AN DEO-GREINE Leabhar XV.] Mios Deireannach an Fhogharaidh, 1919. [Earrann 1. aindeoin gacli cungaidh-ionnsacliaidh a tha ’n CLAR-INNSIDH. duthaich a’ sealbhachadh. Comh-Chruiueaehadh nan Ceilteach an Dun-Eideann. 0 chionn ghoirid, bha an saoghal air a NaAm h Madadh Uighean—The Rnadh—The Eggs, Russet- Fox- and, the- Cat,- 3 bhodhradh a’ cluinntinn mu ’n bhunachas Celts in Council, 4 nuadh ris an canar self-determination, no fein- An Gaidheal ann an Canada, .... 6 rim; rud a bha ma b’ fliior, a’ dol a chur gach The Secretary’s Page, - cinneach air a’ bhonn a bha cinneadail daibh, AnNotes Uair and a Comments,Bha Gaidhlig aig na h-E6in. cha ’n e mhain do thaobh riaghailtean Cruinne-Eolas:Reconstruction Alba,and Land, ... - - - - . diithchasach, ach do thaobh an canain. Cha “Mo Bhandia Bhoidheach,” - - - . - ’n ’eil dad agam ’na aghaidh, ma gheibh na AnReview, Comunn - Gaidhealach- - - - . - IS cinnich sin an cothrom a tha iad a’ meas Edinburgh Mod Donations, 15 freagarrach do ’n suidheachadh. Nach ann aca fein as fearr tha brath. Ciod e an gnothuch a tha aig coimhich tighinn ’san eadraiginn, cho COMH-CHRUINEACHADH NAN CEILT- fad is nach tachair dochunn do ’n rioghachd air EACH AN DUN-EIDEANN. tailleamh a leithid de shuidheachadh ? 0 chionn fhada bha droch cleachdadh aig Cumh- Aig toiseach a’ mhios seo bidh Ceiltich achdan na h-E6rpa, mar a theirear riutha, an cruinn an Dun-eideann a dh’ aon ghnothuch a uair a choisneadh iad buaidh-larach air diith- chum a bhi a’ leigeil fhaicinn do’n bhaile chanan a bu laige na iad fein a bhi feuchainn ri mhaiseach, ainmeil ud, maille ris an duthaich canain nan duthchanan sin a mhuchadh as, ach gu leir, gur h-airidh litreachas, eachdraidh, is ’s e bh’ ann mar bu deine a bhriithadh iad an canain an sinnsrean air an aite a bhuineas sail, ’s ann bu diorrasaiche a bha na cinnich daibh am beus is oilcan an t-sluaigh ’nar linn. bheaga a’ greimeachadh air an cainnt dhiith- Mur b’ airidh, cha chaitheadh ollamhan is chasaich fein. Ma ni duthaich ’sam bith suas a daoine ionnsaichte eile a leithid de shaothair h-inntinn a thaobh a canain a shabhaladh o mu ’n ghnothuch. Ma bheirear aire do na sheargadh, ©’arson nach leigteadh lea tha ? cuspairean a tha air an uidheamachadh Nach ’eil lan choir aig sluagh a bhi a’ tighinn an clar-iuil na coinnimh, chi sinn gur fiach beo a reir an gne, an canain is an dual cha?, ma iad suim a ghabhail riutha, gu sonraicht© thogras iad, agus sin gun iasad o chach l An le Gaidheil. Is aithne dhuinn gu math na duthaich nam Bretonach tha an lagh Frangach baothairean a bhios, le snodha gaire, a’ cur sios a’ toirmeasg cainnte an bsluaigh a bhi air a air canain nan Ceilteach mar nach robh innte teagasg aims na sgoilean. Is beag saorsa a ach goileam gun seadh—dbigh labhairt air tha ri fhaicinn ’na leithid seo de riaghladh, gu nach ’eil feum, deir iadsan, aig daoine h-araidh le duthaich a rinn boilich ann an toinisgeil an diugh. Sin agad barail a tha ag laithean a dh’ fhalbh mu “ Saorsa, Coimh- eirigh o straic an aineolais—droch ghalar, ro ionannachd is Braithreachas.” Is fad o’n a shoirbh a ghabhail, ach doirbh a leigheas a dh’ thuig mise gur h-e a’ mhuinntir as motha a ni AN DEO-GREINE. goileam mu shaorsa as lugha a dhuraiceas an t- socharach. Cha ’n fhoghainn ach an cloinn a sochair sin do chach, mur freagair e do ’n rian chur an cuingead fo phlaosg coimheach Gallda, a dlxealbh iad fein. a chionn gur fasan an ama e. Tha iad air fas * * * cho neo-shuimeil mu na feartan agus na subhail- Tha a’ Chuimrigh ag obair gu greimeil air cean a bha comharrachadh an sinnsir, mar taobh an canain fein, agus tha gnotbuichean a’ nach b’ fhiach iad an cumail air chuimhne— dol leotha. Gha ’n fhuiling iadsan a stiiiir a subhailcean a bu chiataiche na moran de ’n bhi fo iaimh an t-Sasunnaich ; is fearr leotha an fheadhainn a thatar a’ moladh an diugh. Tha ailm a bhi fo’n achlais fein. A thaobh cainnt na seann sgeulan air dol a fasan le cuid. Ach nan Eirionnach, is cinnteach gu’n cluinn sinn nach fhiach iad a leughadh an aite nan sgeulan m’ a' cor aig a’ choinneaimh. Tha ’n diithaich ud leibideach a tha ’dortadh oiran mar thuil ’nar air ghoil le ciiisean eile ris nach gabh mi latha. Tha teagasg glan, fillte ann am mdran gnothuch an seo. Ma dhearcas sinn air diubh. C’ aite am faighear sgeulachd na’s Albainn, chi sinn grunnan a tha fhathast dileas brighmhoire an teagasg na “ Spiorad na h- do’n Ghaidhlig is do ’n Chomunn Ghaidhealach. Aoise” a sgriobh seann Tormod MacLeoid? Bu mhath learn dearbhadh fhaotainn gur h-ann Air mo shon fhin dheth, “ ged tha mo cheann as lionmhoire a tha iad a’ fas. Fhuair sinn na air liathadh, ’s mo chiabhagan air tanachadh,” bha dhith oirnn gun mhoran carraide. Bha is mor an t-iirachadh ’san toil-inntinn a tha mi sinn a’ strith air ar socair o 1872, ged bha cuid a’ faighinn le bhi leughadh cuid de na seann de ’n bheachd gu robh sinn ro mhairnealach ’san sgeulachdan. Agus na h-6rain! Cha bu chilis, ach fhuair foighidinn furtachd an uair a mhath leam companas a chumail ri neach nach chaidh an t-Achd Ur a chur air bonn am gabh tlachd annta-san, oir ’nam bheachd tha bliadhna, agus a choisinn a’ Ghaidhlig an baite dual teagamhach ’na inneach is ’na dhliith. a bha dligheach dhith air clar-foghluim nan * * * sgoilean. Cha ’n ’eil againn a nis ach an Tha fiughair agam gu’m faicear sgaoth de na cothrom a chur gu buil chubhaidh, a chum gu Gaidheil an Dun-eideann air an naoidheamh is faigh a’ chlann eolas air cainnt an aithrichean— an deicheamh la de’n mhios seo, an uair a bhios a’ chainnt sin a riochdaicheas a nosan ’s an Mod a’ Chomuinn Ghaidhealaich ’na shuidhe, dbigh-bheatha, am faireachaidhean, an ceol, ’s oir ged tha dochas againn gu lean deagh bhuil na h-6rain do bheil mdran de choigrich a’ an cruinneachadh eile—“Y cynghrair Celtaidd,” tabhairt umhail an diugh, agus air nach gabh mar a their na Cuimrich—is e Mod ar Comuinn iad naire iasad a ghabhail a chum an ealaidhean fein as dliiithe ri ar n-aigneadh.