Gilligans discours Een onderzoek naar de toeschrijving van auteurseigenschappen aan Vince Gilligan in het journalistieke discours Romy Luijkenaar Begeleider: Dr. Linda Duits 3987493 Bachelor Eindwerkstuk 13-07-2016 Aantal woorden: 7743 2 Abstract In het academische discours van de cultuurwetenschappen wordt het auteurschap van toonaangevende showrunners erkent. Echter, in het journalistieke discours is het nog onduidelijk in welke mate er over showrunners als auteurs wordt gesproken en of er eigenschappen aan showrunners worden toegekend die typisch zijn voor auteurs. Met dit onderzoek naar de auteurseigenschappen die showrunner Vince Gilligan worden toegeschreven in het Amerikaanse journalistieke discours aan de hand van zijn serie BETTER CALL SAUL is onderzocht of showrunners van kwaliteitstelevisie ook tot auteur verheven kunnen worden. Dit biedt film- en televisiewetenschappers meer inzicht in de positie van kwaliteitstelevisie in de culturele hiërarchie, tussen de populaire ‘lage’ entertainment en de elitaire ‘hoge’ kunstvormen. Om te bepalen wat auteurseigenschappen zijn, is dit onderzoek gebaseerd op de auteurstheorie van Andrew Sarris en de drie beginselen die hij daarvoor opgesteld heeft. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van een thematische discoursanalyse, zoals beschreven door Virginia Braun en Victoria Clarke, van twintig Amerikaanse recensies van BETTER CALL SAUL. Deze recensies zijn gecodeerd, waarna de codes zijn geclusterd tot subthema’s en thema’s. Vervolgens zijn deze thema’s geïnterpreteerd in relatie tot het onderzoek en zijn daarmee de onderzoeksvragen beantwoord. Uit het onderzoek is gebleken dat Gilligan in het journalistieke discours op persoonlijk vlak als een genie van televisie wordt gezien met een nieuwsgierige persoonlijkheid en leiderschapskwaliteiten. Als showrunner wordt Gilligan auteurseigenschappen van de door Sarris opgestelde beginselen van technische vaardigheid, persoonlijke stijl en intrinsieke betekenis toegekend in BETTER CALL SAUL. Daarnaast beschreven de recensenten dat Gilligans reputatie een statusverhogende invloed had op BETTER CALL SAUL. Deze status van genialiteit is de vierde auteurseigenschap die aan Gilligan werd toegeschreven in het Amerikaanse journalistieke discours. Deze vierde auteurseigenschap is typisch gebleken voor de definiëring van de ‘auteur’ in het journalistieke discours, en gaat vooraf aan de toekenning van technische vaardigheid, persoonlijke stijl en intrinsieke betekenis. In dit onderzoek is gebleken dat de voor film ontworpen auteurstheorie van toepassing is op kwaliteitstelevisie, maar niet de volledige auteurseigenschappen die in het journalistieke discours aan showrunners worden toegekend omvat. In dit onderzoek is alleen Gilligan als auteur geanalyseerd, maar het zou interessant zijn om te bestuderen of er in het journalistieke discours een canon van televisieshowrunners ontstaat. Om de huidige positie van televisie in de culturele hiërarchie te bepalen, zou verder onderzoek zich kunnen richten op een eventueel canon van televisieshowrunners, evenals er een canon van filmauteurs ontstond na de introductie van de auteurstheorie. 3 4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 5 1. Inleiding 6 2. Theoretisch kader 8 2.1 Auteurstheorie 8 2.2 Kwaliteitstelevisie 10 2.3 Journalistieke discours 12 3. Methode 14 3.1 Casusmateriaal 14 3.2 Thematische discoursanalyse 14 4. Resultaten 17 4.1 De persoon Vince Gilligan 17 4.1.1 Genialiteit 17 4.1.2 Persoonlijkheid 18 4.2 Gilligans bijdrage aan Better Call Saul 20 4.2.1 De showrunner VG 20 4.2.2 De toekenning van het succes van BCS aan VG 23 5. Conclusie 27 Referenties 29 Bijlagen 31 Bijlage 1: Casusmateriaal 31 Bijlage 2: Coderingstabel 33 Bijlage 3: Clustervorming van subthema’s in thema’s 40 5 1. Inleiding Het gouden tijdperk van de roman wordt doorgaans geplaatst in de 19e eeuw en die van film in de 20e eeuw. Het gouden tijdperk voor de televisieserie speelt zich volgens sommigen echter af in de 21e eeuw.1 Dit tijdperk werd eind 20e eeuw ingeluid met een aantal dramaseries welke als kwaliteitstelevisie werden gezien, zoals bijvoorbeeld HILL STREET BLUES (NBC, 1981-1987) en TWIN PEAKS (ABC, 1990-1991).2 Deze trend van televisieseries van hoogstaande kwaliteit zette zich verder door in de 21e eeuw met series zoals THE SOPRANOS (HBO, 1999-2007), MAD MEN (AMC, 2007-2015) en BREAKING BAD (AMC, 2008-2013). De esthetische en literaire kwaliteit van deze series wordt door televisieacademici vergeleken met die van hoog cultureel gewaardeerde auteurs, zoals William Shakespeare en Charles Dickens.3 Daarmee lijkt televisie zich van populair entertainmentmiddel te ontwikkelen naar een vorm van hoge cultuur, een verzamelnaam voor meer elitaire kunstvormen zoals literatuur en theater. Bij het bepalen van de kwaliteit van hoge cultuur speelt het discours van cultuurcritici een grote rol. Hierbij worden vaak aan de auteur bepaalde auteurseigenschappen toegekend. De auteur kan worden gezien als iemand die de creatieve controle over het werk heeft en zijn of haar persoonlijke overtuigingen of wereldvisie daarin naar voren brengt.4 De auteurseigenschappen zijn de eigenschappen die te zien zijn in het werk van de maker die de genialiteit van de auteur aantonen.5 De auteur neemt dan ook een belangrijke plaats in binnen het huidige discours van televisiecritici waarbij kwaliteitstelevisie als hoge cultuur wordt gezien. Deze rol van de auteur vertoont parallellen met die van de film in de 20e eeuw. In de tweede helft van de 20e eeuw openden filmcritici François Truffaut en Andrew Sarris en filosoof Michel Foucault met de auteurstheorie het debat over de definitie en de functie van een auteur van een film ten opzichte van zijn werk en van het populaire discours. Zij keerden zich voornamelijk tegen de massaproductie en commercie van Hollywood en vonden dat het van belang was dat de auteurseigenschappen terug te vinden waren in de films die auteurs maakten. Later namen filmcritici deze ideeën van auteurschap over, maar pasten deze ook toe op populaire genres onder de culturele elite, zoals de Hollywood gangster film, de romantische komedie en films van de Europese filmhuizen. Hierbij werden films binnen deze genres erkend als kunstvorm.6 Met de 1Christina Dokou, “Christopher Bigsby, Viewing America: Twenty-First-Century Television Drama,” European Journal of American Studies 4 (2014): 1-6, 3; Michael Newman en Elana Levine,Legitimating Television. Media Convergence and Cultural Status (New York: Routledge, 2012), 35 en 53. 2Newman en Levine, 49. 3Dan Hassler-Forest, “Game of Thrones: Quality Television and the Cultural Logic of Gentrification,” TV/Series 6 (2014): 160-170, 160. 4 Pierre Bourdieu, Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. 1979, vertaald door Richard Nice (Cambridge, Massachussets: Harvard University Press, 1984), 282. 5 Newman en Levine, 35-36. 6Dan Hassler-Forest, “Game of Thrones: Quality Television and the Cultural Logic of Gentrification,” TV/Series 6 (2014): 160-170, 163. 6 opkomst van kwaliteitstelevisie is er inmiddels ook een discours ontstaan waarbij kwaliteitsseries worden geïnterpreteerd aan de hand van auteurseigenschappen van de auteurs van deze series, oftewel de showrunners. Showrunners kunnen hierbij worden gezien als een hybride functie van schrijver- producent van televisieseries die de leiding heeft over de operationele zaken en het artistieke proces. Cultuurwetenschapper Christine Lang betoogt dat showrunner Vince Gilligan behoort tot één van deze auteurs van kwaliteitstelevisie.7 In zijn hitserie BREAKING BAD toonde hij zijn auteurseigenschappen met esthetische beelden, een gedetailleerd narratief en referenties en symbolen waarmee hij de serie van een diepere betekenis voorzag. Echter, in het journalistieke discours is het nog onduidelijk in welke mate er over showrunners als auteurs wordt gesproken en of er eigenschappen aan showrunners worden toegekend die typisch zijn voor auteurs. Direct na BREAKING BAD creëerde Gilligan in samenwerking met Peter Gould de populaire spin-off BETTER CALL SAUL (AMC, 2015-). Dit onderzoek richt zich specifiek op de auteurseigenschappen die in het journalistieke discours worden toegeschreven aan Gilligan middels deze serie, aangezien Gilligan door Lang is aangewezen als een auteur van kwaliteitstelevisieseries. Door te bestuderen welke auteurseigenschappen aan Gilligan worden toegeschreven in BETTER CALL SAUL, een serie waarbij Gilligan zijn functie als showrunner deelt, kan zijn positie als auteur van kwaliteitstelevisie in het journalistieke discours nader worden bepaald. Voor dit onderzoek is de volgende onderzoeksvraag gesteld: Welke auteurseigenschappen worden er in het Amerikaanse journalistieke discours aan Vince Gilligan toegeschreven als auteur van kwaliteitstelevisiedrama BETTER CALL SAUL? Om deze hoofdvraag te operationaliseren worden twee deelvragen onderscheiden. De eerste deelvraag is hierbij gericht op de manier waarop journalisten een beeld schetsen van Gilligan als persoon en luidt als volgt: 1) Hoe wordt de persoon Vince Gilligan omschreven in het Amerikaanse journalistieke discours? De tweede deelvraag gaat vervolgens in op welke elementen van BETTER CALL SAUL door journalisten aan Gilligan worden toegeschreven en luidt: 2) Welke aspecten van BETTER CALL SAUL worden aan Vince Gilligan toegeschreven in het Amerikaanse journalistieke discours? Met dit onderzoek wordt onderzocht of showrunners van kwaliteitstelevisie door journalisten ook als auteur met bepaalde auteurseigenschappen gezien worden. Er is namelijk nog weinig bekend in hoeverre