Johan Stekelenburg Inhoudsopgave Voorwoord ..................................................................................................................................................... 3 Allemansvriend .............................................................................................................................................. 4 Tweejarig isolement .................................................................................................................................... 13 Eerste schreden ........................................................................................................................................... 22 Opvolger van Hans ....................................................................................................................................... 41 WAO-crisis ................................................................................................................................................... 51 Polderjongen ............................................................................................................................................... 59 Een verademing ........................................................................................................................................... 77 Opvolger van Wim ....................................................................................................................................... 86 Buffelen! ...................................................................................................................................................... 94 Het laatste plakboek .................................................................................................................................. 105 Verantwoording ......................................................................................................................................... 114 Personenregister ....................................................................................................................................... 115 Oorspronkelijke publicatie: 2005. Opnieuw bewerkt tot pdf-document in juni 2020 2 Voorwoord In 1968 trad Jeroen Terlingen in dienst bij de Algemene Nederlandse Metaalbedrijfsbond (ANMB) als redacteur van het onvolprezen weekblad ‘De Metaalkoerier’. In de zomer van hetzelfde jaar zeilde hij met Johan Stekelenburg op de Friese meren, omdat hij als bedrijvenmedewerker in Friesland de voltallige redactie had uitgenodigd het skűtsjesilen bij te wonen. Zonder ooit hecht bevriend te raken, hebben Terlingen en Stekelenburg elkaar daarna nooit meer uit het oog verloren. Ze fantaseerden over een biografie die ver na het actieve leven van Stekelenburg zou verschijnen. Het Jeroen Terlingen, biograaf overlijden in 2003 versnelde de totstandkoming ervan. van Johan Stekelenburg Hij was erbij toen ik voor de vakbeweging de publiciteit verzorgde rondom de bedrijfsbezetting van de Grofsmederij in Zoeterwoude en verliefd werd op mijn huidige vrouw, aan wie dit boek is opgedragen. We hadden nauw contact toen ik voor het weekblad Vrij Nederland een portret schreef van Dick Visser, de man met wie hij streed om het voorzitterschap van de Industriebond FNV. (Het verhaal werd gelukkig wegens verregaande eenzijdigheid nooit gepubliceerd, maar aangezien het concept in brede kring circuleerde, kostte het Visser de kop). Toen ik in 1990 kanker kreeg, raakten we een avond aangeschoten, elkaar overtreffend in morbide grappen over de onrechtvaardigheid van het leven. In de maanden dat we nog hoopten dat zijn slokdarmoperatie genezing zou betekenen, spelde hij mijn inmiddels verschenen boek met ervaringen van mensen die kanker hebben overleefd. Als docent aan de School voor Journalistiek in Tilburg haalde ik hem soms in een les om aan toekomstige journalisten te vertellen hoe intensief hij zich op interviews voorbereidde. Ik schreef zijn speech ter gelegenheid van het vierde lustrum van de School, waarin hij de oppervlakkigheid van de journalistiek hekelde. In die tijd fantaseerden we over een biografie. Hij was ijdel genoeg om het een aantrekkelijk idee te vinden en ambitieus genoeg om het project uit te stellen tot na zijn 93ste. Boekomslag Allemansvriend, de biografie van Johan Stekelenburg Een paar maanden na zijn dood hebben Heleen Stekelenburg-Hoekstra (kortweg ‘Hoek’) en ik besloten dat die biografie er toch moest komen. Zonder haar hulp was dat niet gelukt, maar er zijn meer mensen die een onmisbare bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van dit boek. De gemeente Tilburg verklaarde zich bereid de presentatie van het boek ten stadhuize te verzorgen en maakte de uitgave mede mogelijk door een afnamegarantie. Dank ook aan Marty en Wil Sciarone, die net als Anna Malmsten het verblijf op mijn vaste stek in Toscane al zovele jaren een feest maken. Ik ben Ingrid Meijer erkentelijk, die het manuscript van waardevolle opmerkingen voorzag. Mijn 53 gesprekspartners, aan wie ik eveneens veel dank ben verschuldigd, staan in de ‘ver-antwoording’ achter in dit boek in alfabetische volgorde vermeld. Over de aanwezigen bij de herdenkingsplechtigheid, die een week na Johans overlijden in Tilburg werd gehouden, is heel vaak gezegd dat zij een unieke afspiegeling vormden van de vrienden die hij tijdens zijn leven maakte in alle geledingen van de samenleving. Dat verklaart de titel. Macciano/Utrecht, augustus 2005 Jeroen Terlingen 3 HOOFDSTUK 1 Allemansvriend Op 29 september 2003 werd Johan Stekelenburg – nog geen 62 jaar oud – gecremeerd na een herdenkingsdienst in de St. Dionysiuskerk in Tilburg. Dominee Eddy Reefhuis leidde de dienst en stelde vast dat het een wonderlijke verzameling mensen was, die zich rondom de baar had verzameld. Familie en vrienden natuurlijk. Vertegenwoordigers van gemeente, provincie en rijksoverheid. Het Koninklijk Huis, het kabinet, alle politieke partijen, het bedrijfsleven, werkgevers- en werknemersorganisaties. Het bisdom, artiesten, de journalistiek en uiteenlopende maatschappelijke organisaties, zoals de Anne Frank Stichting, Brabantse schuttersgilden, het tuberculosefonds, de KNVB. ‘Typisch zo’n gezelschap zoals Johan Stekelenburg dat bijeen kan krijgen: zo groot, zo divers, zo betrokken. Hij zou er van genoten hebben’, zei Eddy Reefhuis. Meer dan duizend genodigden luisterden naar zijn woorden, zowel ín de kerk als via een directe beeld- en geluidsverbinding naar de schouwburg tegenover de kerk. In de huiskamer werd Eddy Reefhuis door 115.000 mensen gezien en gehoord. TV Brabant zond de herdenkingsdienst rechtstreeks uit en boekte een kijkcijferrecord. Het liefste had Heleen Hoekstra, Johans vrouw, de afscheidsbijeenkomst in de Tilburgse concertzaal gehouden, vooral vanwege het licht. Maar er bleken tal van onoverkomelijke bezwaren. De kist zou via trappetjes en een lift naar binnen gesjord moeten worden. Bovendien hield de kwaliteit van de geluidsinstallatie geen gelijke tred met de akoustiek in de zaal. En dus reisde loco-burgemeester Els Aarts op verzoek van Johan en Heleen naar bisschop Hurkmans in Den Bosch om toestemming te vragen ‘de Heikese kerk’ – zoals Dominee Eddy Reefhuis: ‘Hoe houd je het urenlang spannend...?’ Tilburgers de Dionysiuskerk noemen – te mogen gebruiken voor de herdenkingsdienst van een socialist. Het miezerde op maandag 29 september. Hoeveel mensen zullen tegen elkaar hebben verzucht: 'Echt begrafenisweer?’ Een erehaag van gilden, politie en brandweer markeerde de route van het stadhuis naar de kerk. De stilte in de stad werd doorbroken door beierende klokken en de gestage roffel van een tamboer op zijn omfloerste trom. Een camera zoomde in op het schilderijtje van een duif (‘Goede vlucht, Johan’), temidden van een zee van bloemen. Johans zonen Taco en Douwe en zijn broers Koos, Jan, Bert en Daan droegen het stoffelijk overschot de kerk in. Daar wachtte ‘het grote, diverse en betrokken gezelschap’ om afscheid te nemen van een man die een Bekende Nederlander was, maar bovenal een Geliefde Nederlander. ‘Johan heeft me gevraagd deze bijeenkomst te leiden, omdat ik predikant van zijn vader en moeder ben geweest en bij hun overlijden in de kerkdienst ben voorgegaan’, lichtte Eddy Reefhuis toe. ‘Nu hij over zijn eigen sterven moest nadenken kwamen die herinneringen terug.’ Later, in zijn woning in Amsterdam: ‘Ik had Johan een brief geschreven toen hij in een interview in het Volkskrant Magazine met Pieter Broertjes over zijn naderende dood had gesproken. Een paar weken later rinkelde de telefoon: of ik een soort ceremoniemeester wilde zijn op de dag van zijn crematie. Als het maar niet over god of het hiernamaals zou gaan, daaraan hadden noch hij, noch Heleen behoefte. Ze gaven me een grote vrijheid. Ik mocht me met formaliteiten bemoeien, met de 4 volgorde van de sprekers, de muziek, de opbouw van de bijeenkomst. Ik wilde van tevoren weten wat iedereen van plan was te gaan zeggen, zodat ik overlappingen kon voorkomen. Een jaar daarvoor had ik ervaring opgedaan bij het overlijden van mijn goede vriend Ab Harrewijn van GroenLinks. Bij die bijeenkomst stond ik ook voor de vraag: hoe houd je het urenlang spannend?’ Reefhuis zette het protocol op z’n kop door de lange rij sprekers te beginnen met de vice-voorzitter van de gemeenteraad, namens de Tilburgse burgers. Johan was toch bij uitstek de man van het volk? Dat bleek wel uit de reacties die binnenstroomden vanaf het moment dat zijn dood wereldkundig werd. ‘Tranen in mijn ogen voor een man die ik persoonlijk niet ken. Dat is dan wel een zeer Zijn twee zoons en vier broers droegen de baar in en