Diagnoza strategiczna uwarunkowań rozwojowych Gorzowa Wielkopolskiego Gorzów Wielkopolski - Wrocław Marzec 2021 r. Instytut Badawczy IPC Spółka z o.o. 0 SPIS TREŚCI 1. Położenie miasta i jego rola w strukturze przestrzennej regionu. ...................................................... 2 2. Sfera społeczna. ................................................................................................................................... 6 2.1. Sytuacja demograficzna................................................................................................................ 6 2.2. Sytuacja mieszkaniowa. .............................................................................................................. 25 2.3. Pomoc społeczna. ....................................................................................................................... 29 2.4. Kultura. ....................................................................................................................................... 43 2.5. Dziedzictwo kulturowe. .............................................................................................................. 50 2.6. Sport, rekreacja i turystyka. ....................................................................................................... 52 2.7. Ochrona zdrowia. ....................................................................................................................... 64 2.8. Edukacja. .................................................................................................................................... 68 2.9. Bezpieczeństwo publiczne. ......................................................................................................... 87 2.10. Społeczeństwo obywatelskie. .................................................................................................. 92 3. Sfera gospodarcza. .......................................................................................................................... 100 3.1. Najwięksi pracodawcy oraz Instytucje Otoczenia Biznesu. ...................................................... 100 3.2. Atrakcyjność inwestycyjna. ...................................................................................................... 106 3.3. Podmioty gospodarcze i poziom przedsiębiorczości. ............................................................... 107 3.4. Rynek pracy. ............................................................................................................................. 115 3.5. Potencjały i bariery rozwoju konkurencyjności gorzowskich przedsiębiorstw. ....................... 119 4. Sfera Przestrzenno – Środowiskowa. .............................................................................................. 123 4.1. Transport i komunikacja. .......................................................................................................... 123 4.2. Gospodarka wodno-ściekowa. ................................................................................................. 132 4.3. Gospodarka odpadami. ............................................................................................................ 137 4.4. Sieć gazowa, ciepłownicza, elektroenergetyczna, odnawialne źródła energii. ........................ 139 4.5. Infrastruktura teleinformatyczna i społeczeństwo informacyjne. ........................................... 143 5. Zarządzanie miastem. ...................................................................................................................... 146 5.1. Finanse gminy. .......................................................................................................................... 146 5.2. Uwarunkowania przestrzenne wpływające na rozwój miasta. ................................................ 153 6. Podsumowanie diagnozy – analiza kluczowych uwarunkowań rozwoju Gorzowa Wielkopolskiego w perspektywie strategicznej.................................................................................................................. 166 7. Spis Rysunków, wykresów i tabel. ................................................................................................... 179 1 1. POŁOŻENIE MIASTA I JEGO ROLA W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ REGIONU. Gorzów Wielkopolski zlokalizowany jest w północno-zachodniej części Polski, północna część miasta położona na prawym brzegu Warty znajduje się w obrębie Równiny Gorzowskiej, południowa część miasta leżąca na lewym brzegu Warty znajduje się w obrębie Kotliny Gorzowskiej. Gorzów Wielkopolski jest jedną z dwóch stolic województwa, gdzie od lat występuje przestrzenna koncentracja ludności i aktywności gospodarczej. Liczba mieszkańców wynosi 123 609 osób z czego 52,51% stanowią kobiety, a 47,49% mężczyźni. Powierzchnia Gorzowa Wielkopolskiego wynosi 8572 ha. Gorzów Wielkopolski to miasto, powiat grodzki, siedziba Wojewody Lubuskiego oraz starosty ziemskiego powiatu gorzowskiego. Miasto leży 53 km od granicy z Niemcami i około 135 km od ich stolicy, Berlina. Do Warszawy jest 463 km, a siedziba władz samorządowych województwa lubuskiego znajduje się w oddalonej o 111 km Zielonej Górze. W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Gorzów Wielkopolski zaliczony został do miasta współtworzącego sieć policentrycznych metropolii sieciowych, składającej się z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Zaliczony został także do grupy miast regionalnych, pełniących funkcje metropolitarne, jednak w wielu aspektach nadal powiązanych i podległych funkcjonalnie ośrodkom metropolitarnym. Według dokumentu Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego Miejski Obszar Funkcjonalny Ośrodka Wojewódzkiego Gorzowa Wielkopolskiego pełni w rejonie funkcje ośrodka koncentracji działalności gospodarczej, usług społecznych, w tym kultury i nauki. Obszar MOF OW Gorzowa Wielkopolskiego obejmuje swoim zasięgiem po powiększeniu, od lutego 2021 roku, 10 samorządów: Miasto Gorzów Wielkopolski oraz Gminy: Bogdaniec, Deszczno, Kłodawa, Lubiszyn, Santok, Strzelce Krajeńskie, Skwierzyna, Witnica i miasto Kostrzyn nad Odrą. (Rysunek 1. Granice Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Gorzowa Wielkopolskiego. 2 Rysunek 1. Granice Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Gorzowa Wielkopolskiego. Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2030, przyjęta Uchwałą nr XXVIII/397/21 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 15.02.2021 r. Obszar MOF OW Gorzów Wielkopolski znajduje się na szlaku korytarza transportowego transeuropejskiej sieci TEN-T: Bałtyk – Adriatyk, którego część stanowi droga ekspresowa S3. Korytarz 3 ten prowadzi ze Świnoujścia, przez Szczecin do Wrocławia i dalej do Katowic. Na osi północny wschód – południowy zachód, MOF OW Gorzów Wlkp. przecina droga krajowa nr 22, biegnąca z Elbląga do Kostrzyna nad Odrą i dalej do Berlina. Około 60 km na południe od granic MOF OW Gorzów Wielkopolski pomiędzy Zieloną Górą a Gorzowem Wlkp., trasa S3 przecina autostradę A2, która stanowi korytarz transportowy transeuropejskiej sieci TEN-T: Morze Północne – Bałtyk. Połączenie to zapewnia skomunikowanie obszaru funkcjonalnego na wschód z Poznaniem i dalej Warszawą, na zachód z Frankfurtem nad Odrą i dalej Berlinem. Przez obszar MOF OW Gorzów Wielkopolski przebiega również postulowany Środkowoeuropejski Korytarz Transportowy (CETC), który łączy wybrzeże Morza Bałtyckiego w szwedzkim regionie Skania z brzegiem Morza Adriatyckiego w Chorwacji. Elementami sieci CETC w MOF OW Gorzów Wielkopolski jest droga ekspresowa S3 oraz rzeka Warta. Przez Gorzów Wielkopolski prowadzi linia kolejowa nr 203 Tczew – Kostrzyn nad Odrą, skąd można podróżować dalej do Szczecina lub w kierunku Berlina. Przez MOF OW Gorzów Wielkopolski przebiega też droga wodna Wisła – Odra (E70) odcinek Dolna Warta (Santok – Gorzów Wielkopolski – Kostrzyn nad Odrą)15. Najbliżej położone lotnisko znajduje się w Babimoście, ok. 95 km na południowy wschód od Gorzowa Wlkp. Aktualnie odbywają się na nim loty krajowe relacji Zielona Góra – Warszawa oraz loty prywatne. W związku z ograniczoną ofertą lotniska w Babimoście mieszkańcy MOF OW Gorzów Wielkopolski korzystają z lotnisk w Poznaniu, Berlinie i Goleniowie (k. Szczecina). Miasto Gorzów Wielkopolski jest jednym z krajowych ośrodków wzrostu, mającym potencjał do kreowania i rozprzestrzeniania procesów rozwojowych w Polsce Zachodniej. Jednak najsilniejsze w skali regionu główne ośrodki miejskie znajdują się poza granicami województwa lubuskiego i są to: Szczecin, Poznań, Wrocław i Berlin. Odległości w linii prostej pomiędzy tymi miastami a obszarem funkcjonalnym kształtują się następująco: • Gorzów Wlkp. – Wrocław (woj. dolnośląskie) – 220 km; • Gorzów Wlkp. – Szczecin (woj. zachodniopomorskie) – 90 km; • Gorzów Wlkp. – Poznań (woj. wielkopolskie) – 120 km; • Gorzów Wlkp. – Berlin (Niemcy, Brandenburgia) – 130 km. Gorzów Wlkp. w znacznym stopniu oddziałuje jako główny ośrodek usług, na południowe tereny województwa zachodniopomorskiego (w tym miasta Barlinek, Dębno i Myślibórz). Dla tej części województwa jest znacznie łatwiej osiągalny komunikacyjnie niż Szczecin.1 1 Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Ośrodka Wojewódzkiego Gorzów Wielkopolski z dnia 23 kwietnia 2018 r. 4 Rysunek 2. Układ komunikacyjny obszaru funkcjonalnego Gorzowa Wielkopolskiego. Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Ośrodka Wojewódzkiego Gorzów Wielkopolski, z dnia 23 kwietnia 2018 r. 5 2. SFERA SPOŁECZNA. 2.1. Sytuacja demograficzna. Gorzów Wielkopolski na koniec 2019 roku liczył