Piąta kolumna 1 Piąta kolumna Piąta kolumna, V kolumna, potocznie – dywersanci, sabotażyści, prowokatorzy, szpiedzy, wrogowie wewnętrzni. Piąta kolumna w Hiszpanii Określenie „piąta kolumna” pochodzi z czasów hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939). Użył go po raz pierwszy frankistowski generał Emilio Mola, który w 1936 r. w przemówieniu radiowym powiedział, że oprócz czterech kolumn wojsk generała Francisco Franco, maszerujących na Madryt, w mieście jest jeszcze piąta kolumna, czyli zwolennicy nacjonalistów w stolicy. Za tę wypowiedź gen. Mola został zresztą skrytykowany przez innych dowódców frankistowskich uważających, że republikanie wykorzystali ją jako usprawiedliwienie dokonywanych represji. Piąta kolumna w Czechosłowacji Terminu „V kolumna” używa się zwykle jako określenia grup dywersantów rekrutowanych spośród nacjonalistycznych środowisk w obrębie mniejszości niemieckiej w Czechosłowacji i Polsce w okresie hitlerowskiej agresji na te dwa kraje, a także wobec różnego rodzaju zagranicznych agentur wywiadowczych III Rzeszy współdziałających z wojskami regularnymi. Zbiórka Henleinowców z Sudetendeutsches Freikorps Piąta kolumna w Polsce Mniejszość niemiecka w Polsce od początku utworzenia II Rzeczypospolitej wspierała wysiłki Niemiec w polityce wymierzonej przeciw państwu polskiemu oraz kwestionowaniu jej granic państwowych. Przedstawiciele mniejszości niemieckiej z polskiego Pomorza dnia 20 grudnia 1930 roku uzyskali w Berlinie zapewnienie od ówczesnego kanclerza Niemiec Heinricha Brüninga[1], że „Rzesza podziwia szczerze ofiarność Niemców na Pomorzu, którzy znajdują się na pierwszej linii frontu polityki rewizji granic”[2]. Kanclerz zapewnił Inspekcja Selbstschutzu w Bydgoszczy ich również, że Niemcy nigdy nie zrezygnują z tej polityki. W okresie przed II wojną światową na terenie Polski działało wiele organizacji niemieckich uznawanych za piątą kolumnę: • Jungdeutsche Partei in Polen (JDP) – obejmowała swoją działalnością całą Polskę w granicach sprzed II wojny światowej • Deutsche Vereinigung (DtV) – działała w województwie pomorskim i województwie poznańskim • Deutscher Volksbund – obejmowała zasięgiem teren województwa śląskiego[3] • Deutscher Volksverband in Polen – organizacja aktywna w województwie łódzkim.[4] Piąta kolumna 2 Wraz z kilkoma pomniejszymi organizacjami stowarzyszenia te skupiały w swoich szeregach ok. 25% ludności niemieckiej zamieszkującej terytorium II Rzeczypospolitej i utrzymywały stały, tajny kontakt z organami partyjnymi i wywiadu Niemiec – NSDAP, Auslandsorganisation, Gestapo, Abwehrą oraz SD. W 1937 roku z ok. 800 tys. Niemców zamieszkałych w Polsce ok. 200 tys. było członkami organizacji hitlerowskich[5]. W 1939 r. powstał przy SS Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle (VoMi) tzw. „Komitet Sześciu”, tajna komórka koordynująca działania mniejszości niemieckiej w Polsce. Polacy pozostawali w złudnym przeświadczeniu o dalszym rozbiciu organizacyjnym mniejszości niemieckiej[6]. Organizacji tej podlegały m.in. organizacje narodowo-socjalistyczne w przedwojennej Polsce jak Zjednoczenie Niemieckie (niem. Deutsche Vereinigung DtV) i Partia Młodoniemiecka w Polsce (niem. Jungdeutsche Partei in Polen skrót JDP)[7]. W okresie międzywojennym kontrwywiad RP wykrył kilka nielegalnych niemieckich organizacji np. Volksbundjugendgruppe w Katowicach w 1933, Narodowo-Socjalistyczny Niemiecki Ruch Robotniczy w skrócie NSDAB na polskiej części Górnego Śląska w 1934 (celem NSDAB było oderwanie Górnego Śląska od Polski i przyłączenie go do Niemiec), Schwarze Hand (pol. Czarna Ręka) w Chorzowie[8], Die Schwarze Schaar (pol. Czarna Drużyna). W latach 1936/37 szereg tych organizacji zostało zdelegalizowanych, a ich członkowie stanęli przed sądem. Aresztowani zostali m.in. Rudolf Wiesner, którego faszystowska Partia Młodoniemiecka kreowała na führera mniejszości niemieckiej w Polsce oraz pierwszy przywódca rywalizującej z nią Dtv Erik von Witzleben. Z członków nazistowskich organizacji mniejszości niemieckiej rekrutowały się bojówki Selbstschutzu prowadzące akcje sabotażowe na ziemiach polskich przed 1 września. Wraz z agresją III Rzeszy na Polskę 1 września 1939, jednostki „Selbstschutzu” rozpoczęły działania zbrojne przeciwko ludności polskiej i polskim siłom zbrojnym, jednocześnie podejmując działania sabotażowe, mające na celu wspomożenie niemieckiej inwazji[9]. W czasie kampanii wrześniowej, 3 września oddziały niemieckiej piątej kolumny, zorganizowane w formacje Selbstschutz, Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle i Hitlerjugend, dokonały akcji dywersyjnej w Bydgoszczy[10], w wyniku której zginęła polska ludność cywilna i 240 żołnierzy Wojska Polskiego z przegrupowującej się Armii „Pomorze”. Wprawdzie działania V kolumny mają zwykle drugorzędne znaczenie, ale termin ten doskonale wpisuje się w stereotyp wroga wewnętrznego, co w warunkach wojennych bywa uzasadnieniem oraz przyczyną pogromów, represji wojska lub administracji rządowej przeciwko mniejszościom narodowym itp. zjawisk. Inne kraje Pojęcie „piątej kolumny” przywołuje się m.in. w kontekście internowania obywateli USA pochodzenia japońskiego po ataku na Pearl Harbor (7 grudnia 1941 r.) oraz w odniesieniu do radykalnych środowisk muzułmańskich w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych po zamachu na World Trade Center (11 września 2001 r.). W czasie przemówienia (19 czerwca 1967 r.) Władysław Gomułka, nawiązując do wojny sześciodniowej – gdzie Izrael zwyciężył koalicję państw arabskich, wspieraną przez ZSRR – nazwał Żydów mieszkających w Polsce „piątą kolumną”. Bibliografia • Florence S. Hellman, „Nazi Fifth Column Activities: A List of References”, Library of Congress, Uniwersytet Michigan 1943. • „The German fifth column in Poland”, Polish ministry of information by Hutchinson & co. ltd., London 1941. • Luther, Tammo „Volkstumspolitik des Deutschen Reiches 1933-1938. Die Auslanddeutschen im Spannungsfeld zwischen Traditionalisten und Nationalsozialisten”. Franz Steiner, Stuttgart 2004. • Louis De Jong, C. M. Geyl, „The German fifth column in the Second World War”, University of Chicago Press 1956 [11] wersja cyfrowa książki. • Mirosław Cygański, „Hitlerowskie organizacje dywersyjne w województwie śląskim 1931-1936”, Śląsk, 1971. Piąta kolumna 3 • Grünberg Karol,”Nazi-Front Schlesien; niemieckie organizacje polityczne w województwie śląskim w latach 1933-1939”, Katowice, Śląsk, 1963. • Seweryn Osiński, „V kolumna na Pomorzu Gdańskim”, Książka i Wiedza, 1965. Linki zewnętrzne • Louis De Jong, C. M. Geyl, „The German fifth column in the Second World War”, University of Chicago Press 1956 książka dostępna online [12] Przypisy [1] Edmund Męclewski, „Spadkobiercy III Rzeszy”, KAW, Katowice 1978. [2] Martin Broszat, 200 Jahre deutche Polenpolitik, München 1963. [3] Historia – Encyklopedia Multimedialna PWN, Warszawa 1999, ISBN 83-88756-29-X. [4] Christian Raitz von Frentz (1999). "Deutscher Volksverband". A Lesson Forgotten: Minority Protection Under the League of Nations: the Case of the German Minority in Poland, 1920-1934. LIT Verlag Münster. str. 250–251. ISBN 3825844722. [5] Słownik Wiedzy Obywatelskiej PWN, Warszawa 1970. [6] Eugeniusz Guz, Winni szukają winnych, 1984, s. 232-233, ISBN 83-216-0351-3. [7] Julitta Mikulska Bernaś, Franciszek Bernaś, V kolumna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977. [8] Eugeniusz Guz, Winni szukają winnych, 1984, rozdz. „A jednak Piąta kolumna”, s. 284-285, ISBN 83-216-0351-3. [9] Praca zbiorowa, Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Polski ruch oporu 1939-1945, MON, Warszawa 1988. [10] Praca zbiorowa, "Polacy, Niemcy", wyd Unia, Katowice 1995, ISBN 838625002X, Karol Marian Pospieszalski "Dzień 3 wrzesnia w Bydgoszczy w świetle niemieckich źródeł", str. 231 [11] http:/ / books. google. com/ books?id=dlAVAAAAIAAJ& pg=PA136& dq=Nazi+ fifth+ column+ activities:+ a+ list+ of+ references& hl=pl& ei=n1YdTueGAoSq8QPL7eyqCA& sa=X& oi=book_result& ct=result& resnum=1& ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage& q=Nazi%20fifth%20column%20activities%3A%20a%20list%20of%20references& f=false [12] http:/ / www. questia. com/ library/ book/ the-german-fifth-column-in-the-second-world-war-by-louis-de-jong-c-m-geyl. jsp Źródła i autorzy artykułu 4 Źródła i autorzy artykułu Piąta kolumna Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=37411196 Autorzy: Azureus, Beno, Berasategui, Chesterx, GM, Inny001, J.Dygas, Joymaster, Jrmo, Kaszkawal, Kynikos, Mad, Markiel, Mathiasrex, Pablo000, Pernambuko, Pjahr, Prince, Pudelek, Roo72, Sagi2007, Sei, Spetsedisa, Westborder, Zbiguzet, 14 anonimowych edycji Źródła, licencje i autorzy grafik Plik:Bundesarchiv Bild 146-1972-026-51, Anschluss sudetendeutscher Gebiete.jpg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_146-1972-026-51,_Anschluss_sudetendeutscher_Gebiete.jpg Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Germany Autorzy: Bundesarchiv-B6, Dezidor, Ingolfson, John commons, McZusatz, Minderbinder, Prüm, ŠJů Plik:Inspection of Selbstschutz unit in Bydgoszcz.jpg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Inspection_of_Selbstschutz_unit_in_Bydgoszcz.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Unknown Licencja Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.