AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Elif AKGÜN KAYA ANADOLU’DA II. SOFİSTİK DÖNEM: SOFİST, RETOR VE FİLOZOFLARIN KAMUSAL ALANDAKİ ETKİNLİKLERİ Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı Doktora Tezi Antalya, 2016 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Elif AKGÜN KAYA ANADOLU’DA II. SOFİSTİK DÖNEM: SOFİST, RETOR VE FİLOZOFLARIN KAMUSAL ALANDAKİ ETKİNLİKLERİ Danışman Prof. Dr. Mustafa ADAK İkinci Danışman Prof. Dr. Hasan ASLAN Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı Doktora Tezi Antalya, 2016 T.C. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne, Elif AKGÜN KAYA'nın bu çalışması, jürimiz tarafından Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı Doktora Programı tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. Turan KAÇAR (İmza) Üye (Danışmanı) : Prof. Dr. Mustafa ADAK (İmza) Üye : Doç. Dr. Fikret ÖZCAN (İmza) Üye : Yrd. Doç. Dr. Burak TAKMER (İmza) Üye : Yrd. Doç. Dr. Gökhan TİRYAKİ (İmza) Tez Başlığı: Anadolu’da II. Sofistik Dönem: Sofist, Retor ve Filozofların Kamusal Alandaki Etkinlikleri Onay: Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Tez Savunma Tarihi : 24/11/2016 Mezuniyet Tarihi : 01/12/2016 Prof. Dr. İhsan BULUT Müdür AKADEMİK BEYAN Doktora Tezi olarak sunduğum “Anadolu’da II. Sofistik Dönem: Sofist, Retor ve Filozofların Kamusal Alandaki Etkinlikleri” adlı bu çalışmanın, akademik kural ve etik değerlere uygun bir biçimde tarafımca yazıldığını, yararlandığım bütün eserlerin kaynakçada gösterildiğini ve çalışma içerisinde bu eserlere atıf yapıldığını belirtir; bunu şerefimle doğrularım. Elif AKGÜN KAYA İmza İ Ç İ N D E K İ L E R KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................... iv ÖZET ......................................................................................................................................... v SUMMARY .............................................................................................................................. vi ÖNSÖZ ................................................................................................................................... vii GİRİŞ ......................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM II. SOFİSTİK DÖNEM 1.1 Araştırma Tarihi .............................................................................................................. 4 1.2 Philostratos ve Eserleri ................................................................................................... 8 1.3 II. Sofistik Dönemin Genel Ruhu ................................................................................. 20 1.4 I. Sofistik–II. Sofistik Dönem: Öğretmenlikten Siyasi Liderliğe ................................. 27 1.5 Sınıflandırma Problemi: Φιλόσοφος, Σοφιστής, Ῥήτωρ .............................................. 31 1.6 Atina ve Roma Kürsülerine Atanan Sofist, Retor ve Filozoflar ................................... 49 İKİNCİ BÖLÜM SOFİST, RETOR VE FİLOZOFLARIN TOPLUMSAL SINIFLARI 2.1. Aile Yapıları ve Kamusal Hizmetleri .............................................................................. 54 2.1.1 Toplumun Alt – Orta Sınıfından Sofist, Retor ve Filozof Olan Kişiler ................... 54 2.1.2 Bazı Seçkin Sofist, Retor ve Filozoflar .................................................................... 55 2.1.2.1 Tiberius Claudius Flavianus Dionysios .............................................................. 55 2.1.2.2 G. Iulius Hybreas ................................................................................................ 56 2.1.2.3 Ti. Claudius Aristokles ....................................................................................... 57 2.1.2.4 Perinthoslu Rufus ............................................................................................... 58 2.1.2.5 Marcus Antonius Polemon ................................................................................. 61 2.1.2.6 Lucius Flavius Hermokrates ............................................................................... 65 2.1.2.7 Aelius Antipatros ................................................................................................ 66 2.1.2.8 Lykialı Herakleides ............................................................................................ 68 2.1.2.9 Rhodiapolisli Herakleitos ................................................................................... 69 2.1.2.10 Tiberius Claudius Polemon ................................................................................ 70 2.1.2.11 Gaius Valerius Eugenes ...................................................................................... 74 2.1.2.12 Gaius Calpurnius Collega Makedon ................................................................... 75 2.1.2.13 Pergeli Varus ...................................................................................................... 76 ii 2.1.2.14 L. Vibullius Hipparkhos Tiberius Claudius Attikos Herodes ............................ 76 2.1.2.15 Dion Cocceianus Khrysostomos ......................................................................... 85 2.1.2.16 Iulius Aurelius Kharidemos Iulianus ve Claudius Aurelius Zelos ..................... 87 2.1.2.17 L. Egnatius Victor Lollianus ............................................................................. 89 2.1.2.18 Claudius Frontonianus ........................................................................................ 91 2.1.2.19 Titus Flavius Damianos ...................................................................................... 94 2.1.2.20 Aurelius Athenaios ............................................................................................. 97 2.1.2.20 Publius Aelius Aristides Theodoros ................................................................... 98 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KENT DÜZEYİNDEKİ MEMURİYETLER 3.1 İdari Memuriyetler ............................................................................................................ 104 3.1.1 βούλαρχος ............................................................................................................... 104 3.1.2 βουλευτής ............................................................................................................... 107 3.1.3 γραμματεύς ............................................................................................................. 108 3.1.4 στρατηγός ............................................................................................................... 111 3.2 Dini Memuriyetler ............................................................................................................ 120 3.2.1 ἀρχιερεύς (ἀρχός–ἱερεύς) ....................................................................................... 120 3.2.2 δᾳδοῦχος (δᾶις – ἔχω)............................................................................................. 125 3.2.3 ἱερεύς ...................................................................................................................... 126 3.2.4 ἱεροφάντης (ἱερός – φαντός/φαίνομαι) ................................................................... 133 3.2.5 νεωκόρος (νεώς – κορεῖν)....................................................................................... 135 3.2.6 νεοποιός (νεωποιός/νεωποίης)................................................................................ 144 3.2.7 περιθύτης (περιθύειν/προθύειν) .............................................................................. 147 3.2.8 προφήτης (πρό – φημί) ........................................................................................... 148 3.3 Maliye ve Ticaretle İlgili Memuriyetler ........................................................................... 152 3.3.1 ἀγορανόμος (ἀγορα–νόμος; ἀγορανόμοι) .............................................................. 152 3.3.2 λογιστής .................................................................................................................. 156 3.3.3 ταμίας ...................................................................................................................... 164 3.4 Eğitimle İlgili Memuriyetler ............................................................................................. 166 3.4.1 γυμνασίαρχος (γυμνός/γυμνάσιον) .......................................................................... 166 3.4.2 ἐφήβαρχος ............................................................................................................... 173 3.5 Bayramla İlgili Memuriyetler ........................................................................................... 173 3.5.1 ἀγωνοθέτης ............................................................................................................. 173 iii 3.6 Güvenlikle İlgili Memuriyetler ......................................................................................... 183 3.6.1 εἰρήναρχος/εἰρηνάρχης ........................................................................................... 183 3.7 Eponymos Memuriyetler .................................................................................................. 184 3.7.1 στεφανήφορος......................................................................................................... 184 3.7.2 πρύτανις/πρυτανάρχης ............................................................................................ 186 3.8 Diğer Görevler .................................................................................................................