Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy na lata 2015-2023 Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 2 Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy została opracowana przez firmę EuroCompass Sp. z o.o. na podstawie umowy nr PL/1/2015 z dnia 18.05.2015 r. Eksperci zewnętrzni: Ryszard Boguszewski Tomasz Rutkowski Ewelina Borowiec Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 3 Spis treści 1. Wprowadzenie ............................................................................................................................................... 4 1.1. Założenia metodologiczne ...................................................................................................................... 4 2. Zdefiniowanie obszaru ................................................................................................................................... 6 3. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wynikająca ze stanu istniejącego ................................................ 8 3.1. Położenie, powierzchnia, przestrzeń i środowisko przyrodnicze ........................................................... 8 3.2. Potencjał demograficzny....................................................................................................................... 11 3.3. Społeczeństwo i jakość życia ................................................................................................................. 15 3.4. Środowisko kulturowe .......................................................................................................................... 31 3.5. Dostępność komunikacyjna .................................................................................................................. 36 3.6. Infrastruktura techniczna ..................................................................................................................... 43 3.7. Gospodarka ........................................................................................................................................... 58 3.8. Jakość rządzenia i współpraca międzyregionalna ................................................................................. 98 4. Analiza SWOT ........................................................................................................................................... 106 5. Główne wyzwania rozwojowe obszaru ..................................................................................................... 107 6. Część strategiczna ...................................................................................................................................... 109 6.1. Wizja i misja ....................................................................................................................................... 109 6.2. Priorytetowe obszary rozwoju i kierunki działań .............................................................................. 110 6.2.1. Rozwijająca się specjalizacja gospodarcza obszaru „Doliny Zielawy” .......................................... 114 6.2.2. Wzrost jakości życia na terenie obszaru poprzez rozwinięte usługi społeczne i komunalne ...... 121 6.2.3. Racjonalne zarządzanie i kształtowanie przestrzeni gmin partnerskich tworzących obszar Doliny Zielawy .................................................................................................................................................. 125 6.3. Spójność z dokumentami strategicznymi ............................................................................................ 127 6.3.1. Poziom wspólnotowy .................................................................................................................. 127 6.3.2. Poziom krajowy ........................................................................................................................... 127 6.3.3. Poziom regionalny ....................................................................................................................... 129 7. System wdrażania strategii ......................................................................................................................... 134 7.1. Partnerskie zarządzanie obszarem ...................................................................................................... 149 7.2. System monitorowania i ewaluacji ..................................................................................................... 152 8. Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko – podsumowanie ....................................................... 156 9. Metody partycypacji społecznej ................................................................................................................. 157 10. Załączniki ................................................................................................................................................. 160 10.1. Indykatywny wykaz wstępnie zidentyfikowanych projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych gmin partnerskich...................................................................................................................................... 160 Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 4 1. Wprowadzenie Niniejsza strategia rozwoju gmin partnerskich „Doliny Zielawy” jest wynikiem wspólnych ustaleń 6 samorządów gmin: Rossosz, Wisznice, Sosnówka, Podedwórze, Jabłoń, Milanów, których współpraca została zapoczątkowana w 2007r. Strategia składa się z trzech zasadniczych części (tj. diagnostycznej, strategicznej oraz wdrożeniowej) i obejmuje okres do 2023r. W części diagnostycznej dokonano oceny barier oraz potencjałów rozwojowych w poszczególnych obszarach tj. położenia, przestrzeni i środowiska przyrodniczego, demografii, społeczeństwa i jakości życia, środowiska kulturowego, dostępności komunikacyjnej, infrastruktury technicznej, gospodarki oraz jakości rządzenia i współpracy międzyregionalnej. W części strategicznej wyznaczono wizję obszaru oraz misję partnerskich samorządów określając jednocześnie cele strategiczne i operacyjne, a także wykazując spójność z dokumentami strategicznymi na poziomie wspólnotowym, krajowym i regionalnym. Część wdrożeniowa zawiera plan operacyjny wraz z zestawieniem kierunków działań, jakie będą podejmowane w ramach przewidzianych celów operacyjnych strategii. Strategia określa również rolę samorządów w partnerskim zarządzaniu obszarem „Doliny Zielawy”, a także możliwe źródła finansowania działań ze środków zewnętrznych oraz system monitorowania i ewaluacji. 1.1. Założenia metodologiczne Podstawowym założeniem metodycznym zastosowanym przez zespół autorski była identyfikacja wszystkich potencjałów rozwojowych z jednoczesnym wskazaniem barier. Przeciwdziałanie barierom rozwojowym stworzy dla obszaru „Doliny Zielawy” możliwość wykorzystania swoich zasobów, prowadząc jednocześnie do określenia specjalizacji obszaru i zwiększenia jego konkurencyjności. Analiza współzależności w części diagnostycznej pomiędzy ekonomicznymi podstawami funkcjonowania obszaru (gospodarka), a poziomem i warunkami życia jego mieszkańców posłużyła do wyznaczenia wyzwań rozwojowych. Z uwagi na nowe podejście w planowaniu strategicznym, diagnoza sytuacji społeczno – gospodarczej obszaru wymagała w większym, niż dotychczas stopniu uwzględnienia wymiaru terytorialnego, było to możliwe dzięki zawarciu następujących elementów: . określenie podstawowych cech struktury przestrzennej obszaru, . określenie zróżnicowań i specyfiki terytorium, . analiza potencjałów rozwojowych w ujęciu terytorialnym, . analiza spójności wewnętrznej, . analiza profili i rozmieszczenia działalności gospodarczej, które wpływają na zróżnicowanie rozwoju gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego, . przedstawienie wpływu terytorialnego realizowanych dotychczas działań rozwojowych w obszarze objętym strategią. W pierwszej kolejności autorzy strategii koncentrowali się nad identyfikacją zasobów endogenicznych mających wpływ na rozwój obszaru wynikających z położenia. Następnie ocenie podlegały czynniki demograficzne i społeczne oraz infrastruktura mająca wpływ na jakość życia. Czynniki te należą do najważniejszych wyznaczników rozwoju społeczno Strategia Rozwoju Gmin Partnerskich Doliny Zielawy 5 – gospodarczego. Przedkładają się bowiem bezpośrednio na poziom i warunki życia oraz świadczą o kapitale ludzkim. Oceny dokonano w zakresie: . stanu demografii, . środowiska kulturowego, . społeczeństwa i jakości życia ze szczególnym uwzględnieniem: zachorowalności mieszkańców i pomocy społecznej, stanu bezrobocia i wykluczenia społecznego, stanu i jakości infrastruktury mieszkaniowej oraz oświaty. Ważnym elementem wpływającym zarówno na jakość życia oraz rozwój gospodarczy obszaru jest infrastruktura techniczna, analizie poddano infrastrukturę: . wodno – kanalizacyjną, . energetyczną, . terenów inwestycyjnych, . gospodarki odpadami, Ocenie poddano również dostępność komunikacyjną. Powyższą ocenę wykorzystano w kontekście planowania rozwoju gospodarczego obszaru „Doliny Zielawy” uwzględniając jednocześnie ilość oraz strukturę gospodarstw rolnych, a także podmiotów gospodarczych. W oparciu o wyżej zdefiniowaną ocenę potencjałów i barier w tym przeprowadzone badania ankietowe określono główne kierunki rozwojowe obszaru. Podczas dalszych prac nad dokumentem, w części strategicznej, uwzględnienie wymiaru terytorialnego oznaczało konieczność wyznaczania celów rozwojowych, określenia zasad koordynacji i współpracy oraz doboru odpowiednich instrumentów w taki sposób, aby wykorzystać specyficzne uwarunkowania i zróżnicowane potencjały