ANTALYA SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ ANTALYA SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ Bu rehber, Antalya’nın 12 ilçesine bağlı 105 köyünde gerçekleştirilen saha çalışmasının bir ürünüdür. Çalışma kapsamında hazırlanan anket formları 1148 kişiye yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmış, 255 kişiyle de uzun mülakatlar yapılarak araştırma daha da derinleştirilmiştir. Rehberde yer alan bütün bilgiler bu görüşmelerden derlenmiştir. 2 ANTALYA TİCARET VE SANAYİ ODASI 5 7 10 Önsöz Giriş Metodoloji Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Araştırma ekibinin saha çalışması ve Antalya Araştırma tasarımından raporlama aşamasına Başkanı Davut Çetin ’in önsözü. kırsalı üzerine görüşleri. kadar olan süreçlerin özeti. 12 16 18 Amaçlar Dışındaki Rehberi Antalya Kırsalında Bulgular Okuma Rehberi Alternatif Turizm Çalışma sırasında Antalya kırsalından elde Strateji rehberinde yer alan bilgi ve bulguların Çalışmanın temel ve özel amaçları kapsamında edinilen projenin amaçları dışındaki bulgular. nasıl okunması gerektiğini gösteren kılavuz. elde edilen bulgular. İçindekiler 22 58 76 98 140 156 Akseki Aksu Döşemealtı Elmalı Gazipaşa Gündoğmuş Akseki’nin Aksu’nun Döşemealtı’nın Elmalı’nın Gazipaşa’nın Gündoğmuş’un Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri 174 190 196 208 220 244 İbradı Kemer Kepez Konyaaltı Korkuteli Serik İbradı’nın Kemer’in Kepez’in Konyaaltı’nın Korkuteli’nin Serik’in Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri Köyleri İyi Uygulama İyi Uygulama Örneği: Ormana Örneği: Kozan 3 SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ 6 ANTALYA TİCARET VE SANAYİ ODASI Giriş Elinizdeki bu rehber, Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı Bu, bizler için bir saha çalışmasının çok ötesine tarafından finanse edilen TR61/14/TRZMK/0019 geçerek hayatlarımızda muhtemelen bir daha referans numaralı 2014 Yılı Alternatif Turizmin yaşayamayacağımız unutulmaz bir deneyim Geliştirilmesi Mali Destek Programı kapsamında, oldu. Yola çıkmadan önce Antalya’ya dair çok Antalya Ticaret ve Sanayi Odası’nca yürütülen fazla şey bildiğimizi, ön araştırmamızı oldukça Alternatif Kırsal Turizm Potansiyeli ve Gelişim iyi yaptığımızı ve dersimize iyi çalıştığımızı Stratejisi Projesi’nin bir ürünüdür. düşünüyorduk. Ancak daha önce Antalya kentini günbatımında Bey Dağları’nın zirvesinden, Proje kapsamında, 7 kişilik bir araştırma ekibiyle Kocain’in mağara ağzından ya da Pednelissos (bir kısmı dönüşümlü olarak) çalışarak Antalya’nın Antik Kenti’nden hiç izlememiştik. İbradı’nın Eynif kırsal turizm potansiyelinin ortaya çıkarılması Ovası’ndaki yılkı atları karavanımızın yolunu ve kırsal bölgelerde halkın turizm konusundaki kesmemişti. Akseki’nin Göktepe Yaylası’ndaki sükûnete hiç şahit olmamıştık. Gündoğmuş’un farkındalığının arttırılması amacıyla bir saha Alara Vadisi’nden dorukları taze karla kaplı çalışması yaptık. 15 Ekim – 27 Kasım 2014 tarihleri dağlarına hiç bakmamıştık. Gazipaşa’nın muz arasında gerçekleştirdiğimiz saha çalışması bahçelerindeki hasada katılmamıştık. Antalya’nın Konyaaltı, Kemer, Elmalı, Korkuteli, Döşemealtı, Serik, Aksu, Kepez, İbradı, Akseki, Gündoğmuş ve Gazipaşa ilçelerine bağlı 105 Yolda geçirdiğimiz 45 gün boyunca Antalya köyde yapıldı. Saha çalışmasını gerçekleştirmek araştırmacı olarak tarafsızlığımızı korumayı amacıyla hazırladığımız anket soruları, 1148 kişiye neredeyse imkânsız kıldı ve bizi kendine hayran yüz yüze görüşme yöntemiyle soruldu, bunun bıraktı. Antalyalıların misafirperverliği, karavanla geziyor olsak bile, bizi ev sahibiymiş gibi yanında 255 kişiyle uzun mülakatlar yapıldı ve hissettirdi. Sonunda da artık kendimizi Antalyalı rehberde de genişçe yer verdiğimiz binlerce kare atfederek hazırladığımız bu rehber kitap ortaya fotoğraf çekildi. çıktı. Saha çalışmasını geniş bir alana yayabilmek ve Bu kısıtlı zamanda gerçekleştirdiğimiz yoğun mümkün olduğunca fazla köye ulaşarak daha çalışmanın sonunda gönül rahatlığıyla tutarlı sonuçlar elde etmek amacıyla Antalya söyleyebiliriz ki: Körfezi’nden şehrin Muğla, Burdur, Isparta, Konya, Karaman ve Mersin’e uzanan uçsuz bucaksız “Hiç şüphesiz Antalya dünyanın en güzel yeridir.” coğrafyasında bir karavanla 45 gün boyunca dolaştık. Batıda Elmalı’nın Ahatlı Köyü’nden, Keyifli okumalar. doğuda Gazipaşa’nın Yakacık Köyü’ne kadar 3500 km’den fazla yol kat ettik. Antalya kırsalının patikalarında 2 defa yolda kaldık, toplam 27 kez kaybolduk. Yazın son demleriyle sonbaharı ve Dora Göksal kışın ilk karını Toros Dağları’nda karşıladık. Araştırma ve Yayın Direktörü 7 SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ GZFT ANALİZİ GÜÇLÜ YANLARI ZAYIF YANLARI - Coğrafi güzellikler - Geniş ve çeşitlilik gösteren bir coğrafya - Zengin bir tarih - Yaşlı nüfus - Biyolojik çeşitlilik ve endemik türlerin varlığı - Tarımsal üretimde düşük verimlilik - El değmemiş doğal ortam - Zayıf altyapı - Organik tarımsal üretim - Zayıf tarih bilinci - Alternatif turizmin halk tarafında bir kalkınma modeli olarak kabulü - Konvansiyonel turizm sektöründe çalışan genç nüfus FIRSATLAR TEHDİTLER - Halkın alternatif turizm hakkında fikir sahibi olması - Kırsal nüfusun tamamen yok olma tehlikesi - Birçok farklı alanda turizm yatırımı imkânı - Doğal alanların taş ocakları, hidroelektrik santral projeleri ya da yeni otoyollar açmak üzere yok edilmesi - Keşfedilmemiş doğal güzellikler - Kırsal dokuyu tahrip eden kentsel büyüme - Araştırma yapılmamış mağaralar - Orman arazilerinin yok olması - Çalışılmamış arkeolojik alanlar - Vahşi yaşamın yok olması - Planlı bir turizm yatırımının olmaması İLERİYE DÖNÜK TAVSİYELER - Alternatif turizme aday köylerin altyapı-üstyapı durumları gözetilerek bilhassa bu bölgelere ulaşım olanaklarının iyileştirilmesi gerekmektedir. - Kırsal bölge halkı, önceden yaygın olarak yapılan ancak şimdilerde kaybolmaya yüz tutmuş oymacılık, halıcılık, bıçakçılık gibi el işi ve zanaatın sürdürülmesine teşvik edilmelidir. - Turizm potansiyeli yüksek olan köylerin ve bölgelerin tanıtımına ihtiyaç duyulmaktadır. Tanıtım faaliyetlerine özellikle önem verilmelidir. 8 ANTALYA TİCARET VE SANAYİ ODASI - Ekoturizme yapılabilecek köylerin bilinirliğinin özellikle internet medyası ve konvansiyonel medya kanallarıyla sağlanması, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde buna benzer bilinirlik çalışmalarının incelenmesi ve bu alanda çalışan profesyonellerden destek alınması uygun olacaktır. - Ürün çeşitliliğini ve verimliliğinin artıracak, kırsal bölge halkı ile paylaşım halinde sürdürülebilecek araştırma geliştirme projelerinin yapılması bölgenin kalkınması için büyük önem arz etmektedir. - Köylere yapılacak turizm yatırımları marifetiyle istihdam yaratılarak hem kırsal bölge halkının köyde kalması sağlanmalı hem de turistlerin köy şartlarında konaklayabileceği ortamlar yaratılmalıdır. SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR KIRSAL TURİZM ALTERNATİFİ Kırsal turizm, şehirde ya da onun hinterlandında oluşturulmuş konvansiyonel turizm bölgelerindekinin ötesinde, tarım odaklı bir üretimin sürdürüldüğü geleneksel yani kültürel anlamda kentlileşmemiş nüfusun yaşadığı köy ve kasabalar gibi küçük yerleşim alanlarında yapılan turistik faaliyetleri kapsar. Ancak turizm faaliyeti doğası gereği kentli bir olgudur. Dolayısıyla bunun bir sorun yaratmaması, örnekle kırsal dokunun bozulmadan korunması, doğal ve tarihi mekânların plansız yatırımlarla yok edilmemesi için özel bir çaba gösterilmelidir. Bu çaba, gösterildiği ölçüde kırsal turizm sürdürülebilir olacaktır. Antalya turizme teşne bir şehir olsa da bunun yüzlerce kilometrekare sahil şeridi, ova, polye, plato, yayla ve dağa yayılmış bir coğrafyada çok da alışık olunmayan bir yöntem ve ölçekle gerçekleştirilmesi kolay olmayacaktır. Zira Akdeniz’in en büyük turizm destinasyonlarından biri olarak kentin turizm kapasitesi oldukça büyük iken, kırsal turizm, faaliyet olarak konvansiyonel turizmden farklılık göstermese de, yöntem ve ölçek bakımından oldukça farklıdır. Haliyle bu turizm alternatifinin Antalya gibi turizm tecrübesi su götürmeyen bir kent için bile yeni olduğu unutulmamalıdır. Kentin kırsalında hâlihazırda bireysel yatırımlarla oluşturulmaya başlanmış bir turizm faaliyeti incelemeye değerdir. Zira Antalya’da, tamamen doğal süreçlerle oluşmuş, köylerinden kentlere göç edip burada kentlileşmiş ve köylerine geri dönerek buraları küçük çaplı turistik merkezlere dönüştürmeyi başarmış örnekler görmek mümkündür. Bu da, devletin de politikaları ve teşvikleriyle desteklenmesi halinde çok daha planlı ve sürdürülebilir kırsal turizm faaliyetlerinin gelecekte pek de zorlanılmadan hayata geçirilebileceğinin göstergesidir. Kırsal turizmin herhangi bir kalkınma hamlesi olmadığını da görmek gereklidir. Nitekim iyi planlanmış ve sosyoekonomik bir politika olarak uygulanan kırsal turizm çalışmaları artık üretkenliğini tamamen kaybetmiş yaşlı nüfusu kentlere göç etmiş gençlerin memleketlerine geri dönmesiyle yenileyecek, yok olmaya yüz tutan köyleri ayakta tutacak, unutulmuş tarihi ve doğal mekânların korunmasına imkân sağlayacaktır. Kırsal turizmin Antalya ekonomisi için bir alternatif yaratması bir yana, sürdürülebilir kılınması halinde sosyal bir değişim ve yenilik sağlayacağı hem gözlemlenmiş hem de saha çalışmasına katılan yerel halk tarafından büyük bir bilgelikle dile getirilmiştir. Kırsal turizm hiç kuşkusuz Antalya için büyük bir potansiyel teşkil etmektedir. 9 SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ STRATEJİ REHBERİ Alternatif Kırsal Turizm Potansiyeli ve Gelişim Stratejisi Projesi, Antalya’nın kırsal turizm potansiyelinin ortaya çıkarılması, kırsal bölge halkının