T. C. YILDIZ TEKN İK ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TÜRK D İLİ VE EDEB İYATI ANAB İLİM DALI TÜRK EDEB İYATI B İLİM DALI YÜKSEK L İSANS TEZ İ RES İML İ PER ŞEMBE DERG İSİ İNCELEME-TAHL İLL İ İNDEKS- SEÇME MET İNLER HÜLYA TOP 11723108 TEZ DANI ŞMANI Yrd. Doç. Dr. BAHR İYE ÇER İ ALEMDAR İSTANBUL 2013 ii ÖZ ‘’RES İML İ PER ŞEMBE’’ DERG İSİ İNCELEME-TAHL İLL İ İNDEKS- SEÇME MET İNLER Hülya TOP Mayıs, 2013 Bu çalı şmada Resimli Per şembe dergisinin 1925-1929 yılları arasında yayımlanan 199 sayısının incelemesi yapılmı ştır. Resimli Per şembe, döneminin önemli dergilerinden Resimli Ay ’ın sahibi Zekeriya Sertel ve e şi Sabiha Sertel’in dergisidir. Bu sebeple dergi , Resimli Ay dergisinin bir koludur diyebiliriz. Yayın hayatında dört yıl kalmı ş olan dergide çok sayıda edebiyat yazısı görülmektedir. Edebî yazıların yanında fikir yazılarına, günlük yazılara, resim ve foto ğrafa yer verilmektedir. Derginin 199 sayısının ele alındı ğı çalı şmada şu plan izlenmi ştir. Öncelikle derginin şekil ve içerik özelliklerinden bahsedilmi ş, edebî metinler hakkında ayrıntılı bilgilere ve metinlerden örneklere yer verilmi ştir. Yine aynı bölümde dergide yazan yazarlar ve yazıları üzerinde durulmu ştur . Ayrıca derginin kadın yazılarına ve kadınların modernle şme yolundaki hareketini destekleyici tutumuna dikkat çekilmi ştir. Üçüncü ve dördüncü bölümde ise derginin indeksi çıkarılmı ştır. İndeks önce konuya göre daha sonraki bölümde ise sayı sırasına göre incelenmi ştir. İndeks kısmından sonra Ahmed Rasim’in hatıra yazıları ve Sâlih Münir’in polisiye hikâyeleri Latin harflerine aktarılmı ştır. Bu yazılarda aslına sadık kalınarak, sadele ştirme yapılmamı ştır. Sonuç olarak, bu tezde ‘ ’Resimli Per şembe’’ dergisinde yayınlanan edebi ürünler ı şığında, derginin edebiyatla olan ili şkisi ortaya konmaya çalı şılmı ştır. Bu tezin Türk edebiyat tarihini aydınlatmaya katkıda bulunaca ğını ümit ediyoruz. Anahtar Kelimeler: Resimli Per şembe, Resimli Ay, Sertel, Ahmed Rasim, Sâlih Münir. iii ABSTRACT ‘’RES İML İ PER ŞEMBE’’ MAGAZINE DİSSECTION- INDEX- SELECTED TEXTS Hülya TOP May, 2013 In this study, 199 issues of Resimli Per şembe journal which was published between 1925-1929 were analyzed. Resimli Per şembe is the journal of Zekeriya Sertel and his wife Sabiha Sertel who are the owners of Resimli Ay which is one of the most important journals of the period. Therefore we can say that the journal is a line of Resimli Ay journal. There are lots of literary articles in the journal which had four years of publishing life. Apart from literary articles, there are also intellectual articles, columns, pictures and photographs included. The plan of study in which 199 issues of journal are analyzed is as such. First of all, form and content properties of journal were mentioned, detailed information and examples about literary texts were given. In the same section, authors of journal and their works were mentioned. Moreover, the attitude of journal towards women writers and support for modernization of women were focused on. In the third and fourth section, the index of jornal was presented. The index was analyzed first according to subject and in the next section according to issue number. Following the index section memoirs of Ahmed Rasim and detective stories of Sâlih Münir were adapted into Latin letters. Sticking to the original form, any simplification was not made in these texts. As a result, in this thesis, in the light of literary works published in “Resimli Per şembe” journal, the relation of journal with literature was put forward. We hope that this thesis would contribute to the enlightenment of history of Turkish literature. Key Words: Resimli Per şembe , Resimli Ay, Sertel, Ahmed Rasim, Sâlih Münir. iv ÖNSÖZ Türk basın tarihinin aydınlatılması Türk edebiyat tarihi açısından gerekli bir adımdır. İlk dergi ve gazetenin çıkı şından itibaren Türk edebiyatı kendini dergi ve gazetelerde göstermeye ba şlamı ştır. Önemli yazar ve şairler eserlerini dergi ve gazetelerde tefrika etmi şlerdir. Bu açıdan bakıldı ğında tarihin tozlu sayfalarında kalmı ş olan dergi ve gazetelerin aydınlı ğa çıkartılması Türk edebiyat tarihi açısından son derece önemlidir. Gazete ve dergilerin Türk edebiyatı açısından önemini dikkate alarak bu çalı şmada Resimli Per şembe dergisinin Türk edebiyatı açısından önemi gün ı şığına çıkartılmaya çalı şılmı ştır. Çalı şmada derginin 1925-1929 yılları arasında çıkan 199 sayısı incelenmi ştir. Resimli Per şembe haftalık bir dergi olup, Per şembe günleri yayımlanmı ştır. Çalı şmamızın içinde de belirtti ğimiz gibi dergi Resimli Ay dergisinin bir koludur. Resimli Ay dergisi yayımlandı ğı yıllar içinde döneminin siyasetini yakından tâkip etmi ştir. Resimli Per şembe dergisi ise siyasetten uzak olan bir halk dergisidir. Halk dergisi olmasının yanında, dergi edebiyatla yakından ilgilenmi ştir. Çalı şmada özellikle derginin bu tarafı ön planda tutulmuştur. Çalı şmamız ‘’ Giri ş’ ’ten sonra ‘’ İnceleme ’’, ‘ ’Tahlilli İndeks ’’, ‘ ’Sayı Sırasına Göre İndeks’ ’, ‘ ’Latin Harflerine Aktarılan Metinler’’ olmak üzere dört ana bölümden ve bazı alt bölümlerden olu şmaktadır. ‘’ İnceleme’ ’ kısmında derginin şekil ve içerik özelliklerinden bahsedilmi ştir. İçerik özellikleri bölümünde edebiyat yazıları üzerinde ayrıntılı olarak durulmu ştur. ‘ ’Tahlilli İndeks ’’ bölümünde yazılar, ilan, resim ve foto ğraflar türlerine göre sınıflandırılmı ştır. ‘ ’Sayı Sırasına Göre İndeks ’’ bölümünde ise derginin kronolojik olarak indeksi verilmi ştir. Son olarak ‘’Latin Harflerine Aktarılan Metinler ’’ kısmında Ahmed Rasim’in hatıra yazıları ile ve Sâlih Münir’in polisiye hikâyeleri Latin harflerine aktarılmı ştır. v Metin aktarımlarında tüm ara ştırmacıların ya şamı ş oldu ğu sıkıntıları biz de ya şadık. Özellikle yabancı isim okumalarında sıkıntı çektik. Bu sebeple isimleri okuyabildi ğimiz şekliyle yazdık. Dergi ve gazeteler, Türk edebiyat tarihinin aydınlı ğa kavu şması a şısından en büyük vasıtâlardır. Resimli Per şembe dergisi de barındırdı ğı edebî ürünler dolayısıyla bu görevi üstlenmektedir. Bu amaç do ğrultusunda, emek harcayarak ortaya koydu ğumuz bu çalı şmanın Türk edebiyatı tarihine katkıda bulunaca ğı ümidini ta şımaktayız. Resimli Per şembe dergisinin ayrıntılarıyla ele alındı ğı bu çalı şmada derginin sayılarını eksiksiz bir şekilde koleksiyonunda bulunduran Hakkı Tarık Us’u anmak istiyorum. Onun rahatlıkla ula şabildi ğim koleksiyonu sayesinde dergiye ula şmakta zorluk ya şamadım. Neredeyse her sayıda Hakkı Tarık Us’u aklımdan geçirdim. Bu sebeple ilk te şekkürümü Hakkı Tarık Us’a etmek istiyorum. Daha sonra beni Resimli Per şembe ’yi çalı şmam için yönlendiren ve okuyamadı ğım kelimeler noktasında benden yardımını esirgemeyen de ğerli hocamız Prof. Dr. Orhan Okay’a sonsuz te şekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca yaptı ğım çalı şma boyunca beni yönlendiren, eksiklerimi u ğra şlarıyla kapatan, bana hep moral veren de ğerli tez danı şmanım Yrd. Doç. Dr.Bahriye Çeri Alemdar’a çok te şekkür ediyorum. Son olarak U ğur Artuk’a ve sevgili aileme çalı şmamın her anında desteklerini esirgemedikleri için te şekkürü borç bilirim. İstanbul; Mayıs, 2013 Hülya Top vi İÇİNDEK İLER TEZ ONAY SAYFASI ÖZ………………………………………………………………………....... iii ABSTRACT………………………………………………………………... iv ÖNSÖZ……………………………………………………………………... v İÇİNDEK İLER……………………………………………………………. vii 1. GİRİŞ …………………………………………………………………… 1 1.1.Dönemin Sosyal ve Siyasal Yapısı…………………………………. 1 1.2.Dönemin Basını…………………………………………………….. 4 2. İNCELEME…………………………………………………………….. 7 2.1.Resimli Per şembe Dergisinin Şekil Özellikleri……………………... 7 2.1.1 Resimli Per şembe Dergisinin Tarihsel Sıralanı ş Tablosu…….. 10 2.2.Resimli Per şembe Dergisinin İçerik Özellikleri…………………..... 15 2.2.1. Fikir Yazıları………………………………………………… 17 2.2.2. Edebiyat Yazıları……………………………………………. 19 2.2.2.1. Biyografi…………………………………………… 20 2.2.2.2. Hatırat ve Seyahatname…………………………….. 22 2.2.2.3. Hikâyeler…………………………………………… 26 2.2.2.4. Mektup……………………………………………… 28 2.2.2.5. Mizah……………………………………………...... 28 2.2.2.6. Roman Tefrikası……………………………………. 30 2.2.3. Kadınca Yazılar ve Kadın Yazarlar………………………….. 31 2.2.4. Haber İçerikli Yazılar………………………………............... 34 2.2.5. Resim ve Fotoğraflar………………………………................ 35 2.2.6. Di ğer Yazılar………………………………………………… 35 2.3. Resimli Per şembe Dergisinin Yazar Kadrosu………………............. 35 3. TAHL İLL İ İNDEKS……………………………………….…………... 37 3.1. Konu ve Türlerine Göre İndeks……………………………………. 37 3.1.1. Edebiyatla İlgili Yazılar……………………………............. 37 3.1.1.1. Biyografi………………………………………........ 37 3.1.1.2. Hatırat ve Seyahatname……………………………. 43 3.1.1.3. Hikâyeler………………………………………….... 52 3.1.1.4. Mektup……………………………………….……... 64 3.1.1.5. Mizah………………………………………….......... 65 3.1.1.6. Roman Tefrikası……………………………………. 69 3.1.2. Fikir Yazıları………………………………….……………. 69 3.1.3. Haber İçerikli Yazılar…………………………….………… 88 3.1.4. Günlük Yazılar…………………………………………….. 133 3.1.5. Müsabaka, Bilmece, E ğlence ve Anket Yazıları….............. 135 3.1.6. İlan ve Reklamlar…………………………………............... 147 vii 3.1.7. Gerçek Hayat Hikâyeleri…………………………………… 154 3.1.8. Di ğerleri……………………………………....…................. 162 3.1.9. Resimler…………………………………………………… 166 3.1.10. Foto ğraflar…………………………………………………. 175 3.2.Yazar İndeksi…………………………………………………… 197 4. RES İML İ PER ŞEMBE DERG İSİ’N İN SAYILARA SIRASINA GÖRE İNDEKS İ …………………………………………………………….... 220 5. SEÇ İLM İŞ YAZILAR………………………………..………………. 497 5.1.Eski Göz Yeni Görü ş………………………………………………. 497 5.1.1. Kız Mısın O ğlan Mısın Kâfir………………………………. 497 5.1.2. Dumanını Savururken………………………………………. 501 5.1.3. Gaip ve Gaibeler…………………………………………….