P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz POMIANOWO (81) Warszawa 2009 Autorzy: Zygmunt Heliasz*, Ryszard Chybiorz**, Jerzy Król***, Paweł Kwecko****, Anna Pasieczna****, Hanna Tomassi-Morawiec**** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska**** Redaktor regionalny planszy A: Albin Zdanowski**** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska**** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka**** * Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków ** Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice *** Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław **** Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (Z. Heliasz, R. Chybiorz )........................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Z. Heliasz, R. Chybiorz )........................... 4 III. Budowa geologiczna (Z. Heliasz, R. Chybiorz ) ................................................................ 6 IV. Zło Ŝa kopalin (Z. Heliasz, R. Chybiorz ).......................................................................... 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Z. Heliasz, R. Chybiorz )......................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (Z. Heliasz, R. Chybiorz ).................... 12 VII. Warunki wodne (Z. Heliasz, R. Chybiorz ) ...................................................................... 16 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 16 2. Wody podziemne.................................................................................................... 18 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 20 1. Gleby ( A. Pasieczna, P. Kwecko )........................................................................... 20 2. Pierwiastki promieniotwórcze ( H. Tomassi-Morawiec ) ........................................ 23 IX. Składowanie odpadów ( J. Król )...................................................................................... 25 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (Z. Heliasz, R. Chybiorz ).............................................. 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Z. Heliasz, R. Chybiorz ) .............................................. 36 XII. Zabytki kultury (Z. Heliasz, R. Chybiorz )....................................................................... 45 XIII. Podsumowanie (Z. Heliasz, R. Chybiorz ) ....................................................................... 46 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 48 I. Wst ęp Arkusz Pomianowo Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP) w skali 1:50 000 opraco- wany został w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polskiej Akademii Nauk (plansza A) oraz Pa ństwowym Instytucie Geologicznym i firmie PROXIMA (plansza B) zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (In- strukcja, 2005). Przy opracowaniu planszy A wykorzystano wykonany w 2003 roku arkusz Pomianowo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (Gała ś, Strzelska- Smakowska, 2003). Celem mapy jest przedstawienie: stanu zagospodarowania i klasyfikacji złó Ŝ kopalin, perspektyw i prognoz wyst ępowania kopalin, zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego zwi ąza- nych z wyst ępowaniem złó Ŝ oraz ich eksploatacj ą, wybranych elementów hydrogeologicz- nych dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, obszarów i obiektów chronionych stanowi ących ograniczenia w gospodarce złoŜami kopalin, warunków podło Ŝa budowlanego, stanu chemicznego gleb i ich klasyfikacji, geochemii osadów wodnych i ich klasyfikacji, ob- szarów spełniaj ących kryteria lokalizacji składowisk odpadów, lokalizacji czynnych i za- mkni ętych składowisk odpadów oraz uwarunkowa ń przyrodniczych dla planowania prze- strzennego na szczeblu regionalnym i lokalnym. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi ć powinna nieodzowny etap realizacji postanowie ń ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa o ochronie środowiska. Informacje za- warte na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu stra- tegii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowi- skowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Arkusz Pomianowo MG śP powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archi- walnych i publikowanych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnie ń dokonanych w: Urz ędzie Marszałkowskim w Szczecinie (Oddział w Koszalinie), Urz ędzie Miasta Biało- gard i Koszalin oraz w urz ędach gmin: Biesiekierz, Świeszyno, Manowo, Białogard i Tycho- wo. Uwzgl ędniono równie Ŝ istotne publikacje dotycz ące monitoringu i bada ń środowiska naturalnego oraz dane z systemu MIDAS, Banku HYDRO oraz z Internetu. 3 MG śP jest map ą seryjn ą sporz ądzan ą w ci ęciu arkuszowym na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie współrz ędnych „1942”. Przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP) wykorzystuj ącej i uzupełniającej inne bazy danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zosta- ły zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza ° ° Obszar obj ęty arkuszem Pomianowo rozci ąga si ę mi ędzy 16 00’00” a 16 15’00” długo- ° ° ści geograficznej wschodniej oraz 54 00’00”–54 10’00” szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie teren ten nale Ŝy do województwa zachodniopomorskiego, obejmuj ąc swym zasi ęgiem cz ęść powiatu Białogard z miastem Białogard i gminami Białogard i Tychowo oraz cz ęść powiatu koszali ńskiego z fragmentami gmin: Będzino, Biesiekierz, Świeszyno, Mano- wo i miastem Koszalin. Pod wzgl ędem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) teren arkusza nale Ŝy do pro- wincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego. Zdecydowana wi ększo ść omawianego obszaru znajduje si ę w obr ębie podprowincji Pobrze Ŝy Południowobałtyckich, w makroregionie Pobrze Ŝa Ko- szali ńskiego, w skład którego wchodzi mezoregion Równiny Białogardzkiej. Pozostały teren arkusza nale Ŝy do podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, do makroregionu Poje- zierza Zachodniopomorskiego, obejmuj ąc niewielki fragment mezoregionu Pojezierza Draw- skiego (figura 1). Powierzchni ę Równiny Białogardzkiej tworzy lekko falista morena denna, rozci ęta doliną rzeki Radew z dopływami: Czerwon ą i Le śnic ą. Od Świeszyna w kierunku Niedalina po- wierzchnia wysoczyzny wznosi si ę łagodnie do 50–55 m n.p.m. Urozmaicaj ą j ą izolowane wzniesienia (kemy) o rz ędnych przekraczaj ących nawet 70 m n.p.m. (rejon osady Brze źnik). T ę cz ęść wysoczyzny ogranicza od południa odcinek doliny środkowej Radwi (30–35 m n.p.m.), z wy Ŝszymi tarasami (45–50 m n.p.m.). W cz ęś ci południowo-zachodniej arkusza wysoczyzn ę moreny dennej (rz ędne: 40–60 m n.p.m.) urozmaicaj ą doliny rzeczne (rz ędne: 20–30 m n.p.m.) oraz pagórki morenowe i kemowe si ęgaj ące 60–70 m n.p.m. (Góra D ąbrowica). W dolinach rzek i w bezodpływowych zagł ębieniach równiny wyst ępuj ą rozległe torfowiska. Południowo-wschodni fragment obszaru arkusza Pomianowo zajmuje mezoregion Poje- zierze Drawskie. Charakterystycznym rysem budowy tego Pojezierza s ą ci ągi moren czoło- wych i kemów fazy pomorskiej, pomi ędzy którymi wyst ępuj ą zagł ębienia wytopiskowe po 4 martwym lodzie. Najwy Ŝsze wzniesienie na arkuszu Pomianowo – Czapla Góra – osi ąga wy- soko ść 114,4 m n.p.m. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Pomianowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granice podprowincji, 2 – granice makroregionów, 3 – granice mezoregionów Podprowincja Pobrze Ŝa Południowobałtyckie: Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.33 – Równina Gryficka. Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.42 – Równina Białogardzka, 313.43 – Równina Słupska. Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie: Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.44 Wysoczyzna Łobeska, 314.45 – Pojezierze Drawskie, 314.46 – Wysoczyzna Polanowska. W granicach arkusza Pomianowo, który poło Ŝony jest w regionie klimatycznym poje- zierza pomorskiego (Stachy, 1987), zaznacza si ę wpływ klimatu przej ściowego. Cechuj ą go: znaczne wahania temperatury, małe zachmurzenie i znaczne nasłonecznienie. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7,0 °C; najcieplejszym miesi ącem jest lipiec, a najchłod- niejszym luty. Średnia temperatura półrocza letniego wynosi 13,0–13,5 °C, natomiast półrocza 5 zimowego 1,0 °C. Liczba dni z temperatur ą równ ą lub ni Ŝsz ą od 0 °C wynosi przeci ętnie w ci ągu roku od 60 do 70. Sumy opadów rocznych s ą wy Ŝsze od średniej krajowej i wynosz ą powy Ŝej 700 mm, przy czym maksimum osi ągaj ą w lipcu, a minimum w marcu. Obszar arkusza Pomianowo w około 30% pokryty jest lasami. Tereny zabudowane sta- nowi