RZESZOWSKA AGENCJA ROZWOJU REGIONALNEGO SA STRATEGIA ROZWOJU GMINY Laszki Rzeszów - Laszki lipiec 1999 RARR S.A. ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ SPIS TRE ŚCI WST ĘP 3 I. RAPORT O STANIE GMINY LASZKI 8 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 8 Poło żenie geograficzne i podział administracyjny 8 Bogactwa naturalne 10 Stan środowiska 10 Miejsce i funkcje gminy 10 2. LUDNO ŚĆ I ZAGADNIENIA SPOŁECZNE 13 Dane demograficzne 13 Pracuj ący i bezrobotni 16 Źródła dochodów ludno ści 21 3. WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE 23 Oświata 23 Mieszkalnictwo 24 Słu żba zdrowia 25 Opieka społeczna 26 4. GOSPODARKA 28 Przemysł 28 Rolnictwo 29 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 34 Wodoci ągi, kanalizacja i gospodarka odpadami 34 Gazownictwo 36 Drogi i szlaki komunikacyjne 36 Telekomunikacja 38 Elektroenergetyka 38 6. KULTURA I TURYSTYKA 39 Walory historyczne 39 Walory krajobrazowe, turystyka i agroturystyka 39 Działalno ść kulturalna 39 II. STRATEGIA ROZWOJU GMINY LASZKI 41 1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE 41 2. ANALIZA MOCNYCH I SŁABYCH STRON GMINY LASZKI 42 3. MISJA GMINY 47 4. OBSZARY, CELE I ZADANIA REALIZACYJNE 49 Zał ącznik 1 - Wykaz inwestycji planowanych do realizacji 55 Zał ącznik 2 - Wykaz zabytków na terenie 56 Spis tabel 58 Spis wykresów i rysunków 59 __________________________________________________________________________ Strategia rozwoju gminy Laszki 2 RARR S.A. ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ WST ĘP „Strategia rozwoju gminy" jest u nas ci ągle poj ęciem nowym, nie zawsze poprawnie rozumianym, ale jednocze śnie modnym i robi ącym karier ę, u żywanym cz ęsto jako synonim nowoczesno ści, wyraz najwy ższej racjonalno ści w procesach planistycznych i w realizacji przedsi ęwzi ęć rozwojowych. Dla naszych potrzeb mo żna przyj ąć prost ą definicj ę, że strategia rozwoju gminy jest to sztuka /metoda/ formułowania długookresowych celów, a tak że ich modyfikacji w zale żno ści od zmian zachodz ących w otoczeniu oraz wybór działa ń umo żliwiaj ących realizacj ę przyj ętych priorytetów rozwoju. Strategia rozwoju powinna zatem bez wątpienia odpowiada ć (co najmniej!) na pytanie: => co musimy zrobi ć, aby funkcjonowa ć i rozwija ć si ę w przyszło ści ? Prezentowany poni żej dokument, nazwany „Strategi ą rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Laszki", udziela odpowiedzi na postawione wy żej, fundamentalne pytanie. Po co wła ściwie strategia, co z niej b ędziemy mieli? Pojawia si ę cz ęsto pytanie, jakie jest faktyczne znaczenie planowania strategicznego dla gminy ? W zamierzeniu ma ono dotyczy ć kilku podstawowych kwestii, takich jak: • co trzeba zrobi ć ? • kiedy nale ży to zrobi ć ? • wjaki sposób ? • kto ma doprowadzi ć do realizacji celów i zada ń ? Tak skonstruowane planowanie strategiczne redukuje niepewno ść funkcjonowania i rozwoju gminy oraz zwi ększa jej zdolno ści adaptacyjne w zmieniaj ącym si ę świecie zewn ętrznym. Budowanie strategii rozwoju nale ży do nowych form działalno ści samorz ądu terytorialnego - ich prowadzenie i rozwijanie jest niezb ędne ze wzgl ędu na gł ębokie zmiany systemowe, które miały miejsce w Polsce w ci ągu ostatnich kilku lat, a mianowicie: => wprowadzenie gospodarki rynkowej, w zwi ązku z czym na rozwój lokalny oddziałuje wiele sił, grup nacisku i interesów wymagaj ących ukierunkowania i koordynacji. Koordynacja ta jest zapewniana ró żnymi instrumentami, a jednym z nich powinna by ć wła śnie strategia rozwoju; => reaktywowanie samorz ądu terytorialnego i przej ęcie przeze ń wielu kompetencji zarz ądczych, co poci ąga za sob ą odpowiedzialno ść za gmin ę; => demokratyzacja samorz ądów- realna odpowiedzialno ść przed społeczno ści ą lokaln ą, wyborcami, => wzrastaj ąca podmiotowo ść aktorów życia gospodarczego i społecznego, wzrost znaczenia praw jednostki a tak że oczekiwania społeczno ści lokalnych, które chc ą uczestniczy ć w podejmowaniu decyzji. Strategia ma kluczowe znaczenie dla samorz ądu terytorialnego, pragn ącego osi ągn ąć sukces. Nale ży jednak podkre śli ć, że nie wsz ędzie mo żna i warto budowa ć strategi ę rozwoju. Wypracowuj ą j ą tylko ci, których na to sta ć tak pod wzgl ędem intelektualnym, jak i organizacyjnym, ale przede wszystkim - determinuje j ą stan świadomo ści i aspiracji. Tak ą społeczno ści ą jest niew ątpliwie społeczno ść gminy Laszki - aktywna, świadoma swoich __________________________________________________________________________ Strategia rozwoju gminy Laszki 3 RARR S.A. ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ mo żliwo ści i ogranicze ń, zdolna do wypracowania i wdro żenia strategii. Przedkładany plan strategiczny ma by ć, w zamierzeniu, tego dowodem. Podstawow ą funkcj ą strategii jest z jednej strony dostarczanie informacji podmiotom gospodarczym, inwestorom i mieszka ńcom o długookresowych uwarunkowaniach rozwoju i sposobach rozwi ązywania problemów, jakie w zwi ązku z nimi powstan ą, z drugiej strony s ą to tak że deklaracje i zobowi ązania władz do podj ęcia okre ślonych przedsi ęwzi ęć i działa ń. Strategia staje si ę wi ęc podstawowym dokumentem długofalowej polityki, także lokalnej, a jej opracowanie jest wr ęcz niezb ędne, gdy ż tworzy dobr ą platform ę współpracy, współdziałania wszystkich zainteresowanych podmiotów, głównych aktorów życia publicznego, tj. samorz ądu, administracji rz ądowej, instytucji pozarz ądowych, podmiotów gospodarczych, wreszcie -mieszka ńców. W jakich ramach formalnoprawnych opracowano strategi ę rozwoju gminy? Formułowanie, jak i realizacja strategii odbywa si ę w konkretnej przestrzeni, która tworzy jej ramy funkcjonalne. Celem podejmowanych wysiłków powinno by ć ł ączenie zało żeń polityki gospodarczej i społecznej, zawartej w strategii, z polityk ą przestrzenn ą i inwestycyjn ą. W tak szeroko poj ętym planowaniu strategicznym mo żna wyró żni ć trzy strefy i odpowiadaj ące im dokumenty wynikowe b ędące ich syntez ą, zgodnie z poni ższym schematem: Planowanie Planowanie Planowanie przestrzenne gospodarcze inwestycyjne (realizacyjne) Studium uwarunkowa ń ______ Strategia Gminny i kierunków rozwoju program zagospodarowania ________ gminy zada ń przestrzennego gminy publicznych Najszerzej problematyk ą planowania strategicznego zajmuj ą si ę przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym / DzU Nr 89 poz. 415 z pó źn. zm./, które nakładaj ą obowi ązek zapewnienia spójno ści polityki planowania przestrzennego (dotyczy to studium zagospodarowania przestrzennego województwa i studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), powinny wi ęc opiera ć si ę one na strategiach rozwoju. Mo żliwe s ą trzy rodzaje relacji zachodz ących pomi ędzy strategi ą gminy a studium: • podej ście kompleksowe, zakładaj ące integralno ść strategii i studium; • studium zostaje oparte na poprzedzaj ącej je strategii; • prace nad studium i strategi ą przebiegaj ą równolegle. W ka żdym przypadku nale ży oczekiwa ć nieco odmiennych rezultatów, jednak najbardziej efektywne wydaje si ę by ć podej ście zintegrowane, ł ącz ące polityk ę gospodarcz ą i przestrzenn ą. Podej ście takie umo żliwi realizacj ę spójnego, wzajemnie uzupełniaj ącego si ę, a przede wszystkim - kompletnego systemu planowania strategicznego. Strategia rozwoju gminy jest niezb ędnym i cennym materiałem wyj ściowym dla potrzeb __________________________________________________________________________ Strategia rozwoju gminy Laszki 4 RARR S.A. ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, do opracowania którego Zarz ąd Gminy jest zobligowany przepisami wspomnianej poprzednio ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym /według aktualnego stanu prawnego do ko ńca 1999 roku/. Aktualnie brak w Polsce zatwierdzonej formalnie koncepcji strategii rozwoju społeczno- gospodarczego. Jest jednak szereg dokumentów, które powinny zosta ć uwzgl ędnione przy opracowaniu strategii /tak zreszt ą stało si ę w przypadku opracowania strategii Gminy Laszki • „Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju. Polska 2000 +", materiał o zasadniczym znaczeniu dla formułowania strategii, szczególnie na poziomie województwa; • „Strategia dla Polski" -jest to raczej materiał deklaratywny, o charakterze postulatywnym; • „Pa ństwo sprawne, przyjazne, bezpieczne. Program decentralizacji funkcji pa ństwa i rozwoju samorz ądu terytorialnego", opracowany przez Ministerstwo Spraw Wewn ętrznych i Administracji; • „Zarys strategii rozwoju regionalnego Polski" wraz z analizami pomocniczymi, maj ący szczególne znaczenie dla sfery polityki regionalnej i lokalnej, • Zało żenia strategii narodowej, • Zało żenia strategii województwa podkarpackiego, • Priorytety okre ślone w funduszach PHARE. Stanowi ą one po żą dany materiał wyj ściowy i tworz ą ogólne ramy, w jakich poruszali si ę twórcy strategii. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy pozostaje te ż blisko przepisów ustawy z 1990 roku o samorz ądzie gminnym (terytorialnym) /DzU nr 16, poz. 95 z pó źn. zm./. Ustawa ta stanowi, i ż do zada ń gminy nale ży zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a art. 18 ustawy wśród kompetencji rady gminy wymienia „opracowanie programów gospodarczych". Nie ulega w ątpliwo ści, że sukces gminy /ka żdej !/ zale ży od skutecznego i efektywnego zarz ądzania. Jest ono za ś mo żliwe tylko wówczas, gdy gmina realizuje cele i zadania podporz ądkowane jasnej i, co niezwykle wa żne, akceptowalnej społecznie strategii rozwoju. To ostatnie za ś zwi ązane jest bezpo średnio z metodyk ą przyj ętych