Sumariusz Metryki Koronnej Księga wpisów MK 185 z Archiwum Głownego Akta Dawnych Opracował Wojciech Krawczuk Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014 - 2018 Wykaz skrótów AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych Boniecki – A. Boniecki, Herbarz polski, T. I-XVI, Warszawa 1899-1913 Kułakows’kyj – Petro Kułakows’kyj, Czernihowo–siwerszczyna u składi Reczi Pospolitoj, (1618-1648), Kijów 2006 LWlkKuj1659 – Lustracja Województw Wielkopolskich i Kujawskich 1659-1665, Cz. I, wyd. C. Ohryzko-Włodarska, Wrocław 1978, cz. II, wyd. Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń 1996 LWRusk – Lustracja województwa ruskiego, 1661-1665, cz. 1-3, ed. K. Arłamowski, E. Arłamowska, W. Kaput, Wrocław 1970-1976 MK – Metryka Koronna Niesiecki – K. Niesiecki, Herbarz polski, T. I-X, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1846 PSB – Polski Słownik Biograficzny, tom I i nast., Kraków od 1935 SGKP – Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I – XV, Warszawa 1880-1914, pod red. F. Sulimirskiego, F. Chlebowskiego, W. Walewskiego et. al. SMK – Sumariusz Metryki Koronnej, T. I i nast., ed. W. Krawczuk, K. Chłapowski, Kraków 199 i nast. U – Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, T. I i następne, Wrocław- Kórnik od 1985, pod red. A. Gąsiorowskiego VC – Volumina Constitutionum, t. I I nast., wyd. W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka et al., Warszawa od 1996 VL –Volumina Legum, t. I-X, wyd. J. Ohryzko, Z. Kaczmarczyk, St. Petersburg 1859 Uwagi: Numer pierwszy odnosi się do księgi, natomiast drugi, po ukośniku, do całego zbioru dokumentów Władysława IV zapisanych w Metryce Koronnej k. 1b. Informacja w jęz. łac., iż jest to Księga Metryki Koronnej relacji podkanclerzego Jerzego Ossolińskiego, podkanclerzego koronnego, starosty bydgoskiego, lubaczowskiego, lubomelskiego, adzelskiego, ryckiego, z lat 1638 – 1642. [1638] 1/2269 bez miejsca i daty k. 1 Formuła przysięgi metrykanta koronnego Wojciecha [Kadzidłowskiego]¹. jęz. łac. ¹ Zob. W. Krawczuk, Metrykanci koronni. Rozwój registratury centralnej od XVI do XVIII wieku. Kraków 2002, s. 129 – 130. 2/2270 Warszawa, 22 marca 1638 k. 1 – 2 Król Władysław IV nadaje Krzysztofowi z Tenczyna Ossolińskiemu, kasztelanowi wojnickiemu, urząd wojewody sandomierskiego. Ossoliński zasłużył się na sejmach, bronił ojczyzny przez zagrożeniem osmańskim. W uznaniu zasług został najpierw podkomorzym sandomierskim, potem kasztelanem sądeckim, a niedawno kasztelanem wojnickim. Zajmuje miejsce po bracie, Jerzym Ossoliński, który uzyskał właśnie urząd podkanclerzego koronnego¹. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Wojciecha Gniewosza, sekretarza wielkiego koronnego. jęz. łac. ¹ Jerzy Ossoliński uzyskał nominację na podkanclerzego koronnego 20 marca 1638 roku. Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV – XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1992, część opr. przez E. Opalińskiego, s. 111, nr 660. 3/2271 Warszawa, 24 marca 1638 k. 2 – 2 v. Król pozwala Bonawenturze Węgierskiemu, pisarzowi ziemskiemu wieluńskiemu, dworzaninowi królewskiemu, wykupić wieś zwaną Szczytniki, położoną w województwie kaliskim z rąk obecnych, bezprawnych posiadaczy. Otrzymuje wieś tę w dożywocie. Węgierski zasłużył się na sądach trybunalskich i podczas sejmów w Warszawie. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego. jęz. łac. 4/2272 Warszawa, 26 marca 1638 k. 2 v. – 4 Król nadaje [Janowi]¹ Piotrowi z Bnina Opalińskiemu, podkomorzemu kaliskiemu i staroście odolanowskiemu, urząd podstolego nadwornego koronnego. Opaliński zasłużył się jako poseł na sejmy, na wojnach i nad dworze Zygmunta III Wazy. Urząd podstolego wakował po wyniesieniu na stolnika koronnego Krzysztofa Gembickiego. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego. jęz. łac. ¹ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV – XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1992, część opr. przez E. Opalińskiego, s. 133, nr 829. 5/2273 Warszawa, 27 marca 1638 k. 4 – 5 Król pozwala małżonkom; Wojciechowi (Albertus) Romatowskiemu i jego żonie, Rogalance¹, ustąpić z praw dożywotnich do wsi Wielawieś, Chrząstów (Chrząstowa), Buczkowo (Buchowo) i Osiek², na rzecz Samuela Konstantyna Szczawińskiego, syna zmarłego, zasłużonego Jakuba Szczawińskiego, wojewody brzeskiego. Dobra te Szczawiński otrzymuje ze wszelkimi przynależnościami dożywotnio. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. ¹ Zostawiono puste miejsce na imię żony. ² Zostawiono puste miejsce na określenie województwa. 6/2274 Warszawa, 27 marca [1638]¹ k. 5 – 5 v. Król zgadza się, by Zofia z Warzymowa Sokołowska, wdowa po Jakubie Szczawińskim ze Szczawina (de Sczawin), wojewodzie brzeskim, mogła ustąpić z praw dożywotnich do tenuty gąbińskiej w ziemi gostyńskiej, na rzecz syna, Jakuba Wojciecha (Albertus) Szczawińskiego. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. ¹ w datacji formuła ut supra. 7/2275 Warszawa, 27 marca [1638]¹ k. 5 v. – 6 Król zgadza się, by Zofia z Warzymowa Sokołowska, wdowa po Jakubie Szczawińskim ze Szczawina (de Sczawin), wojewodzie brzeskim, mogła ustąpić z praw dożywotnich do wsi Murzyn, Nowa Wieś i Dulsko, a także przynależnych wójtostw i sołectw, w województwie inowrocławskim, na rzecz syna, Pawła Ludwika Szczawińskiego. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. ¹ w datacji formuła ut supra. 8/2276 Warszawa, 27 marca [1638] k. 6 – 7 Król, w uznaniu zasług, rozszerza prawa dożywotnie Jana Szymona ze Szczawina Szawińskiego, kasztelana brzeskiego, starosty łęczyckiego, do wsi Sobótka w starostwie łęczyckim, na jego żonę, Reginę z Bogusławic Sierakowską. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. 9/2277 Warszawa, 26 marca [1638] k. 7 – 8 Król, w uznaniu zasług, nadaje Piotrowi z Żurowa Daniłowiczowi, dotychczasowemu stolnikowi koronnemu, staroście parczewskiemu, krzemienieckiemu, urząd krajczego koronnego, wakujący po wyniesieniu na urząd podczaszego koronnego Mikołaja Ostroroga. Daniłowicz odznaczył się na dworze Zygmunta III, a także w sprawach prawnych i wojskowych. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, podkomorzego przemyskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. 10/2278 Warszawa, 26 marca [1638] k. 8 – 8 v. Król przychyla się do próśb pewnych doradców, zwłaszcza Piotra z Dąbrowicy Firleja, którzy wstawiali się za mieszczanami Firlejowa, miasta w województwie bełskim. Nadaje im prawo magdeburskie, ustanawia jarmarki na św. Wita [15 czerwca] i Michała Archanioła [29 września], targi odbywać się mają w poniedziałek. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. 11/2279 Warszawa, 30 marca [1638] k. 8 v. – 9 Król nadaje Teodorowi Dobrzańskiemu wszystkie dobra, które przypadły skarbowi królewskiemu prawem kaduka po niejakim Hiacyncie Bereznickim. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego, regensa kancelarii koronnej. jęz. łac. 12/2280 Warszawa, 23 marca [1638] k. 9 – 9 v. Król nadaje Tomaszowi Romanowi, żołnierzowi wszystkie dobra, oraz części wsi Ulatowo i Pogorzele w ziemi ciechanowskiej, które przypadły skarbowi królewskiemu prawem kaduka, po niejakim Macieju Grabowskim, który uzurpował sobie przynależność do stanu szlacheckiego i po jego żonie Annie, oraz po ich nieprawnie poczętym synu Piotrze. Roman zasłużył się w wyprawie pruskiej, pod chorągwią zmarłego rotmistrza Andrzeja Wybickiego (Wibicki). Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego. jęz. łac. 13/2281 Warszawa, 25 marca [1638] k. 9 v. – 10 Król potwierdza prawa i wolności poddanych z przedmieścia Błonie pod Krakowem, gdyż przywileje ich uległy zajęciu i spaleniu. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana Fredrę, sekretarza królewskiego. jęz. łac. 14/2282 w Warszawie, na sejmie, 25 marca [1638] k. 10 – 13 v. Król zatwierdza fundację alumnatu, czyli szpitala dla weteranów żołnierzy, szlachciców katolików, w mieście Tykocinie, ustanowioną przez zmarłego Krzysztofa Wiesiołowskiego, marszałka wielkiego litewskiego, starostę mielnickiego, tykocińskiego, suraskiego, kleszczelowskiego, krzyczowskiego, ekonoma grodzieńskiego. Fundacja opierała się na zapisie na dobrach Dolistowo z folwarkiem Radzie¹. Dokument papierowy z ostatnią wolą Wiesiołowskiego w sprawie przedłożyli wykonawcy testamentu: Kasper Denhoff, wojewoda sieradzki, starosta bolesławski, radomszczański, lajski, Stefan Pac, podkanclerzy litewski, starosta preński, brzeski, kurszański, Jakub Sobieski, podczaszy koronny, starosta krasnostawski, jaworowski oraz Jakub Maksymilian Fredro z Pleszowic, podkomorzy ziemski przemyski, regens kancelarii mniejszej koronnej. Wiesiołowski złożył zeznanie w sprawie dóbr w kancelarii większej koronnej w czasie sejmu koronacyjnego Władysława IV. Zbudowany ma być odpowiedni dom dla weteranów, których wybierać mają hetmani. Ustanowiona została pensja dla każdego z weteranów w wysokości 200 złotych, wypłacana kwartalnie po 50 zł. Dokument podpisany przez króla Władysława IV i Jakuba Maksymiliana