Socijalisticka Federativna Republika Jugoslavija OSNOVNA GEOLOSKA KARTA 1 :100 000 TUMAC za list K N IN L 33-141 Beoarad 1975. REDAKCIONI ODBOR: Prof. dr Milorad Dimitrijevic Prof. dr Stevan Karamata Dr Boris Sikosek Dr Dobra Veselinovic Izdaje Savezni geoloski zavod, Beograd Naklada od 500 primjeraka kao sastavni dio prirnjerka lista karte sa kojim se pakira u plasticnu futrolu Tisak: NIGP "Privredni pregled", Beograd, Marsala Birjuzova br. 3-5 Kartu I tumac izradio: INSTITUT ZA GEOLO~KA ISTRAZIVANJA ZAGREB 1966. Autori karte; I. GRIMANI, K. SIKIC, A. SIMUNIC Suradnici: M. JURISA, M. SUSNJAR, J. BUKOVAC, I. VRSALOVIC, V. SIKIRICA. I. BOROVIC iJ.CRNKO Autori tumaea: I. GRIMANI, M. JURISA, K. SIKIC i A. SIMUNIC SADR2AJ UVOD ................................. 5 Uslojeni i gromadasti vapnenci s rijetkim GEOGRAFSKI PREGLED ..••.•......•• 5 uloscima dolomita .................. 34 HIDROGEOLOGIJA I MORFOLOGIJA .. 7 Plocasti i larninirani vapnenci . .. 35 PREGLED DOSADASNJIH ISTRAZIVA- Vapnenci s roznacima .... .... 35 NJA ................................. 10 TERCIJAR . .. .. .. .. ... 35 PRlKAZ ~peE GRADE TERENA 12 Paleogen ............................ 35 OPIS KARTlRANIH JEDINICA ......... 17 Gromadasti vapnenci ................ 36 Spilitizirani bazicni erputivi ......... 17 Vapneni konglomerati i brece - Pro­ PERM I TRIJAS? ................... 17 minske naslage .. .. 36 Gips ............................. 17 Lece vapnenaca ulozene u konglomerat 36 TRIJAS ............................. 18 Vapneni lapor s uloilcima sitnozrnatog konglomerata ...................... 36 Donji trijas ......................... 18 Neogen .............................. 36 Sajske naslage ..................... 18 Slabo laporoviti vapnenci s proslojcima Kampiliske naslage ................. 19 gline i ugljena . .. .. .. 37 Srednji trijas ....................... 20 Slatkovodni lapori i laporoviti vapnenci 37 Anizik ........................... 20 KVARTAR ............................ 38 Ladinik ........................... 21 Barsko-jezerski sedimenti i jezerska kreda 38 Klastiti ......................... 21 Fluvioglacijalni kongkmerati i pjeilcenjak 39 Vapnenci i dolomiti ............. 22 Mor.:nski materijal .................. 39 Srednji, gornji trijas - klastiti ......... 22 Sedra ............................ 39 Gornji trijas ......................... 23 Siparisne brece i sipar 39 Dolomiti ....................... 23 Crvenica, ilovine, sljunak i humus ... 40 TRIJAS - JURA ..................... 23 TEKTONIKA ......................... 41 Dolomiti i klastiti ................. 23 MINERALNE SIROVINE ............... 46 24 JURA ............................... Sedimentna lezista ................... 46 Lijas ............................... 24 Zeljezna ruda ..................... 46 Doger 27 Gips ............................. 46 Maim 28 Bitumen 46 MaIm opcenito 28 Lezista kore raspadanja ............... 48 . Stariji dio malma 28 Boksit ........................... 48 Mladi dio malm~ 30 Kaolin 48 KREDA ............................. 33 Kameni ugalj i lignit ................. 48 Vapnene i dolomitne brece u izmjeni Sulfidna lezista ..................... 48 s vapnencima ..................... 33 Galen it 48 Smedi i sivi uslojeni vapnenci ........ 33 Aluvijalna ldista . .. 48 Sljunak .... .............. .. ........ 48 Vapnenodolomitne brece ............ 33 Vapneni pijesak - "bijelina" ........ 48 Dobrouslojeni vapnenci s proslojcima Glina ............................ 49 dolomita .......................... 33 HISTORIJA STVARANJA TERENA .... 50 Uslojeni iii gromadasti vapnenci s ulos- cima dolomita ...................... 34 LITERATURA .......................... 52 UVOD Geo10s'co snimanje podrucja lista Knin-109 izvrSeno je 1962., 1964. i 1965. godine. Radove su izveli geolozi Instituta za geoloska istrazivanja u Zagrebu. Na terenskim radovima sudjelovali su: 1962. godine: Grimani Ivo, Susnjar Milan, Bukovac Josip, Vtsalovic Ivo i Crnko Josip. 1964. godine: Grimani Ivo, Sikic Kresimir, Jurisa Mihovil, Simunic Antun, Borovic Ignacije i Vrsalovic Ivo. 1965. godine: Grimani Ivo, Sikic Kresimir, J urisa Mihovil i Simunic Antun. Analize mikrofosila iz jurskih, krednih i dijela trijaskih nas1aga izvrsila je Grimani Maja. Herak dr. Milan izvrsio je analize trijaskih sedimenata. Palinoloske analize izvrSila je Jovic Bozena. Tercijarnu i kvartarnu makrofaunu odredio je Simunic Antun. SedimentoloSku i petrografsku obradu izvrsiIi su Scavnicar Biserka, Simunic Alka, Vrsalovic Ivo, Mutic Ruzica, Raffaelli dr. Petar i Magdalenic Zlata. Fotogeolosku obradu izvrsili su Posavec Maksimiljan, Hanih Miro i Ivanovic Ante. Graficku obradu u vecem dijelu radio je Siric Vjekoslav. Snimanja su izvrsena na kartama 1 : 25.000, koje su fotogratski uvecane sa karata 1 : 50.000. Fotoskice su prilikom terenskih radova koristene u 1964. i 1965. godini. Tumac je redigovao B. Sikosek, a strucno-tehnicku redakciju karte izvrsio je D. Dragic (Seiz­ molos~i zavod SRS, Beograd). GEOGRAFSKI PREGLED List Knin-l09 predstavlja povrSinu izmedu 44° 00' i 44° 20' sjeverne sirine i 16° 00' i 16° 30' istoene duzine po Greenwich-u. Povrsina lista iznosi 1480 km2 • Lis!" ima 16 sekcija 1 : 25 000. Sekcije su: Velika Popina, Kaldrma, Resanovci, Vidovo Selo, Zrmanja Vrelo, Donji TiSkovac, Bos. Grahovo, Marinkovci, Palanka, Plavno, Strmica, Korito, Raducic, Ostrelj, Rgotina, Unista. Prema politickoj podjeli, podrueje zapadno od doline rijeke Butisnice i grebena Dinare pripada SR Hrvatskoj, a istocno SR Bosni i Hercegovini. Vafuija naselja su Knin, Bosansko Grahovo, Strmica, RaduCic, Velika Popina, Golubic i Licka Kaldrma. Kroz teren prolaze licka, unska i dalmatinska ze1jeznicka pruga, koje se sastaju u Kninu. Iz Knina prolaze vazniji putevi za Zadar, Gracac, Bosansko Grahovo, Sinj i Drnis. Iz Bosanskog Grahova se odvajaju ceste za Drvar i Livno. U orografskom smislu podrucje prikazano na listu Knin-109 pripada zapadno od doline Kupirova, Velike Popine i gornjeg toka rijeke Zrmanje istocnim ograncima Velebita. J uzno od Zrmanje i linije Padane - Knin, zaravnjeni teren pripada Ravnim Kotarima. Izmedu Zr- 5 manje i Butisnice uzdize se planinski masiv Plavna sa najistaknutijim vrhom Ostrelj (1425 m). JuZno od rijeke Kreic teren zahvaca najsjevernije ogranke Svilaje. Istocno od Butisniee i sje­ verno od Krcica pruza se sjeverozapadni dio gorskog lanea Dinare. Tu se istice greben Uiliea sa najvisim vrhom Bursae (1654 m), zatim Crni Vrh (1364 m), Dinara (1831 m) i Bat (1851 m). Dolina Grahovskog polja dije1i Dinaru od gorskog niza Vijenae sa vrhom J adovnik (1650 m) i Jedovnik (1539 m), koji se preko Ticevog polja nastavljaju u greben Spije (1457 m). Polja leze na razlieitim nadmorskim visinama. Najnize je Mokro Polje na oko 270 m., polje Ve1ika Popina nalazi se na oko 650 m. nadmorske visine, Plavno na 450 m, Kninsko polje na 300 m, a Grahovsko na oko 800 m. HIDROGEOLOGIJA I MORFOLOGIJA Hidrografske osobine uvjetovane su litoloskim sastavom i strukturom terena. Povrsinski tokovi su rijetki. Najznacajniji su Krka sa svojim pritoeima Krcicem i Butisnicom. Butisniea izvire u Jelenackoj Dragi i tece u smjeru sjeveroistoka do Licke Kaldrme. Ovaj smjer toka predis­ poniran je rasjedom, koji dijeli jurske i gornjotrijaske karbonatite od donjotrijaskih klastita. Dio vode u izvoriSnom dijelu Butisniea prima iz jurskih naslaga Postaka, a dio sa povrSine podrucja Sekulin Vrh - Cibelj. Manja ponorniea u depresiji kod se1a Vagan takoder daje vodu Butisnici. Od Licke Kaldrme do Strmiee Butisniea tece prema jugoistoku kroz trijaske naslage duz znacajnog rasjeda, na kojem se nalaze pojave gipsa. Juzno od D. Tiskovea Butis­ niea sa istoene strane prima Dulerski potok, koji nastaje povrsins1<im sabiranjem voda na vodo­ nepropusnim donjetrijaskim naslagama. Na isti naCin nastaje i Mrcajski potok. U potoku kod sela NovkoviCi na rasjedu izmedu lijaskih vapnenaea i gornjotrijaskih dolomita nalazi se jace krsko vrelo. Neposredno pred utokom u Krku Butisnica prima sa zapadne strane pritok Rad­ ljevac sa Dousnicom, koji nastaje odvodnjavanjem polja Plavno. Dolina Butisniee do Strmice ima karakter erozione doline, koja je sarno mjestimicno ispunjena aluvijalnim materijalom i sedrom. Od Strmice do Knina Butisnica se usjeea u debele naslage kvartara Golubicke terase. Krkic izvire na jakom krskom vrelu kod Bosnica Stana. Tece prema zapadu uskom dolinom, koja je predisponirana rasjedom izmedu trijaskih dolomita i lijesa. Naslage sedre, koje pre­ graduju dolinu uzrokuju stvaranje poznatih slapova. Krka izvire na nekoliko krSkih vrela na kvartarnim sedimentima prekrivenom rasjedu, koji dovodi u kontakt vodonepropusne sedi­ mente donjeg trijasa i karbonatite krede i malma u podrucju Biskupije. Od Knina do Arhi­ romana Krka tece kroz kanjon nastao erozijom krednih vapnenaea. Naslage sedre kod Coriceva mlina pregraduju korito rijeke i stvaraju manja jezera i slapove. Zrmanja izvire na jakim uzlaznim izvorima na rasjednom kontaktu lijaskih vapnenaea i naslaga donjeg i srednjeg trijasa. Do Mokrog Polja Zrmanja tece u smjeru rasjeda prema jugu, a zatim skrece prema sjeverozapadu i sjece kredne naslage okomito na pruzanje stvarajuCi dolinu str­ mih strana. Voda Zrmanje potjece veCim dijelom iz vapnenea istocnih ogranaka Ve1ebita, a manjim dijelom i to sarno za vrijeme oborina sa zapadnih padina Postaka. Zrmanja i Krka sa svojim pritokama spadaju slivu Jadranskog mora. Crnomorskom slivu pri­ padaju pritoke Unea: Struga, Visusiea i Suhaja. Struga nastaje kod PeCi gdje se nalazi vise krskih izvora vezanih uz rasjede, koji se protezu na jugozapadni rub Grahovskog Polja. Struga tece