VAN VAREN EN VAN VECHTEN VAN VAREN EN VAN VECHTEN M. A. DE RUYTER Van varen en van vechten VERZEN V AN TIJDGENOOTEN OP ONZE ZEEHELDEN EN ZEESLAGEN, LOF- EN SCHIMPDICHTEN, MATROZENLIEDEREN VERZAMELD DOOR DR. D. F. SCHEURLEER TWEEDE DEEL 1655-1678 's·Gravenhage MARTINUS NIJHOFF 1914 De zee en haer gevolgh, daer zijtge toe gewent Daer is uw' eygen huys, uw' eygen element . J. CATS. N. V. DRUKKERIJ V/H KOCH & KNUTTEL -- GOUDA INHOUD VAN HET TWEEDE DEEL. CHRONOLOGISCH REGISTER DER GEBEURTENISSEN EN PERSONEN VII TERSTEN I AANTEEKENINGEN 546 CHRONOLOGISCH REGISTER DER GEBEURTENISSEN EN PERSONEN . Bladz . 1655 . David Pietersz . de Vries 1 x655 . De Ruyter naar de Middellandsche Zee . .. z 1656. Overwinning der Venetianen op de Turken .. 3 1656 . 's Lands Zee-Magazijn to Amsterdam 6 1656 . Klaas Clompaen 6 1656. Gerard Hulft 7 1657. Moeilijkheden met Frankrijk 1 r 1657 . Op de Scheepvaert 14 1657 . Kapitein Batterij 14 x657 . Hopman Adelaer 15 1658. Slag in de Sont 16 1658 . Jakob van Wassenaer Obdam 24 1658 . Witte Corn . de With 27 1658 . Pieter Florisz 31 1658 . Dirk Qnirijns Verveen 37 1658 . Lafhartige Kapiteins 37 1658 . Bestorming van Kopenhagen 40 1659 . Adriaan Bankert 45 1659 . Verovering van Funen 47 VIII CHRONOLOGISCH REGISTER . Bladz. 1659. De Oostzee-oorlog 54 ,66o. Lichten van gezonken schepen 66 x661. De Ruyter naar de Middellandsche Zee .... 70 166r. Jan van Kampen 71 1662. Klaas Hendriksz . Gietermaker 73 1662. Balthasar Bort naar China 74 1664. Wassenaer met een vloot in zee 77 1664. Gevangen bootsgezellen 79 1665. Tweede Engelsche Oorlog 81 1665. Vloot in zee 88 1665. Isaac Huysman 1 o6 1665. Slag bij Lowestof 107 1665 . Op de gevallen slachtoffers 115 1665. Jacob van Wassenaer Obdam 116 1665. E. M. Kortenaer 123 1665 . A. Stellingwerf 127 1665. Johan Bankert 132 1665. Bastiaan Centen 132 1665. Lafhartige Kapiteins 1 33 1665. Johan Evertsen mishandeld 143 1665 . Corn. Tromp 147 1665 . Engelsche muntstukken met aanmatigende opschriften z 5o 1665 . De Ruyter to Delfzijl 1 55 x665. Gevecht bij Bergen 162 1665. Johann de Witt brengt de vloot in zee . .. 172 1665. Kapt. Mathijs Pruis 179 x666 . Vierdaagsche zeeslag 182 1666. M. A . de Ruyter 194 1666. Corn. Tromp 197 1666. D. Huysman 201 1666. Corn. Evertsen de Oude 202 r666. Abr. van der Hulst 209 CHRONOLOGISCH REGISTER . Ix Bladz . x666. Frederik Stachhouwer 211 x666. Simon Blok 20 x666. George Ayscue 218 x666 . Engelsch victorie vieren 219 z666. Slag bij Schooneveld 221 x666. Johan Evertsen 223 x666. Tjerk Hiddes de Vries 225 x666. Rudolf Coenders 226 x666. Corn. Tromp uit zijn ambt ontzet 227 x666. Slechte toestand der vloot 227 x666. De bezemen aan de masten der Engelschen ... 231 x666. Brandstichting op Terschelling 232 x666. De vloot onder Johan de Witt in zee 241 1666. Gevecht van een Straatvaarder met Turken . 245 1667. Tocht naar Sheerness 249 1667. Corn. de Witt 287 1667. Corn. de Witt, de Ruyter en van Ghent . 297 1667. Aert van Nes 304 x667. Jan Corneliszoon Meppel 306 1667. Vrede van Breda 309 1667. Door Karel II gewraakte gedenkpenning . ... 320 1667. Matrozenliederen 322 x669. Verovering van Makassar 325 1669. Corn. Speelman 326 1669. Fluyt Delfshaven 327 1669. Willem van der Zaan de Oude 330 1669. Hendrik Vollenhove 331 1669. Jan van Amstel 331 1670. Matth, van den Broecke 332 1670. Matrozenliederen 334 x670. W. J. van Ghent naar de Middellandsche Zee .. 341 1671. Joost Verschuur 344 X CHRONOLOGISCH REGISTER . Bladz . 1671. Matrozenliederen 347 1672 . Aanval op de Smyrna-vloot 353 1672. Derde Engelsche Oorlog 357 1672. Slag bij Solebay 362 1672. W. J. van Ghent 362 1672. Jan Mauw 363 1672. Johan Berg 364 1672. Buitengewone eb 365 1672. Corn. en Johan de Witt 366 1672. Joan Nieuhoff 411 1673. Delenda est Carthago 412 1673. Slagen van 7 en 14 Juni 1673 413 1673. V. A. Schram 437 1673. David Vlugh 440 1673. Corn. de Boer 441 1673. Josias Krijger 442 1673 . Reisverhaal van een Koopvaarder 443 1673. Slag bij Kijkduin 450 1673. M. A. de Ruyter 460 1673. Corn. Tromp 471 1673. Jan de Liefde 470 1673. Isaac Sweers 476 1673 . Jan van Gelder 480 1673 . David Sweers 485 1673. Volkert Swart 486 1673. J. Aertsz Colom 487 1674. Vrede van Westminster 487 1674. Tocht naar Martinique 494 1675. M. A. de Ruyter naar de Middellandsche Zee . 494 1676. Dood van M . A. de Ruyter 499 1676. Slag bij Palermo 539 1676. Jan de Haen 539 CHRONOLOGISCH REGISTER. XI Bladz. 1676. Pieter Middellant 540 x676. Slag bij Oeland 540 1677. Gevecht bij Tabago 541 1677. Pieter Goudschalck 544 David Pietersz. de Vries. Geb. omstreeks 1592 . Gaf in 1655 eene beschrrjving syner reizen uit. Vooral die naar Amerika (Nieuw Nederland) is merkwaardig. Op het Journael van David Pietersz . de Vries. Dewijl ghy Oost en West, het Noorden, en het Zuyden Hebt met u Kiel Bezeylt, in alle Zee en Strandt, En alle Landen kent, gelyck u Vaderlandt, En alle dingh beschrijft van Landen en van Luyden, Soo dunckt my, kan u lof niet in mijn versjes perck, Of eenen Menschen Tongh of pen besloten wesen, Maer nademael u werck en ghy moet zijn gepresen, De wereldt prijse u, sigh selven prijse 't werck . CL VIII. (6). HENDRIK BRUNO . Tot den Zee-Man in 't Qenerael . Ghy stoute kloecke Zeeman, die door de woeste Baren Soo wijd' end' breede reyst uyt 't soete Nederlandt, 't Zy Oost, West, Zuyd' oft Noord', om Gout of winst [gaet varen, Besoedelt uwe eer doch nimmermeer met schandt . Al zijt ghij verr' van Huis, denckt Godt die is daar mede, 11 11 2 1592. DAVID PIETERSZ. DE VRIES. Dat Menschen niet en sien, siet Godes Ooge wel . Die u niet en misdoet, laat varen voort met vrede, Maer die u tastet aen, wilt tasten aen sijn vel : Zijt ghy van Gods gericht, als uytgesonden Boden, Wie dat ghy quaet siet doen, en laet niet wesen vry Vernielt ('t komt u toe) de Roovers wegh gevloden ; Want die de boose spaert, den vromen quaet doet hy . CLVIII. (8). M. A. de Ruyler met een eskader naar de Middel- landsche Zee tot tuehtiging der zeeroovers . (r8 7uli r65s-2 Mei r6s6) . Pelt Christenslaven werden verlost en en verdrag met Sale kwam tot stand. Op de Ruyter's tocht tegen de Turksche Zeeroovers . Die de zee soo vaeck ontfeylen, En roven schatten in haer nest Schricken voor d'Hollandsche zeylen En schuwen Ruyter als de pest. CXLIX. 428. 1656. OVERWINNING IN DE DARDANELLEN . Overwinning der Venelianen op de Turken in de Dardanellen . s6 7uni r6s6. Van de Hollandsche schepen aan de z# de der Venetianen ver- brandden de Goliath en 't Waft en van Nassouw. Op den zeeslag tusschen den Turk en Venetiaan in den care 1656. Ofschoon Sint Marcus leeuw wat mak schijnt of gedwee, En boek en vleugelen voor wapens voert en vlimmen, Hy weet nogtans, als 't naauwt, afgrijsselijk to grimmen, Ja vetten roof in 't diep to vatten van de zee. 't Bleek korts, als hij met bus en sabel, scherp van snee, Het Ottomansche boord stouthartig dorst beklimmen, En lijken zonder tal naar 't bleeke rijk der schimmen Afzenden in 't gezigt der Byzantijnsche ree . Nu mag de Christen kiel voortaan de ~Egeesche baren En 't Middellandsche meer met min gevaars bevaren Ja zoo maar altemet de Mahometsche maan Haar hoornen voelen mogt van zulk een zwijm verrassen, Zij zouden niet alleen vergeten meer to wassen, Maar al haar zeegezag zien krimpen en vergaan. LXX. 193. J. DE DECKER. Op den Zeetriomf der tleerschappye van Venetie. Noch leeft de Zeeleeuw van Sint Marck, En keert met afgeruckte snuiten 4 1656. OVERWINNING IN DE DARDANELLEN . Van zeegalajen, fors, en sterck, Op trommelslagh, trompet, en fluiten, Al brullende, uit het bloedigh perck. Hy komt, en heeft een' roof van schepen En monsters met zyn' klaeuw gegreepen . Hy keert op 't juichen en den groet Van duizenden verloste slaven, En laet den zouten watervloet Gedeckt met aes voor visch en raven, En root geverft van heiloos bloet . De kust van kreten, alle wateren En eilanden van blyschap schateren . Hoe stofte 't hof, toen Ottoman Zich wapende met Barbaryen ; Toen out Karthage in een gespan Te water gingk met gansch Turckyen, En wat de zee beschieten kan . Zoo quamenze uit de Dardanellen, Om Christus Rijck de wet to stellen . De wint, hun gunstigh, spande 't zeil . De riemen repten zich, als vogels . De hemel scheen hun niet to steil . De wolcken schrikten voor die vogels, Erfvyanden van 's weerelts heil . De Turcksche maen durf zich beloven De zon der Kruisvlagge uit to doven . 1656. OVERWINNING IN DE DARDANELLEN. S Maer toen, na 'et oorloghsonweer, 't licht Van Godts Evangelist aen 't straelen, Byzantium, in zijn gezicht, De Maen van Mahomet zagh daelen, Voor zijn kasteelen, al to dicht, En zijnen Bassa, by de slippen Gegreepen, pas den Doot ontglippen, Hoe waentghe wiert het toen to moe ? Het zag den wint en krijghskans keeren Alteffens, en ons vier de roe Des Christendoms in gloet verteeren Tot roock, en smook, en assche toe, En 't overschot van zijn bravade Vervoert, en staen tot ons genade . Naest Godt, den grooten zegenaer, Heeft zich de Batavier gequeeten Met raet en daet, op 't zeealtaer Van vader Mars, en Agars keten Geruckt van Godts verdruckte schaer : Want Hollants Zeeleeuw hanthaeft snedigh Sint Markus Leeuw, en stout noit ledigh, Al maetight nu Marcelloos lijck Den zeetriomf des Staets met rouwe ; Hy leeft by Godt en Christenrijck, Verbonden aen zijn deught en trouwe, In moot der vroomen burgh en wijck . 6 1656. OVERWINNING IN DE DARDANELLEN. Augustus neef, het licht der braven, Wert met dees staetsi niet begraven .