Chatham: Waar De Ruyter geschiedenis schreef TEKST EN FOTOGRAFIE: RINUS VRIJDAG ‘In een blauw geruite kiel, draaide hij die ruiter was in het leger van Prins aan het grote wiel de ganse dag’, dat is Maurits. Als zoon van een bierdrager de eerste regel van het lied dat bijna alle moest Michiel al op jonge leeftijd aan het ‘wat ouderen’ op school hebben moeten werk en belandde bij een touwslagerij. zingen ter ere van een van de grootste Op de lijnbaan moest hij op 11-jarige zeehelden uit onze geschiedenis, Michiel leeftijd aan een groot wiel draaien. In de Ruyter. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat zelfde jaar begon zijn maritieme dat Michiel Adriaenszoon op 24 maart loopbaan. Op 3 augustus 1618 ging hij als 1607 in Vlissingen werd geboren. De hoogbootsmanjongen naar zee en maakte toevoeging De Ruyter zou hij pas rond al snel carrière. 1636 aannemen. Dit om zijn naam meer aanzien te geven en ter ere van een oom, 36 So British & Irish…..! www.sobritishenirish.nl expeditie ging. Eerst naar Algiers, daarna naar Danzig om de Zweden te verslaan en later nog naar Portugal. Dankzij zijn inzet werd hij door Frederik III van Denemarken in de adelstand verheven. In de reeks zeeslagen, waarbij hij in de meeste gevallen als winnaar uit de strijd kwam, is er één die er uitspringt, de Slag bij Chatham, ook wel bekend als de ‘Raid on the Medway’. Het was daar waar Michiel de Ruyter, samen met het pas opgerichte Korps Mariniers Onder de titel “Rondom geschiedenis schreef. de Ruyter” wordt er in So British & Irish…! bezocht deze historische oktober en november plaats en hoorde in Upnor Castle, gelegen aan een lezingencyclus de oevers van de Medway, hoe de Engelsen georganiseerd door de grootste nederlaag uit hun geschiedenis het Zeeuws maritiem werd toegebracht. Upnor Castle speelde een muZEEum, samen met de belangrijke rol bij de verdediging van de aan de Universiteit van Leiden overzijde van de rivier gelegen Dock Yard, het en het Instituut voor hart van de Engelse maritieme scheepsbouw. maritieme geschiedenis. In deze lezingen zal In het najaar van 1666 waren zowel de een overzicht worden Republiek der Verenigde Nederlanden geboden van de als Engeland de oorlog moe. Vooral Nederlandse marine de Britse staatskas was uitgeput. Toen in het midden van de vredesonderhandelingen eind 1666 van zeventiende eeuw. start gingen, bleef de Engelse vloot na Er wordt ondermeer het winterseizoen in de havens langs de aandacht besteed aan Medway of Rochesterrivier, een zijtak van de organisatie van de de Theems, opgelegd. Maar de Nederlandse marine, de carrières van raadspensionaris Johan de Witt had andere zeeofficieren, maritieme plannen. In het diepste geheim bereidde hij een strategie en zeeslagen aanval voor op de opgelegde Britse schepen. in de schilderkunst. Dit idee koesterde hij al vanaf de Eerste Natuurlijk worden in Op 15-jarige leeftijd had hij zich opgewerkt Engelse Oorlog en hij had reeds meermalen de lezingen ook de als schipper, de hoogste onderofficiersrang geprobeerd een dergelijke actie uit te voeren. tocht van De Ruyter op een schip. Samen met zijn oom nam hij als Nu de gevolgen van een grote pestepidemie en naar Afrika en Amerika kanonnier deel aan onder andere de strijd rond uitslaande brand in Londen nog sterk voelbaar en de vernietiging van het beleg van Bergen op Zoom. In de daarop waren, zou een grootscheepse aanval in de de Engelse vloot te volgende jaren zou hij als handelskoopvaarder buurt van de Britse hoofdstad wel eens een Chatham uitgebreid op diverse schepen de wereldzeeën bevaren. revolutie kunnen ontketenen. belicht. In het voorjaar In 1652 deed de Admiraliteit van Zeeland een wordt een speciale folder beroep op De Ruyter. Uit plichtsbesef, maar Toen op 6 juni 1667 de Nederlandse vloot uitgebracht met meer met tegenzin, nam hij weer zeedienst bij de uitvoer, kenden alleen de opperbevelhebber, informatie. krijgsmacht en hij kreeg het commando over een luitenant-admiraal Michiel de Ruyter, en de aantal schepen. Als onderbevelhebber voer hij gedeputeerde van de Staten-Generaal, Cornelis onder Witte de With. Tijdens diens afwezigheid de Witt (Johan’s oudere broer) de plannen voerde hij zelfstandig het eskader aan in de volledig. Pas enkele dagen na het uitvaren eerste Engelse Zeeoorlog bij Plymouth, welke de werden de overige vlagofficieren ingelicht. geschiedenis in ging als de eerste Nederlandse De Nederlandse vloot moest een aanval overwinning in deze oorlog. Na de oorlog wees ondernemen op de Engelse oorlogsschepen die hij het aanbod af om bevelhebber te worden. Dit in en nabij de Theems waren opgelegd. ondanks de grote druk die Johan de Witt op hem uitoefende. De Ruyter bleef wel bij de marine De Nederlandse vloot ging op vrijdag 17 juni en verhuisde met zijn gezin naar Amsterdam. voor anker voor de monding van de Theems. Het bloed kroop waar het niet gaan kan en zo Zij bestond uit ongeveer zestig schepen en kwam het dat hij met het schip de Tijdverdrijf op fregatten, veertien branders en een aantal So British & Irish…..! www.sobritishenirish.nl 37 troepentransportschepen. Het was te gevaarlijk liggende schepen hogerop slepen en probeerde voor de grotere schepen om de riviermonding de doorgang van de Medway met zinkschepen te binnen te zeilen. Er werd een smaldeel van versperren. kleinere schepen samengesteld onder bevel van luitenant-admiraal Willem Joseph van Ghent tot De volgende dag zeilde het eskader van Van Drakenburgh. Ook Cornelis de Witt scheepte zich Ghent bij hoog water verder stroomopwaarts. in op het tijdelijke vlaggenschip van Van Ghent, Nadat een aantal zinkschepen was gepasseerd, het fregat ‘Agatha’. arriveerden zij bij een versperring bestaande uit een zware ketting die via vlotten over de rivier Het smaldeel voer op 20 juni de Theems op was gespannen. Vlak voor de ketting lag het tot aan de vertakking van deze rivier naar fregat ‘Unity’, erachter lagen de ternauwernood de Medway- of Rochesterrivier, die naar het bemande oorlogsschepen ‘Carolus V’, ‘Matthias’ zuidwesten buigt richting Chatham. Een rijk en ‘Monmouth’. Iets verderop lagen de kapitale beladen koopvaardijvloot die zich westelijk, koningsschepen waarop de Nederlanders het verderop de Theems, bevond, lieten de hadden gemunt. Hollanders links liggen. Het ging hen om de Britse oorlogsvloot. De eerste tegenstand Van Ghent en De Witt twijfelden over de werd geboden vanaf het fort Sheerness, haalbaarheid van de operatie nu de doortocht gesitueerd op de zuidelijke oever van de op een kordate wijze versperd leek. Een dag Medway. Maar de Britten hadden verzuimd om lang kwam het dan ook niet verder dan een de verdedigingswerken op peil te brengen en geschutgevecht, waarbij de Nederlanders geen het fort werd na een landing van Nederlandse centimeter vooruit kwamen. Maar Van Brakel, soldaten snel veroverd. De commandant van die iets goed te maken had na zijn ondoordacht het oude fregat ‘Vrede’, kapitein Jan van optreden bij Sheerness, bood vrijwillig aan de Brakel, hield bij deze actie zijn manschappen barrière te doorbreken. Hij enterde de ‘Unity’, niet in bedwang waarna zij aan het plunderen waarna het kapitein Jan Daniëls van Rijn van sloegen. Van Brakel werd daarop uit zijn functie de brander ‘Pro Patria’ lukte om de ketting te ontheven. overvaren en de ‘Matthias’ in brand te steken. Van Brakel wist inmiddels niet van ophouden. Inmiddels brak in Zuidoost Engeland algemene Hij ging aan boord van een sloep en bereikte paniek uit. In de verwachting dat de Hollanders daarmee de ‘Carolus V’ die hij enterde en een invasie uitvoerden, vluchtten duizenden veroverde. Inmiddels werd de ‘Royal Charles’ mensen hun steden en dorpen uit. In deze chaos genaderd door verschillende andere sloepen. In probeerde de Britse admiraal Monk het hoofd paniek sprong het handjevol bemanningsleden koel te houden. Hij liet enige laag op de rivier van boord. Het kapitale oorlogsschip werd 38 So British & Irish…..! www.sobritishenirish.nl zonder slag of stoot genomen. Een tweede Medway. Het succes had de Haagse bestuurders Het Zeeuws maritiem Engels linieschip, de ‘Sancta Maria’, werd overmoedig gemaakt. Maar De Ruyter weigerde muZEEum herdenkt vastgelopen op een oever aangetroffen en in een dergelijke actie uit te voeren, omdat hij wist het ‘De Ruyterjaar brand gestoken. De Britten namen massaal de dat de Engelsen hun verdediging inmiddels wel 2007’uitgebreid met vele benen; de ‘Monmouth’ wist verder de rivier op op orde zouden hebben. Hij bleef daarom met activiteiten. te komen. zijn vloot kruisen voor de Engelse kust en in het De trots van Zeeland, de Kanaal, totdat de op 13 juli 1667 gesloten vrede wereld van Michiel de De Ruyter, die inmiddels het directe bevel van Breda bekrachtigd was. Ruyter, van 23 maart tot van Van Ghent had overgenomen, beval de en met 30 september overgebleven Britse linieschepen met een Dat die vrede zo snel tot stand kwam was De Ruyter herdacht, branderaanval te vernielen. Hiertoe dekten uiteraard logisch. De afloop van de ‘tocht naar 1957, een feest van het enige kleine vaartuigen de tocht van vijf Chatham’ was voor de Britten dramatisch. volk, van 23 maart tot en branders langs het fort Upnor Castle, die Acht grote schepen waren door de Hollanders met 24 juni daarna de aan de grond gezette ‘Royal Oak’, vernield of buitgemaakt. Daarnaast was een De Ruyter verbeeldt, ‘Loyal London’ en ‘Royal James’ vernietigden. groot aantal schepen door eigen troepen icoon en karikatuur, van De ‘Monmouth’ wist zich voor de derde keer in vernield toen zij als zinkschepen werden 29 juni tot en met 21 veiligheid te brengen. ingezet. Vernederd en moegestreden aanvaardde oktober de Britse regering een vredesregeling op De Ruyter inspireert, de Nu was het mooi geweest. De rivier werd Nederlandse voorwaarden. Er werden afspraken zeeheld als kunst, van steeds nauwer en moeilijker begaanbaar; de gemaakt over verschillende gebieden in Oost- en 26 oktober tot en met verdediging vanaf de oevers raakte steeds beter West-Indië, waarbij de Nederlandse Republiek januari 2008 georganiseerd en de Nederlanders raakten door de zeggenschap over Suriname kreeg en de Rondom De Ruyter, hun brandschepen heen.