Strategia Zarządzania Zmianą Gospodarczą w Powiecie Sztumskim Publikacja stanowi podsumowanie prac w ramach projektu ”Wyprzedzić zmianę – partnerstwo lokalne dla rozwoju gospodarczego powiatu sztumskiego”. Projekt realizowany przez Instytut Badań nad Gospodarka Rynkową i PBS Spółkę z o.o. Biuro projektu: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową ul. Do Studzienki 63, 80-227 Gdańsk www.ibngr.pl Informacje o projekcie: www.pbs.pl/sztum Autorzy: Strategia zarządzania zmianą gospodarczą w powiecie sztumskim dr Anna Hildebrandt Przemysław Susmarski Analiza danych zastanych dr Marzenna Czerwińska Małgorzata Stompór dr Maciej Tarkowski Magdalena Wojtysiak dr Bohdan Wyżnikiewicz Raport z badań jakościowych Aleksandra Majewska Bartosz Chruścielski Raport z badań ilościowych Małgorzata Drozd-Garbacewicz Marta Kononowicz Joanna Michałowska Artykuł na temat idei partnerstwa lokalnego Grażyna Zielińska Projekt graficzny, skład i druk Sopocka Agencja Grafiki i Reklamy Światło.Cień Publikacja dystrybuowana bezpłatnie ISBN: 978-83-62270-11-8 Gdańsk, Sopot 2012 Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SPIS TREŚCI 1. Strategia Zarządzania Zmianą Gospodarczą w Powiecie Sztumskim……......……..3 Załączniki........................................................................................................................................47 1. Analiza danych zastanych...............................................................................................49 2. Raport z badania jakościowego..................................................................................169 3. Raport z badania ilościowego.....................................................................................201 4. Artykuł na temat idei partnerstwa lokalnego......................................................257 1 Niniejsze opracowanie powstało w ramach projektu „Wyprzedzić zmianę – partnerstwo lokalne dla rozwoju gospodarczego powiatu sztumskiego” realizowanego przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową – Gdańską Akademię Bankową i PBS Sp. z o.o., współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. 2 STRATEGIA ZARZĄDZANIA ZMIANĄ GOSPODARCZĄ W POWIECIE SZTUMSKIM Autorzy: dr Anna Hildebrandt Przemysław Susmarski 3 4 SPIS TREŚCI Wyzwania przyszłości – wnioski dla powiatu sztumskiego wynikające z trendów...................................................................................................................7 1. Co wynika z diagnozy powiatowej?..................................................................................12 2. Konieczność zmiany przesłanką do stworzenia Strategii Zarządzania Zmianą Gospodarczą....................................................................................15 3. Czym jest zmiana i dlaczego jest potrzebna?..............................................................17 4. Etapy zmiany – doświadczenia liderów lokalnych.......................................................31 5. Strategia Zarządzania Zmianą Gospodarczą (SZZG) jako odpowiedź na wyzwania przyszłości.....................................................................................................33 Spis elementów graficznych....................................................................................................46 5 6 Wyzwania przyszłości – wnioski dla powiatu sztumskiego wynikające z trendów1 Uwarunkowania globalne Rzeczywistość, w której funkcjonujemy, ulega dynamicznym zmianom. Wynika to zarówno z uwarunkowań zewnętrznych jak i z przeobrażeń systemowych. Możemy określić pewne trendy globalne, które dzisiejszą i przyszłą rzeczywistość kształtują i będą kształtować: Dynamiczny napływ wiedzy i informacji Zmiany prowadzące nas w kierunku społeczeństwa informacyjnego są faktem. Ilość produkowanych i przetwarzanych informacji wzrasta niezwykle dynamicznie. Coraz więcej osób znajduje zatrudnienie w usługach związanych z przetwarzaniem informacji. Pojawiają się nowe zawody związane z tym procesem. W wielu już obecnych zawodach przetwarzanie informacji pełni coraz istotniejszą rolę. Zmieniają się wymagania odnośnie kompetencji oraz kwalifikacji osób obecnych na rynku pracy. Obserwowane zmiany będą wpływały na proces edukacji. Istotne staje się spostrzeżenie, że samo posiadanie informacji przestaje być wartością. W odróżnieniu od innych zasobów wiedza jest niewyczerpalna. Wręcz przeciwnie często jej wykorzystanie w wielu miejscach przez wielu użytkowników generuje nowa wiedzę. Dostęp do wiedzy coraz częściej jest bezpłatny. Najlepsze uczelnie nie tylko udostępniają materiały do kursów uniwersyteckich, coraz częściej decydują się na aktywną edukację on-line, oferując uczestnictwo w zajęciach. Wartością staje się nie samo posiadanie informacji, lecz zdolność do syntetyzowania, selekcjonowania, umiejętnego zastosowania w praktyce. To również obszar 1 Na podstawie: M. Nowicki (red.), 2010, System inteligencji regionalnej jako odpowiedź na wyzwania przyszłości, IBnGR Gdańsk; Nowicki M. (red.), 2010, Czynniki i mechanizmy zmian gospodarki i rynku pracy województwa pomorskiego do roku 2020, IBnGR Gdańsk. 7 cechujący się silną konkurencją. Przewagę zapewnia efektywne tworzenie i wykorzystanie wiedzy, wymagające odpowiednich struktur i procedur. Dynamiczny przyrost informacji oraz wiedzy wymaga specjalizacji oraz posiadania umiejętności wykorzystania zasobów wiedzy rozrzuconych po całym świecie, uczestnictwa w globalnych sieciach. Know How to obecnie know who + know where + know when + know why. Wzrastająca sieciowość i projektowość gospodarki Kolejnym trendem determinującym strukturę gospodarki oraz rynku pracy jest dynamiczny rozwój relacji pomiędzy podmiotami ze świata biznesu, nauki. Elastyczna, projektowa, sieciowa współpraca staje się optymalnym modelem funkcjonowania. Jej wynikiem jest konieczność zmiany organizacji pracy. Pracownik przestaje być podwładnym, pracodawca w coraz mniejszym zaś stopniu pełni funkcje zarządcy i kontrolera. Rośnie znacznie samodzielności, odpowiedzialności i rzetelności. Relacje pracowników i pracodawców przybierają charakter projektowy. Rozmyciu ulegają również granice między sektorami i branżami. Obserwuje się serwicyzację przemysłu oraz co szczególnie ważne z punktu widzenia gospodarki powiatu sztumskiego serwicyzację rolnictwa. W konsekwencji rośnie zapotrzebowanie na specjalistów legitymujących się kompetencjami z różnych dziedzin: inżynierów dysponujących wiedzą z zakresu zarządzania, marketingu, psychologii. Widoczna jest konieczność odejścia od tradycyjnych modeli kształcenia zawodowego na rzecz kształcenia modułowego, dopasowanego pod konkretne potrzeby pracodawców. Globalizacja Postępująca globalizacja jest kolejnym trendem silnie determinującym zmianę gospodarczą. Jednym z jej przejawów jest rosnące znacznie korporacji transnarodowych. Charakter ich funkcjonowania ulegnie zmianę. Zamknięte, nastawione na monopolizację zysków struktury będą ustępować relacjom projektowym. Kluczowa stanie się zdolność uczestnictwa w sieciach globalnych. Kompetencje w dziedzinie globalnego sieciowania procesów gospodarczych będą przedmiotem outsourcingu, otwierając nowe możliwości dla małych, ale wyspecjalizowanych podmiotów. Wraz z dalszym rozwojem ICT będzie malało znacznie lokalizacji tego typu firm. Przejawem postępu globalizacji będzie wzrost wymiany handlowej, narastanie migracji pracy oraz kapitału. Lokalne społeczności staną przed koniecznością asymilacji imigrantów. 8 Cyfrowa rewolucja Komputery stały się nieodłączonym elementem każdej niemal dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Umiejętność posługiwania się nimi przestała się zaliczać do umiejętności specjalistycznych i nabrała charakteru uniwersalnego. Proces ten przyczynił się do pojawienia się zjawiska wykluczenia cyfrowego. Może przybierać ono wymiar terytorialny (obszary pozbawione infrastruktury gwarantującej dostęp do internetu), dotyczyć pojedynczych osób, całych grup społecznych (starsi). Wraz z coraz dynamiczniejszą komputeryzacją życia (dostęp do handlu, pracy, edukacji, relacji społecznych, kultury) negatywne dla rozwoju konsekwencje e-wyklucznia będą coraz bardziej dotkliwe. Rozwój technologii ICT sprzyja zmianie kształtu powiązań gospodarczych i społecznych, ze statyczno-liniowego w kierunku inetraktywno-sieciowym. W wymiarze gospodarczym popyt na usługi będące następstwem rosnącej interaktywności spowoduje impuls rozwojowy dla branży ICT oraz przyczyni się do rozwoju „usług aktywnego sieciowania”. W wymiarze socjologicznym następstwem rosnącej interaktywności będzie modyfikacja ról społecznych (pracownik może stać się jednocześnie pracodawcą, student dostarczycielem wiedzy). Następstwem rewolucji cyfrowej jest pojawianie się nowych profesji (trendscouting - osoba śledząca trendy, moderator sieci) jak również konieczność uzupełnienia posiadanych już kompetencji przez przedstawicieli tradycyjnych zawodów (e-lekarz, e-prawnik, e-nauczyciel). Długowieczność Rozwój nauk medycznych, wzrost świadomości zdrowotnej społeczeństwa będą sprzyjać wydłużeniu się życia ludzkiego. Prozdrowotna orientacja sprzyjać będzie rosnącemu zapotrzebowaniu na usługi związane z sportem, rekreacją, profilaktyką. To również impuls dla popytu na zdrową żywność – produkt rolnictwa ekologicznego, rozwoju usług audytorskich w zakresie takiej produkcji. Procesem już obserwowanym jest starzenie się społeczeństwa. Oprócz rosnącego zapotrzebowania