Bernhard Roloff-Georg SeeBlen Cinsellik Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi Ji ■■ L J A . Almancadan Çeviren: Veysel Atayman alan yayıncılık Sinemanın Temelleri — ALAN YAYINCILIK: 163 Sanat Dizisi: 3 Sinemanın Temelleri Dizisi: 2 Ästhetik des Erotischen Kinos Eine Einführung in die Mythologie, Geschichte und Theorie des erotischen Films EROTIK SİNEMANIN ESTETİĞİ Bernhard Roloff - Georg Seeßlen - Claudius Weil Çeviren: Veysel Atayman Yayıma Hazırlayan: Zeynep Atayman Birinci Baskı: Nisan 1996 Kapak Düzeni: Arslan Kahraman Baskı: Mart Matbaacılık ve Sanatları (0 212)212 03 39-212 03 40 ISBN 975-7414-52-2 alan yaynsüt Çatalçeşme Sok. Torun Han. No. 40 K. 3 Cağaloğlu-İST. Tel: (0 212)511 26 00 »Fax: (0 212) 528 00 69 Bernhard Roloff - Georg Seeßlen Claudius Weil EROTIK SİNEMANIN ESTETİĞİ Cinsellik Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi ■Hilf alan yayna&k Almanca'dan Çeviren: Veysel Atayman ÇEVİRENİN "ÖNSÖZÜ” Erotik Sinema'nın tarihi (seks filmlerini ve pomo filmleri de birer alt tür olarak içerdiği ölçüde) en başta bir erkekler tarihidir. Sine­ manın yüzyılı bulan serüvenli yolculuğu, erkek egemenliğinin (her an­ lamda) damgasını bastığı bir sosyal tarihin yatağında gerçekleştiği için böyledir bu. Ama asıl, erkeklerin kadına karşı, erkeğin dişiye karşı mü­ cadelesinin, hatta savaşının tarihi olduğu için de. Erotik sinema (ve seks ve porno sineması) erkek saldırısının hem aracı hem aynasıdır da denebilir. Erkeğin o en eski korkusu, kaynağını oidipus kompleksinde bulan, ama doğurgan ve üretken doğayı (anneyi) altetme zorunluğuyla ilintilendiği ölçüde, üretim ile, ekonomi ile de bağları bulunan dişi- korkusu, kad;nm imgeleştirilmesinin (ve mitleştirilmesinin) asıl nede­ nidir. Popüler kültürün (ve hatta kültürün) dişi imgesi, (mitleştiril- miş kadın da dahil) erkeğin uzağına bir yerlere sürüp attığı ve ancak o uzaklıkta kendisiyle endişesiz, gönül rahatlığıyla ilişkiler kurabileceği bir cinsel nesneyi ikame eder. Sinemaya dönecek olursak, yüz yıldır erkeğin kendi oluşturduğu bu imgeye (görüntülere), gösterdiği saygı ile gene de onlara karşı mücadelesinin bir yansısını buluruz orada. Çünkü kadın imgesi, toplumsal mücadelede anaerkil eğilimlerin yer yer belirleyici olduğu ölçüde, kadının kurtulma ve özgürleşme taleple­ rinden de bir miktar etkilenmeden edemez (yirmilerin vamp sinemasın­ da olduğu gibi). Gene de, popüler kültürün öteki alanlarında sorulabilecek so­ rular, erotik sinema özelinde son derece işlevsel bir boyut kazanmakta­ dır. Erotik sinema (erotik görüntüler, seks ve porno ürünleri), toptan reddedilmesi, siyasal, ideolojik mücadelenin, demokratik bir toplum taleplerinin hedefi olması gereken bir alanı mı oluştururlar? Şöyle de tamamlanabilir bu soru: Kapitalist pazar ekonomisine bağlı refah ve sanayi toplumlarında içindeki her türlü yaşama sevincinin, her türlü mutluluk verici öğenin yok olduğu bir cinselliğin faturasını popüler kültürün erotik ürünlerine çıkartabilir miyiz? Yoksa tersine, bu eğlen­ ce sanayiinin ürünleri, zaten çoktan yitirilmiş bir sahiciliğin, artık geri getirilmez biçimde elden kaçırılmış bir cinselliğin ikamesi değilse bi­ le, hafif esintileri olarak telafi edici bir işlev mi taşırlar? Metnimiz bu bağlamda, geleneksel sol söylemin, cinselliğin metaştırılması, kadının (erotiğinin) pazarlanması gibi "klişelerini" de tartışmaya açıyor. Erotiğin metalaştırılması, meta'nın erotikleştirilmesi süreçlerini kapitalist pazar ekonomisinin ilkeleri üzerinde yakalamak­ tan da öteye, toplumsal gelişmeyi, bir yandan da anaerkil eğilimler ile babaerkil eğilimlerin (özellikle kültür ve siyaset alanına yansıyan) so­ nuçlarıyla anlamak isteyen bir modelde, erotiğe bakışımız boyutlanı- yor. Metni yer yer "bizden" kalemlerle takviye ettik. Batı kültürü­ nün ürünlerine, "buradan" bakmak, hele bu konuda sistematik araştır­ malar yapmak henüz bize çok uzak. Ama bu, "Batı" kültürü ürünleri üzerine, kimileyin, alabildiğine nitelikli değerlendirmeler yapılmadığı anlamına da gelmiyor. Sayın Enis Batur'un Brigitte Bardot üzerine de­ nemesini, Sayın Atila Dorsay'ın Passolini ile ilintili görüşlerini bu metne eklemekle, yer yer kısa kalmış özgün metne katkıda bulunduğu­ muza inanıyoruz. Alexandrian'ın Erotik Edebiyatın Tarihi çalışmasın­ dan, Sayın Mina Urgan'ın İngiliz Edebiyatı Tarihi'nden kimi derleme­ lerle, erotik üzerine oldukça kapsamlı bir çalışma oluşturmaya çalıştık. Sinemanın öteki türlerinden çok daha fazla hayatımızla ilintili bu türü anlamaya çalışırken, en başta da bireysel-psikolojik dirençleri­ mizi aşmak zorunda olduğumuzu düşünüyorum. Hele, hâlâ babaerkil karakteri ağır basan bir erkek okur isek. Veysel ATAYMAN İÇİNDEKİLER Jenerik............................................................................................................. 9 EROTİK EĞLENCENİN MİTOLOJİSİ..................................................17 1 - Erotiğin Kültürel Mesajı 19 Meta Dünyasında Cinsellik................................................................. 20 Erotik Eğlenceye Yönelik Altı Tez......................................................30 Babaerkillik ve Anaerkillik.................................................................. 36 Güzellik İdealleri...................................................................................52 Müstehcenlik İlkesi................................................................................70 Erosun Bastırılması...............................................................................75 2 - Erotik Eğlencenin Biçimleri ve Sinemalaştırılması........................85 Edebiyat 85 Güzel Sanatlarda Erotik................................................................... 106 Erotik Karikatür.................................................................................. 109 Müstehcen Resim............................................................................... 110 Erotik Düş İmajı................................................................................ 112 Strip-Tease ve Pin-UP 113 EROTİK SİNEMANIN TARİHİ............................................................119 1. Sessiz Sinema.........................................................................................121 Sessiz Sinema Döneminin Seks Tanrıçaları.................................. 121 Theda Bara’nın Doğuşu............................................................... 122 Femme fatale'in Değişimi 128 Gloria Swanson: Monden Üslup...............................................130 Avrupa'dan İthal Vamp: Pola Negri...........................................135 It-Girl: Clara Bow .........................................................................138 Uygarlaştırılmış "Flapper": Louise Brooks............................. 140 Amerikan Sessiz Sinemasının Büyük Âşıkları.................................145 Yabancı: Rudolph Valentino........................................................ 146 Sessiz Sinema Âşığının Çeşitlemeleri: Ramon Navarro ve John Gilbert................................................ 150 Amerikalılar: Douglas Fairbanks ve Ötekiler.......................... 151 Avrupa Sinemasında Vamplar.......................................................... 153 İtalyan Diva'ları 153 Kuzeyin Vampı: Asta Nielsen......................................................157 Alman Sessiz Sinemasının Vampı: Lya de Putti ve Brigitte Helm ..................................................................................159 Alman Ahlak Filmleri.........................................................................161 2- Sesli Sinema........................................................................................ 165 Otuzlu Yıllar........................................................................ 165 Hollywood'un Ahlaksal Tepkisi...................................................165 Yeni Kılıklara Girmiş Erotik....................................................... 168 Otuzlu Yılların Seks Tanrıçaları....................................................... 172 "Reel" Vamp: Jean Harlow ......................................................... 172 Yeni Tanrıça: Greta Garbo......................................................... 178 Eros ve Serüven: Marilene Dietrich...........................................184 Erotik ve Komedi: Mae West.......................................................191 Avrupa: Melanikoli ve Yapay Şeker.......................................... 201 Kırklı Yıllar.......................................................................................... 211 Savaş Yıllarının Pin-Up'ları........................................................211 Kara Diziler: Ruhun Karanlık Yanları......................................220 1950-1970: YILDIZLARI BOL BİR DÖNEM....................................229 1 - Avrupa Sinemasının Seks Yıldızları...............................................231 İtalya, Fransa ve..................................................................................231 Hollywood'un Seks Bombaları.........................................................266 Hollywood ve Nevrozları...................................................................279 2 - 1960-75: Erotik Halk Sanatı Olarak Sinema................................. 295 Seks Filmlerinin Gelişmesi; Eğilimleri ve Biçimleri.................... 295 Amerikan "Nudies " 298 Japon Seks Filmleri............................................................................ 302 Amerikan "Roughies".........................................................................304 Mondo Sexualis...................................................................................307 Hakiki Pomo-Movies.........................................................................308