TOPLUMSAL BARIŞ YOLLARININ ARAŞTIRILMASI VE ÇÖZÜM SÜRECİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ KOMİSYONU RAPORU KASIM-2013-ANKARA 1 İçindekiler 1. BÖLÜM: 21. YÜZYIL TÜRKİYE’SİNDE KÜRT SORUNU-KÜRT SORUNUNU DOĞURAN SÜREÇ VE TARİHSEL NEDENLER ............................................................................................ 17 Osmanlı İmparatorluğu’ndan Devralınan Kürt Sorunu .................................................. 17 Ulus Devlet ve Kürtler .................................................................................................... 18 Kürdistan Adı ................................................................................................................... 20 Osmanlı-Kürt İlişkilerinde İlk Büyük Kırılma Noktası ............................................................ 20 Türk-Kürt İlişkisinde İkinci Büyük Tarihsel Kırılma ............................................................. 23 I.Dünya Savaşı ve Kürtler 24 Erzurum Kongresi ............................................................................................................ 25 Sivas Kongresi ............................................................................................................................ 26 İngiltere-Kürt İlişkileri .................................................................................................... 27 Sovyet Rusyası ve Kürtler ................................................................................................ 28 Sevr Antlaşması .............................................................................................................. 29 Koçgiri İsyanı (1919-1921)............................................................................................... 30 Kürtlere Özerklik Sözünün Verilmesi .............................................................................. 31 Lozan Antlaşması ve Kürtler .......................................................................................... 37 1924 Anayasası Ve Tekçi Zihniyetin Hakim Kılınması ........................................................... 39 İkinci İsyan Dalgası Ve Seri İsyanlar Dönemi (1923-1938) ................................................... 42 Şeyh Said İsyanı ............................................................................................................... 43 1925 Yılından Sonra Doruğa Çıkan Milliyetçi Ve Irkçı Söylem ........................................ 45 Takrırı Sükun Kanunu (4 Mart 1925) ...................................................................................... 46 Şark Islahat Planı (24 Eylül 1925) ................................................................................... 46 1927 Yerleştirme Kanunu (Bazı Eşhasın Şark Menatıkından Garp VilayetlerineNakillerine Dair Kanun) ............................................................................... 50 1930 “İskâna Tabi Tutulanların Türkleştirilmesi Uygulamasına İlişkin” Gizli Genelge ..... 52 Ağrı İsyanı ........................................................................................................................ 54 1934 İskân Kanunu ve Kürtler ................................................................................................. 56 Dersim Harekâtı .............................................................................................................. 57 1938-1950 Yılları Kürtler ve Devlet Politikaları (Kürtlerin Durgunluk Dönemi) ................ 59 ........................................................................................... Milli Şef Dönemi (1938-1945) 59 Çok Partili Siyasal Yaşama Geçiş ve Kürtler ......................................................................... 59 2 Kürt Aydınlarının Bir araya Gelişi ve 49’lar Davası ....................................................... 61 27 Mayıs Darbesi .......................................................................................................... 63 ‘Bu Memlekette Kürdüm Diyenin Yüzüne Tükürürüm’ 64 Kürtleri İnkar Politikaları .............................................................................................. 65 Baskı ve İnkarın Görünür Yüzü: Komando Baskınları ................................................... 65 TKDP, TİP ve DDKO Üçgeninde Kürt Uyanışı ................................................................. 67 68 Hareketi-Kürtler ve Doğu Mitingleri ........................................................................ 68 Cumhuriyet Tarihinde Bir İlk: Kürtler Yasal Parti Programında .................................... 70 12 Mart Muhtırası......................................................................................................... 71 İç Savaş Manzaraları ..................................................................................................... 73 Son İsyan PKK ................................................................................................................ 74 Kürdistan İşçi Partisi’nin (PKK) Grup Aşaması ve Partileşme Süreci ............................ 76 12 Eylül Askeri Darbesi ................................................................................................. 80 Darbenin Bilançosu ................................................................................................................. 82 Neden Darbe Oldu? ................................................................................................................ 83 12 Eylül Askeri Darbesi İle İnkar ve Asimilasyon ................................................................ 86 Kürt Sorununda Kırılma Noktası: Diyarbakır 5 No’lu Askeri Cezaevi ............................... 89 İsyan Ateşini Fitilleyen 12 Eylül’den 15 Ağustos’a Giden Sürecin Analizi ....................... 93 Kürt Sorunun Büyümesinde OHAL Gerçeği ......................................................................... 99 Bir Toplumsal Yıkım Dönemi 90’lar ve Kitleselleşen Kürt Halk Gösterileri ................... 101 Kanlı 92 Newroz’u ................................................................................................................. 102 Legal Kürt Siyasal Muhalefetinin Doğuşu .......................................................................... 103 Halkın Emek Partisi (HEP) ..................................................................................... Demokrasi Partisi (DEP) ........................................................................................ ÖZEP-ÖZDEP .......................................................................................................... Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) ........................................................................ DEHAP ................................................................................................................... Demokratik Toplum Partisi (DTP) ......................................................................... Ateşkesler ve Siyasal Çözüm Arayışları .............................................................................. 108 İnsan Hakları İhlalleri ve Faili Meçhul Cinayetlerde Artış ................................................ 114 1993-1999 Arası Ateşkesler ................................................................................................. 115 1998 Ateşkesi ve İmralı Sistemi .......................................................................................... 115 “Ortak Vatan” ve “Demokratik Cumhuriyet” Savunması ................................................ 117 3 1999 Geri Çekilme Süreci ..................................................................................................... 118 Çatışmaların Düşüşe Geçtiği 1999-2004 Yılları ve Heba Edilen Tarihi Fırsat ................ 121 Kürt Sorununun Çözümünde Umut .................................................................................... 123 2006 Ateşkesi-Görüşmeler ve Demokratik Açılım ........................................................... 124 Oslo Görüşmelerinin Sonlanması ve Şiddetin Artması .................................................... 128 Öcalan ile Diyalog-Çözüm ve Müzakere Süreci ................................................................ 129 2. BÖLÜM: ÇÖZÜM KOMİSYONU ADINA KÜRT RAPORLARI ................................................. 132 Raporlarda Kullanılan Asimilasyon ve İmha ile İlgili Kavramlar ve Cümleler ............... 134 Abdülhalik Renda Raporu .................................................................................................... 135 Cemil Uybadın Raporu ......................................................................................................... 135 Şark Islahat Planı ................................................................................................................... 135 Hamdi Bey Raporu ................................................................................................................ 136 İbrahim Tali Öngören Raporu.............................................................................................. 136 Fevzi Çakmak Raporu ........................................................................................................... 136 İsmet İnönü Raporu .............................................................................................................. 136 Abidin Özmen Raporu .......................................................................................................... 136 CHP Azınlıklar Raporu 1940 ................................................................................................. 136 27 Mayıs Doğu Raporu ........................................................................................................