• angielski • francuski • hiszpañski • ³aciñski • Nr 6/2002 niemiecki grudzieñ • rosyjski Rok XLVI 6͞235 • w³oski ISSN 0446-7965 Spis treści Od redakcji .............................................. 3 Zuzanna Dziegielewska – Problematyka nauczania jêzyka i przedmiotów JE˛ZYK I KULTURA niejêzykowych w klasach dwujêzycznych Bartosz Poluszyński – Wspó³czesny œwiat, – licea z jêzykiem francuskim .................. 79 Europa i Polska a jêzyki i polityka jêzykowa J. J. Fernández Delgado – Hiszpañskie w XXI wieku ............................................. 5 Sekcje Dwujêzyczne w Polsce. Barbara Głowacka – Kilka refleksji na TeraŸniejszoœæ i przysz³oœæ ....................... 83 temat wielojêzycznoœci ............................ 15 Barbara Czarnecka-Cicha – Nowa Andrzej Wierus – O ironio... ................. 20 matura w klasach dwujêzycznych ............ 86 PODSTAWY GLOTTODYDAKTYKI INFORMACJE Wioletta Piegzik – Nauczanie ku Małgorzata Multańska – Nauczanie dwujêzycznoœci ....................................... 23 dwujêzyczne w Polsce – stan prawny ...... 89 Jan Iluk – Problemy kszta³cenia Małgorzata Multańska – Szko³y dwujêzycznego w Polsce ......................... 27 z klasami dwujêzycznymi ........................ 91 Marek Dudek – Kwalifikacje nauczycieli w nauczaniu bilingwalnym ...................... 37 Z BADAN´ Wojciech Gorczyca – Wzorzec, który ³¹czy 41 Marzena Będkowska-Obłąk – Efektywnoœæ METODYKA rozwoju kompetencji gramatycznej w nauczaniu dwujêzycznym .................... 95 Magdalena Michalak – Przygotowanie Jacek Rysiewicz – Czy nowa matura do nauczania w klasach dwujêzycznych z jêzyka angielskiego mo¿e zast¹piæ – jêzyk obcy w wieku wczesnoszkolnym .. 46 Izabela Bawej – Nauczanie jêzyka pisemny egzamin wstêpny na filologiê obcego w klasach dwujêzycznych ............ 55 angielsk¹ w IFA UAM w Poznaniu? ....... 101 Iwona Maria Strachanowska Ewa Lipińska – O nieprzydatnoœci pisania – Interkulturowi czy bilingwalni? ........... 107 ,,z powietrza’’ i kluczowej roli etapu wstêpnego i koñcowego w procesie pisania 58 Monika Grabowska – O potrzebie SZKOŁA PODSTAWOWA, GIMNAZJUM obcowania z dzie³em literackim w nauczaniu Katarzyna Kozłowska – Autentyczna dwujêzycznym ........................................ 65 komunikacja na lekcji jêzyka obcego. Niemo¿liwe? ........................................ 114 Z PRAC INSTYTUTO´ W Ewa Marszałkowska – Doceñ swoje Jan Iluk – Nauczanie dwujêzyczne w Polsce dziecko – forma zebrañ z rodzicami ...... 118 na tle miêdzynarodowych rozwi¹zañ Jolanta Żurek – Nauczanie dwujêzyczne organizacyjnych ...................................... 68 w gimnazjum ....................................... 120 Małgorzata Multańska – Nauczanie Elżbieta Dąbrowska – Lekcja chemii nie dwujêzyczne w polskim systemie oœwiaty 77 tylko w jêzyku polskim ......................... 122 1 Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI Stanisława Żurakowska – Warto by³o... 202 Krystyna Szelągowska – Kilka uwag Iwona Janowska – Nauczanie/uczenie siê o nauczaniu dwujêzycznym historii ........ 205 jêzyka w klasach dwujêzycznych. Cele, treœci, metody ... .................................. 125 Angel Arribas Martin – Matura w sekcji Monika Grabowska – Typy tekstów dwujêzycznej z jêzykiem hiszpañskim 2001–2002 .......................................... 207 – æwiczenia dla klas dwujêzycznych Piotr Rochowski – Szkolnictwo dwujêzyczne francusko-polskich ................................ 133 na pograniczu polsko-niemieckim .......... 208 Danuta Gryca – O poezji ..................... 140 Anna Popielewicz, Anna Gorczyńska SPRAWOZDANIA – Kola¿ dekadencji i intelektu – secesja . 142 Inez Łuczywek – Historia i literatura Monika Grabowska – Wykorzystanie na lekcjach jêzyka angielskiego ............. 148 techniki wideo na lekcjach jêzyka obcego. 210 Monika Szczucka-Smagowicz MATERIAŁY PRAKTYCZNE – Dwujêzycznoœæ z perspektywy ucznia .. 216 Małgorzata Multańska – Miêdzynarodowy MATURA projekt MOBIDIC .................................. 218 Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka Magdalena Olpińska – Edukacja angielskiego dla klas dwujêzycznych ...... 156 dwujêzyczna: przedszkole, szko³a podstawowa Egzamin maturalny 2002 z jêzyka i œrednia. TeraŸniejszoœæ i przysz³oœæ ...... 220 angielskiego dla klas dwujêzycznych ...... 163 Grażyna Migdalska – Jak to siê zaczê³o? 225 Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka Grażyna Migdalska, Monika francuskiego dla klas dwujêzycznych ..... 177 Szczucka-Smagowicz – A jak jest Egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka dzisiaj...? .............................................. 229 hiszpañskiego dla klas dwujêzycznych .... 178 RECENZJE Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka niemieckiego dla klas dwujêzycznych .... 181 Ewa Moszczyńska – Kszta³cenie Egzamin maturalny 2002 z jêzyka nauczycieli w kontekœcie integracji niemieckiego dla klas dwujêzycznych .... 188 europejskiej .......................................... 234 Iwona Stryczek – Nauczanie bilingwalne. CZYTELNICY PISZĄ Modele, koncepcje, za³o¿enia metodyczne 235 Sambor Grucza – Edukacja dwujêzyczna 237 Ewa Dźwierzyńska – Kilka uwag Ewa Moszczyńska – O jêzyku .............. 241 o nauczaniu jêzyków obcych w klasach dwujêzycznych. .................................... 200 SPIS TREŚCI ROCZNIKA ..................... 243 Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Maria Gorzelak – redaktor naczelna i redaktor dzia³u jêzyka angielskiego, Marek Zaj¹c – redaktor dzia³u jêzyka francuskiego, hiszpañskiego i w³oskiego, Gra¿yna Czetwertyñska – redaktor dzia³u jêzyka ³aciñskiego, Hanna Bawej-Krajewska – redaktor dzia³u jêzyka niemieckiego, Miko³aj Timoszuk – redaktor dzia³u jêzyka rosyjskiego. Prenumerata: Renata Dziêcio³ – tel. (4822) 621 30 31 wew. 313. ADRES REDAKCJI: Centralny Oœrodek Doskonalenia Nauczycieli, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa, Tel. (48 22) 621 30 31 wew. 410, fax 621 48 00, 622-33-46, E-mail: jows@ codn.edu.pl Internet: www.codn.edu.pl Redakcja nie zwraca nadesłanych artykułów i zastrzega sobie prawo do dokonywania formalnych zmian w tekstach artykułów; nie odpowiada za treść wydrukowanych reklam. Ilustracje: Maja Chmura, Sk³ad i ³amanie: PHOTOTEXT, ul. Platynowa 4, 00-808 Warszawa Druk i oprawa: ul. Sk³adowa 9, 15-399 Bia³ystok Nak³ad 2300 2 Od Redakcji Szanowni Państwo Zamykamy rok 2002 kolejnym numerem specjalnym – tym razem o nauczaniu dwujêzycz- nym. Zdecydowaliœmy siê na ten temat, bo wydaje nam siê tematem chwili. Wkraczamy do Europy, w której jesteœmy jednym z wiêkszych krajów, a chcemy w niej byæ te¿ krajem znacz¹cym. Do zaoferowania mamy wiele – nasz¹ wiedzê, wielowiekowe doœwiadczenia, nasze obyczaje, tradycje, kulturê i nasze polskie wady i zalety. Z tym ca³ym baga¿em polskoœci chcemy uczestniczyæ w ¿yciu codziennym Europy i mieæ poczucie przynale¿noœci do europejskiej kultury i tradycji. By jednak dzieliæ siê z innymi i czerpaæ od nich musimy nauczyæ siê porozumiewaæ. Do tego zaœ s³u¿y jêzyk. Jak pisze Bartosz Poluszyñski w pierwszym artykule tego numeru, 53% Europy jest ju¿ niemal dwujêzyczna, a 26% deklaruje znajomoœæ co najmniej dwóch jêzyków obcych. Wielojêzycznoœæ staje siê w Europie czymœ naturalnym i umo¿liwia odnalezienie siê w danej kulturze, a wiêc w ¿yciu codziennym, w szkole, w pracy – w innym kraju ni¿ kraj ojczysty. Nabywamy kompetencjê wielojêzyczn¹ i wielokulturow¹ pozwalaj¹c¹ nam na skuteczne dostosowywanie siê do nowych sytuacji komunikacyjnych, na kszta³towanie nowoczesnego pogl¹du na œwiat, na innoœæ i na ró¿norodnoœæ. Ten temat podejmuje Barbara G³owacka w drugim artykule tego numeru. Ona te¿, podobnie jak B. Poluszyñski sk³ania siê ku tezie, ¿e wiek XXI to wiek humanistyki, w którym maj¹ byæ promowane wartoœci humanitarne i nieustanny rozwój oœwiaty, kultury i nauki. To wiek spo³eczeñstwa wiedzy. Ta zaœ, jest dostêpna dla tych wszystkich, którzy polubi¹ intelektualn¹ zabawê. A taka mo¿e byæ nauka jêzyka. Poznawanie jego niuansów i subtelnoœci, odkrywanie jego bogactwa i ukrytych znaczeñ mo¿e byæ pasjonuj¹ce. Nawi¹zuje do tego artyku³, trzeci w tym numerze, Andrzeja Wierusa. Pokazuje on nam, ¿e jêzyk kryje w sobie wiele treœci, niezrozumia³ych dla kogoœ, kto wyuczy siê tylko s³ówek i struktur. Jezyk to równie¿ odzwierciedlenie zwyczajów, norm i zachowañ czêsto znanych tylko jego rodowitym u¿ytkownikom. Ucz¹c siê go, mo¿emy siê nim intelektualnie bawiæ, poznawaæ jego subtelnoœci, czerpaæ z nich radoœæ i zaczynaæ lepiej rozumieæ tych, dla których jest on jêzykiem ojczystym. Te trzy artykuly wstêpne okreœlaj¹ nasze przes³anie tego numeru. Jeœli chcemy czynnie uczestniczyæ w ¿yciu krajów europejskich musimy znaæ nie tylko jêzyk komunikacji, ale wiedzieæ, ¿e wielojêzycznoœæ sta³a siê elmentem kultury ogólnej, a wychowanie miêdzykulturowe odpowiedzi¹ na rzeczywistoœæ wielokulturow¹ spo³eczeñstwa. Nauczyciele jêzyków obcych zaœ s¹ w samym centrum konstruowania tej rzeczywistoœci. Nauczanie dwujêzyczne ma wiele znaczeñ. Jest to na przyk³ad kszta³cenie dziecka, którego rodzice s¹ ró¿nych narodowoœci, to równie¿ kszta³cenie dzieci, mieszkaj¹cych na pograniczu i to równie¿ specyficzny system nauczania, w którym uczy siê poszczególnych przedmiotów pos³uguj¹c siê dwoma jêzykami, ojczystym i obcym. Temu ostatniemu poœwiêcony jest ten zeszyt, choæ jest w nim równie¿ artyku³ Iwony M. Strachanowskiej o studentach obcokrajowcach (s. 107) i Piotra Rochowskiego o szkolnictwie na pograniczu polsko-niemieckim (s. 208). Nauczanie dwujêzyczne nie ma d³ugiej historii, ale od kilkudziesiêciu lat istniej¹ w Polsce szko³y z tak zwanym wyk³adowym jêzykiem nauczania. One da³y pocz¹tek nauczaniu dwujezycz- nemu, a jak to siê wszystko zaczê³o przeczytacie