JAROSŁAW KOS, ŁUKASZ CEMPURA, JAKUB SOKALSKI OBJA ŚNIENIA DO MAPY OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina MILÓWKA Powiat Ŝywiecki Województwo śląskie P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY Warszawa, 2009 WYKONANO NA ZAMÓWIENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Autorzy obja śnie ń: Jarosław Kos, Łukasz Cempura, Jakub Sokalski * Autorzy mapy: Jarosław Kos, Łukasz Cempura, Jakub Sokalski * Główny koordynator SOPO: Dariusz Grabowski ** Główny koordynator MOTZ: Antoni Wójcik *** Koordynator regionalny: Wojciech R ączkowski *** Redaktor tekstu: Teresa Mrozek *** * Przedsi ębiorstwo Geologiczne S.A, al. Kijowska 14, 30-079 Kraków ** Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2009 rok MAPA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina MILÓWKA Powiat Ŝywiecki Województwo śląskie Wykonawcy: ……………………………………….. mgr in Ŝ. Jarosław Kos upr. M Ś VI-0402, V-1614 (Dyrektor) ……………………………………….. mgr in Ŝ. Łukasz Cempura upr. XI-0085 ……………………………………….. mgr Jakub Sokalski ………………………………. Koordynator regionalny dr Wojciech R ączkowski 2009 SPIS TRE ŚCI: 1. WST ĘP ................................................................................................................................... 4 1.1. Cel opracowania .................................................................................................. 4 1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń ..................................................................................... 5 2. BUDOWA GEOLOGICZNA ................................................................................................ 6 3. CHARAKTERYSTYKA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI ........................................................................................................................... 12 3.1. Przegl ąd dotychczasowych bada ń ..................................................................... 12 3.2. Wyniki prac w ramach Projektu SOPO ............................................................. 14 4. MONITORING .................................................................................................................... 17 5. OCENA POTENCJALNEGO ROZWOJU RUCHÓW MASOWYCH .............................. 18 6. WNIOSKI ............................................................................................................................. 19 7. SPIS LITERATURY ............................................................................................................ 21 SPIS RYSUNKÓW I TABEL Rys. 1. Syntetyczne profile stratygraficzne utworów serii magurskiej, dukielskiej, grybowskiej i śląskiej na obszarze gminy Milówka (str. 10) Rys. 2. Główne jednostki strukturalne na obszarze gminy Milówka (str. 12) Rys. 3. Poło Ŝenie gminy Milówka na tle arkuszy mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie 92 (str. 24) Tab. 1. Zestawienie osuwisk na terenie gminy Milówka (str. 25) Tab. 2. Zestawienie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi na terenie gminy Milówka (str. 29) 3 1. WST ĘP Niniejsze opracowanie obejmuj ące rejestracj ę osuwisk i terenów zagro Ŝonych dla gminy Milówka, zostało wykonane zgodnie z programem prac geologicznych (Jaskólski Z i in. 2008) zatwierdzonym przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny Oddział Karpacki w ramach tematu „System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO”. Rejestracj ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi” (Grabowski i in. 2008). 1.1. Cel opracowania Mapa osuwisk i terenów zagro Ŝonych (MOTZ) stanowi podstawowy dokument kartograficzny konieczny do prowadzenia tzw. rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi oraz dokument planistyczny niezb ędny do uzgadniania studium uwarunkowa ń przestrzennych i planów zagospodarowania przestrzennego na etapie ich sporz ądzania lub aktualizacji. Obowi ązek prowadzenia rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi został nało Ŝony na starostów Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotycz ących ruchów masowych ziemi (Dz. U. 2007, Nr 121, poz. 840). Wyniki prac w postaci map z zasi ęgami i stopniem aktywno ści osuwisk oraz wypełnionych kart rejestracyjnych s ą zgromadzone a bazie danych SOPO i ogólnodost ępne dla wszystkich u Ŝytkowników za po średnictwem przegl ądarki internetowej. Realizacja zadania geologicznego obejmowała prace: przygotowawcze, terenowe i kameralne. W zakres prac przygotowawczych, oprócz przegl ądu literatury i dotychczas wydanych materiałów kartograficznych, wchodziły: szczegółowa analiza map topograficznych w skali 1:10 000 – przegl ąd form terenu i ustalenie marszrut; analiza dost ępnych zdj ęć lotniczych; zapoznanie si ę z dotychczasowymi wynikami bada ń nad ruchami masowymi na terenie gminy Milówka. Prace terenowe obejmowały wykonanie zdj ęcia geologicznego osuwisk na terenie całego obszaru gminy. Wyniki przeprowadzonej rejestracji, opartej na terenowych pracach geologiczno-kartograficznych, zostały przedstawione na podkładach topograficznych w skali 1:10 000. Prace te polegały na szczegółowym wyznaczeniu granic osuwisk (pewnych lub przypuszczalnych), oraz wskazaniu najistotniejszych elementów rze źby wewn ątrzosuwiskowej, istotnych dla oszacowania mi ąŜ szo ści koluwiów i okre ślenia stopnia ich aktywno ści. Prace prowadzono w okresie wrzesie ń – grudzie ń 2008. 4 1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń Gmina Milówka pod wzgl ędem administracyjnym wchodzi w skład powiatu Ŝywieckiego, le Ŝą cego w południowej cz ęś ci województwa śląskiego. Jest to gmina wiejska o powierzchni 98,33 km 2. Zamieszkuje j ą ponad 9,9 tys. mieszka ńców skupionych w 5 sołectwach (Milówka, Kamesznica, Nieledwia, Szare oraz Laliki). S ąsiaduje z gminami Istebna, Radziechowy – Wieprz, Rajcza, Ujsoły, W ęgierska Górka i Wisła. Sie ć komunikacyjna gminy jest dobrze rozwini ęta. Przez teren miejscowo ści Milówka przebiegaj ą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Milówka zlokalizowana jest przy trasie wiod ącej z Bielska-Białej, przez śywiec, do Zwardonia (droga krajowa nr S-69). Przez miejscowo ść Milówka przebiega tak Ŝe linia kolejowa Katowice – Zwardo ń – śylina (Słowacja). Obszar gminy charakteryzuje si ę wyst ępowaniem du Ŝego udziału u Ŝytków le śnych (50,7%) w ogólnym areale gruntów. Tereny wykorzystywane rolniczo stanowi ą 35%. Północno-zachodnia cz ęść terenu gminy znajduje si ę w zasi ęgu Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego, natomiast skrawek południowo-wschodni gminy obj ęty jest zasi ęgiem śywieckiego Parku Krajobrazowego. W Kamesznicy znajduje si ę rezerwat przyrody z bogat ą kolekcj ą unikalnych gatunków drzew. Po zachodniej stronie Baraniej Góry wyst ępuje rezerwat przyrody Baraniej Góry zaliczany do klasy cz ęś ciowych rezerwatów krajobrazowych. Deniwelacje terenu gminy wynosz ą 787 m. Najwy Ŝszym szczytem jest Barania Góra (1220 m n.p.m.), natomiast najni Ŝszy punkt znajduje si ę w dolinie rzeki Soły w północnej cz ęś ci gminy (433 m n.p.m.). Klimat Milówki ma charakter typowo górski. W zale Ŝno ści od wysoko ści, średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 3°C w najwy Ŝszych partiach gór do 7°C w dolinie Soły. Roczne sumy opadów s ą znacznie wy Ŝsze od średniej krajowej i w zale Ŝno ści od wysoko ści wynosz ą od 1000 mm w górnych partiach Beskidów do 750 mm w dolinie Soły. Według klasyfikacji Starkla (1972a, b, 1983), teren gminy Milówka poło Ŝony jest na obszarze trzech makregionów stanowi ących cz ęść Beskidów Zachodnich: Beskidu Morawsko – Śląskiego, Beskidu śywieckiego i Obni Ŝenia Jabłonkowskiego . W ich obr ębie wydziela si ę jednostki ni Ŝszego rz ędu. Teren gminy jest górzysty. Najwy Ŝsze pasmo to pasmo Baraniej Góry (1220 m n.p.m.), które wyst ępuje w północnej cz ęś ci gminy, w obr ębie Beskidu Śląskiego. Na omawianym terenie w obr ębie Beskidu Śląskiego wydziela si ę tzw. Grup ę Baraniej Góry 5 (Starkel i in. 1973). Grzbietem Baraniej Góry przebiega dział wodny II rz ędu mi ędzy zlewiskiem Małej Wisły od zachodu i Soły od wschodu. Jest to teren poro śni ęty lasami, z silnie rozwini ętą sieci ą cieków i potoków górskich. Pasmo Baraniej Góry charakteryzuje rozległe i bogate rozczłonkowanie bocznych grzbietów. Wysoko ści wzgl ędne osi ągaj ą tu od 500 do 800 m. W kierunku południowym powierzchnia terenu obniŜa si ę i przechodzi w ci ąg kotlin i bram charakteryzuj ących si ę typow ą rze źbą pogórsk ą – tzw. Obni Ŝenie Jabłonkowskie (Starkel 1972a, b; Starkel i in. 1973). Brama Koniakowska , wchodz ąca w skład Obni Ŝenia Jabłonkowskiego rozdziela Beskid Śląski od Grupy Pilskiej , wydzielanej w obr ębie Beskidu śywieckiego . Dodatkowo w obr ębie Bramy Koniakowskiej Starkel i in. (1973) wyró Ŝniaj ą jednostki ni Ŝszego rz ędu: Pasmo Pochodzitej i Kotlin ę Milówki . Grupa Pilska wyst ępuje we wschodniej cz ęś ci omawianego obszaru. Na terenie gminy wyst ępuje tylko zachodnia cz ęść Grupy Pilskiej – tzw. Pasmo Romanki (Starkel i in. 1973). Stoki tego pasma s ą strome i zaj ęte przez du Ŝą liczb ę gł ębokich strukturalnych osuwisk skalnych (Zi ętara 1962, 1972; Bober i Wójcik 1977; Golonka i Wójcik 1978). Teren gminy le Ŝy w zlewni rzeki Wisły i charakteryzuje si ę bardzo dobrze rozwini ętą sieci ą rzeczn ą. Głównym ciekiem na tym terenie jest rzeka Soła b ędąca prawobrze Ŝnym dopływem Wisły. Soła zasilana jest przez liczne prawo i lewobrze Ŝne dopływy. WaŜniejsze dopływy to: lewobrze Ŝny – Kameszniczanka,