Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy na lata 2009-2012 Opracowany przez zespół WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Puławska 100 02-620 Warszawa www.wgs84.pl Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy na lata 2009-2012 Spis tre ści 1. Wst ęp............................................................................................................................................ 2 1.1. Podstawa prawna................................................................................................................ 4 1.2. Cele opracowania Programu .............................................................................................. 4 2. Uwarunkowania prawne ochrony zabytków i opieki nad zabytkami............................................. 5 3. Zgodno ść Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami programowymi .. 9 3.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 ................................................... 9 3.2. Zało żenia do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami................. 10 3.3. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego ............................................................... 11 3.4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013 .......... 12 3.5. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego ............................. 13 3.6. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata 2004-2013 ................ 14 3.7. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010............. 15 3.8. Strategia rozwoju powiatu starogardzkiego na lata 2003-2013........................................ 16 4. Ogólna charakterystyka zasobów dziedzictwa kulturowego Miasta i Gminy Skarszewy.......... 17 4.1. Obiekty nieruchome obj ęte ochron ą prawn ą .................................................................... 19 4.1.1. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego ..... 19 4.1.2. Obiekty uznane za pomniki historii i parki kulturowe .............................................. 42 4.1.3. Ochrona ustalona w planach zagospodarowania przestrzennego ......................... 42 4.2. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków ............................................................... 44 4.3. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków..................................................... 44 4.4. Zasoby muzealne.............................................................................................................. 45 5. Cele i planowane działania w zakresie opieki nad zabytkami .................................................... 45 5.1. Zadania w zakresie opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy............................. 46 5.2. Kierunki działa ń w zakresie opieki nad zabytkami............................................................ 48 6. Monitoring procesu realizacji Programu ..................................................................................... 51 7. Potencjalne źródła finansowania realizacji Programu ................................................................ 53 8. Podsumowanie ........................................................................................................................... 63 9. Źródła danych ............................................................................................................................. 66 Skarszewy, grudzie ń 2008 1 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy na lata 2009-2012 1. Wst ęp Miasto i Gmina Skarszewy poło żone s ą w województwie pomorskim w powiecie starogardzkim. Niemiecka nazwa miasta Skarszewy: „Schöneck” pochodzi od słów „schön ” - pi ękny i „ ecke ” – k ąt, oddaj ąc w pełni walory turystyczno - krajobrazowe gminy, poło żonej w najbardziej malowniczym zak ątku Pojezierza Kociewskiego na łagodnie opadaj ącym w kierunku południowym wzgórzu morenowym, które oplata meandruj ąca rzeka Wietcisa - najwi ększy dopływ Wierzycy. Gmina Skarszewy obejmuje tereny Kociewia, obszaru niezwykle atrakcyjnego turystycznie. Na jego atrakcyjno ść wpływaj ą: czysta, nieska żona przyroda, liczne jeziora, rzeki, pomniki przyrody, duże kompleksy le śne z bogactwami natury, a zwłaszcza dwa obszary chronionego krajobrazu - dolin rzek Wierzycy i Wietcisy. Tworz ą one przepi ękne drogi wodne wykorzystywane w turystyce jako doskonałe trasy spływów kajakowych. Poza tym krajobraz gminy urozmaicaj ą liczne jeziora i naturalne stawy, spo śród których do najwi ększych nale żą : Jezioro Godziszewskie, Krawusi ńskie, Rokitki, Margiel Wielki, Kamierowskie, Borówno Wielkie oraz Szczodrowski Młyn. Charakteryzuj ą si ę one unikaln ą ro ślinno ści ą i zró żnicowanymi warunkami. Sprzyja to rozwojowi turystyki i budowie o środków wypoczynkowych. Powierzchnia gminy wynosi 16.912 ha, a obszar administracyjny miasta to 962 ha. Miasto Skarszewy le ży w środkowej cz ęś ci gminy przy drodze wojewódzkiej Godziszewo - Ko ścierzyna. Gmin ę Skarszewy zamieszkuje około 14.000 mieszka ńców z czego 50,3% stanowi ą kobiety, a 49,7% m ęż czy źni. Lasy stanowi ą 27,6% powierzchni gminy, a tereny rolne - 45,6%. Dla rozwoju gminy decyduj ące znaczenia ma historia Skarszew oraz tradycja Kociewia, a zwłaszcza umiej ętno ść zach ęcania mieszka ńców gminy do zapoznania si ę z histori ą okolicy oraz uzasadnienie historyczne dla wykreowanych imprez o charakterze regionalnym i mi ędzynarodowym. W zamierzeniach polityka w dziedzinie opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego Miasta i Gminy Skarszewy ma prowadzi ć do konsekwentnego i planowego realizowania kompetencji władz lokalnych poprzez wł ączenie dziedzictwa kulturowego w obszar zainteresowania działalno ści gminy oraz szczególnej dbało ści o krajobraz kulturowy regionu. Polityka ta powinna si ę przejawia ć w d ąż eniu do zachowania charakterystycznych elementów zabytkowych i przyrodniczych regionu, a tak że rewaloryzacji przekształconych cennych elementów dziedzictwa kulturowego ze szczególnym uwzgl ędnieniem propagowania tradycyjnych form i cech architektury Skarszewy, grudzie ń 2008 2 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy na lata 2009-2012 regionalnej. Podnoszenie walorów zabytkowych ma na celu ich wykorzystanie w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie. Poszanowanie tradycji historycznej i uto żsamianie si ę z krajobrazem kulturowym Ziemi Skarszewskiej jest niezb ędnym warunkiem podj ęcia i przeprowadzenia prac rewaloryzacyjnych, maj ących na celu zachowanie i promocj ę dziedzictwa kulturowego Miasta i Gminy Skarszewy. Dokument Programu opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy składa si ę z ośmiu rozdziałów: 1 Wst ęp, w którym omówione zostały podstawy prawne opracowania Programu oraz cele jego realizacji. 2 Uwarunkowania prawne ochrony zabytków i opieki nad zabytkami , w którym opisany został stan prawny w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 3 Zgodno ść Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami programowymi , gdzie omówione zało żenia dokumentów krajowych, wojewódzkich i powiatowych zostały uwzgl ędnione w Programie opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy . 4 Ogólna charakterystyka zasobów dziedzictwa kulturowego Miasta i Gminy Skarszewy , w którym przedstawiono zabytki nieruchome, ruchome, archeologiczne i zasoby muzealne Skarszew oraz zaprezentowano przestrzenne rozmieszczenie zabytków wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego. 5 Cele i planowane działania w zakresie opieki nad zabytkami , gdzie zostały okre ślone priorytety i kierunki planowanych działa ń w zakresie opieki nad zabytkami. 6 Monitoring procesu realizacji Programu , w którym zaproponowano wska źniki oceny wdra żania Programu . 7 Potencjalne źródła finansowania realizacji Programu , w którym wskazano potencjalne źródła pozyskania wsparcia finansowego na realizacj ę zada ń z zakresu opieki nad zabytkami ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Gda ńsku, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013 oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Skarszewy, grudzie ń 2008 3 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy na lata 2009-2012 8 Podsumowanie . Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Skarszewy , stanowi jeden z elementów wdra żania polityk przestrzennych i jako taki powinien stanowi ć podstaw ę do istotnej poprawy stanu zasobów dziedzictwa kulturowego gminy poprzez okre ślenie kierunków działa ń w zakresie opieki nad zabytkami. Środkiem prowadz ącym do tego celu jest ustalenie w programie uwarunkowa ń i działa ń ochronnych wobec środowiska kulturowego oraz edukacyjnych i wychowawczych wobec lokalnej społeczno ści. 1.1. Podstawa prawna Obowi ązek sporz ądzenia gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami . Wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien sporz ądzi ć na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Ponadto ustawa okre śla przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a tak że organizacj ę organów ochrony zabytków. Do zada ń własnych gminy zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 2001 r. o samorz ądzie gminnym nale ży zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym w szczególno ści w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Podstaw ą do opracowania Programu