Wie was wie in Sint-Truiden? Bijdrage tot een biografisch woordenboek Willem Driesen en Kamiel Stevaux Stedelijke openbare bibliotheek. Trudonensia Stad Sint-Truiden 2011 Willem DRIESEN en Kamiel STEVAUX, Wie was wie in Sint-Truiden? Bijdrage tot een biografisch woordenboek, Sint-Truiden: Stedelijke openbare bibliotheek. Trudonensia, 2011 Gedrukt bij ACCO Leuven op 400 exemplaren Wettelijk Depot: D/2011/3885/1 ISBN 978-94-90632-01-4 Dank aan Adviezen inhoud Franz Aumann, Jozef Smeesters, Jo Vanmechelen, Dany Schoebrechts, Mark Dusar, Ferdinand Duchateau, Roger Duchateau, Geschied- en Oudheidkundige Kring Sint-Truiden Hulp bij onderzoek Franz Aumann, Thierry Ghys, Valère Raskin, Karel Verhelst, Rombout Nijssen, Nadine Stevens, Josiane Leenen, Willy Neyens, Rosanna Pascariello, Paul Vanstraelen, verwanten van de geselecteerde figuren Fotocollecties Willy Ilsbroekx, Romain Lenaerts, Jos Neven, Anita Kempeneers, Wim Boffin, Nicolaï Fruit nv., Guido en Dirk Feytons, Erfgoedcel Sint-Truiden met fotograaf Jan Bellen, HIP Provinciale bibliotheek te Hasselt , AMSAB-ISG te Gent, AMVC-Letterenhuis te Antwerpen, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed te Hasselt, Museum Vleeshuis Antwerpen, verwanten van de geselecteerde figuren Taaladvies Jos Vanbrabant Productiebegeleiding Martine Broothaers ACCO Annabel De Croo vormgeving EVzonen Bibliotheekadvies voorzitter Marleen Renson-Lambrechts en Bibliotheekcommissie Publicatiebeleid burgemeester Ludwig Vandenhove, cultuurschepen Bert Stippelmans, stadssecretaris wd. Rob Timmermans, cultuurbeleidscoördinator Bert Flossie, schepenen en gemeenteraadsleden Stad Sint-Truiden Vooraf In de Trudostoet van 1893 figureerden op wagen XV de Beroemde mannen van Sint-Truiden. Naast een reeks abten waren dat toen theoloog Dionysius van Rijkel, historicus Jan van Brustem, dichter Jan Placentius, arts Filip Gherinx, kanunnik Willem Herckenroye, kunstschilder Deodatus Vander Monden, beeldhouwer Artus Quellyn, theoloog Laurens Neesen en dichter kanunnik Simon Michaël Coninckx. De heiligen Trudo, Christina, Lutgard en Godfried van Melveren stonden uiteraard op het voorplan bij de viering van dat twaalfde eeuwfeest van de Stichter en Patroon der stad. Tientallen jaren voordien al had directeur Demal aan het Klein-Seminarie bij een prijsuitreiking ook als voorbeeld de legendarische architect Gerard van de Keulse Dom, taalgeleerde Bormans en de ministers Lambrechts en de Theux geroemd. Het jonge België had in de romantiek van die natievormende tijd behoefte aan nationale of lokale helden. Bij elke zevenjaarlijkse Trudoviering lijstte het organisatiecomité de rij beroemde stadsgenoten weer op. Pater Archangelus deed dat uitvoerig in 1956. Waarom Mensen blijken nog altijd het meest door andere mensen geboeid. De (auto)biografie staat in de belangstelling. Waarschijnlijk is het hedendaagse individualisme daaraan niet vreemd. Succesrijke figuren dwingen bewondering af en worden tot voorbeeld gesteld. Vandaag krijgt de Bekende Vlaming in de media alle belangstelling. Dit woordenboek kan bijdragen tot een betere kennis van boeiende figuren in Sint-Truiden. Ook Truienaren die elders een bijzondere opdracht hadden zijn opgenomen. Het bereik is Groot Sint-Truiden van het begin van de geschreven geschiedenis tot en met interessante stadsgenoten die in 2010 zijn overleden. Het heden wordt immers morgen al gisteren. Bijzondere aandacht gaat naar vrouwen die een openbare rol speelden en te vaak in biografische naslagwerken ontbreken. Meer dan 450 Truienaren worden in deze eerste bijdrage beknopt herdacht via hun levensdata, hun prestaties en hun nagelaten sporen. Telkens is verwezen naar publicaties en databanken die meer info over hen aanbrengen. Sint-Truidense sterren Sint-Truiden was tot in 1860 de meest bevolkte stad van het huidige Limburgse gebied en is nu alvast in oppervlakte de meest uitgestrekte. De abdij en de vele kloosters trokken al eeuwen economische bedrijvigheid aan. De middeleeuwse lakenhandel werd in de 19de-eeuw opgevolgd door bietsuikerfabricatie en in de 20ste door intensieve fruitteelt. Ook orgelwerkplaatsen, beeldsnijderijen, ijzergieterijen, kantkloswerk en diamantslijperij maakten hier korte tijd furore. Sinds de jaren 1850 is Sint-Truiden bovendien een centrum van psychiatrische zorgverlening. De ups and downs van het voetbalteam houden de naam van de stad al enkele decennia in het nationale nieuws. Meer dan duizend jaar lang was deze handelsstad op het uitwisselingsgebied tussen Brabant en Loon, en tussen Vochtig en Droog Haspengouw, ook een centrum van intellectuele bedrijvigheid. Dank zij de Benedictijnenabdij en later het Klein-Seminarie. Sint-Truiden was eeuwenlang erg op Luik gericht. Sint-Truidense priesters deden pastoraal in het Waalse landsgedeelte. Ambtenaren, juristen en wetenschappers weken uit naar grotere steden. De lange reeks knappe geesten met Sint-Truidense wortels deed ons dan ook verbaasd opkijken! Maar herinnering alleen vervaagt. Daarom dit naslagwerk waarin de namen opnieuw worden genoemd. Per figuur is er een beknopte notitie met basisgegevens. Deze signalementen in telegramstijl bieden de aanzet om de personen verder uit te diepen. Beperking Om één feitenboek te schrijven behoort een halve bibliotheek doorzocht te worden. Een gigantisch werk, vooral in een tijd waar internet en grijze literatuur zoals huldebrochures en krantenknipsels massaal informatie aanbrengen. Volledigheid is onmogelijk, al bieden het bewaarfonds Trudonensia van de stedelijke bibliotheek, het Historisch informatiepunt van de Provinciale bibliotheek te Hasselt en de private documentatie aangelegd door Kamiel Stevaux een goede start. Selecteren uit honderden markante figuren is een onvermijdelijk subjectieve taak. Daarom is dit een eerste stap. Reacties op deze eerste bundeling kunnen toelaten verdere delen, in druk of digitaal on line, samen te stellen en het aantal behandelde figuren te verveelvoudigen. Dank Het stadsbestuur en de auteurs danken de personen en instellingen binnen en buiten Sint- Truiden die zoekhulp boden. Proficiat voor de diverse geschied- en heemkundige kringen van stad en dorp die vergeten figuren in hun tijdschriften of websites signaleerden. Een speciaal dankwoord gaat uit naar de private verzamelaars van lokaal historisch fotomateriaal. Met veel vrijwillige inzet bewaren zij het virtuele beeld van Sint-Truiden. Tenslotte denken de auteurs aangenaam terug aan de contacten met de nazaten van de opgenomen figuren, die familiaal erfgoed ter beschikking stelden. Bert Stippelmans Ludwig Vandenhove Schepen van Cultuur Burgemeester Gebruik Structuur van de notitie: Familienaam, voornaam, bijkomende voornamen, ‘kloosternaam’ Plaats en datum van geboorte of doop – plaats en datum van overlijden, x naam van de echtgenoot. Familiebanden. Opleiding. Carrière. Woonplaats. Opvallende feiten uit de levensloop. Pseudoniemen, roepnaam en bijnaam. Prestaties en (kunst)werken. Titelbeschrijving van eigen publicaties. Openbare materiële herinneringen aan de figuur. Lit.: Publicaties over de betrokkene. De lengte van een notitie is geen maat voor de belangrijkheid van de persoon. Figuren waarover nog weinig werd gepubliceerd worden net dieper uitgespit. In de primaire bibliografie – eigen publicaties - wordt gekozen voor enkele representatieve publicaties in plaats van de hele titelcatalogus. Bijdragen met Sint-Truidens raakvlak krijgen daarbij voorrang. Publicaties van Truienaren over andere Sint-Truidense figuren komen bij de notitie van deze laatsten. Bij de plaatsnamen en instellingen wordt verondersteld dat deze zich in de regio Sint-Truiden bevinden, tenzij uitdrukkelijk vermeld, bijvoorbeeld Aalst, Kerkom, Nieuwerkerken, Niel… zijn steeds de plaatsen bij Sint-Truiden gelegen. Het Klein Seminarie, het College of het Koninklijk Atheneum zijn de instellingen in Sint-Truiden. De geboortedatum voor figuren uit het Ancièn Regime voor 1800 is meestal de doopdatum. Priesterwijdingen gebeurden in Luik, tenzij anders vermeld. Achteraan in dit woordenboek staat een lijst van afkortingen en een reeks verkorte benamingen van veel gebruikte publicaties. In de lijst met aliassen volgt een reeks volkse benamingen van figuren met verwijzing naar de officiële naam. Wie zich in zijn rechten te kort gedaan voelt bij de publicatie van de portretfoto’s kan alsnog contact opnemen met de auteurs via het uitgevende stadsbestuur: Stedelijke openbare bibliotheek ‘de Leidraad’, Minderbroedersstraat 25, 3800 Sint-Truiden. Afkortingen ° : geboren of gedoopt ll.: leerling x : gehuwd, xx tweede huwelijk losbl. : losbladig + : overleden of begraven mgr.: monseigneur nav.: naar aanleiding van afl.: aflevering Nl. : Nederland AMSAB: Archief en Museum van de nov.: naar ontwerp van Socialistische Arbeidersbeweging – nr.: nummer Instituut voor Sociale Geschiedenis Gent nv.: naamloze vennootschap AMVC: Archief en Museum van het o.a.: onder andere Vlaams Cultuurleven - Letterenhuis olv. : onder leiding van Antwerpen OLV: Onze Lieve Vrouw Br.: Brabant provincie p. : pagina ca.: omstreeks PCCE: Provinciaal Centrum voor Cultureel cat.: catalogus Erfgoed COO : Commissie Openbare Onderstand, pseud.: pseudoniem, schuilnaam OCMW RAH: Rijksarchief Hasselt D. : Duitsland red.: redactie dl.: deel renov.: renovatie dr. : doctor RU: Rijksuniversiteit eb.: eigen beheer SAST: Stadsarchief Sint-Truiden ed.: editie, uitgave s.d.: zonder datum of jaar van uitgave F. : Frankrijk s.l.: zonder plaats van uitgave GB : Groot-Brittanië ST : Sint-Truiden GOKST: Geschied- en Oudheidkundige tent.cat.: tentoonstellingscatalogus Kring Sint-Truiden tov.: