lat MUZEUM PIERWSZYCH PIASTÓW NA LEDNICY ISSN 0860-7893 MUZEUM PIERWSZYCH PIASTÓW NA LEDNICY MUSAEUM PRIMORUM PRINCIPUM EX STIRPE PIASTEA IN LEDNICA DZIEKANOWICE 2019 MUZEUM PIERWSZYCH PIASTÓW NA LEDNICY MUSAEUM PRIMORUM PRINCIPUM EX STIRPE PIASTEA IN LEDNICA Studia Lednickie — tom XVIII / Lednica Studies, volume XVIII Kolegium Redakcyjne / Editorial Board Wojciech Chudziak (zastępca redaktora naczelnego/deputy editor-in-chief), Jarosław Jarzewicz, Zbigniew Jasiewicz, Maria Kaczmarek, Andrzej Kowalczyk (sekretarz/editorial secretary), Antoni Pelczyk, Teresa Rodzińska-Chorąży, Janusz Skoczylas, Andrzej M. Wyrwa (redaktor naczelny/editor-in-chief) Adres Redakcji / Editor’s Address Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Dziekanowice 32, 62-261 Lednogóra, Polska DOI: 10.34698/sl.18.2019 Copyright © by the Authors and Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Dziekanowice All rights reserved ISSN 0860-7893 e-ISSN 2353-7906 www.lednica.pl, www.studialednickie.pl Wersja drukowana jest podstawową (referencyjną) wersją czasopisma. „Lednica Studies” is indexed in: CEJSH (the Central European Journal of Social Sciences and Humanities) and ICI (Index Copernicus International). Recenzenci tomu dr Michał Dzik (Rzeszów), prof. UAM dr hab. Edward Skibiński (Poznań), dr Barbara Stolpiak (Poznań), prof. UW dr hab. Ewa Gruszczyńska-Ziółkowska (Warszawa), prof. AM dr hab. Honorata Stalmierska (Poznań), prof. UZ dr hab. Wojciech Dzieduszycki (Zielona Góra), dr Janusz Górecki (Dziekanowice), dr Jakub Linetty (Dziekanowice), prof. UG dr hab. Waldemar Ossowski (Gdańsk), dr hab. Paweł Stróżyk (Poznań), dr Witold Garbaczewski (Poznań), dr Tadeusz Szczurek (Gorzów Wlkp.), prof. UR dr hab. Marcin Wołoszyn (Rzeszów, Polska / Leipzig, Germany), dr Bogumiła Twardosz (Poznań), prof. dr hab. Zbyszko Górczak (Poznań), dr Bar- tłomiej Gruszka (Zielona Góra), prof. dr hab. Tomasz Jasiński (Poznań) Redakcja prowadząca/Commissioning and Production editors Hanna Kossak-Nowocień, [email protected] Andrzej Kowalczyk, [email protected] Korekta tekstów angielskich / English proofreading Colin Phillips Tłumaczenie / Translator dr Marta Koszko (na język angielski), Milena Kiper (z języka rosyjskiego) Redakcja językowa / Language Editing Hanna Kossak-Nowocień Korekta / Proofreading Hanna Kossak-Nowocień, Barbara Sokołowska-Hurnowicz Okładka / Cover Na okładce wykorzystano fragment ryciny ze strony 12 niniejszego tomu „Studiów Lednickich” Zdjęcie stauroteki na opasce / Th e picture of the staurotheke on the book cover band Piotr Namiota Nakład / Edition 250 egz./pc. Opracowanie typografi czne i skład/ DTP Scriptor s.c. Druk i oprawa / Printing & Binding TOTEM Spis treści / Contents Musaeum Primorum Principum ex Stirpe Piastea in Lednica * In quinquagesimo anno a fundatione musaei Andrzej M. Wyrwa Ad futuram rei memoriam on the fi ft ieth anniversary of the Museum of the First Piasts at Lednica foundation Th e Historic Monument of the Nation’s Culture Ad futuram rei memoriam w 50-lecie powstania Muzeum Pierwszych Piastów na Led- nicy Pomnika Historii Kultury Narodu . 13 Studia / Studies Mieczysław Brust Nieudane lokacje miejskie, miasta zanikłe oraz skasowane ośrodki miejskie w dorzeczu środkowej Warty i dolnej Wełny do początków XX wieku Unsuccessful town foundations, defunct cities and abolished urban centres in the middle Warta basin and lower Wełna basin since the beginning of the 20th century . 81 Michał Skoczyński Nieznany przywilej odpustowy dla parafi i św. Mikołaja i św. Barbary w Radzimiu (AGAD, sygn. Dok. Perg. 7410) Th e unknown indulgence privilege for the parish of St. Nicolas and St. Barbara in Radzim (Th e Central Archives of Historical Records in Warsaw, signature Dok. Perg. 7410). 135 * Jacek Wrzesiński W poszukiwaniu dźwięków przeszłości. Zagadkowy przedmiot z Ostrowa Lednickiego In the search for the sounds of the past. A mysterious object from Ostrów Lednicki . 151 Andrzej Pydyn, Benedykt Hac, Mateusz Popek Zastosowanie metod akustycznych i magnetycznych w poszukiwaniu obiektów archeo- logicznych na przykładzie jeziora Lednica Th e use of acoustic and magnetic methods in the search for archaeological objects through the example of Lednica lake. 179 Maksym Strykhar Field conservation of the objects made of glass from the 2018 archaeological excava- tion on the territory of National Reserve “Sophia Kyivska” Konserwacja polowa przedmiotów szklanych z badań archeologicznych przeprowadzo- nych w 2018 roku na terenie Narodowego Rezerwatu „Sofi a Kijowska” . 195 Spis treści / Contents Materiały i analizy / Materials and analyses Elżbieta Indycka Monety z cmentarzyska w Gieczu, stanowisko 4, jako źródło do badań obrzędów funeralnych Coins from the burial ground in Giecz, site 4, as a source for the research of funeral rituals . 207 Jakub Linetty Średniowieczne brakteaty z daru Albina hrabiego Węsierskiego w zbiorach British Museum w Londynie Medieval bracteates from a gift from Count Albin Węsierski in the collection of the British Museum in London . 245 Andrzej Kowalczyk Wczesnośredniowieczne garnki radzimskie Early medieval Radzim cooking pots . 271 Tymur Bobrows’kyj, Wołodymyr Sawyc’kyj, Maksym Strychar Badania archeologiczne w 2018 roku obok Soboru Sofi jskiego w Kijowie Archaeological research in 2018 next to St. Sophia Cathedral in Kiev . 283 Recenzje / Reviews Edward Skibiński Recenzja: Tomasz Jurek, Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Poznań 2018 Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, red. J. Dobosz, tom 1 (rev.) Tomasz Jurek, Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich [Th e Poznań Bishopric in the Middle Ages], Poznań 2018, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej [Th e History of the Poznań Archdiocese], ed. J. Dobosz, vol. 1 . 307 Komunikaty naukowe / Scientifi c announcements Mikołaj Kostyrko, Andrzej Kowalczyk, Lidia Żuk Projekt Lednica „Razem dla ratowania zabytków”. Sprawozdanie za rok 2018 Lednica project “Together to save the heritage” („Razem dla ratowania zabytków”). A report on work undertaken in 2018 . 323 Lidia Żuk, Mikołaj Kostyrko, Włodzimierz Rączkowski Sprawozdanie z rekonesansu lotniczego wykonanego w rejonie wyspy Ostrów Lednicki na zlecenie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w 2018 roku Aerial survey at Ostrów Lednicki island and environs undertaken in 2018 for the Museum of the First Piasts at Lednica . 335 6 Spis treści / Contents Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy / Museum of the First Piasts at Lednica Andrzej Kowalczyk Trzydzieści lat Studiów Lednickich Th irty years of Studia Lednickie . 347 Paweł Sankiewicz Średniowieczna broń drzewcowa i uzbrojenie ochronne ze zbiorów Muzeum Pier- wszych Piastów na Lednicy Medieval pole weapon and defensive armaments from the collection of the Museum of the First Piasts at Lednica . 353 Anna Wrzesińska, Jacek Wrzesiński Groby z biżuterią wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach Graves with the jewellery from the early medieval burial ground in Dziekanowice . 357 Danuta Banaszak Wystawa plenerowa Gdy bogów było wielu… Open-air exhibition When there were many gods… . 361 Katarzyna Balbuza LAUDACJA dla Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk z okazji wręczenia Na- grody Lednickiego Orła Piastowskiego Ostrów Lednicki, 7 czerwca 2019 roku Laudation for the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences on the occasion of the presentation of the Lednica Piast Eagle Prize, Ostrów Lednicki, 7th June 2019 . 365 Krystyna Milecka Prof. dr hab. Kazimierz Tobolski (1936–2018). Wspomnienie Professor Kazimierz Tobolski (1936–2018). Memorial . 371 Bibliografi a: Ostrów Lednicki, Giecz, Grzybowo, Radzim / References: Ostrów Lednicki, Giecz, Grzybowo, Radzim Piotr Kuszczak Materiały do bibliografi i regionu Ostrowa Lednickiego za lata 2014–2017 Materials for a bibliography concerning the Ostrów Lednicki region in the years 2014– 2017 . 385 Piotr Kuszczak Materiały do bibliografi i regionu Giecza za lata 2014–2017 Materials for a bibliography concerning the Giecz region in the years 2014–2017 . 399 Piotr Kuszczak Materiały do bibliografi i Grzybowa za lata 2014–2017 Materials for a bibliography concerning the Grzybowo region in the years 2014–2017 . 407 Piotr Kuszczak Materiały do bibliografi i regionu Radzimia za lata 2014, 2016, 2017 Materials for a bibliography concerning the Radzim region in the years 2014, 2016, 2017 . 411 Wykaz skrótów AAR Analecta Archaeologica Ressoviensia AE Archaeologia Elbingensis AHe Archaeologica Hereditas. Prace Instytutu Archeologii UKSW AHP Archaeologia Historica Polona, Toruń AP Archeologia Polski AŚL Archeologia Śląska AUL FH Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica AUW Acta Universitatis Wratislaviensis BFnPZ Badania Fizjografi czne nad Polską Zachodnią BHS Biuletyn Historii Sztuki BMiOZ Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków BPKW Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski BSL Biblioteka Studiów Lednickich CAR Collectio Archaeologica Ressoviensis CPH Czasopismo Prawno-Historyczne, Poznań DB Dissertationes Botanicae FAH Fasciculi Archaeologiae Historiae, Łódź FAP Fontes Archaeologici Posnanienses FHA Folia Historiae Artium FHC Folia Historica Cracoviensia FQ Folia Quaternaria HSO Historia Slavorum Occidentis KH Kwartalnik Historyczny KHKM Kwartalnik Historii Kultury Materialnej KMP Kronika Miasta Poznania, Poznań KW Kronika Wielkopolski, Poznań MPH Monumenta Poloniae Historica MPM Museion Poloniae Maioris. Rocznik Naukowy Fundacji Muzeów Wielko- polskich, Poznań MZP Materiały Zachodniopomorskie, Szczecin NPrz Nasza Przeszłość OchZ Ochrona Zabytków Wykaz skrótów QG Questiones Geographicae PAr Przegląd Archeologiczny, Wrocław PBA Polskie