KURATORIUM OŚWIATY W OPOLU Nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w szkołach woj. opolskiego OPOLE, luty 2012r. SPIS TREŚCI I. Podstawy prawne i zasady organizacji nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej………………………… 3 II. Rozwój i dynamika nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w woj. opolskim w poszczególnych typach placówek……………………………………………………………………………………... 7 III. Placówki w woj. opolskim, w których prowadzone jest nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej………………. 11 IV. Wyniki egzaminów zewnętrznych w gimnazjach, w których prowadzone jest nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej………………………………………………………………… 36 V. Zasady finansowania nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej………………………………………………………………… 38 VI. Wspomaganie……………………………………………………………………………… 40 2 I. Podstawy prawne i zasady organizacji nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej 1. Podstawy prawne 1.1 Art. 35 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. , (Dz.U. Nr 78, poz.48, poz.483), 1.2 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym (Dz.U. Nr 17, poz. 141 z póź. zm.), 1.3 Art. 13 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), 1.4 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela ( Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.). 1.5 Konwencja ramowa Rady Europy z dnia 1 lutego1995 r. o ochronie mniejszości narodowych (Dz.U.z 2002 r. Nr 22, poz.209), 1.6 Art. 20 i 21 Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 17 czerwca 1991 r. (Dz. U. z 1992 r. Nr 14, poz. 56), 1.7 Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy kulturalnej z dnia 14 lipca 1997 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 39, poz. 379), 1.8 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.), 1.9 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17), 1.10 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 15, poz. 142 z późn. zm.), 1.11 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. Nr 89, poz. 730), 1.12 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli, (Dz.U. Nr 50, poz. 400). Głównym aktem prawnym regulującym organizację nauczania języka mniejszości narodowej w przedszkolach i szkołach jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym – Dz.U. z 2007 r. Nr 214, poz. 1579 3 2. Zasady ogólne dla przedszkoli i szkół 2.1 Poniższe zasady dotyczą przedszkoli i szkół publicznych. Samorządy lokalne mogą jednak na wniosek placówek niepublicznych podjąć uchwałę o finansowaniu tego zadania z własnego budżetu. 2.2 Wprowadzenie nauczania języka mniejszości narodowej odbywa się na podstawie pisemnego wniosku rodziców. 2.3 Wniosek nie ma określonego wzoru, ma jednak zawierać dane rodziców i dziecka oraz określać formę tego nauczania (w języku mniejszości, dwujęzycznie lub z dodatkową nauką). 2.4 W przypadku braku określenia formy nauczania należy ją uzgodnić z rodzicami. 2.5 W treści wniosku nie można wymagać deklaracji od rodziców o przynależności do mniejszości. 2.6 Wprowadzenie takiego nauczania wymaga zmian w statucie przedszkola czy szkoły. 2.7 Aneks ten powinien opisywać charakter tego nauczania i zmiany z tym związane. 2.8 Wnioski rodziców są dokumentami niejawnymi i ze względu na to powinny być w kancelarii przedszkola i szkoły zabezpieczone (zamknięte). 2.9 Wgląd do wniosków mają upoważnieni pracownicy kuratorium oświaty, organu prowadzącego oraz oficjalnych instytucji kontrolnych (NIK). 2.10 Aby prowadzić takie zajęcie w przedszkolu , w jednej grupie wiekowej musi być w jej ramach nie mniej niż 7 wniosków rodziców a w szkole 7 w jednej klasie. 2.11 W przypadku mniejszej niż 7 liczby wniosków tworzy się zespoły międzygrupowe w przedszkolu oraz międzyoddziałowe i międzyklasowe w szkole. 2.12 Kiedy wśród dzieci całego przedszkola jest mniej niż 7 wniosków dyrektor zgłasza to organowi prowadzącemu, a ten organizuje grupy międzyprzedszkolne. Tak samo czyni się to w szkole. 2.13 W uzasadnionych przypadkach, za zgodą organu prowadzącego, można tworzyć zespoły przy mniej niż 7 wnioskach rodziców. 2.14 Raz złożony wniosek jest ważny do końca pobytu dziecka w przedszkolu i w szkole. 2.15 Wycofanie wniosku następuje w formie pisemnej tak jak jego składanie. 2.16 Dyrektorzy przedszkoli i szkół mają obowiązek kontaktów z organizacjami mniejszości narodowej. Kontakty te powinny być udokumentowane. 2.17 W przedszkolach i szkołach nauczanie języka i podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej może się odbywać jedynie na podstawie programów i podręczników z listy Ministerstwa Edukacji Narodowej. W przypadku braku odpowiedniej pozycji na liście, nauczyciel może wprowadzić własny program nauczania i podręczniki za zgodą dyrektora placówki i jej rady pedagogicznej. 2.18 „Zapisy tematów zajęć z języka mniejszości narodowej bądź etnicznej, niezależnie od ich formy, w dziennikach zarówno szkół jak i przedszkoli powinny być w języku polskim, tak aby dyrektor placówki miał możliwość kontroli stanu realizacji programu. Możliwe jest użycie słów i zdań w innym języku jedynie jako element całości zapisu jeżeli jest niezbędny dla jego sensowności”. 4 3. Zasady organizacji nauczania języka mniejszości narodowej w przedszkolach 3.1 Złożenie przez rodziców wniosków jest zobowiązaniem dla dyrektora przedszkola do zorganizowania takich zajęć w określonej formie, a dla organu prowadzącego do ich finansowania. 3.2 Ze względu na to, że przedszkola są zadaniem własnym gminy zajęcia te powinny być finansowane z budżetu gminy. 3.3 W zajęciach uczestniczą dzieci rodziców, którzy złożyli deklarację. 3.4 Nauczanie języka mniejszości narodowej w przedszkolach organizuje się w trzech formach: - zajęcia prowadzone w języku mniejszości, - zajęcia prowadzone dwujęzycznie, - zajęcia w języku mniejszości w wymiarze 4 godzin tygodniowo. 3.5 W przypadku realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego w języku mniejszości zajęcia prowadzone są w tym języku z uwzględnieniem realizacji podstawy programowej 4 godziny tygodniowo w języku polskim w grupie 6-ciolatków. W tym przypadku przez godzinę rozumiemy 60 minut zajęć dydaktycznych i opiekuńczych. 3.6 Realizacja podstawy programowej dwujęzycznie oznacza prowadzenie zajęć w języku polskim i w języku mniejszości. Prawo oświatowe nie reguluje formy nauczania dwujęzycznego należy więc przyjąć, że mamy trzy rodzaje: - dwóch nauczycieli na tych samych zajęciach (jeden po polsku drugi w języku mniejszości), - dwóch nauczycieli w różnym czasie realizuje zajęcia, raz w języku polskim, raz w j. mniejszości, - zajęcia prowadzi nauczyciel dwujęzyczny. 3.7 4 godziny zajęć w języku mniejszości zawiera się w ramach realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego. 3.8 Przez godzinę zajęć w przypadku przedszkola rozumiemy 60 minut zajęć dydaktycznych i opiekuńczych. 3.9 4 godziny przysługują na każdą grupę wiekową gdzie jest 7 i więcej wniosków rodziców. 4. Zasady nauczania języka mniejszości narodowej w szkołach 4.1 Złożenie wniosków przez rodziców jest zobowiązaniem dla dyrektora szkoły do zorganizowania nauczania języka mniejszości narodowej, a dla organu prowadzącego do finansowania takiego nauczania. 4.2 Składanie, jak też wycofywanie wniosku rodziców (lub ucznia powyżej 16 roku życia) odbywa się w tej samej procedurze. Każdy wniosek złożony w trakcie roku szkolnego do 30 kwietnia nabywa mocy prawnej od początku kolejnego roku szkolnego. 4.3 Nauczanie języka mniejszości, historii, geografii i kultury kraju pochodzenia mniejszości narodowej może się odbywać na podstawie programów nauczania i podręczników zatwierdzonych przez MEN. 4.4 Język mniejszości narodowej jest przedmiotem obowiązkowym dla ucznia zdeklarowanego z pełnymi konsekwencjami regulaminu oceniania, klasyfikowania i promowania. 4.5 Ocenę z nauczania języka mniejszości narodowej wpisuje się na świadectwie w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, co oznacza, że ocena ta stanowi element średniej oceny. 4.6 Na świadectwach przy zapisie nazwy przedmiotu nie używa się przymiotnika „mniejszości narodowej niemieckiej”, a zapis powinien brzmieć „język niemiecki”. Podobnie w ocenach opisowych. 5 4.7 Język mniejszości narodowej nie może być przedmiotem egzaminu gimnazjalnego z języka