COLECCIÓN BASE COMUNICACIÓN e cultura en Galicia e portugal Relatorios e comunicacións do III CONGRESO LUSO-GALEGO DE ESTUDOS XORNALÍSTICOS COORDINADORES XOSÉ LÓPEZ ROSA ANEIROS CONSELLO DA CULTURA GALEGA SECCIÓN DE COMUNICACIÓN COMUNICACIÓN E CULTURA EN GALICIA E PORTUGAL © CONSELLO DA CULTURA GALEGA, 2007 Pazo de Raxoi, 2º andar Praza do Obradoiro, s/n 15705 Santiago de Compostela Tel. 981 957202 Fax 981 957205 [email protected] Proxecto gráfico e deseño de cubertas Manuel Janeiro Realización Táktika Comunicación Vigo ISBN 978-84-96530-51-5 Depósito legal VG-1422-2007 COMUNICACIÓN E CULTURA EN GALICIA E PORTUGAL relatorios e comunicacións do III Congreso Luso-Galego de Estudos Xornalísticos celebrado os días 4 e 5 de novembro de 2004 en Santiago de Compostela Coordinadores XOSÉ LÓPEZ GARCÍA ROSA ANEIROS DÍAZ CONSELLO DA CULTURA GALEGA S ECCIÓN DE C OMUNICACIÓN ÍNDICE Limiar ....................................................................................9 RELATORIOS Rosario de Mateo Dinámicas empresariales y mercados de la comunicación social ......................................................................................11 Jorge Pedro Sousa Desafios do ensino universitário do jornalismo ao nível da graduação no início do século XXI ......................................41 Fermín Galindo Arranz O desafío da calidade na comunicación ..................................55 Mário Pinto Perfis dos profissionais da informação e a sua relação com a língua ..........................................................................67 J. Esteves Rei Os escritores nos diários ........................................................93 Isabel Margarida Duarte Os media e o ensino da língua materna: algumas convicções fortes ....................................................................115 Enrique Castelló Mayo Perspectivas de aproximación al hecho narrativo audiovisual contemporáneo: los discursos creador, cinéfilo, crítico y analítico................................................................................125 Miguel Túñez López Perfís dos profesionais da información e a súa relación coa lingua................................................................................135 Salvato Trigo Jornalismo e literatura ............................................................149 Aníbal Alves Comunicação e cultura no processo de socialização................155 Luís Álvarez Pousa Escritores nos xornais ............................................................167 Jorge Campos Em defesa de um modelo de serviço público de televisão descentralizado: a segmentação e o caso português ................183 Helena Sousa O hipersector da comunicação: tendências e desafios ............193 Felisbela Lopes O PAP: a década em que o entretenimento conquistou o espaço da informação ..........................................................215 Moisés de Lemos Martins Comunicação e utopia em Portugal e uma indecisa identidade luso-galega ..............................................................................233 COMUNICACIÓNS Xosé Rúas e Juan Manuel Corbacho Márketing, comunicación e cultura política nas eleccións ao presidente da república do Brasil: o caso de Lula da Silva ..251 Luís Álvarez Pousa e outros/as Os medios de comunicación galegos na sociedade do coñecemento ........................................................................281 Rosa Aneiros Díaz e Xosé López García Unha nova maneira de concibir o xornalismo: o Galicia, Diario de Vigo (1922-1926) ....................................................291 Paulo Ribeiro Cardoso e Florbela de Jesus Teixeira Publicidade de serviço público, uma abordagem exploratória à atitude dos seus destinatários ..............................................313 Paulino Pérez Feijoo El nuevo panorama de la televisión local. Convivencia de la tv local independiente y la tv local asociada en la ciudad de Vigo....................................................................................327 Mónica Rebolo Vázquez As emisións radiofónicas na Galicia exterior: Sempre en Galicia versus ERGAC ........................................................................341 Marta Pérez Pereiro Elementos de humor universal e humor galego na ficción seriada. O caso de Pratos Combinados......................................353 Marcos S. Pérez Pena O papel da prensa na construción da identidade colectiva galega durante a transición......................................................365 Maria Madalena da Costa Oliveira Metajornalismo: o escrutínio público do desempenho dos jornalistas ........................................................................385 Óscar Juanatey Boga e outros/as Incidencia y evolución de las promociones de ventas en la prensa diaria: análisis de los diarios gallegos en la década de los noventa ......................................397 Óscar Juanatey Boga e outros/as Análisis del mapa televisivo en Galicia y Portugal: principales operadores, contenidos y públicos ..........................................411 Gloria Gómez Diago Hipertexto en internet: un nuevo medio, un nuevo lector-usuario. ¿Nuevas formas de comunicación? ..................427 Silvia López Ben e Fernando Redondo Neira As novas tecnoloxías como canle de promoción do audiovisual galego......................................................................................439 Fábia Ortega Borges Feedback interno: da informação à comunicação organizacional ........................................................................453 Joám Evans Pim e Bárbara C. Kristensen Reflexos d’Além-Minho: uma aproximação qualitativa à Galiza na imprensa de Portugal..........................................................483 Joám Evans Pim e Bárbara C. Kristensen Quinhentos anos de quê?: As comemorações do «achamento» na imprensa portuguesa ..........................................................527 Maria Érica de Oliveira Lima O sertão vira mar no «contra-fluxo» regional..........................543 Emma Torres Romay O papel dos intelectuais na transmisión de propaganda a través dos medios de comunicación. O caso da catástrofe do Prestige ..............................................................................565 Daniel Martí La revista digital de comunicación y los contextos históricos de la publicación científica......................................................589 Berta García Orosa A comunicación organizacional nos concellos galegos (1939-2004)............................................................................607 Marcos S. Pérez Pena, Pedro Carrasco Solla e Xosé López García As radios locais en Galicia: 2004 ............................................617 Ana Isabel Rodríguez Vázquez A televisión local na estrutura audiovisual de Galicia. O impacto tecnolóxico no valor de identidade. Estigmas, condicionamentos e retos do medio televisivo local ................639 José Videla Rodríguez Premisas e praxe éticas do xornalismo ....................................653 Cristina Mouriño Cabaleiro A cibercultura, do virtual á realidade: o caso de culturagalega.org ................................................................663 LIMIAR Ao longo das últimas décadas Galicia e Portugal estiveron sometidas a numerosas transformacións de todas as ordes dentro do novo contexto europeo. Cambios políticos, sociais, económicos e culturais achegan e, ao mesmo tempo, diferencian a dous países cunha historia que conflúe como se a fronteira fose un río que avanza e retrocede formando relanzos e rápidos segundo a esta- ción. E como a fronteira é verdadeiramente un río caudaloso, as marxes son elásticas e a comunicación é posible. Proba disto foi a candidatura de patrimonio inmaterial galego-portugués á UNES- CO do programa de radio Ponte… nas ondas, unha experiencia de radio interescolar, que demostra ademais que os máis novos xa souberon entender que o río une máis do que separa. A Sección de Comunicación do Consello da Cultura Galega presenta as actas do III Congreso Luso-Galego de Estudos Xornalísticos e II Encontros Luso-Galego de Comunicación e Cultura, nas que se reafirma o compromiso de seguirmos explo- rando as relacións comunicativas entre Galicia e Portugal. Esta edi- ción mantivo a vocación de foro aberto no que establecer un deba- te continuado sobre o hipersector da comunicación, que presenta novos desafíos para os medios galegos e portugueses. No congreso, tal e como reflicten as actas, abordáronse moi diversos temas, entre eles os usos dos medios no ensino, as con- fluencias entre xornalismo e literatura, a actualidade das industrias culturais ou a situación do sector audiovisual. Ademais, as comu- nicacións presentadas permiten recoñecer as teimas dos investiga- dores máis novos que navegan nas augas mestas do estudo histó- rico, a análise sincrónica e as proxeccións futuras do hipersector da comunicación. Todas as achegas constrúen un discurso investi- gador plural que nos permite afondar nas relacións comunicativas entre Galicia e Portugal, as dúas beiras do mesmo río. Xosé López García Rosa Aneiros Díaz DINÁMICAS EMPRESARIALES Y MERCADOS DE LA COMUNICACIÓN SOCIAL Rosario de Mateo Universitat Autònoma de Barcelona 1 HACIA UN MERCADO UNIVERSAL La semántica ha jugado un papel importante a lo largo del proceso inacabado hacia la construcción de un mercado universal. Se ha conocido, entre otras denominaciones, como: Sociedad del conocimiento (Machlup, 1962); Sociedad postindustrial (Bell, 1976); Sociedad tecnotrónica (Brzezinski, 1979); Sociedad superin- dustrial (Toffler, 1970); Infraestructura