Wyższa Szkoła Medyczna w Legnicy Acta Scholae Superioris Medicinae Legnicensis Zeszyt naukowy Nr 2 (22)/2019 Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Kobiety w medycynie”, Legnica 9 marca 2019 r. oraz Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Pielęgniarka i położna wobec wyzwań XXI wieku”, Legnica 18 maja 2019 r. Legnica 2019 Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Medycznej w Legnicy Redaktor naczelny: dr n. med. Ewa Barczykowska Redaktor naukowy: dr hab. n. farm. Zbigniew Rykowski, prof. WSM w Legnicy Komitet naukowy: prof. dr hab. n. med. Stanisław Pielka dr hab. Zbigniew Rykowski, prof. WSM dr hab. n. med. Stanisław Szymaniec doc. dr n. ekon. Ryszard Pękała doc. dr. n. med. Wiktor Piotrowski dr n. o zdr. Wiesław Zielonka mgr Aleksander Pękała Recenzent zewnętrzny: dr n. med. Beata Haor Konsultacja językowa: Język polski – mgr Krystyna Pękała Język angielski – mgr Regina Rawska Redaktor wydania: dr n. med. Ewa Barczykowska Skład i łamanie: inż. Marcin Czuba © Copyright by Wyższa Szkoła Medyczna Wydanie I, Legnica 2019-09-01 Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody Wydawcy. W sprawach zezwoleń na przedruk należy zwracać się do Wyższej Szkoły Medycznej w Legnicy ISSN 2084-3607 Wyższa Szkoła Medyczna w Legnicy Ul. Powstańców Śląskich 3, 59-220 Legnica Tel. 76 854 99 33 e-mail: [email protected] Spis treści Table of contents Ewa Barczykowska Słowo wstępne Preface.............................................................................................................................5 Julia Bareła, Ewa Skrzypek Janina Misiewicz – ocalała medycynierka Janina Misiewicz – a medical doctor who survived…...................................................9 Iwona Bejster Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą Let us hurry to love people, leave so quickly...............................................................24 Michał Czaplejewski, Ewa Skrzypek O bohaterstwie Wandy Heleny Łążyńskiej pseud. Bożawola About the heroism of Wanda Helena Łążyńska, the stage name Bożawola ang..........33 Elżbieta Grajczyk Rachunek sumienia pielęgniarki według Hanny Chrzanowskiej Examination of a nurse's conscience according to Hanna Chrzanowska......................52 Barbara Kozakiewicz, Małgorzata Chądzyńska Operacje odtwórcze piersi powód lęku i rezygnacji Reconstructive breast operations cause fear and resignation........................................58 Natalia Miksiewicz Bowaryzm, histeria i melancholia – medyczne przypadki bohaterek kobiecych w literaturze XIX wieku Bovarism, hysteria and melancholy – medical cases of female figures in 19th century literature........................................................................................................................66 Anna Obuchowska, Patrycja Nowak, Dorota Szpytma, Witold Zardzewiały, Marcin Rząca „Ile Cię trzeba cenić, ten tylko się dowie kto Cię stracił” - zdrowie naszej przyszłości „How much one should prize you, he only can tell who has lost you” – health of our future.............................................................................................................................72 Barbara Palka, Dominik Respondek, Joanna Żarkowska „Słaba płeć, a jednak najsilniejsza, słaba płeć, a jednak najmocniejsza” – czy słowa piosenki E. Bodo znajdują odzwierciedlenie wśród kobiet w medycynie? „Słaba płeć, a jednak najsilniejsza, słaba płeć, a jednak najmocniejsza” – may the lyrics of E. Bodo's song be reflected to women in medicine?................................80 Jolanta Pietras, Elżbieta Grajczyk Wielkie i niedocenione, czyli efekt Matyldy w naukach medycznych Mighty women, undervalued females of medical science- Matilda effect...................88 Witold Zardzewiały, Anna Obuchowska, Patrycja Nowak, Dorota Szpytma, Marcin Rząca Po dwóch stronach szklanego ekranu - promocja zdrowia w mass mediach i ich wpływ na styl życia człowieka On both sides of the glass screen - health promotion in the mass media and its influence on human lifestyle.........................................................................................96 Regulamin publikowania prac....................................................................................107 Acta Scholae Superioris Medicinae Legnicensis 2019; 2 (22): 5-8 5 Ewa Barczykowska Słowo wstępne Preface Wiosną 2019 roku w Wyższej Szkole Medycznej w Legnicy odbyły się dwie ogólnopolskie konferencje naukowo-szkoleniowe, które miały charakter interdyscyplinarny i wpisywały się w tematykę związaną z rolą i tożsamością kobiet oraz różnorodnymi aspektami kobiecości dawniej i obecnie. Konferencja, która odbyła się 9 marca 2019 roku była zatytułowana „Kobiety w medycynie”. Celem konferencji było zaprezentowanie udziału kobiet w różnorodnych obszarach nauki, medycyny i systemie ochrony zdrowia, a także ich wpływu na rozwój zawodów medycznych, edukacji, kultury, na los człowieka, społeczności lokalnych i całego kraju. W ramach konferencji prezentowane były tematyczne wykłady, odbyły się spotkania oraz ożywione dyskusje naukowców i praktyków. Podzielone przedmiotowo sesje naukowe obejmowały następujące obszary zainteresowań uczestników Konferencji: „Zmienna i niezmienna rola kobiety na przestrzeni wieków”, „Status położnej a samodzielność zawodowa w sprawowaniu opieki nad kobietą”, „Historia i etos zawodu pielęgniarki”, „Geneza pozycji kobiet w naukach medycznych” oraz „Świadomość zdrowotna kobiet i ich rodzin”. Natomiast 18 maja 2019 roku odbyła się konferencja pod hasłem „Pielęgniarka i położna wobec wyzwań współczesnego świata”. Uczestnicy zaprezentowali referaty w dwóch sesjach naukowych: „Człowiek, jego zdrowie i styl życia priorytetem dla pielęgniarek i położnych” oraz „Pacjent a relacja terapeutyczna i profesjonalizm w opiece pielęgniarskiej”. Rezultatem tych Konferencji są publikacje wchodzące w skład niniejszych Zeszytów Naukowych. Na szczególne zainteresowanie zasługują dwa artykuły, które zostały opracowane w Studenckim Kole Naukowym Historii Medycyny, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego pod opieką naukową dr Ewy Skrzypek. Zawierają one bezcenne przesłanie – próbę ocalenia od zapomnienia historie kobiet-bohaterek z powstania warszawskiego. Nieoceniona w tych ciężkich chwilach była pomoc medyczna: lekarzy, sanitariuszy, farmaceutów, którzy narażali swoje własne życia dla ratowania innych. Bohaterką artykułu pt. Janina Misiewicz – ocalała medycynierka autorstwa Julii Bareły oraz Ewy Skrzypek jest lekarka, profesor zwana ambasadorką polskiej ftyzjatrii. Podczas okupacji niemieckiej prowadziła tajne nauczanie medycyny, była więziona na Pawiaku. Dwukrotnie została odznaczona Krzyżem Walecznych oraz Oficerskim i Kawalerskim Krzyżami Orderu Odrodzenia Polski, ale „przede wszystkim, do końca życia, oddana służbie drugiemu człowiekowi”. 6 E. Barczykowska. Słowo wstępne W kolejnej pracy Michała Czaplejewskiego i Ewy Skrzypek zatytułowanej O bohaterstwie Wandy Heleny Łążyńskiej pseud. Bożawola zaprezentowana została lekarka, która już kilka lat po ukończeniu studiów stanęła do walki z wrogiem i niosła pomoc jako wybitny specjalista chirurgii dziecięcej. W czasie walk powstańczych została przydzielona do Obwodu V Armii Krajowej Mokotów, gdzie jako ordynator szpitala polowego, poległa 29. dnia powstania warszawskiego, podczas przenoszenia rannych pacjentów. Rozważania zawarte w niniejszym opracowaniu mają charakter interdyscyplinarny i tematyka medyczna wkracza w świat literatury. Niezwykle intrygujący jest artykuł Natalii Miksiewicz: Bowaryzm, histeria i melancholia – medyczne przypadki bohaterek kobiecych w literaturze XIX wieku. Praca przedstawia kreowany przez pisarzy obraz choroby ducha i umysłu kobiet oraz prezentuje najciekawsze postaci XIX wieku naznaczone ograniczeniami natury medycznej. Podejmuje także temat obłędu kobiecego w literaturze oraz przenikanie się wątków literackich z medycznymi na przestrzeni tych epok. Autorka próbuje odpowiedzieć na szereg pytań: Czy niezrozumiałe problemy natury psychicznej prezentowane przez bohaterki głośnych powieści marginalizują ich znaczenie w procesie historyczno- literackim? Czy bowaryzm to choroba, którą powinni wziąć pod lupę psychiatrzy? Dlaczego romantyzm i pozytywizm pełne są wizerunków kobiet innych, targanych niezrozumiałymi siłami?… Inspiracją do kolejnego artykułu pt.: Wielkie i niedocenione, czyli efekt Matyldy w naukach medycznych było zjawisko znane i opisywane w literaturze pod pojęciem tzw. efektu Matyldy. Autorki Jolanta Pietras oraz Elżbieta Grajczyk uwzględniają aspekty dążenia i determinacji kobiet do możliwości pełnego korzystania z edukacji. Przedstawiają krótką charakterystykę wybranych przedstawicielek nauki (zwłaszcza nauk medycznych oraz pokrewnych), które mimo oczywistych osiągnięć znalazły się na marginesie dokonań swoich kolegów naukowców. Pomimo naturalnych predyspozycji do podejmowania działań opiekuńczo-leczniczych na rzecz chorych i potrzebujących, kobiety przez całe stulecia były pozbawione prawa do zdobywania wykształcenia medycznego, a tym samym możliwości formalnego, profesjonalnego wykonywania zawodów medycznych. Na przestrzeni wieków pokonywały one jednak bariery uniemożliwiające im zdobywanie wiedzy i praktyki medycznej, przełamując w ten sposób stereotypy, według których ich płeć uniemożliwiała im funkcjonowanie w medycynie. Prekursorki aktywności kobiet w naukach medycznych, na świecie i w Polsce, udowadniały, że potrafią kształcić się, praktykować, a także przekazywać swoją wiedzę i doświadczenie innym. Pielęgniarka, błogosławiona Hanna Chrzanowska stała się obiektem zainteresowania