JESKE VAN DER VELDEN DE LANGE JAREN ZESTIG DE BEAT GENERATION IN NEDERLAND UU-18 JESKE VAN DER VELDEN - 3401243 DE LANGE JAREN ZESTIG DE BEAT GENERATION IN NEDERLAND MASTERSCRIPTIE LITERAIR VERTALEN UNIVERSITEIT UTRECHT EERSTE CORRECTOR TON NAAIJKENS TWEEDE CORRECTOR GEERT BUELENS INLEVERDATUM 20-08-2018 UU-18 1 Inhoudsopgave Inleiding ................................................................................................................................................. 4 1.Onderzoeksmethode........................................................................................................................... 7 1.1 Wie of wat is Beat? ........................................................................................................................ 7 1.2 Eerder onderzoek naar de receptie van Beatliteratuur in Nederland ....................................... 11 1.3 Literatuurwetenschappen in een internationaal perspectief ..................................................... 13 1.4 Vertaalgeschiedenis en de rol van vertalingen in het receptieproces ....................................... 14 1.5 Naar een methode ....................................................................................................................... 18 1.5.1 Ontwikkeling van het repertoirebegrip ................................................................................ 18 1.5.2. Toepassing van het repertoirebegrip binnen vertaalhistorisch onderzoek ...................... 22 1.6 Opzet van dit onderzoek ........................................................................................................... 23 2. De lange jaren zestig: een voorgeschiedenis .................................................................................. 27 2.1 Simon Vinkenoog en de Vijftigers ............................................................................................. 28 2.2 Beatauteurs voor het eerst in de Nederlandse pers ................................................................... 31 3. Uitgever ............................................................................................................................................ 36 3.1 Het (vertaal)beleid van De Bezige Bij ........................................................................................ 36 3.2 De literaire pocketreeksen ......................................................................................................... 38 3.3 De uitgave van vertalingen na de jaren zestig .......................................................................... 42 4. Tijdschriften .................................................................................................................................... 46 4.1 Randstad ..................................................................................................................................... 46 4.1.1 Beat-auteurs in Randstad ..................................................................................................... 47 4.2.2 Het dubbelnummer: een kentering..................................................................................... 51 4.2 Twen/Taboe ................................................................................................................................ 58 4.2.1 Een nieuwe generatie lezers ................................................................................................ 59 4.2.3 Twens en de Beatgeneratie ................................................................................................. 62 4.2.4 Kerouac als jeugdsymbool .................................................................................................. 66 5. Jack Kerouac voor het eerst vertaald .............................................................................................. 69 5.1 John Vandenbergh ...................................................................................................................... 70 5.2 Totstandkoming en selectie ...................................................................................................... 72 5.3 Peri- en Parateksten ................................................................................................................... 73 5.4 De vertalingen ............................................................................................................................ 76 5.4.1 Register ................................................................................................................................ 78 2 5.4.2 ‘Ondergronds’ taalgebruik .................................................................................................. 80 5.4.3 Taboe’s en gevoelig taalgebruik ........................................................................................... 81 5.4.4 ‘Beat’ .................................................................................................................................... 84 5.4.5 Zinsbouw en ‘spontaneous prose’ ....................................................................................... 86 5.5 De vertalingen in de Nederlandse pers ..................................................................................... 89 6. Allen Ginsberg voor het eerst vertaald ........................................................................................... 96 6.1 Vinkenoog vervolgd ................................................................................................................... 96 6.2 Totstandkoming van een bloemlezing .................................................................................... 100 6.3 Selectie en volgorde .................................................................................................................. 102 6.4 Peri- en Parateksten .................................................................................................................106 6.5 De vertalingen............................................................................................................................ 111 6.5.1 Ritme en regelopbouw ........................................................................................................ 113 6.5.2 Woordkeuze ........................................................................................................................ 115 6.5.3 Overige opvallende keuzes ................................................................................................ 116 6.6 De vertalingen in de Nederlandse pers ................................................................................... 118 7. Conclusie ........................................................................................................................................ 125 7.1 De vertalingen in context .......................................................................................................... 126 7.2 De rol van de vertalingen .......................................................................................................... 131 7.2.1 Jack Kerouac: De onderaardsen en Op weg ......................................................................... 131 7.2.2 Allen Ginsberg .................................................................................................................... 135 7.3 Kanttekeningen en aanknopingspunten voor verder onderzoek ........................................... 140 Bibliografie ......................................................................................................................................... 142 Appendix A. Kwantitatieve vertaalgeschiedenis ............................................................................... 149 Appendix B. Tijdlijn: vertalingen in context 1955-heden .................................................................. 153 Appendix C. De literaire pocketreeksen van de Bezige Bij ............................................................... 163 Appendix D. De Beatgeneratie in Randstad ......................................................................................166 Appendix E. Kwantitatieve receptie in Nederlandse dagbladen ......................................................169 3 Inleiding De jaren zestig vertegenwoordigen een roerige periode waarin culturele en maatschappelijke ontwikkelingen in sneltreinvaart het aanzicht van de Westerse wereld, en Nederland, veranderen. Het is de tijd van de ontzuiling, de opkomst van een jeugdcultuur die zich laat inspireren door de Beatles en de Rolling Stones, de tijd van verzet tegen de gevestigde orde (Koster en Naaijkens). Ook het literaire polysysteem maakt de nodige veranderingen door. De democratiseringsgolf in het hoger onderwijs zorgt voor een heel nieuw jonger leespubliek met een grotere behoefte aan vertaalde literatuur. Goedkopere massaproductiemethoden, waaronder de introductie van pockets en paperbacks, zorgen voor veranderingen in het uitgeefbeleid. Nieuwe auteurs uit binnen- en buitenland dienen zich aan. Het Schrijversprotest leidt tot de oprichting van het Fonds voor de Letteren in 1965. In 1957 wordt binnen de Vereniging voor Letterkundigen de Werkgroep Vertalers actief en in 1964 wordt ook het Instituut voor Vertaalkunde opgericht; twee belangrijke stappen die het begin van een professionaliseringsproces inluiden van het vertaalveld (Koster en Naaijkens). Aan het begin van dit decennium, of eigenlijk al aan het einde van het vorige, maken Nederlandse lezers voor het eerst kennis met het fenomeen Beatgeneratie en de schrijvers en dichters die dit fenomeen vertegenwoordigen, waaronder