1 2 3 Raport diagnostyczny Portret partnerstwa Ziemia Opatowska Opracowanie Związek Miast Polskich Zespół autorski Magdalena Buczkowska, Ewelina Czub, Jarosław Czub, Grzegorz Frejlich, Andrzej Grządziel, Małgorzata Jalowska, Małgorzata Kasprzyk, Anna Lipowska, Agnieszka Łuba-Mendyk, Magdalena Piotrowska, Paweł Rędziak, Szymon Sidor, Rafał Smoliński, Anita Tutak-Skórska, Marzena Urban-Żelazowska, Łukasz Wtorkowski, Wojciech Zdyb, Henryka Korytowska (ZMP), Dorota Skwarek (ZMP) Kierownik projektu CWD Jarosław Komża Projekt „Pilotaż Centrum Wsparcia Doradczego” poprzez bezpośrednie doradztwo ZMP w strategicznym planowaniu rozwoju 38 partnerstw samorządowych, ma na celu popularyzowanie idei partnerstwa międzysamorządowego, wzmocnienie zdolności gmin i powiatów do podejmowania przemyślanej i celowej współpracy oraz planowania kompleksowych przedsięwzięć aktywizujących potencjał obszaru partnerstwa i budujących jego rozwój. Dzięki współpracy Związku Miast Polskich, samorządów lokalnych i regionalnych oraz Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, dla ponad 370 partnerskich gmin i powiatów z obszarów borykających się z problemami rozwojowymi przygotowywane są diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczo-przestrzennej, a następnie strategie terytorialne oraz pakiety przedsięwzięć podnoszące jakość życia mieszkańców. Projekt „Pilotaż Centrum Wsparcia Doradczego” realizowany jest w okresie od września 2020 do marca 2022 roku w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020. 2021 © Związek Miast Polskich 4 Skład Partnerstwa Powiat Opatowski, Gmina Baćkowice, Gmina Iwaniska, Gmina Lipnik, Gmina Opatów, Gmina Ożarów, Gmina Sadowie, Gmina Tarłów, Gmina Wojciechowice Skład Rady Partnerstwa Tomasz Staniek - Starosta Opatowski, Przewodniczący Rady Partnerstwa Małgorzata Jalowska - Wicestarosta Opatowski, Wiceprzewodnicząca Rady Partnerstwa Członkowie Rady Partnerstwa: Marian Partyka - Wójt Gminy Baćkowice Marek Staniek - Wójt Gminy Iwaniska Andrzej Grządziel - Wójt Gminy Lipnik Grzegorz Gajewski - Burmistrz Miasta i Gminy Opatów Marcin Majcher - Burmistrz Ożarowa Marzena Urban-Żelazowska - Wójt Gminy Sadowie Tomasz Kamiński - Wójt Gminy Tarłów Szymon Sidor - Wójt Gminy Wojciechowice Skład Grupy Roboczej Koordynator Grupy Roboczej - Małgorzata Jalowska, Wicestarosta Opatowski Zastępca Koordynatora Grupy Roboczej - Grzegorz Gajewski, Burmistrz Miasta i Gminy Opatów Członkowie Grupy Roboczej: Anita Tutak-Skórska, Kierownik Wydziału Inwestycji i Rozwoju, Powiat Opatowski Ewelina Czub, Referent Wydziału Inwestycji i Rozwoju, Powiat Opatowski Andrzej Krasiński, Inspektor ds. Inwestycji, Gmina Baćkowice Wiesław Frejlich, Inspektor ds. Komunalnych, Gmina Baćkowice Milena Placha, Pomoc administracyjna, Gmina Baćkowice Dominika Religa, Młodszy bibliotekarz w Gminnym Centrum Biblioteki i Kultury w Iwaniskach, Gmina Iwaniska Danuta Hamera, Młodszy bibliotekarz w Gminnym Centrum Biblioteki i Kultury w Iwaniskach, Gmina Iwaniska Joanna Górczyńska, Referent ds. rolnictwa i ochrony środowiska, Gmina Iwaniska 5 Wojciech Zdyb, Sekretarz Gminy, Gmina Lipnik Rafał Smoliński, Kierownik Referatu Rozwoju Gospodarczego Rolnictwa i Ochrony Środowiska, Gmina Lipnik Artur Śmigała, Inspektor ds. inwestycji i rozwoju gminy, Gmina Lipnik Jarosław Czub, Kierownik Referatu Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Promocji, Gmina Opatów Monika Frańczak, Referent ds. funduszy unijnych i zamówień publicznych, Gmina Opatów Marcin Majcher, Burmistrz Ożarowa Paweł Rędziak, Zastępca Burmistrza Ożarowa, Gmina Ożarów Łukasz Wtorkowski, Inspektor ds. UE, promocji Gminy, BIP, Gmina Ożarów Tomasz Pietras, Kierownik Referatu Rolnictwa i Gospodarki Gruntami, Gmina Ożarów Marzena Urban-Żelazowska, Wójt Gminy Sadowie Grzegorz Frejlich, Zastępca Wójta, Gmina Sadowie Małgorzata Kasprzyk, Skarbnik, Gmina Sadowie Anna Lipowska, Sekretarz Gminy, Gmina Tarłów Magdalena Buczkowska, Kierownik Referatu Infrastruktury i Rozwoju Gminy, Gmina Tarłów Zbigniew Główka, Kierownik Referatu Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Spraw Obywatelskich, Gmina Tarłów Szymon Sidor, Wójt Gminy Wojciechowice Agnieszka Łuba-Mendyk, Sekretarz Gminy, Gmina Wojciechowice Magdalena Piotrowska, Podinspektor ds. gospodarki nieruchomościami i rolnictwa, Gmina Wojciechowice 6 Spis treści 1. Wprowadzenie .............................................................................................................11 1.1. Kontekst prac nad raportem ...................................................................................11 1.2. Metodyka prac .......................................................................................................11 2. Charakterystyka partnerstwa – informacje ogólne, wewnętrzne powiązania funkcjonalne, wiodące funkcje, obowiązujące polityki rozwoju partnerów ...........................15 2.1. Podstawowe informacje o partnerstwie .................................................................15 2.2. Analiza powiązań funkcjonalnych na obszarze partnerstwa oraz określenie wiodących funkcji na obszarze ..........................................................................................20 2.2.1. Identyfikowanie powiązań funkcjonalnych na obszarze partnerstwa ...............20 2.2.2. Wiodące funkcje obszaru partnerstwa.............................................................28 2.2.3. Podsumowanie ................................................................................................29 2.3. Współpraca z kluczowymi partnerami instytucjonalnymi dysponującymi zasobami, które mogą powiększyć potencjał rozwojowy partnerstwa – inne obszary funkcjonalne, region ……………………………………………………………………………………………………………………………..29 2.4. Analiza aktualnych polityk rozwoju gmin/partnerów ..............................................31 3. Portret statystyczny obszaru partnerstwa – charakterystyka wskaźnikowa ...................34 3.1. Delimitacja i typologia obszarów problemowych ....................................................34 3.2. Demografia ............................................................................................................36 3.2.1. Ludność ...........................................................................................................37 3.2.2. Struktura wiekowa ludności ............................................................................39 3.2.3. Przyrost naturalny ...........................................................................................47 3.2.4. Migracje ..........................................................................................................52 3.2.5. Wnioski ...........................................................................................................54 3.3. Sfera społeczna ......................................................................................................56 3.3.1. Charakterystyka ogólna ...................................................................................56 3.3.2. Edukacja i wychowanie ....................................................................................57 3.3.3. Opieka zdrowotna ...........................................................................................66 3.3.4. Opieka społeczna w tym opieka nad osobami starszymi ..................................71 3.3.5. Sport, kultura i rekreacja .................................................................................75 3.3.6. Potencjał społeczny partnerstwa .....................................................................77 7 3.3.7. Wnioski ...........................................................................................................85 3.4. Sfera gospodarcza ..................................................................................................87 3.4.1. Charakterystyka ogólna ...................................................................................87 3.4.2. Sytuacja materialna gospodarstw domowych ..................................................88 3.4.3. Potencjał i konkurencyjność lokalnych przedsiębiorstw ...................................90 3.4.4. Rynek pracy .....................................................................................................96 3.4.5. Rolnictwo ...................................................................................................... 102 3.4.6. Turystyka ....................................................................................................... 104 3.4.7. Otoczenie wspierające działalność przedsiębiorstw ....................................... 105 3.4.8. Potencjał finansowy jednostek samorządu terytorialnego ............................. 106 3.4.9. Wnioski ......................................................................................................... 114 3.5. Sfera środowiskowa i przestrzenna....................................................................... 116 3.5.1. Charakterystyka ogólna ................................................................................. 116 3.5.2. Walory środowiska ........................................................................................ 118 3.5.3. Zaopatrzenie w wodę, jakość wód ................................................................. 119 3.5.4. Gospodarka odpadami .................................................................................. 121 3.5.5. Jakość powietrza ........................................................................................... 122 3.5.6. Sieć gazowa ................................................................................................... 123 3.5.7. Energia i odnawialne źródła