Voetbal in de klei Opkomst en ontwikkeling van honderd jaar voetbalsport in het Land van Heusden en Altena (onvoltooid manuscript) Een studie over de oorsprong en ontwikkeling van 100 jaar voetbalsport in het Land van Heusden en Altena vanaf 1906 tot heden, gebaseerd op verslaggeving in het Nieuwsblad (Heusdense Courant), Echo van het Zuiden (Langstraat), Dagblad van Noord-Brabant, BN-De Stem, Brabants Dagblad, Gorinchems Nieuwsblad, Nieuwe Gorinchemse Courant, aanwezige bronnen bij KNVB Breda en NKS Vught, jubileum- en/of herdenkingsboeken van clubs, archief- en literatuuronderzoek in Streekarchief Heusden, Gemeentearchief Waalwijk, Stadsarchief Breda, Stadsarchief Gorinchem, enige privé-archieven en mondelinge overlevering van “de eerste leden” en interviews met (oud) bestuursleden, leden en trainers van clubs uit de regio. Samengesteld door Ton Lensvelt Colofon: Dussen, datum Uitgave: Auteur: Ton Lensvelt - Dussen Lay out: Omslag: Druk: ISBN nr.: Alle rechten voorbehouden. Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijver mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, magnetische media of op welke andere wijze dan ook. © Dussen – 2004, Ton Lensvelt, e-mail adres: [email protected] 1 Inhoud INHOUD .................................................................................................................................................................2 VOORWOORD ......................................................................................................................................................4 DEEL I ....................................................................................................................................................................5 OORSPRONG VAN DE VOETBALSPORT ...................................................................................................................5 Oervoetbal ......................................................................................................................................................5 Village Football ..............................................................................................................................................6 Association Football .......................................................................................................................................7 VOETBAL VERSPREID ZICH ...................................................................................................................................9 Voetbal in Europa ...........................................................................................................................................9 Voetbal op andere continenten .....................................................................................................................10 Wereldvoetbalbond F.I.F.A. .........................................................................................................................11 VOETBAL IN NEDERLAND ...................................................................................................................................11 Van jongensspel tot volkssport .....................................................................................................................11 De voetbalbonden .........................................................................................................................................15 Nederlandse Voetbal Bond ........................................................................................................................................ 15 Rooms-katholieke Federatie ...................................................................................................................................... 16 Zaterdagvoetbal ......................................................................................................................................................... 18 Socialistische Sportbond ........................................................................................................................................... 20 Fusie voetbalbonden .................................................................................................................................................. 20 Nederlands elftal ...........................................................................................................................................21 Voetbal en de media .....................................................................................................................................22 Betaalde liefde ..............................................................................................................................................23 Spelregels en -systemen ................................................................................................................................24 Psychologie van het voetbal .........................................................................................................................27 DEEL II .................................................................................................................................................................28 VOETBAL IN DE STREEK ......................................................................................................................................28 Rond Maas en Merwe ...................................................................................................................................28 Heusden en Altena tussen twee oorlogen .....................................................................................................34 De aftrap .................................................................................................................................................................... 34 Voetbalpionier ........................................................................................................................................................... 37 Van straatvoetbal naar clubvoetbal ........................................................................................................................... 38 V.B.A. Voetbal Bond Altena..................................................................................................................................... 39 Via S.O.S. Bond naar B.V.B. .................................................................................................................................... 40 Elk dorp z’n club ..........................................................................................................................................43 De toon gezet: Heusden ............................................................................................................................................. 43 Zedelijke opleving: Aalburg ...................................................................................................................................... 52 Voetbalbolwerk: Woudrichem .................................................................................................................................. 58 Verscheidenheid troef: Werkendam .......................................................................................................................... 62 D.V.O. .................................................................................................................................................................. 62 Van W.V.V. tot N.O.V.A. .................................................................................................................................... 63 W.S.C. .................................................................................................................................................................. 67 S.O.W................................................................................................................................................................... 67 Excelsior .............................................................................................................................................................. 67 De Eersteling ........................................................................................................................................................ 67 T.O.P. ................................................................................................................................................................... 67 S.V.W. wordt Kozakken Boys ............................................................................................................................. 67 Rooms voetbal: Hank ................................................................................................................................................ 70 Uitvalsbasis Papierfabriek: Dussen ........................................................................................................................... 76 De Zandplaat: Andel ................................................................................................................................................. 85 Twee voetbalzomers: Oudendijk ............................................................................................................................... 88 Schoolvoetbal: Sleeuwijk .........................................................................................................................................