* perioop regelmatige tijden terugkerend diekjaargang 2009 nummer 3 2 In dit nummer 6 Partir à l’aventure Studeren in ’t prachtige Parijs! Peter doet het gewoon en vertelt ons over de rare gewoontes van de Fransen. Beaucoup de plaisir! Planeetvorming in 11 het Kapteyn Wie wel eens door een sterrenkijker getuurd heeft, weet vast dat er behalve onze groene aarde nog een hoop andere dingen door de ruimte zweven. Maar hoe zijn al die hemellichamen ontstaan? Chuck Norris en 20 Virtual Reality Chuck Norris denkt in twaalf dimensies, Chuck Norris kan getallen delen door nul. Chuck Norris kan niezen met zijn ogen open, en er zijn deeltjes overal om ons heen die zich als hem gedragen… 25 Student en slaap Slaap je wel genoeg? De meeste studenten kampen met een fl ink slaaptekort of een verschoven dag- nachtritme. Maar gelukkig kun je er wat aan doen! Zonnebaden bijvoorbeeld. 3 Redactioneel De zomervakantie staat weer voor De perio is deze keer wel wat de deur en zoals elk jaar ben ik dunner dan je van ons gewend daar ook weer helemaal aan toe. bent, maar dat maakt hem niet Aan het einde van zo’n collegejaar minder de moeite waard! ben ik in het algemeen doodmoe en overal even zat van en wil ik Zo heeft onze fanatieke scribent alleen nog maar lekker op vakantie Roel Andringa weer een mooi gaan en veel uitrusten. Velen van natuurkundig artikel geschreven, jullie zullen er vast net zo over nemen we een kijkje in het denken. Kapteyn Instituut, gaan we pannenkoeken bakken met Marije Gelukkig is er voor diegenen van en lezen we hoe het is om je jullie in deze perio een artikel te master in Parijs te doen. En voor lezen over wat je juist wel en niet mensen die nog geen reisbestem- moet doen om te kunnen genieten ming voor aankomende zomer van een goede nachtrust. Je maakt hebben, brengt Roel Tempelaar je dan misschien wel minder kans op de hoogte van alle leuke dingen om het breinwerk op te lossen, die je kunt doen in Brazilië en want dit is alleen weggelegd voor Argentinië. Fijne vakantie! de goed oplettende en geconcen- treerde lezer. Kim Verder Colofon 4 In het nieuws Hoofdredacteur Adverteerders Kim van Oost EyeToEye (pag. 10), Schut (pag. 14 The bucket list 32), Shell (pag. 30) Redactie 18 Technolution Corine Meinema, Marije Bakker, Adverteren? Femke van Seijen, Erik Weitenberg, Neem contact op met [email protected] 27 Taalproblemen Willem Hendriks Oplage 1200 stuks 28 Marijes bakkerij Scribenten Marten Veldthuis, Ellen Schallig, Druk Scholma, www.scholma.nl 31 Breinwerk Alexander Cardenas, Peter Bosma, Roel Tempelaar, Roel Andringa ISSN 1875-4546 Met dank aan De Periodiek is een uitgave Mark IJbema, Cees Draaijer, Inga van de Fysisch-Mathematische Kamp, Gjalt Bearda, Pim Puylaert, Faculteitsvereni ging en verschijnt Pjotr Svetachov, Samuel Hoekman vijf keer per jaar. De redactie is te bereiken via [email protected]. De deadline voor de volgende Periodiek is 26 september. 4 In het nieuws Slapend afvallen van het verlossingsverhaal is waarin druk kopiëren. Onderzoekers zijn je de wereld van zijn ondergang redt nu bezig een manier te bedenken Veel mensen willen graag slapend door middel van zuiverend water, die er voor zorgt dat gegevens niet rijk worden. Maar alle mensen wat volgens Bosman echt een chris- zomaar op straat komen te liggen. die hun best doen om af te vallen telijke verwijzing is. Met zijn onder- kennislink.nl door te sporten en te diëten, zoek naar religieuze verwijzingen in zouden wellicht ook wel slapend games wil Bosman de mensen ervan wat gewicht willen verliezen. Dat overtuigen dat games en culturele laatste is makkelijker dan je denkt. en religieuze tradities best samen Uit onderzoek is namelijk gebleken kunnen gaan. dat mensen die langer slapen kennislink.nl vaak een lagere Body Mass Index hebben. Hoewel mensen die korter slapen vaak meer activiteit vertonen Mannen sterven uit gedurende de dag en meer energie verbranden, blijkt toch dat mensen Oxford-hoogleraar Bryan Sykes die langer slapen, minder wegen. heeft ontdekt dat het stuk DNA Er zijn theorieën dat dit te maken dat mannen mannen maakt, beter heeft met stress (dit beïnvloedt het bekend als het Y-chromosoom, te Absoluut gehoor zit niet in de eetpatroon) en een ongebalanceerde zwak is om te blijven bestaan. Het genen productie van de twee hormonen chromosoom is verantwoordelijk ghreline en leptine (deze reguleren de voor het aanmaken van het SRY-gen, Mensen met een absoluut gehoor eetlust), beide komen namelijk voor het gen dat een foetus aanzet tot kunnen zonder een referentie- bij mensen met te weinig slaap. het ontwikkelen tot een jongetje. toon gemakkelijk en nauwkeurig noorderlicht.vpro.nl Zonder dit gen zouden er alleen de toonhoogte van een toon nog vrouwen zijn. Sykes schat dat benoemen. Omdat een absoluut het Y-chromosoom over een jaartje gehoor in Aziatische landen veel Gamen is zo slecht nog niet of 125.000 uitgestorven zal zijn. vaker voor komt dan in Europese noorderlicht.vpro.nl en Amerikaanse landen, dacht men Veel mensen zijn van mening dat lange tijd dat het in de Aziatische gamen slecht is voor jongeren, ze genen zat. Maar dit is niet waar. zouden er agressief en geweldadig Geld opnemen met je Onderzoekers van de University of van worden. Toch zien sommige vingertoppen California hebben ontdekt dat een wetenschappers het nut van gamen absoluut gehoor vaker voorkomt wel in! Theoloog Frank Bosman Biometrische technieken worden bij mensen die spreken met een ziet bijvoorbeeld allerlei religieuze steeds betrouwbaarder: wellicht is toontaal. Dit is een taal waarin tekens in games. Zo vindt hij dat de het binnenkort mogelijk om geld verschillende tonen in de uitspraak game Fallout 3 een moderne versie op te nemen met een vingertop- of een verschil in betekenis maken, irisscan. Je hoeft nooit meer bang bijvoorbeeld het Vietnamees en het te zijn om je pincode of pasje kwijt Mandarijn. Maar het helpt ook al te raken: je handen en ogen heb enorm als je je kind al op vroege je altijd bij je! De grote nadelen leeftijd kennis laat maken met zijn dat als de gegevens gekraakt muziek, want dan is het nog het zijn, je niet zo snel je eigen vinger gevoeligst voor de toonhoogtevari- of oog vervangt. En criminelen aties. kunnen gemakkelijk een vingeraf- kennislink.nl 5 Depressief door tumor Maar wat als je armen verlamd zijn geraakt? De mannen van Het is niet zo raar dat je depressief Neurolutions hebben daar een kunt worden als je hoort dat je oplossing voor. Zij kunnen nieuwe, kanker hebt. Zo’n levensbedreigende nauwkeurige elektroden implan- ziekte is niet niks om te verwerken. teren, precies op je hersenen. Maar misschien zijn de kankerge- Aangesloten op een computer zwellen zelf wel verantwoordelijk kunnen de signalen geanalyseerd zijn voor de depressie? Dit is wat worden. Testpersonen van wie de een in half mei gepubliceerd artikel armen verlamd waren, konden zo na suggereert. Onderzoek bij 24 ratten Zo brutaal als een aap enige oefening prima de muiscursor (12 met borstkanker, 12 gezonde) besturen. Een kunstarm of -been gaf aan dat de zieke ratten meer Biologisch antropoloog Brandon bewegen is slechts een klein stapje depressief gedrag vertoonden. Dit Wheeler bestudeerde etende capu- verder. kan mede verklaard worden door cijneraapjes en zag iets raars. Aapjes technologyreview.com een hoger cytokinegehalte in het met een lage rang maakten zonder bloed, dat een rol speelt bij afweer, aanleiding het waarschuwings- maar in het brein voor afwijkend signaal voor roofdieren en terwijl emotioneel gedrag zorgt. de rest wegvluchtte, gapten zij sciencenow.sciencemag.org het overgebleven voedsel. Dit kan betekenen dat de aapjes slimmer Ulnar zijn dan wij denken en kunnen nerve Lichtgevende penseelaapjes voorspellen hoe andere individuen op bepaalde prikkels reageren, maar Voor het eerst is er een aapje gemaakt sceptici zeggen dat ze misschien dat ingebouwde eigenschappen gewoon bang zijn voor de apen met Cubital doorgeeft aan zijn nakomelingen. een hogere rang en dat de geluiden tunnel Japanse onderzoekers injecteerden een bijproduct zijn. via een virus een kwallengen voor sciencenow.sciencemag.org groene fluorescentie bij embryo’s van penseelaapjes. Ze lieten deze Nieuwe vorm van RSI embryo’s vervolgens in surrogaat- Muiscursor bewegen met je moeders groeien. De volgende gene- hersens Nooit tijd gehad om een goed geval ratie aapjes lichtte onder UV-licht van RSI te ontwikkelen omdat je groen op. Wetenschappers kunnen De muiscursor bestuur je met een sociale leven je je kostbare compu- transgene aapjes gebruiken om muis, en de muis met je armen. tertijd ontnam? Geen nood; je kunt onderzoek te doen aan menselijke nu iets soortgelijks krijgen van ziekten als zij specifieke ziektegenen telefoneren. Een groeiend aantal inbouwen. Hiermee wordt een gat mensen ontwikkelt de telefoon- gedicht tussen onderzoek aan trans- elleboog, veroorzaakt door extreem gene muizen en mensen. Het nadeel lange en talrijke telefoongesprekken. van de penseelaapjes is wel dat ze De zenuw die beschadigd raakt door niet zo dicht bij de mens staan, het buigen van je elleboog gaat naar waardoor onderzoek naar bijvoor- je ringvinger en pink, die dan gaan beeld hiv niet mogelijk is. tintelen bij patiënten. nrc next cnn.com 6 Partir à l’aventure DOOR PETER BOSMA Schrijf een tekst van ongeveer tweehonderd woorden met als onderwerp ‘partir à l’aventure’. Zo luidde de eerste e-mail die ik ergens in oktober van mijn docente Frans kreeg. Ik schreef iets over vakanties, haast bij gebrek aan beter. Het echte ‘op avontuur gaan’ was immers nog maar net begonnen. Inmiddels zijn we ruim een halfj aar verder en biedt de perioredactie mij een herkansing. In het Nederlands nog wel. Alhoewel ik met het Frans inmiddels aanzienlijk minder moeite zou hebben.